Medycyna Weterynaryjna - Summary Medycyna Wet. 67 (6), 409-411, 2011

Medycyna Wet. 2011, 67 (6) 409

Praca oryginalna Original paper

Efektem ci¹¿y mnogiej, w porównaniu z pojedyn-cz¹, jest urodzenie wiêkszej liczby ciel¹t, najczêœciej dwóch. Temu korzystnemu z tego wzglêdu zjawisku towarzysz¹ niepo¿¹dane skutki uboczne: zwiêkszenie odsetka poronieñ, trudnych porodów, œmiertelnoœci oko³oporodowej ciel¹t, wyd³u¿enie okresu miêdzyocie-leniowego. Ponadto pochodz¹ce z ci¹¿y ró¿nop³cio-wej ja³ówki zazwyczaj s¹ niep³odne. Z tego wzglêdu u byd³a mlecznego ci¹¿a mnoga jest niepo¿¹dana. KuŸma i wsp. (3) podaj¹, ¿e poronienia, przedwczes-ny i ciê¿ki poród krów rodz¹cych bliŸniêta wystêpuj¹ dwukrotnie czêœciej ni¿ u krów z ci¹¿¹ pojedyncz¹. Ponadto 28% urodzonych bliŸni¹t i trojaczków by³o martwych lub niezdolnych do ¿ycia. W badaniach Gregorego i wsp. (2) powik³ania oko³oporodowe krów z ci¹¿¹ mnog¹ stanowi³y 42,2%, a pojedyncz¹ 20,4%. Autorzy ci, analizuj¹c czêstotliwoœæ wystêpowania trudnych porodów bliŸni¹t w zale¿noœci od ich p³ci, stwierdzili najwiêcej (48,4%) komplikacji podczas porodów bliŸni¹t jednop³ciowych mêskich, a najmniej (34,8%) podczas urodzenia ciel¹t jednop³ciowych ¿eñ-skich. Trudne ocielenia powodowa³y komplikacje po-porodowe, najczêœciej zatrzymanie ³o¿yska i zapale-nie dróg rodnych (3). Wed³ug Maxa (5), maj¹ one

naj-czêœciej dwie przyczyny – poporodow¹ atoniê macicy i niedojrza³oœæ ³o¿yska spowodowan¹ skrócon¹ ci¹¿¹ oraz niskim stê¿eniem estrogenów.

Analiza struktury p³ci bliŸni¹t i trojaczków (3) wykaza³a, ¿e p³ody ró¿nop³ciowe stanowi³y 53,8% urodzonych ciel¹t. Najmniejszy by³ udzia³ ciel¹t jed-nop³ciowych ¿eñskich (12,8%). Wed³ug Sawy (7), œmiertelnoœæ oko³oporodowa ciel¹t pochodz¹cych z ci¹¿y mnogiej by³a prawie dwukrotnie wy¿sza ni¿ w przypadku ci¹¿y pojedynczej. P³eæ wp³ywa³a w istot-ny sposób na œmiertelnoœæ ciel¹t – najwiêcej padniêæ by³o bowiem wœród bliŸni¹t jednop³ciowych ¿eñskich. Wiek krów natomiast nie ró¿nicowa³ w istotny sposób odsetka œmiertelnych zejœæ ciel¹t pochodz¹cych od wieloródek (7,1%) i pierwiastek (8,1%) (7).

Celem badañ by³o okreœlenie wp³ywu ci¹¿y mno-giej na powik³ania porodu i okresu oko³oporodowego.

Materia³ i metody

Badania przeprowadzono na danych z dokumentacji ho-dowlanej Polskiej Federacji Hodowców Byd³a i Producen-tów Mleka. Wyniki dotycz¹ce u¿ytkowoœci krów obejmo-wa³y okres od 1.01.2002 r. do 31.12.2007 r. i dotyczy³y gospodarstw województwa mazowieckiego.

Wp³yw ci¹¿y mnogiej na powik³ania porodu

i œmiertelnoœæ ciel¹t

TERESA NA£ÊCZ-TARWACKA, KATARZYNA PALIÑSKA, HENRYK GRODZKI

Zak³ad Hodowli Byd³a Katedry Szczegó³owej Hodowli Zwierz¹t Wydzia³u Nauk o Zwierzêtach SGGW, ul. Ciszewskiego 8, 02-786 Warszawa

Na³êcz-Tarwacka T., Paliñska K., Grodzki H.

Influence of multiple pregnancy on delivery complications and calf mortality Summary

The aim of the research was to determine the influence of multiple pregnancy on delivery complications and calf mortality. The experiment was conducted on 6755 cows in which at least one multiple calving took place. Data came from the documentation of the Polish Federation of Cattle Breeders & Milk Producers and concerned calving type, sex structure of the newborn calves, as well as their perinatal mortality. The results of the investigation showed that twin pregnancies constituted over 99% of all multi pregnancies. In the fetal sex structure of twin pregnancies the share of heterosexual fetuses was the greatest (36.4%), whereas unisexual male the smallest (29.7%). Almost 75% of cows with multiple pregnancies needed some human assistance during the delivery. Difficult calvings occurred most often in the case of heterosexual pregnancy, and seldom in unisexual male fetation. The percentage of stillborn calves and the ones dead in the perinatal period amounted to 8.58% and was higher by 1.19% in bull calves than in heifer calves. The obtained results together with the large percentage of stillborn calves as well as those that died during the perinatal period indicate the decreasing profits from an increased amount of calves from multiple and twin pregnancies.

Medycyna Wet. 2011, 67 (6) 410

Analiz¹ objêto 6755 krów, u których wyst¹pi³o przynaj-mniej jedno wycielenie mnogie. Zebrane dane dotyczy³y rodzaju porodu, struktury p³ci urodzonych ciel¹t i ich œmier-telnoœci oko³oporodowej (uwzglêdniono cielêta martwo urodzone i pad³e w ci¹gu 24 godzin).

Uzyskane dane opracowano wykorzystuj¹c program SPSS Statistics 17.0.

Wyniki i omówienie

W tab. 1 podano liczbê i odsetek ocieleñ w zale¿-noœci od rodzaju porodu. Za trudny uwa¿a siê taki, w którym u¿yto wiêkszej si³y ni¿ dwóch osób, a w przebiegu porodu ciê¿kiego wykonano zabieg chirur-giczny, embriotomiê lub dosz³o do uszkodzenia kro-wy lub cielêcia. Prawie ¾ krów potrzebowa³o inter-wencji cz³owieka podczas porodu, z czego poród ciê¿ki wyst¹pi³ u 6,26% krów, a cesarskie ciêcie przeprowa-dzono u 0,14% krów.

Jak twierdz¹ KuŸma i wsp. (3), powik³ania porodu w okresie poporodowym zdarzaj¹ siê dwukrotnie czêœ-ciej u krów z p³odami mnogimi w porównaniu do po-jedynczego. Autorzy ci podaj¹, ¿e przyczyn¹ takiego stanu mo¿e byæ miêdzy innymi Ÿle zbilansowana daw-ka podaw-karmowa w trakcie okresu zasuszenia. Zdaniem Maxa (5), u krów z ci¹¿¹ mnog¹ zapotrzebowanie na energiê wzrasta nawet o 70%. Autor ten stwierdza, ¿e wczesna diagnostyka ci¹¿y mnogiej pozwoli zbi-lansowaæ ¿ywienie, a w³aœciwa pielêgnacja, nadzór i opieka weterynaryjna w du¿ym stopniu ogranicz¹ za-gro¿enia z ni¹ zwi¹zane. Nadmierna ca³kowita masa p³odów równie¿ mo¿e stanowiæ przeszkodê podczas porodu.

Wyniki zawarte w tab. 2 przedstawiaj¹ porównanie liczby i odsetka porodów z komplikacjami (trudnych, ciê¿kich i cesarskich ciêæ razem wziêtych) w zale¿-noœci od p³ci p³odów bliŸniaczych. Porody z kompli-kacjami najczêœciej zdarzaj¹ siê u krów z ci¹¿¹ ró¿no-p³ciow¹ (27,25%), najrzadziej u krów z ci¹¿¹ jedno-p³ciow¹ mêsk¹ (22,40%). Uzyskane wyniki s¹ odmien-ne od przedstawionych przez Gregory’ego i wsp. (2), którzy stwierdzili, ¿e trudne porody dominuj¹ wœród bliŸni¹t jednop³ciowych mêskich (48,4%).

Strukturê p³ci ciel¹t urodzonych z ci¹¿y mnogiej podano w tab. 3. Wœród 7067 porodów mnogich zde-cydowan¹ wiêkszoœæ – ponad 99% – wszystkich ci¹¿ wielop³odowych stanowi³y ci¹¿e bliŸniacze. Wœród nich dominowa³y ci¹¿e dizygotyczne (36,4% wszyst-kich ci¹¿). Najrzadziej wystêpowa³a ci¹¿a jednop³cio-wa mêska (29,7%). Wœród trojaczków najczêstsz¹ by³a ci¹¿a ró¿nop³ciowa (69,5%). Stwierdzono 3 porody czworaczków. We wszystkich przypadkach by³y to ci¹-¿e z p³odami jednop³ciowymi ci¹-¿eñskimi. W badaniach KuŸmy i wsp. (3) spoœród 75 ci¹¿y bliŸniaczych a¿ 53,8% stanowi³y p³ody ró¿nop³ciowe, najrzadziej zaœ wystêpowa³a ci¹¿a jednop³ciowa ¿eñska (12,8%).

Dane przedstawione w tab. 4 wykazuj¹, ¿e z 14 177 ciel¹t pochodz¹cych z ci¹¿y mnogiej przewa¿a³y ja³ó-weczki – 52,2%. Wysoki by³ udzia³ p³odów martwych

lub niezdolnych do ¿ycia – 8,58%. Martwe urodzenia i padniêcia buhajków w okresie oko³oporodowym by³y o 1,19% wy¿sze ni¿ ja³ówek. Spadek prze¿ywalnoœci p³odowej oraz pourodzeniowej stwierdzili równie¿ Gregory i wsp. (1, 2). Wed³ug nich cielêta pochodz¹ce od krów z ci¹¿¹ mnog¹ cechuj¹ siê ponad

czterokrot-Tab. 1. Wp³yw rodzaju porodu u krów z p³odami mnogimi

u d o r o p j a z d o R Ci¹¿emnogie k u tz s % y n l e iz d o m a S 0001 0,014 y w t a £ 1830 25,73 y n d u r T 4788 67,32 ) a i c o t s y d ( d ó r o p i k ¿ ê i C 0445 6,26 e i n e i n o r o P 0038 0,53 e i c ê i c e i k s r a s e C 0010 0,14 m e z a R 7112 100

Tab. 2. Odsetek porodów z komplikacjami w zale¿noœci od p³ci ciel¹t (%) t ¹ l e i c æ e ³ P Liczba_cu_iero_l¹d_tzonych _zkomP_por_ilo_kd_ay_cjami 2 7 1 4 22,40 8 1 1 5 27,25 6 6 7 4 23,93

Tab. 3. Rodzaj p³ci ciel¹t urodzonych z ci¹¿y mnogiej

æ e ³ P Liczbaocieleñ % 9 5 5 2 36,4 3 8 3 2 33,9 6 8 0 2 29,7 m e z a R 7028 99,448 / 25(14i11) 69,5 8 22,2 3 18,3 m e z a R 36 0,509 3 0,042 m e z a R 7067 100

Tab. 4. Œmiertelnoœæ oko³oporodowa ciel¹t urodzonych z ci¹-¿y mnogiej æ e ³ P Liczbaurodzonychciel¹t e n o z d o r u o w tr a m a t ê l e i C e i s e r k o w e ³ d a p i m y w o d o r o p o ³ o k o a b z c il % ilczba % i k j a h u B 6780 47,8 677 9,15 i k z c e w ó ³ a J 7397 52,2 540 7,96 m e z a R 14177 100 1217 8,58

Medycyna Wet. 2011, 67 (6) 411 nie wy¿sz¹ œmiertelnoœci¹ (16,6%) w porównaniu

z po-chodz¹cymi z ci¹¿y pojedynczej (3,6%). Stwierdzono ponadto, ¿e prze¿ywalnoœæ bliŸni¹t monozygotycznych ¿eñskich (85,2%) jest istotnie wy¿sza od mêskich (80,4%) (2). Zdaniem innych autorów (4, 7), prze¿y-walnoœæ ciel¹t pochodz¹cych z ci¹¿y wielop³odowej wynosi 85,53-88,5%. ¯ywotnoœæ ciel¹t urodzonych z indukowanej ci¹¿y mnogiej (98,1%), przy prawid³o-wo prowadzonej opiece, nie ró¿ni siê istotnie od prze-¿ywalnoœci ciel¹t pochodz¹cych z ci¹¿y pojedynczej (100%) (6).

Przeprowadzone badania wykaza³y, ¿e wœród ci¹¿ wielop³odowych zdecydowanie najliczniejsze s¹ ci¹-¿e bliŸniacze. W strukturze p³ci p³odów ci¹¿y bliŸnia-czej najwiêkszy udzia³ maj¹ p³ody ró¿nop³ciowe, a naj-mniejszy jednop³ciowe mêskie. U prawie 75% krów rodz¹cych bliŸniêta wystêpuje poród trudny lub ciê¿-ki. Powy¿sze w po³¹czeniu z du¿ym odsetkiem uro-dzeñ ciel¹t martwych i pad³ych w okresie

oko³oporo-dowym znacz¹co zmniejsza korzyœci wynikaj¹ce ze zwiêkszonej liczby ciel¹t pochodz¹cych z ci¹¿y bliŸ-niaczej i mnogiej.

Piœmiennictwo

1.Gregory K. E., Echternkamp S. E.: Twinning in cattle III. Effects of twinning on dystocia, reproductive traits, calf survival, calf growth and cow producti-vity. J. Anim. Sci. 1990, 68, 3133-3144.

2.Gregory K. E., Echternkamp S. E., Cundiff L. V.: Effects of twinning on dystocia, calf survival, calf growth, carcass traits, and cow productivity. J. Anim. Sci. 1996, 74, 1223-1233.

3.KuŸma R., KuŸma K.: Wystêpowanie wycieleñ mnogich u krów mlecznych w warunkach naturalnych i ich wp³yw na poród, okres poporodowy i p³od-noœæ. Przegl. Hod. 1994, 9, 1-5.

4.Litwiñczuk Z., Majewska E., Majewski Z.: Wp³yw porodów bliŸniaczych na wydajnoœæ i p³odnoœæ krów rasy ncb. Medycyna Wet. 1987, 2, 111-114. 5.Max A.: Ci¹¿a bliŸniacza u byd³a. Medycyna Wet. 1996, 52, 85-88. 6.Max A.: Problemy kliniczne zwi¹zane z ci¹¿¹ mnog¹ u krów. Mag. Wet. 2004,

89, 5-6.

7.Sawa A.: Wp³yw ci¹¿y bliŸniaczej na u¿ytkowoœæ krów. Zesz. Nauk. – Zoo-technika 1994, 189, 7-14.

Adres autora: dr hab. Teresa Na³êcz-Tarwacka, ul. Ciszewskiego 8, 02-786 Warszawa; e-mail: teresa_nalecz_tarwacka@sggw.pl