Działalność Komitetu Historii Nauki i Techniki PAN za rok 1979

Kronika 227 K O M IT E T H IST O R II N A U K I I T E C H N IK I

D ZIA ŁA LN O ŚĆ K O M ITE TU H ISTO R II N A U K I I T E C H N IK I PA N ZA R O K 1979

W roku sprawozdawczym zadania K om itetu były realizow ane zarów no p od opieką Prezydium jak i za pośrednictw em jego Komisji. W dniach 11— 12 m aja 1979 r. odbyła się w W arszawie Sesja K om itetu pośw ięcona setnej rocznicy urodzin A lberta E insteina pt. Einstein a fizy c zn y obraz świata. W obradach wzięło udział ok. 50 o sób; referaty wygłosili: prof. W aldem ar V oisé: Ewolucja pojęcia czasu; m gr K rzysztof Szym borski: Einstein, kw anty i klasyczny ideał fi z y k i; dr D avid Cassidy (Stuttgart) Biografie Einsteina; prof. A ndrzej W róblewski O historii pomiaru prędkości światła.

N a plenarnym posiedzeniu K om itetu, który obradow ał w grudniu 1979 r., przeprow adzo­ no dyskusję dotyczącą „K w artalnika H istorii N auki i T echniki” , „Studiów i M ateriałów z Dziejów N auki Polskiej”, „O rganonu” i „R ozpraw z Dziejów O św iaty” . K o m itet H is­ torii N auki i Techniki — po zapoznaniu się z recenzjami dotyczącym i czasopism poświę­ conych historii nauki i techniki oraz historii oświaty, a także w wyniku dyskusji — uchwalił rezolucję, k tó rą przekazano następnie w ładzom P A N . Z w rócono w niej uwagę na niepo­ kojącą sytuację w ydawniczą w zakresie czasopism naukow ych. Podkreślono w szczególności zbyt niskie nakłady szczególnie poczytnych czasopism (zwłaszcza „K w artalnika H istorii N auki i Techniki”), uniem ożliwiające im dotarcie d o wszystkich środowisk naukow ych oraz ukazyw anie się części z nich (przede wszystkim „O rganonu”) ze znacznym opóźnieniem . K om itet uznał ze celowe — obok zwiększenia przydziału papieru — zapew nienie w ydawnictw om A kadem ii własnej bazy poligraficznej. D la upowszechnienia za granicą osiągnięć polskiej nauki postulow ano częstsze wydawanie num erów obcojęzycznych o charakterze profilow ym .

W roku sprawozdaw czym kontynuow ano serię w ydawniczą (w językach obcych) z zakresu historii nauki, oświaty i techniki. W d ru k u znajdują się dwie m onografie: Paw ła Rybickiego Recepcja Arystotelesa u progu ery nowożytnej, M ałgorzaty Frankow skiej-Terleckiej L ’Unité du savoir aux X IIe et X IIIe siècles; podjęto również prace zm ierzające d o w ydania w języku angielskim studium Jerzego Piaskowskiego O stali demasceńskiej. N a zlecenie W ydziału I P A N Prezydium K om itetu przygotow ało m ateriał analityczno-w nioskow y w postaci: 1) oceny realizacji program u badawczego Instytutu H istorii N auki, Oświaty i T echniki; 2) Wniosków dotyczących kierunków dalszego rozw oju b adań naukow ych w Instytucie; 3) w niosków w zakresie potrzeb: a) kadrow ych, b) organizacyjnych, c) m aterialnych w arunków pracy naukow ej w IH N O iT.

Prezydium K om itetu przygotow ało również opinię dotyczącą założeń problem u między­ resortow ego Historia i rola nauki, oświaty i techniki w dziejach polskiego narodu n a okres

1981— 1985. W ypow iedziano się za przyjęciem przedstaw ionych założeń problem u m iędzyre­ sortow ego. U znano jednak, że realizacja przedstaw ionego projektu założeń w ymaga przede wszyskim zapewnienia odpow iednich środków postulow anych przez Zespół K oordynacyjny.

* *

*

Spośród K om isji K om itetu H istorii N auki i Techniki znaczną aktyw ność p r z e j a w ia j K om isja ds. nauczania historii nauki i techniki, k tó ra działała p od przew odnictwem doc. Ireny Stasiewicz-Jasiukowej. D ziałalność tej komisji m iała w roku sprawozdaw czym charakter kilkupłaszczyznowy : przekazano do wydawnictwa O ssolineum 600-stronicową pracę zbiorow ą pt. Dzieje nauczania historii nauki i techniki w Polsce (od X VI wieku d o chwili obecnej). Pracę tę przygotow ał zespół autorów pod redakcją naukow ą I. Stasiewicz-Jasiukowej. Z a­ kończono przekłady na język angielski bądź niemiecki 8 artykułów autorów polskich do polsko-czeskiego w ydawnictwa pt. The problems o f teaching the history o f science — przygotow y­ wanego na XVI M iędzynarodow y K ongres H istorii N auki. K siążka ukaże się drukiem w Czechos­ łowacji, a jej redaktoram i naukow ym i są: Luboś N ovÿ i Irena Stasiewicz-Jasiukowa. Z godnie z postulatam i Kom isji d/s nauczania kontynuow ano w „K w artalniku H istorii N auki i Techniki” prow adzenie działu pod nazw ą: Problemy nauczania historii nauki i techniki. Przekazano

228 Kronika

do PWN konspekt gotow ego ju ż podręcznika uniwersyteckiego z historii chemii pióra R om ana Mierzeckiego, a do Państwow ych W ydawnictw Rolniczych i Leśnych konspekt podręcznika z historii leśnictwa pióra Józefa Brody. U zyskano zgodę odpowiedniej Komisji w M inisterstwie N auki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki na przekazanie do PW N zlecenia dotyczącego w ydania uniwersyteckich skryptów z zakresu historii nauk społecznych i his­ torii nauk ścisłych — skryptów adresow anych d o studentów bibliotekoznaw stw a.

W grupach roboczych ds. nauczania poszczególnych dyscyplin pracow ano nad ujedno­ liceniem organizacyjnej struktury wykładów z dziejów tych przedm iotów w ogólnopolskiej skali (przede wszystkim — z historii leśnictwa oraz z historii medycyny).

K om isja H istorii Techniki pod przewodnictwem doc. Tadeusza N ow aka przygotowała pierwszą wersję konspektu syntezy H istorii Techniki Polskiej. W 1979 r. opracow ano m .in. referat omawiający zagadnienie syntezy historii techniki polskiej w świetle dotychczasowego stanu badań Z organizow ano wspólnie z Instytutem H istorii N auki, Oświaty i Techniki PA N konferencję naukow ą pośw ięconą zagadnieniom związanym z zamierzonym przygotowaniem syntezy his­ torii techniki polskiej. K ontynuując publikow anie cyklu artykułów pt. Stan badań nad historią techniki w Polsce w „K w artalniku H istorii N auki i Techniki”, ogłoszono kolejne 2 artykuły, a m ianowicie: R om ana W ajdowicza Dotychczasowy dorobek nauki polskiej w dziedzinie his­ torii telekomunikacji w Polsce oraz J. T urnau Stan i potrzeby badań nad historią techniki włókienniczej na ziemiach polskich. O pracow ano i przekazano do druku w t. X X III „Studiów i M ateriałów do H istorii W ojskowości” artykuł Tadeusza N ow aka: Badania nad historią dawnej polskiej techniki w latach 1875— 1978.

K om isja Historii Prasy Technicznej — pod przewodnictwem prof. Jan a Pazdura — pro­ wadziła badania nad czasopiśmiennictwem budow lanym . Badania te stanowiły część planu zmierzającego do ukończenia II tom u syntezy historii prasy technicznej (1870— 1918). We współpracy z R adą Prasy Technicznej N O T opracow ano czasopiśm iennictwo budow lane w latach 1945— 1979 oraz m ateriały dotyczące czasopiśm iennictwa przem ysłu spożywczego do r. 1918.

K om itet H istorii N auki i Techniki reprezentow ał polskie środowisko na arenie między­ narodow ej — utrzym ując przede wszystkim związki z Sekcją H istorii N auki M iędzynarodow ej Unii H istorii i Filozofii N au k (M U H iF N ), co w szczególności znalazło wyraz w działal­ ności reprezentantów Polski we władzach U nii. Prof. B. Suchodolski wziął udział w posie­ dzeniu Com m itee on the Teaching of Science M iędzynarodow ej Rady U nii N aukow ych (ICSU ) w Paryżu jak o reprezentant M U H iF N . Przedm iotem obrad było nauczanie poszczegól­ nych dyscyplin, jak również problem nauczania historii nauki w skali światowej.

W dniach 14— 15 IX odbyło się w K rakow ie posiedzenie Komisji N auki Renesansu (M U H iF N ) kierowanej przez prof. Jerzego D obrzyckiego, poświęcone problem atyce nauki na piętnastowiecznych uniw ersytetach. O bok gospodarzy udział w posiedzeniu wzięli uczeni z A n­ glii, Francji, W łoch, Niemiec i Czechosłowacji. O rganizatorem spotkania była Biblioteka Jagielloń­ ska w K rakowie.

W związku z przygotow aniam i do XVI M iędzynarodow ego K ongresu H istorii N auki w Bukareszcie (1981) przeprow adzono wstępne konsultacje dotyczące udziału w Kongresie uczonych polskich, W m iędzynarodow ym sym pozjum IC O H T E C -u w Sofii pt. System y techniczne — rozwój stosowania i sterowania udział wzięli członkowie K om itetu: prof. Eugeniusz Olszewski i prof. Alfred Wiślicki, który wygłosił referat O prawidłowościach mechanizmów. W skład delegacji wszedł również pracow nik Instytutu H istorii N auki, Oświaty i Techniki PA N — dr B. Orłowski.

W ram ach w spółpracy zagranicznej prof. J. Piaskowski przebywał w Syryjskiej Repu­ blice A rabskiej, gdzie wziął udział w II M iędzynarodow ym Sympozjum H istorii N auki A rabskiej (5 IV — 12 IV 79). prof. Piaskowski wygłosił referat pt. Introduction into modern Studies on the medieval Arabic Iron and Steel technology oraz przewodniczył sesji „H istory of Technology” .

Bohdan Jaczewski