K ronika
159
r ó w źródeł wtórnych, św iadom ych lu b podśw iadom ych błędów , które p ow stały pod w p ły w e m otoczenia lu b na skutek cech osobistych; krytyczne podchodze nie do w y k o rzy sty w an ych p rac i dzieł' niezależnie od stopnia autorytetu ich autorów.
W ożywionej d y sk u sji podkreślano, że w źródłach pisanych (a rc h iw a l nych i- druk o w an y ch ) zd arzają się liczne p rzy p ad k i w y p a czan ia p ra w d y histo rycznej. J ask ra w e p rzy k ład y tego ro d zaju w ypaczeń w literaturze pięk n ej przytoczył S. A . Pogodin m ów iąc o dziełach Boborykin a, A . F ran ce’a i A . W i n ogradow a. W ym ien ian o rów nież p rzy k ład y p rac pseud on auk ow ych św iad czą cych o tym, że ich autorzy nie posiadają a n i niezbędnego dośw iadczenia ani dostatecznej znajom ości przedmiotu, którego historię opisują. Pod dan o r ó w nież krytyce b ra k w Instytucie H isto rii P rzy ro d o zn a w stw a i T ech n ik i osobnej K o m is ji do s p r a w zabytków , będących rzeczow ym i źró d łąm i historycznym i. N a zakończenie d y sk u sji podkreślono, że re fera ty z cy k iy d ośw iad c zaln o - -historycznych budzą duże zainteresow anie i że m etoda d ośw iadczalna m a duże znaczenie d 1» bad an ia d zie jó w historii nauki i techniki.
W zw iązk u z tym, że na terytorium Z w ią z k u R adzieckiego i w k ra ja c h d em okracji lu d ow ej zachow ała się o lbrzym ia ilość za b y tk ó w k u ltury m a te ria l nej w ie lu n arod ó w w sch od n io-europ ejskich i pozaeuropejskich, bad a n ia m e todą d ośw iadczalną p ow in n y odgry w ać szczególną rolę. M etodę tę p o w in n i szeroko stosować historycy n au ki i techniki Z S R R i k r a jó w d em ok racji lu d o w e j w ich w spó ln ej w alce p rzeciw nacjonalistycznym tendencjom h istoryków zachodnio-europejskich, którzy całkow icie lu b częściowo ign orują w k ła d n a ro d ó w W schodniej E urop y i n aro d ó w p ozaeuropejskich w ro z w ój n au k i i techniki.
W a lk a ta jest jedn ym z pod staw o w ych zadań, jak ie p osta w ił przed histo ry k am i n au k i i techniki przew odniczący S e k cji H isto rii C hem ii i Technologii Chemicznej, dyrektor Instytutu H isto rii P rzy ro d o zn a w stw a i Tech niki A k a dem ii N a u k Z S R R , N . A . F ig u ro w sk i w sw y m re fera cie na temat zasadniczych p ro ble m ów nau kow ego opraco w an ia historii chemii, w ygłoszon ym na o tw arciu obrad Sekcji.
1. L. Z n a czk o -J a w o rsk i*
P R A C E B I B L I O G R A F I C Z N E B I B L I O T E K I P A N Z Z A K R E S U H I S T O R I I N A U K I
B iblioteka P A N w W a rs z a w ie p od jęła w r. 1959, zgodnie ze s w y m i statu to w y m i zadaniam i, w stępne prace b ib lio graficzn o -in fo rm acy jn e z zakresu historii n au k i i techniki oraz o rga n izacji nauki. Z m ateriałó w uzyskanych w w y n ik u b ib lio g ra fo w a n ia ponad 200 tytu łów czasopism bieżących polskich i zagranicznych zn ajd ujących się w zbiorach B iblio te k i p o w s ta ją następujące kartoteki: 1. H istoria n au k i i techniki; 2. B ib lio g r a fia historii nauki; 3. R e
160
K ronikacenzje w y d a w n ic tw z historii n au k i i techniki; 4. O rg an iz acja n au k i — za gad nienia ogólne; 5. N a u k a polska za gran icą; 6. A k ad em ie N a u k z podziałem, arty ku ły polskie o innych akadem iach; 7. B iblio te k i A k a d e m ii N a u k ; 8. B ib lio g ra fie w y d a w n ic t w A k a d e m ii N a u k ; 9. Sesje A k a d e m ii N a u k (zapoczątko w a n a ); 10. K on gresy H isto rii N a u k i; 11. Z ja z d y n au k o w e (polskie i obce); 12. B ib lio g ra fie m iędzynarodowych z ja z d ó w i ko n g resó w (naukow ych); 13. S łu żba in form acy jn a zw iązan a z nauką.
Przystąpiono ponadto do o praco w an ia kartoteki retrospektyw n ej p u b li k a c ji polskich sam oistnych i niesam oistnych z historii n a u k i i techniki oraz organ izacji n au k i od 1953 r. na p od staw ie P rzew o d n ik a B ibliograficznego i B ib lio g r a fii Z a w a rto śc i Czasopism.
W śró d kartotek in form acyjnych założonych w r. 1959 zn ajd u je się kom p letna kartoteka polskich bibliotek n au k ow y ch oraz kartoteka rejestrująca czasopism a polskie zagranicą.
B iblio tek a p ro je k tu je w przyszłości utw orzenie rów nież odrębnego D ziału B iblio grafic zn o-In fo rm acyjn ego, co pozw o liłoby na rozszerzenie i pogłębienie d ziałalności u słu go w ej w tym zakresie, zgodnie z p ro filem i zadan iam i B ib lio teki. W szczególności p lan u je się, oprócz ko n ty n uo w an ia zaczętych prac, zo r gan izo w an ie centralnego katalogu n a b y tk ó w P A N oraz centralnego katalogu nau koznaw czego z pełnym w ykorzystan iem m ateriałó w zebranych z dość dużym nakładem pracy i środków, a zn ajdujących się jeszcze w O B iD N .
Z. S.
O B R O N A P R A C Y D O K T O R S K IE J M G R A J Ó Z E F A B A B I C Z A
W dniu 17 listopada 1959 r. w Instytucie G eograficznym U n iw ersytetu W ro c ła w sk ie g o odbyło się posiedzenie R ad y W y d z ia łu N a u k Przyrodniczych, pośw ięcone obronie pracy doktorskiej starszego asystenta Z a k ła d u H isto rii N a u k i i Tech niki P A N m gra Józefa B abic za Poglądy antropogeograficzne i etnograficzne Fryd eryk a Ratzla. Prom otorem pracy b y ł prof. B o le sła w O lsz e- wicz. W e d łu g opinii d ysk utantów p raca ta w n o s i n o w e w arto ści do historii g e o grafii i dlatego w a rto poświęcić je j nieco w ięcej uw a gi.
S k ła d a się ona z pięciu rozdziałów.
W rozdziale o charakterze biograficznym d aje autor przegląd nau kow ej i pedagogicznej działalności R atzla i charakterystykę trzech okresów jego twórczości: biologicznego, antropogeograficznego i filozoficznego.
D r u g i rozdział analizuje poglądy R atzla na przedmiot, zadania i metody an tro p ogeo grafii oraz p od staw ow e kategorie geograficzne: ruch dziejow y, śro dow isko geograficzne i jego poszczególne elementy (ziemia, morze, klim at), położenie i przestrzeń oraz d a je analizę sposobu ro zw iązan ia naczelnego p ro blem u antropogeograficznego, jak im jest stosunek m iędzy przyrodą i człow ie kiem. R atzel w id zia ł go w postaci stosunku jednostronnego: przyroda-człow iek , bez u w zględn ienia zarów no w p ły w ó w człow ieka na przyrodę, ja k też i sto su n k ó w społeczno-ekonomicznych, przez które w p ły w ten się dokonuje. Ratzel
