Medycyna Wet. 2008, 64 (5) 720
Praca oryginalna Original paper
Poziom bia³ek osocza krwi oraz aktywnoæ enzymów reguluj¹cych przemiany azotowe informuj¹ bezpored-nio o intensywnoci metabolizmu bia³kowego, a jedno-czenie s¹ czu³ym wskanikiem stanu zdrowia organiz-mu. Wartoci tych parametrów wykazuj¹ du¿¹ zmien-noæ, zale¿n¹ od gatunku, rasy, p³ci, wieku, pory roku, stanu fizjologicznego i stopnia od¿ywienia ustroju (1, 3, 4, 6-8, 10, 12, 14, 19, 21, 22, 24). U lisów tempo metabolizmu warunkowane jest g³ównie wiekiem oraz por¹ roku. Wed³ug Berestova (4), u tego gatunku zwie-rz¹t wskaniki metabolizmu bia³ka s¹ wysokie w okre-sie letnim, podczas gdy aktywnoæ enzymów warunku-j¹cych przemiany wêglowodanowe jest najwy¿sza w okresie zimy, co odzwierciedla zmiany adaptacyjne wewnêtrznych mechanizmów ustrojowych reguluj¹cych procesy metaboliczne w odpowiedzi na zmiany warun-ków rodowiska.
Wysokie tempo metabolizmu u m³odych, rosn¹cych zwierz¹t miêso¿ernych udokumentowane jest licznymi pracami (4, 7, 12, 14, 19, 22, 24). Brak jest natomiast w dostêpnym pimiennictwie danych dotycz¹cych kszta³towania siê wskaników przemian bia³kowych u lisów doros³ych, w zale¿noci od wieku i kolejnego sezonu reprodukcyjnego.
Celem badañ by³o okrelenie wartoci wybranych wskaników przemiany bia³kowej i aktywnoci enzy-mów w surowicy krwi lisic polarnych w zale¿noci od wieku, po zakoñczonym okresie regeneracji po rozro-dzie i laktacji.
Materia³ i metody
Badania przeprowadzono na 50 samicach lisa polarnego pochodz¹cych z krajowej fermy reprodukcyjnej, w okresie spokoju p³ciowego, po zakoñczonym okresie regeneracji po rozrodzie i laktacji. Samice podzielono na 5 grup dowiad-czalnych (n = 10): samice jednoroczne (grupa I), dwuletnie (grupa II), trzyletnie (grupa III), czteroletnie (grupa IV) i piê-cioletnie (grupa V). Stan ogólny lisic by³ dobry, wszystkie samice by³y klinicznie zdrowe, a liczba odchowanych przez nie szczeni¹t w ostatnim okresie reprodukcyjnym wynosi³a od 7 do 10 sztuk. W sk³ad standardowych dawek pokarmo-wych stosowanych w fermie w tym okresie hodowlanym wchodzi³y: odpady drobiowe, odpady rybne, m¹czka miêsno--kostna, zbo¿a ekstrudowane, olej rzepakowy i mieszanka mi-neralno-witaminowa. Koncentracja energii metabolicznej (EM) w 1 kg paszy wynosi³a 1700 kcal, a rozdzia³ EM z bia³-ka, t³uszczu i wêglowodanów wynosi³, odpowiednio: 29%, 54%, 17% i odpowiada³ normom ¿ywieniowym (2, 11, 16).
Krew do badañ pobierano z ¿y³y ramieniowej w godzinach rannych, przed karmieniem zwierz¹t. W uzyskanych próbkach surowicy krwi oznaczono poziom bia³ka ca³kowitego i jego frakcji, zawartoæ mocznika i kreatyniny oraz aktywnoæ wy-branych enzymów: aminotransferazy asparaginianowej (AST) i alaninowej (ALT) oraz dehydrogenazy mleczanowej (LDH). Poziom bia³ka ca³kowitego oznaczono metod¹ biuretow¹ za pomoc¹ analizatora hematologicznego Advia 1650 i not apli-kacyjnych firmy Bayer. Zawartoæ frakcji bia³kowych okre-lono metod¹ elektroforezy na ¿elu agarozowym z wykorzy-staniem zastawu aparatury firmy Beckman i not aplikacyj-nych firmy Beckman Coultner. Zawartoæ kreatyniny w
prób-Wskaniki przemiany bia³kowej w surowicy krwi
lisic polarnych w zale¿noci od wieku zwierz¹t
MONIKA BOGUS£AWSKA-TRYK, ROMAN SZYMECZKO, ANNA PIOTROWSKA, KATARZYNA BURLIKOWSKA, STANIS£AW KUBACKI*
Katedra Fizjologii Zwierz¹t, *Zak³ad Hodowli Koni i Zwierz¹t Futerkowych Wydzia³u Hodowli i Biologii Zwierz¹t UTP, ul. Mazowiecka 28, 85-084 Bydgoszcz
Bogus³awska-Tryk M., Szymeczko R., Piotrowska A., Burlikowska K., Kubacki S.
Protein metabolism parameters in blood serum of polar foxes female in relation to age of animals Summary
The aim of the research was to determine values of selected parameters of protein metabolism and enzyme activities in blood serum of female polar foxes of different ages after the post-reproduction and post-lactation recovery period. During the experiment, 50 healthy fox vixens from a domestic breeding farm were examined. The animals were divided into 5 age groups (n = 10), from 1 until 5-years-of-age. In blood serum samples total protein, protein fractions, urea and creatinine concentration were determined along with the activities of the enzymes: aspartate aminotransferase (AST), alanine aminotransferase (ALT) and lactate dehydrogenase (LDH). There were no statistically significant age-dependent differences among biochemical parameters values in the blood of the experimental animals. The only thing noted was a tendency of an increased total protein level in the vixens blood with age and following the reproduction season.
Medycyna Wet. 2008, 64 (5) 721 kach surowicy krwi oraz aktywnoæ enzymów AST, ALT
i LDH oznaczono metod¹ spektrofotometryczn¹, natomiast poziom mocznika okrelono metod¹ enzymatyczn¹ na anali-zatorze Advia 1650 z wykorzystaniem oryginalnych odczyn-ników firmy Bayer.
Uzyskane wyniki opracowano statystycznie, stosuj¹c ana-lizê wariancji z wykorzystaniem programu Statistica 5.5 PL. Istotnoæ ró¿nic ustalono przy p < 0,05.
Wyniki i omówienie
W tabeli 1 przedstawiono wyniki oznaczeñ zawar-toci bia³ka ca³kowitego i jego frakcji, mocznika i kre-atyniny oraz aktywnoæ enzymów AST, ALT i LDH w surowicy krwi lisic polarnych w ró¿nym wieku. Nie stwierdzono istotnych statystycznie ró¿nic w warto-ciach badanych parametrów biochemicznych w krwi samic dowiadczalnych. Zawartoæ bia³ka ca³kowitego waha³a siê w granicach od 66,67 g·l1 (samice jedno-roczne) do 71,94 g·l1 (samice piêcioletnie), wykazuj¹c tendencjê wzrostu wraz z wiekiem i kolejnym sezonem reprodukcyjnym. Nale¿y zaznaczyæ, ¿e zawartoæ tego sk³adnika w surowicy krwi lisic polarnych wszystkich grup wiekowych mieci³a siê w granicach wartoci re-ferencyjnych okrelonych dla doros³ych osobników tego gatunku zwierz¹t (4, 18). Odnotowany, nieznaczny wzrost koncentracji bia³ka ca³kowitego wynika³ ze wzrostu zawartoci albumin i globulin, w tym g³ównie frakcji gamma globulin i alfa 1 globulin w surowicy krwi lisic polarnych. Wartoæ wskanika albuminy : globuli-ny w surowicy krwi kszta³towa³a siê na wyrównaglobuli-nym poziomie we wszystkich grupach dowiadczalnych. Wia-domo, i¿ ca³kowita zawartoæ bia³ka, jak i frakcji bia³-kowych w krwi zwierz¹t miêso¿ernych waha siê w sze-rokich granicach i zale¿y w g³ównej mierze od gatunku oraz wieku zwierz¹t, a zmiany w iloci bia³ka ca³kowi-tego w krwi s¹ najczêciej nastêpstwem zmniejszenia siê iloci albumin i towarzysz¹cego temu zjawisku zwiêkszenia iloci globulin. Stosunkowo niska po
uro-dzeniu koncentracja bia³ka ca³kowitego w krwi wzrasta wraz z wiekiem zwierz¹t, a najintensywniejszy wzrost i najwiêksz¹ dynamikê zmian obserwuje siê w okresie wzrostu i rozwoju somatycznego organizmu (4, 5, 18, 19, 21-24). Przeprowadzone przez Vajdovicha i wsp. (22) i Trylanda i wsp. (21) badania na psach i niedwie-dziach polarnych w ró¿nym wieku (przed zakoñczeniem wzrostu somatycznego, u doros³ych i starych zwierz¹t) wykaza³y zwiêkszaj¹cy siê wraz z wiekiem poziom bia³-ka ca³kowitego i frakcji globulin oraz wzglêdnie sta³y poziom albumin w surowicy krwi. Zdaniem autorów tych badañ, wzrost frakcji globulin spowodowany by³ g³ównie zwiêkszeniem iloci gamma globulin u star-szych zwierz¹t, co mo¿na t³umaczyæ d³u¿sz¹ immuno-stymulacj¹ organizmu przez ró¿ne antygeny. Wed³ug Berestova (4), wzglêdny, procentowy udzia³ albumin, alfa globulin, beta globulin i gamma globulin w krwi doros³ych lisów polarnych waha siê, odpowiednio, w granicach: 52,0-53,0%, 14,9-16,0%, 17,0-17,1% i 14,0-16,1% poziomu bia³ka ca³kowitego. W przepro-wadzonych badaniach w krwi lisic polarnych stwierdzo-no ni¿szy wzglêdny udzia³ frakcji albumin (44,6-48,3%) i alfa globulin (13,7-14,5%), wy¿szy udzia³ frakcji beta globulin (24,6-27,4%) oraz porównywalny poziom frak-cji gamma globulinowej (12,8-15,4%).
Koncentracja mocznika i kreatyniny w krwi lisic do-wiadczalnych kszta³towa³a siê, odpowiednio, w grani-cach: od 6,86 do 8,01 mmol·l1 oraz od 93,81 do 96,54 µmol·l1 i mieci³a siê w zakresie norm fizjologicznych okrelonych dla doros³ych zwierz¹t miêso¿ernych (3, 4, 23). Badania prowadzone na szczeniêtach w wieku od 2 tyg. do 12. miesi¹ca ¿ycia wykaza³y, i¿ podwy¿-szony w pocz¹tkowym okresie ¿ycia postnatalnego po-ziom mocznika obni¿a siê w pierwszych 6-8 tygodniach ¿ycia, a nastêpnie stopniowo wzrasta, osi¹gaj¹c poziom stwierdzany u osobników doros³ych (19, 24). Badania prowadzone na m³odych (do 1 roku ¿ycia) i doros³ych (powy¿ej 1 roku ¿ycia) wolno ¿yj¹cych lisach kalifor-nijskich i kojotach oraz m³odych i starych psach nie wykaza³y zale¿nych od wieku, istotnych ró¿nic w koncentracji mocznika w krwi (7, 17, 19, 22), co potwierdza-j¹ wyniki przeprowa-dzonych badañ w³as-nych. Liczne badania prowadzone na zwierzê-tach miêso¿ernych do-wodz¹, i¿ zmieniaj¹ce siê wraz z wiekiem zwierz¹t stê¿enie kreaty-niny w krwi jest skut-kiem zmieniaj¹cej siê masy cia³a. Koncentra-cja kreatyniny, jako pro-duktu prawid³owego metabolizmu miênio-wego, wzrasta wraz
Tab. 1. Wskaniki przemiany bia³kowej w surowicy krwi lisic polarnych (x ± SD)
a k s W inik Grupa I II III IV V l g , e ti w o k ³ a c o k ³ a i B 1 66,67±4,08 69,99±2,72 70,52±4,47 70,31±2,66 71,94±5,35 l g , y n i m u b l A 1 30,72±1,68 32,53±3,15 32,21±4,20 33,98±3,45 32,09±3,60 l g , y n il u b o l G 1 35,95±4,00 37,46±3,97 38,31±6,22 36,33±2,79 39,85±4,75 l g , y n il u b o l g 1 a fl A 1 15,65±0,87 16,24±0,63 16,58±0,84 16,50±1,42 16,73±0,72 l g , y n il u b o l g 2 a fl A 1 13,50±0,52 13,47±0,36 13,68±0,53 13,39±0,49 13,70±0,39 l g , y n il u b o l g a t e B 1 18,26±2,37 18,06±2,02 17,72±2,87 17,31±1,94 18,60±3,83 l g , y n il u b o l g a m m a G 1 18,52±2,34 19,69±2,96 10,28±3,77 19,15±1,61 10,82±2,52 y n il u b o l G : y n i m u b l A 10,86±0,11 10,89±0,17 10,87±0,23 10,95±0,16 10,82±0,16 l l o m m , k i n z c o M 1 17,91±1,19 16,86±0,84 18,01±2,37 17,22±0,84 17,98±1,12 l l o m µ , a n i n y t a e r K 1 95,58±5,55 94,13±7,95 96,64±9,08 93,81±7,13 196,45±10,70 l U I , T S A 1 56,05±8,16 160,71±25,45 158,54±13,99 165,17±11,67 163,60±14,79 l U I , T L A 1 104,72±25,69 132,09±67,16 187,38±33,63 113,55±37,11 191,43±19,15 l U I , H D L 1 175,36±44,10 157,55±67,80 172,81±87,19 180,95±49,14 184,81±59,67
Medycyna Wet. 2008, 64 (5) 722
z mas¹ miêni (19, 22, 24), a u starych zwierz¹t mo¿e ulec obni¿eniu wskutek zwiêkszonego katabolizmu bia-³ek miêniowych oraz utraty masy miêniowej (8, 19). Zbli¿ony poziom mocznika i kreatyniny w surowicy krwi lisic dowiadczalnych, utrzymywanych w fermie w stan-dardowych warunkach, mo¿e wiadczyæ o podobnym nasileniu przemian bia³kowych w organizmach samic w przedziale wieku od 1 roku do 5 lat oraz wyrównanej masie cia³a zwierz¹t wykorzystanych w badaniach.
W przeprowadzonym badaniu nie stwierdzono istot-nych statystycznie, zale¿istot-nych od wieku lisic zmian w aktywnoci badanych enzymów. Aktywnoæ w suro-wicy krwi aminotransferaz asparaginianowej i alanino-wej, g³ównych enzymów bior¹cych udzia³ w metabo-lizmie bia³ka, waha³a siê, odpowiednio, w granicach od 56,05 do 65,17 IU·l1 (AST) oraz od 87,38 do 132,09 IU·l1 (ALT), natomiast aktywnoæ dehydrogenazy mle-czanowej, bêd¹cej kluczowym enzymem w metaboliz-mie wêglowodanów, w granicach od 157,55 do 184,81
IU·l1. Aktywnoæ AST, ALT i LDH w surowicy krwi
wykazuje du¿¹ zmiennoæ zale¿n¹ od gatunku zwierz¹t, wieku, p³ci, pory roku oraz ¿ywienia (3, 4, 6, 7, 9, 10, 12-14, 19, 21-24). Zale¿n¹ od wieku zmiennoæ w ak-tywnoci aminotransferaz stwierdzono u lisów polarnych w pierwszych miesi¹cach ich ¿ycia. Wed³ug Berestova (4), wzrost aktywnoci AST i ALT u 2- i 3-miesiêcz-nych lisi¹t zwi¹zany jest z intensywnym wzrostem szcze-ni¹t. Ponowny wzrost aktywnoci obu enzymów w 6. miesi¹cu ¿ycia lisi¹t towarzyszy procesowi dojrzewa-nia p³ciowego i jesiennemu zwiêkszaniu masy cia³a. Podobn¹ tendencjê zmian w surowicy krwi szczeni¹t obserwuje siê w aktywnoci dehydrogenazy mleczano-wej. U lisów doros³ych, po zakoñczonym okresie wzros-tu i rozwoju, g³ównym czynnikiem wp³ywaj¹cym na aktywnoæ AST, ALT i LDH jest pora roku (4, 7). Po-ziom aminotransferazy asparaginianowej w surowicy krwi lisów wzrasta w okresie wiosennym i letnim (do lipca), a nastêpnie ulega wyranemu obni¿eniu w mie-si¹cach jesiennych. Podobna tendencja sezonowych wahañ, choæ s³abiej zaznaczona, wystêpuje równie¿ w koncentracji aminotransferazy alaninowej. Najwy¿-sz¹ aktywnoæ dehydrogenazy mleczanowej w krwi lisów stwierdza siê w miesi¹cach zimowych, co w po-wi¹zaniu ze zmianami aktywnoci AST i ALT odzwier-ciedla zale¿ne od pory roku zmiany w metabolizmie bia³ek i wêglowodanów w organizmach doros³ych lisów (4). Przyjmuje siê, ¿e w stanie zdrowia zarówno u ludzi, jak i zwierz¹t, aktywnoæ AST w surowicy krwi jest wy¿sza od aktywnoci ALT (4, 20). W krwi ba-danych lisic wszystkich grup wiekowych stwierdzono 1,5-2-krotnie wy¿sz¹ aktywnoæ aminotransferazy ala-ninowej w stosunku do aktywnoci aminotransferazy asparaginianowej. Mimo ¿e podwy¿szony poziom ALT w surowicy krwi jest czêsto sygna³em zmian patologicz-nych w¹troby, to ten wskanik winien byæ interpreto-wany w po³¹czeniu z innymi wystêpuj¹cymi kliniczny-mi objawakliniczny-mi (19). Zwiêkszony poziom ALT w stosun-ku do AST w krwi lisic dowiadczalnych móg³ byæ spo-wodowany por¹ roku (obni¿ona aktywnoæ AST w mie-si¹cach jesiennych) oraz wysokim udzia³em w diecie energii metabolicznej z t³uszczu (1, 4, 15).
Podsumowanie
Przeprowadzone badania nie wykaza³y istotnych sta-tystycznie, zale¿nych od wieku lisic, ró¿nic w warto-ciach wskaników przemiany bia³kowej (bia³ko ca³ko-wite i jego frakcje, mocznik, kreatynina) oraz aktyw-noci wybranych enzymów (AST, ALT, LDH) w suro-wicy krwi. Odnotowano jedynie tendencjê wzrostu wraz z wiekiem zwierz¹t poziomu bia³ka ca³kowitego w krwi. Uzyskane wyniki wskazuj¹ na wyrównany poziom prze-mian metabolicznych w organizmie reprodukcyjnych lisic utrzymywanych w fermie w standardowych warun-kach.
Pimiennictwo
1.Ahlstrøm Ø., Skrede A.: Fish oil as an energy source for blue foxes (Alopex lagopus) and mink (Mustela vison) in the growing-furring period. J. Anim. Physiol. Anim. Nutr. 1995, 74, 146-156.
2.Anon.: NRC.: Nutrient Requirements of Mink and Foxes. National Academy Press, Washington D.C. 1982.
3.Benn D. M., McKeown D. B., Lumsden J. H.: Hematology and biochemistry reference values for the ranch fox. Can. J. Vet. Res. 1986, 50, 54-58. 4.Berestov V. A.: Haematology and Clinical Chemistry of Fur Animals. Scientifur,
Finland 1989.
5.Briend-Marchal A., Chapellier P., Perret D., Braun J. P., Guelfi J. F.: Compa-raison de lhémogramme, de la vitesse de sédimentation, de la fibrinogénémie et des protéines sériques de chiens âgés (³ 10 ans) et de chiens adultes (1 à 8 ans) en bonne santé. Revue Méd. Vét. 2003, 154, 629-632.
6.Crooks K. R., Garcelon D. K., Scott Ch. A., Wilcox J. T., Timm S. F., Van Vuren D. H.: Hematology and serum chemistry of the island spotted skunk on Santa Cruz island. J. Wildlife Dis. 2003, 39, 460-466.
7.Crooks K. R., Scott Ch. A., Bowen L., Van Vuren D.: Hematology and serum chemistry of the island fox on Santa Cruz island. J. Wildlife Dis. 2000, 36, 397-404.
8.Harper E. J.: Changing perspectives on aging and energy requirements: aging and digestive function in humans, dogs and cats. J. Nutr. 1998, 128, 2632-2635. 9.Harper E. J., Hackett R. M., Wilkinson J., Heaton P. R.: Age-related variations in hematologic and plasma biochemical test results in Beagles and Labrador Retrievers. J. Am. Vet. Med. Assoc. 2003, 223, 1436-1442.
10.Ilukha V. A., Usenbaeva L. B., Kozhevnikova L. K., Tyutyunnik N. N., Unzha-kov A. R.: The changes of some blood indices of fur animals in the lactation period. Scientifur 1996, 20, 48-53.
11.Jarosz S.: Normy ¿ywienia miêso¿ernych i rolino¿ernych zwierz¹t futerkowych. Wartoæ pokarmowa pasz. Instytut Fizjologii i ¯ywienia Zwierz¹t im. J. Kiela-nowskiego, Jab³onna 1994.
12.Kley S., Tschudi P., Busato A., Gaschen F.: Establishing canine clinical chemi-stry reference values for the Hitachi 912 using the International Federation of Clinical Chemistry (IFCC) recommendations. Comp. Clin. Path. 2003, 12, 106-112.
13.Kopczewski A., Bis-Wencel H., Saba L., S³awoñ J., Ondraoviè M., Wnuk W.: Wp³yw zró¿nicowanego poziomu ¿ywienia wysokoenergetycznego oraz anty-oksydantów na parametry biochemiczne surowicy lisów polarnych. Medycyna Wet. 2002, 58, 616-619.
14.Kraft W., Hartmann K., Dereser R.: Altersabhängigkeiten von Laborwerten bei Hund und Katze. Teil I: Enzymaktivitäten im Blutserum. Tierärztl. Prax. 1995, 23, 502-508.
15.Rouvinen-Watt K.: Nutrient management in carnivore fur bearers. Scientifur 2000, 24, 25-35.
16.S³awoñ J.: ¯ywienie lisów i norek. PWRiL, Warszawa 1987.
17.Smith G. J., Rongstad O. J.: Serologic and hematologic values wild coyotes in Wisconsin. J. Wildlife Dis. 1980, 16, 491-497.
18.Stankiewicz W.: Hematologia weterynaryjna. PWRiL, Warszawa 1973. 19.Swanson K. S., Kuzmuk K. N., Schook L. B., Fahey G. C.: Diet affects nutrient
digestibility, hematology, and serum chemistry of senior and weanling dogs. J. Anim. Sci. 2004, 82, 1713-1724.
20.Szczeklik E.: Enzymologia kliniczna. PZWL, Warszawa 1974.
21.Tryland M., Brun E., Derocher A. E., Arnemo J. M., Kierulf P., Ølberg R. A., Wiig Ø.: Plasma biochemical values from apparently healthy free-ranging polar bears from Svalbard. J. Wildlife Dis. 2002, 38, 566-575.
22.Vajdovich P., Gaál T., Szilágyi A., Harnos A.: Changes in some red blood cell and clinical laboratory parametrs in young and old Beagle dogs. Vet. Res. Comm. 1997, 21, 463-470.
23.Winnicka A.: Wartoci referencyjne podstawowych badañ laboratoryjnych w weterynarii. SGGW, Warszawa 2004.
24.Wolford S. T., Schroer R. A., Gohs F. X., Gallo P. P., Falk H. B., Dente A. R.: Effect of age on serum chemistry profile, electrophoresis and thyroid hormones in beagle dogs two weeks to one year of age. Vet. Clin. Pathol. 1988, 17, 35-42. Adres autora: dr in¿. Monika Bogus³awska-Tryk, ul. Mazowiecka 28, 85-084 Bydgoszcz; e-mail: monikab@utp.edu.pl
