Medycyna Weterynaryjna - Summary Medycyna Wet. 67 (4), 283-286, 2011

Medycyna Wet. 2011, 67 (4) 283

Opis przypadku Case report

W 2007 r. w krajach Europy Zachodniej stwierdzo-no zachorowania ciel¹t w wieku poni¿ej 4 tygodni z objawami samoistnych krwawieñ ze skóry, uogól-nion¹ wybroczynowoœci¹, obecnoœci¹ krwi w kale oraz atrofi¹ szpiku kostnego (8). Zmianom towarzyszy³a leukopenia (liczba leukocytów poni¿ej 3,0 × 109_/L)

oraz trombocytopenia (liczba trombocytów poni¿ej 100 × 109_{/L). W przypadkach tych nie wykazano}

za-ka¿enia wirusem wirusowej biegunki byd³a (BVDV). Nie zdefiniowano jednak ¿adnego innego czynnika pa-togennego. Now¹ jednostkê okreœlono jako syndrom krwotoczny ciel¹t – Haemorrhagic Diathesis in Neo-natal Calf (HDNC) lub Bleeding Calf Syndrome (BCS) wzglêdnie pancytopenia ciel¹t – Bovine Neonatal Pan-cytopenia (BNP) (6-9).

Niniejsze opracowanie dotyczy pierwszego w Pol-sce przypadku syndromu krwotocznego ciel¹t, który zosta³ zdiagnozowany i potwierdzony badaniami he-matologicznymi i patomorfologicznymi.

Materia³ i metody

U cielêcia, byczka, rasy polskiej holsztyñsko-fryzyjskiej w wieku 18 dni stwierdzono obecnoœæ smolistego ka³u, a po kilku godzinach wyst¹pienie samoistnych krwawieñ ze skó-ry. Rozpoczê³y siê one od skóry g³owy, stopniowo objê³y szyjê, a nastêpnie grzbiet. Zwierzê pochodzi³o z fermy

li-cz¹cej 150 krów w stadzie podstawowym, z terenu Dolne-go Œl¹ska. Stado znajduje siê pod kontrol¹ u¿ytkowoœci. Prowadzony jest równie¿ program szczepieñ przeciwko BVD. Krowa matka by³a szczepiona na miesi¹c przed za-cieleniem i 3 miesi¹ce przed porodem.

W toku diagnostycznego postêpowania przeprowadzo-no badanie kliniczne, pobraprzeprowadzo-no próbki krwi do badañ hema-tologicznych. Wykonano badania wirusologiczne w celu wykluczenia zaka¿enia BVDV testem IDEXX BVDV Ag ELISA (IDEXX, Niemcy). Po eutanazji cielê zosta³o pod-dane badaniu sekcyjnemu, w czasie którego dokonano szczegó³owej oceny narz¹dów wewnêtrznych i pobrano materia³ do badañ mikrobiologicznych (w¹troba, œledzio-na, p³uca, jelita cienkie, jelita grube). Wykonano posiewy w warunkach tlenowych na podstawowe pod³o¿a mikro-biologiczne firmy Oxoid. Do badañ parazytologicznych pobrano zeskrobiny ze zmienionych fragmentów jelit, a tak-¿e ka³ do flotacji w celu wykazania jaj paso¿ytów oraz oocyst kokcydiów i Cryptosporydium sp. Z utrwalonych w 7% formalinie wycinków tkankowych wykonano prepa-raty parafinowe barwione HE.

Wyniki i omówienie

Badanie kliniczne. W badaniu klinicznym stwier-dzono ciê¿ki stan ogólny cielêcia, niezbornoœæ rucho-w¹ oraz liczne smugi krwi na powierzchni grzbietu. Blade b³ony œluzowe usiane by³y drobnymi

wybroczy-Syndrom krwotoczny ciel¹t – opis przypadku

MICHA£ BEDNARSKI, MAREK HOUSZKA*, JERZY HAMALA**, RENATA NOWACZYK*, TOMASZ PIASECKI

Katedra Epizootiologii z Klinik¹ Ptaków i Zwierz¹t Egzotycznych Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UP, pl. Grunwaldzki 45, 50-366 Wroc³aw

*Katedra Patologii Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej UP, ul. Norwida 31, 51-375 Wroc³aw **Prywatna Praktyka Weterynaryjna, 59-430 W¹dro¿e Wielkie

Bednarski M., Houszka M., Hamala J., Nowaczyk R., Piasecki T.

Hemorrhagic diathesis in neonatal calves – a case report Summary

Hemorrhagic diathesis in neonatal calves is a new and emerging disease of young calves. The disease affects calves aged less than 4 weeks. Clinical signs in calves include skin and intestinal bleeding as well as petechiae on all mucosal membranes. The cause of this syndrome is as of yet unknown. In this study, to the best of our knowledge, the authors demonstrated the first case of hemorrhagic diathesis in neonatal calves with hematological and histopathological diagnosis. Clinical examinations demonstrated cutaneous bleeding. Hematological examination showed thrombocytopenia (43.7 × 109_{/L) and pancytopenia (1.47 × 10}9_{/L). During}

necropsy multiple generalized petechiae, ecchymoses or hemorrhages were ascertained. Histopathology revealed a multifocal extravasation of red blood cells (hemorrhage). Severe loss of hematopoietic tissue of the bone marrow was the most prominent finding on histology. The BVD antigen test was negative.

Keywords: hemorrhagic diathesis in neonatal calves, bovine neonatal pancytopenia, bone marrow atrophy, bleeding

Medycyna Wet. 2011, 67 (4) 284

nami. Temperatura cia³a wynosi³a 39,1°C. Ze wzglê-du na ciê¿ki stan ogólny oraz z³e rokowanie zwierzê zosta³o poddane eutanazji.

Wyniki badañ hematologicznych. W badanych próbkach krwi stwierdzono obni¿enie liczby bia³ych krwinek – 1,47 × 109_{/L, przy czym w obrazie}

morfo-logicznym wystêpowa³y wy³¹cznie limfocyty. Znacz-nemu obni¿eniu uleg³a równie¿ liczba p³ytek krwi, osi¹gaj¹c poziom 43,7 × 109_{/L. Liczba erytrocytów}

pozostawa³a w dolnej granicy normy i wynosi³a 5,11 × 1012_{/L, HGB: 62,6 g/L, HCT: 0,216 L/L, MCV:}

42,2 fl, MCH: 12,2 pg, MCHC: 290,0 g/L.

Badanie sekcyjne. Stwierdzono dobry stan od¿y-wienia przy ogólnej bladoœci b³on œluzowych i narz¹-dów wewnêtrznych. W jamach cia³a zaobserwowano nieznacznie zwiêkszon¹ iloœæ p³ynu surowiczego. Pod otrzewn¹ œcienn¹, otrzewn¹ jelit i trawieñca, a tak¿e w obrêbie sieci oraz krezki wystêpowa³y liczne

punk-cikowate, plamkowate lub smugowate wybroczyny (ryc. 1 i 2). Drobne wybroczyny obecne by³y równie¿ w œcianie przed¿o³¹dków oraz b³onie œluzowej prze-³yku, jelit i trawieñca, tworz¹c liczne p³ytkie nad¿erki (ryc. 3 i 4). Jelita zawiera³y rozrzedzon¹, krwist¹ treœæ. Liczne wybroczyny stwierdzono tak¿e pod torebk¹ œle-dziony (ryc. 5), w¹troby i w grasicy (ryc. 6), a nieco mniej liczne w tchawicy, krtani i du¿ych oskrzelach

Ryc. 3. Drobne wybroczyny na b³onie œluzowej trawieñca

tworz¹ce p³ytkie nad¿erki Ryc. 4. Obrzêk i masywne wynaczynienia w b³onie œluzowejjelit Ryc. 1. Wybroczyny i wylewy krwawe w obrêbie krezki, pod

otrzewn¹ i w œcianie jelita biodrowego

Ryc. 2. Liczne wybroczyny w obrêbie sieci, krezki oraz pod otrzewn¹ trawieñca

Medycyna Wet. 2011, 67 (4) 285

oraz pod op³ucn¹. Podbiegniêcia krwawe wielkoœci 1-1,5 cm widoczne by³y tak¿e u podstawy serca i na têtnicy p³ucnej. Koœci œródrêcza zawiera³y bladoró¿o-wy, po³yskliwy szpik.

Badanie histopatologiczne. W koœciach œródrêcza i ¿eber stwierdzono silny zanik tkanki krwiotwórczej szpiku (ryc. 8). W obrêbie przewodu pokarmowego dominuj¹c¹ zmian¹ by³y liczne wynaczynienia zloka-lizowane najczêœciej w b³onie podœluzowej i podsuro-wiczej, a tak¿e w mniejszym stopniu w b³onie

œluzo-wej i miêdzymiêœnioœluzo-wej (ryc. 9). W b³onie œluzoœluzo-wej jelit, a w szczególnoœci jelita biodrowego wystêpowa-³y mniej lub bardziej nasilone nacieki zapalne. W¹tro-ba przedstawia³a cechy przyæmienia mi¹¿szowego hepatocytów. P³uca posiada³y zachowan¹ strukturê tkankow¹, w której obecne by³y liczne syderocyty. Pod op³ucn¹ wystêpowa³y rozleg³e wynaczynienia (ryc. 10).

Ryc. 10. Wylew podop³ucnowy. W pe³ni zachowana struktu-ra tkanki p³ucnej

Ryc. 9. Rozleg³e wynaczynienie z licznymi syderocytami w b³onie podœluzowej jelita czczego

Ryc. 7. Prawid³owy obraz szpiku kostnego w obrêbie ¿ebra

cielêcia w wieku jednego miesi¹ca Ryc. 8. Zanik tkanki krwiotwórczej w obrêbie ¿ebra badane-go cielêcia Ryc. 5. Wybroczyny pod torebk¹ œledziony

Medycyna Wet. 2011, 67 (4) 286

Liczne wynaczynione erytrocyty stwierdzono w obrê-bie zatok w wêz³ach ch³onnych, jak równie¿ w tkance ³¹cznej wokó³ wêz³ów. Œledziona wykazywa³a silny zastój krwi z licznymi syderocytami przy jednoczes-nym zaniku utkania limfatycznego. Struktura histolo-giczna grasicy zachowana i tylko miejscami widocz-ne by³y niewielkie wynaczynienia. W mózgu stwier-dzono pojedyncze drobne wynaczynienia oraz pobu-dzenie komórek glejowych. W mó¿d¿ku widoczne by³y zmiany wsteczne i lokalny zanik komórek warstwy zwojowej.

Badanie mikrobiologiczne. W narz¹dach we-wnêtrznych (w¹troba, œledziona) stwierdzono nielicz-ne E. coli, a w jelitach licznielicz-ne E. coli, Enterococcus sp. i Enterobacter sp. Z badanego materia³u nie wyizolo-wano pa³eczek Salmonella.

Badanie wirusologiczne. U badanego cielêcia nie stwierdzono obecnoœci antygenów BVDV.

Badanie parazytologiczne. W kale i zeskrobinach z jelit nie stwierdzono obecnoœci jaj paso¿ytów oraz oocyst kokcydiów i Cryptosporydium sp.

Wyniki badañ klinicznych, sekcyjnych i histopato-logicznych wskazuj¹, ¿e przyczyn¹ zachorowania cie-lêcia by³ syndrom krwotoczny ciel¹t. Rozpoznanie to potwierdzaj¹ uzyskane wyniki badañ hematologicz-nych (trombocytopenia i pancytopenia) oraz atrofia szpiku kostnego przy jednoczeœnie ujemnych wynikach badañ wirusologicznych w kierunku zaka¿enia BVDV, mikrobiologicznych i parazytologicznych. Nale¿y do-daæ, ¿e na kilka miesiêcy przed zaistnia³ym przypad-kiem obserwowano pojedyncze zachorowania ciel¹t wœród podobnych objawów klinicznych. Nie zosta³y one jednak zweryfikowane badaniami dodatkowymi.

Do chwili obecnej wystêpowanie syndromu krwo-tocznego ciel¹t potwierdzono w Belgii, Niemczech, Holandii, W³oszech, Wielkiej Brytanii i Francji (1, 6-9). Brak jest szczegó³owych danych dotycz¹cych lokalizacji pierwszych przypadków choroby. Czêstoœæ jej wystêpowania jest niska, jednak choroba charakte-ryzuje siê bardzo wysok¹ œmiertelnoœci¹, co mo¿e byæ przyczyn¹ istotnych strat w hodowli byd³a w odnie-sieniu do indywidualnych hodowców, zw³aszcza ¿e ostatnie badania wskazuj¹ na coraz czêstsze wystêpo-wanie tej jednostki chorobowej. W³aœnie ten fakt spra-wia, ¿e stale prowadzone s¹ intensywne badania ma-j¹ce na celu ustalenie przyczyny choroby (9).

Najwa¿niejszym objawem syndromu krwotoczne-go ciel¹t s¹ wystêpuj¹ce samoistne krwawienia (4). Istnieje jednak wiele przyczyn powoduj¹cych zaburze-nia w krzepliwoœci krwi, a ich patomechanizm mo¿e wynikaæ miêdzy innymi ze spadku liczby trombocy-tów, stê¿enia fibrynogenu oraz zaburzeñ w syntezie poszczególnych czynników krzepniêcia krwi. Dotych-czas najczêstsz¹ przyczyn¹ wystêpowania zmian krwo-tocznych u byd³a by³o zaka¿enie serotypem 2 wirusa

BVD (3), a krwawienia nastêpowa³y w wyniku trom-bocytopenii. Jednak wystêpowanie serotypu 2 doty-czy g³ównie Ameryki Pó³nocnej i brak aktualnych da-nych nt. wystêpowania tego serotypu w Polsce (10). W przypadku syndromu krwotocznego krwawienia s¹ równie¿ nastêpstwem trombocytopenii. Do spadku liczby trombocytów dochodzi w wyniku znacznego stopnia atrofii szpiku kostnego (ryc. 7 i 8). Kiedy ich liczba spadnie poni¿ej 10 × 109_{/L wystêpuje}

upoœle-dzenie krzepliwoœci krwi, a gdy liczba p³ytek krwi osi¹gnie wartoœæ poni¿ej 5 × 109_{/L mo¿e dochodziæ}

do samoistnych krwawieñ (2, 5). W wyniku atrofii szpiku dochodzi jednoczeœnie do pancytopenii. By³a ona silnie wyra¿ona w opisanym przypadku, zw³asz-cza w odniesieniu do krwinek wieloj¹drzastych i ma-krofagów, których w obrazie morfologicznym krwi nie stwierdzono.

Od czasu stwierdzenia pierwszych przypadków syn-dromu krwotocznego ciel¹t nie ustalono jednoznacz-nie czynnika etiologicznego odpowiedzialnego za po-wstawanie choroby (1, 9). Ostatnie badania sugeruj¹, ¿e syndrom ten mo¿e byæ zwi¹zany z zaburzeniem systemu immunologicznego zwierzêcia. Do chwili obecnej z przypadków chorobowych nie wyizolowa-no ¿adnego czynnika zakaŸnego. Nie mo¿na jednak do koñca wykluczyæ pewnej ich roli w etiologii tej jed-nostki chorobowej (8).

Piœmiennictwo

1.Anon.: Veterinary Laboratory Agency (VLA): Idiopathic haemorrhagic dia-thesis diagnosed in calves across England. Vet. Rec. 2009, 165, 304-307. 2.Corapi W. V., Elliot R. D., French T. W., Arthur, D. G., Bezek D. M., Dubovi

E. J.: Thrombocytopenia and hemorrhages in veal calves infected with bovine viral diarrhea virus. J. Am. Vet. Med. Assoc. 1990, 196, 590-596. 3.Corapi W. V., French T. W., Dubovi E. J.: Severe thrombocytopenia in young

calves experimentally infected with noncytopathic bovine viral diarrhea virus. J. Virol. 1989, 63, 3934-3943.

4.Divers T., Peek S. (red.): Rebhun’s diseases of dairy cattle, Saunders 2007, 200-294.

5.Friedrich A., Rademacher G., Weber B. K., Kappe E., Carlin A., Assad A., Sauter-Louis C., Hafner-Marx A., Büttner M., Bottcher J., Klee W.: Gehauftes Auftreten von Hämorrhagischer Diathese infolge Knochenmarkschädigung bei jungen Kalbern. Tierärztl. Umsch. 2009, 64, 423-431.

6.Kappe E. C., Halami M., Schade B., Bauer J., Dekant W., Buitkamp J., Boet-tcher J., Mueller H.: Fatal aplastic anemia with haemorrhagic disease in calves in Germany. Proc. of the 27th _{meeting European Society of Veterinary} Pathology and European College of Veterinary Pathologists, Kraków 9-12.09. 2009, s. 118.

7.Pardon B., Steukers L., Dierick J., Ducatelle R., Saey V., Maes S., Vercaute-ren G., De Clercq K., Callens J., De Bleecker K., Deprez P.: Haemorrhagic diathesis in neonatal calves: An Emerging Syndrome in Europe. Transboun-dary Emerg. Dis. 2010, 57, 135-146.

8.Penny C. D., Bell C., Morrison L., Howie F., Willoughby K.: Pancytopenia and haemorrhage in beef calves. Vet. Rec. 2009, 164, 762.

9.Polak M. P., ¯mudziñski J. F.: Genotyping of Polish field isolates of BVDV Medycyna Wet. 2002, 58, 913-1004.

10.Radostits O. M., Gay C. C., Hinchcliff K. W., Constable P. D. (red.): Veteri-nary Medicine: A Textbook of the Diseases of Cattle, Sheep, Pig, Goats and Horses. Saunders W. B. Co, London 2007, 439-449.

Adres autora: dr Micha³ Bednarski, pl. Grunwaldzki 45, 50-366 Wro-c³aw; e-mail: michal.bednarski@up.wroc.pl