Praca oryginalna Original paper
winie stanowi¹ g³ówny rezerwuar i ród³o zaka¿e-nia Yersizaka¿e-nia (Y.) enterocolitica (3, 7, 8). Zarazek ³atwo wnika i zasiedla organizm zwierz¹t tego gatunku, jed-nak¿e objawy kliniczne choroby wystêpuj¹ u nich rzadko. Bezobjawowe zaka¿enie zwykle zwi¹zane jest z d³ugotrwa³ym nosicielstwem i siewstwem drobno-ustrojów do rodowiska, co z kolei stanowi przyczynê zaka¿eñ wielu innych gatunków zwierz¹t oraz zagro-¿enie dla zdrowia ludzi. Nosicielstwo zarazka stwier-dzane jest we wszystkich grupach wiekowych wiñ,
lecz za najbardziej podatne na zaka¿enie uwa¿ane s¹ winie w fazie tuczu (4, 9, 11, 12).
Wa¿nym aspektem czêstych zaka¿eñ trzody chlew-nej patogennymi szczepami Y. enterocolitica jest d³u-gotrwa³a kolonizacja migda³ków podniebiennych, przez co czêsto dochodzi do zanieczyszczenia miêsa podczas procesów poubojowych. Od lat prowadzone s¹ liczne badania na temat skutecznoci wykrywania pa³eczek Y. enterocolitica w ¿ywnoci i sposobów uni-kania zanieczyszczenia tusz wieprzowych tym
drob-Wp³yw immunizacji wiñ zawiesin¹
wyselekcjonowanych szczepów Yersinia
enterocolitica na przebieg dowiadczalnego
zaka¿enia oraz okres siewstwa drobnoustrojów
ALEKSANDRA PLATT-SAMORAJ, WOJCIECH SZWEDA, ZBIGNIEW PROCAJ£O, EL¯BIETA MIKULSKA-SKUPIEÑ, AGATA BANCERZ-KISIEL,
ANNA SZCZERBA-TUREK, KINGA SYCZY£O
Katedra Epizootiologii, Wydzia³ Medycyny Weterynaryjnej, Uniwersytet Warmiñsko-Mazurski w Olsztynie, ul. Oczapowskiego 13, 10-718 Olsztyn
Platt-Samoraj A., Szweda W. , Procaj³o Z., Mikulska-Skupieñ E., Bancerz-Kisiel A., Szczerba-Turek A., Syczy³o K.
Effect of immunization with a suspension of selected strains of Yersinia enterocolitica on the course of a controled infection in pigs and the duration of bacterial shedding
Summary
Y. enterocolitica infection of pigs is concerned with a common carrier and shedding states in this species. The aim of the study was to determine the influence of the experimental immunization of pigs with a selected Y. enterocolitica strains suspension on the controled infection course, the antibody level formation, as well as the duration of pathogen shedding.
The immunization of pigs was enforced with a suspension of Y. enterocolitica strains previously inactivated with formol, suspended in PBS and demonstrated in vitro high immunogenicity in Respiratory Burst Activity/Potential Killing Activity (RBA/PKA) and Mitogen Transformation Test (MTT). The study was performed on 15 pigs divided into 3 groups. The animals from groups I and II received an immunizate with a density of 2.7 × 109 cfu/ml administered subcutaneously in doses 2 ml and 5 ml, respectively, twice in
a 2-week interval. The third group (control) was administered PBS in an analogous scheme. The evaluation in vivo was conducted after a per os challenge with a pathogenic strain of Y. enterocolitica O:3. The first and booster immunization had no effect on the clinical picture and body weight gains of the immunized animals. The fastest and strongest immune response to the per os challenge with Y. enterocolitica O:3 was observed in the control group, already in the first week post infection (wpi). Higher antibody levels were found in the group of animals where 5 ml 2.7 × 109 cfu/cm3 subcutaneously were administered. In the first wpi bacterial
shedding was observed in all animals that belonged to group I and the control group which persisted up to 3 wpi. Among the pigs from group II the shedding was observed in 3 out of 5 animals, and which finished in 6 days post infection. Applied experimental immunization against per os challenge with a pathogenic strain of Y. enterocolitica O:3 did not prevent pathogen shedding, but merely limited its intensity and duration.
noustrojem w rzeniach (2-4, 8). Z powodu licznych dróg przenoszenia zarazka nie powiod³y siê próby uwolnienia stad wiñ od tego drobnoustroju, nie opra-cowano te¿ skutecznych metod zapobiegania zaka¿e-niom zwierz¹t (22). Z tej przyczyny rola s³u¿by wete-rynaryjnej zwi¹zana z zapobieganiem zaka¿eniom wywo³anym przez Y. enterocolitica u ludzi z koniecz-noci ogranicza siê jedynie do wykrywania drobno-ustroju w produktach pochodzenia zwierzêcego i prze-ciwdzia³aniu zanieczyszczenia tusz wieprzowych za-wartoci¹ jelit (8, 15, 22).
Patogeneza zaka¿eñ wywo³ywanych przez Y. ente-rocolitica oraz procesy immunologiczne zachodz¹ce w zaka¿onym organizmie nie zosta³y do koñca wyja-nione (3, 16). Wiêkszoæ badañ in vivo, dotycz¹cych immunizacji przeciw zaka¿eniom Y. enterocolitica, zosta³a przeprowadzona na modelu mysim, co nie od-daje w pe³ni obrazu procesów zachodz¹cych w orga-nizmie wiñ, które odgrywaj¹ najwa¿niejsz¹ rolê w epi-demiologii zaka¿eñ (5, 14, 23, 24). Dowiadczalna immunizacja wiñ mo¿e daæ pe³niejszy obraz reakcji wystêpuj¹cych u tego gatunku zwierz¹t, u którego po-wstrzymanie lub ograniczenie negatywnych skutków zaka¿enia jest najbardziej po¿¹dane z epidemiologicz-nego punktu widzenia. W zwi¹zku z tym celem pro-wadzonych badañ by³o okrelenie wp³ywu immuniza-cji wiñ wybranymi szczepami Y. enterocolitica na przebieg eksperymentalnego zaka¿enia, intensywnoæ i d³ugoæ siewstwa, i tym samym poszukiwanie mo¿-liwoci zapobiegania lub zmniejszenie potencjalnych negatywnych skutków zaka¿eñ Y. enterocolitica u trzo-dy chlewnej.
Materia³ i metody
Eksperymentalna zawiesina wybranych szczepów Y. en-terocolitica zawiera³a wyselekcjonowane, wysoce immu-nogenne szczepy wyizolowane z narz¹dów wewnêtrznych poronionych p³odów oraz z wymazów z odbytu macior. Selekcji poddano 60 szczepów, bior¹c pod uwagê ich wp³yw na aktywnoæ komórek fagocytarnych badany metod¹ RBA/ PKA (Respiratory Burst Activity/Potential Killing Activity) (13, 19, 20) oraz aktywnoæ limfocytów T poddanych dzia³a-niu komórek Y. enterocolitica okrelan¹ stopniem odpowie-dzi proliferacyjnej na mitogeny z zastosowaniem metody MTT (Mitogen Transformation Test) (18, 21). Do sporz¹-dzenia immunogenu wybrano te szczepy, które wykazywa³y najwy¿sz¹ immunogennoæ mierzon¹ testami RBA/PKA i MTT. Zasady oraz kryteria selekcji izolatów zosta³y szcze-gó³owo opisane we wczeniejszej pracy (17).
Badania przeprowadzono na 15 winiach obu p³ci (n = 5) hybrydy PIC GP1010, o redniej masie cia³a 48 kg, sero-logicznie i bakteriosero-logicznie ujemnych w badaniach na obecnoæ przeciwcia³ anty-Y. enterocolitica oraz bakterii w wymazach z odbytu. Zwierzêta podzielono losowo na trzy grupy i umieszczono w odizolowanych od siebie po-mieszczeniach.
Wszelkie czynnoci zwi¹zane z wykonaniem dowiad-czenia by³y przeprowadzone w sposób respektuj¹cy
pol-skie i miêdzynarodowe normy prawne, okrelaj¹ce warun-ki oraz tryb dokonywania dowiadczeñ na zwierzêtach. Protokó³ badañ zosta³ zatwierdzony przez Lokaln¹ Komi-sjê Etyczn¹ (No. 24/N).
Immunogen przygotowano z 48-godzinnej hodowli wy-branych szczepów Y. enterocolitica na agarze tryptozowo--sojowym (trypticase soy agar, Difco) w temperaturze 25°C. Zwierzêta otrzyma³y ró¿ne dawki zawiesiny komórek Y. en-terocolitica o gêstoci 2,7 × 109 jtk/ml inaktywowanych
for-molem, zawieszonych w PBS (phosphate-buffered saline, POCH, Poland). Formaldehyd dodano do zawiesiny, otrzy-muj¹c ostateczne 0,1% stê¿enie, nastêpnie umieszczono j¹ w temperaturze 4°C na 24 godziny. Inaktywowane komór-ki bakteryjne wirowano, aby usun¹æ formaldehyd i zawie-szono w wyja³owionym PBS, zgodnie z opisem zamiesz-czonym przez Nakajimê wsp. (14).
Immunogen podano winiom w dawkach 2 ml (grupa I) i 5 ml (grupa II) podskórnie, dwukrotnie w odstêpie dwu-tygodniowym. Trzecia grupa zwierz¹t stanowi³a grupê kontroln¹ (K), która otrzyma³a podskórnie PBS wed³ug ana-logicznego schematu.
Ocenê in vivo przeprowadzono po kontrolnym zaka¿e-niu per os patogennym szczepem Y. enterocolitica O:3 w dawce 10 ml o gêstoci 2,7 × 109 jtk/ml, wykonanym po
2 tygodniach po immunizacji.
W trakcie dowiadczenia winie podlega³y sta³ej obser-wacji klinicznej. Badano stan ogólny zwierz¹t, ³aknienie, wewnêtrzn¹ ciep³otê cia³a oraz przyrosty masy cia³a.
Krew do badañ serologicznych pobierano raz w tygod-niu z ¿y³y czczej przedniej. Uzyskan¹ po odwirowatygod-niu suro-wicê zamra¿ano w temperaturze 20°C i przechowywano do dalszych badañ. Poziomy IgG w surowicy skierowanych przeciw antygenowi Yop (Yersinia outer protein) Y. ente-rocolitica badano metod¹ ELISA. Procedury okrelania poziomu przeciwcia³ opisano we wczeniejszej pracy (17). Wymazy z odbytu do badañ bakteriologicznych pobie-rano w pierwszym tygodniu po zaka¿eniu codziennie, pó-niej raz w tygodniu przez siedem tygodni.
Do izolacji pa³eczek Y. enterocolitica u¿yto pod³o¿y ITC (irgasan, ticarcillin, potasium chlorate, Merc) i CIN-Agar (Difco). Po 48 godzinach inkubacji próbek w temperaturze 22°C w bulionie ITC wykonywano posiew na agar CIN i inkubowano 48 godzin w temperaturze 28°C.
Ocenê statystyczn¹ wyników przeprowadzono testem Fishera NIR (najmniejszej istotnej ró¿nicy) i testem Tukeya RIR (rozs¹dnej istotnej ró¿nicy), przy u¿yciu pro-gramu statystycznego Statistica 6,0.
Wyniki i omówienie
Nie zaobserwowano wp³ywu immunizacji, zarów-no pierwszej, jak i pozarów-nownej na obraz kliniczny oraz przyrosty masy cia³a immunizowanych zwierz¹t (ryc. 1). Po dowiadczalnym zaka¿eniu zwierzêta rów-nie¿ nie wykazywa³y objawów klinicznych ani istot-nych ró¿nic miêdzy grupami w przyrostach masy cia³a, poza wzrostem wewnêtrznej ciep³oty cia³a w 1. dniu po zaka¿eniu (dpz) w grupie kontrolnej, utrzymuj¹-cym siê na wy¿szym poziomie w tej grupie przez na-stêpnych 7 dni (ryc. 2).
Reakcja immunologiczna w nastêpstwie doustnego zaka¿enia Y. enterocolitica wyst¹pi³a najszybciej i naj-silniej w grupie kontrolnej ju¿ w 1. tygodniu po zaka-¿eniu (tpz). W 3. tpz pozio-my przeciwcia³ we wszyst-kich grupach kszta³towa³y siê podobnie, utrzymuj¹c siê na zbli¿onym, wysokim po-ziomie do koñca dowiad-czenia (ryc. 3).
Kszta³towanie siê pozio-mów przeciwcia³ anty-Y. enterocolitica w przebiegu dowiadczalnej immuniza-cji wiñ mierzone metod¹ ELISA przedstawiono do-k³adnie we wczeniejszej publikacji (17).
Siewstwo drobnoustro-jów w 1. tpz zanotowano u wszystkich zwierz¹t w gru-pie I i w gruw gru-pie kontrolnej, natomiast w grupie II u 3 z 5 prosi¹t. W kolejnych ty-godniach po zaka¿eniu drobnoustroje izolowano jedynie w 2. tpz w grupie I i grupie kontrolnej (tab. 1). Wed³ug raportu EFSA, Y. enterocolitica zajmuje trzecie miejsce pod wzglê-dem czêstoci wystêpowania wród bakteryjnych patoge-nów powoduj¹cych zatrucia pokarmowe u ludzi (15). Sytuacja ta stwarza koniecz-noæ poszukiwania sposo-bów co najmniej redukcji liczby zaka¿eñ u ludzi wy-wo³ywanych przez ten drob-noustrój. Mo¿liwoci uzys-kania satysfakcjonuj¹cych efektów utrudnia skompli-kowana patogeneza Y. en-terocolitica, nie do koñca poznane procesy immuno-logiczne oraz liczne drogi szerzenia siê drobnoustroju. Poza szeregiem kroków zwi¹zanych ze wzrostem rygorów sanitarno-epide-miologicznych wród ludzi niew¹tpliwie najlepsze re-zultaty przynios³oby
zli-Ryc. 1. rednie przyrosty masy cia³a wiñ po eksperymentalnej immunizacji i zaka¿eniu Y. enterocolitica
Ryc. 2. rednia wewnêtrzna ciep³ota cia³a po dowiadczalnym zaka¿eniu wiñ immunizo-wanych anty-Y. enterocolitica
Ryc. 3. Poziomy anty Yop dla Y. enterocolitica mierzone odczynem ELISA u wiñ zaka¿o-nych po eksperymentalnej immunizacji
Objanienia: OD gêstoæ optyczna; %OD < 10 < wynik ujemny; %OD = 10-20 wynik w¹tpli-wy; %OD > 20 wynik dodatni; %OD > 20 (cutoff line); %OD < 10
kwidowanie lub ograniczenie wystêpowania rezerwu-aru zaka¿eñ, na przyk³ad poprzez szczepienia.
Wiêkszoæ eksperymentalnych zaka¿eñ, jak i immu-nizacji przeciw zaka¿eniom Y. enterocolitica przepro-wadzono na zwierzêtach gatunków innych ni¿ winie (10, 14, 23, 24). Przebieg zaka¿enia u myszy, króli-ków czy psów nie zawsze jest analogiczny do prze-biegu zaka¿enia u wiñ, które s¹ najczêstszym natu-ralnym gospodarzem Y. enterocolitica. Badania ró¿-nych autorów czêsto dawa³y sprzeczne rezultaty, praw-dopodobnie wynikaj¹ce z gatunkowej opornoci na zaka¿enie Y. enterocolitica oraz odmiennego ni¿ u wiñ przebiegu zaka¿enia i mog³y jedynie w ograniczonym stopniu odzwierciedlaæ procesy zachodz¹ce u wiñ.
W badaniach nad przebiegiem dowiadczalnego zaka¿enia psów pa³eczkami Y. enterocolitica przepro-wadzonych przez Hayashidaniego i wsp. (10) wyka-zano, ¿e poziom przeciwcia³ nie wzrós³ znacz¹co, mimo ¿e zaka¿enia dokonano wysoce zjadliwym szczepem serotypu O:8. Podobnie u myszy (14) po uprzedniej immunizacji zaka¿enie, zarówno dootrzew-nowe, jak i do¿o³¹dkowe nie wzmocni³o reakcji wywo-³anej szczepionk¹, jednak¿e ca³kowicie zahamowa³o wydalanie drobnoustrojów z ka³em u myszy zaka¿o-nych dootrzewnowo i skróci³o, w porównaniu z grup¹ kontroln¹, czas wydalania bakterii u tych, które zaka-¿ono do¿o³¹dkowo.
W badaniach w³asnych zaobserwowano wzrost pro-dukcji przeciwcia³ klasy IgG w wyniku dwukrotnej immunizacji, jak i w nastêpstwie kontrolnego zaka¿e-nia, mimo zastosowania immunogenu zawieraj¹cego m.in. szczepy nale¿¹ce do biotypu 1A, uznawane za warunkowo chorobotwórcze (17). Wszystkie zawarte w zawiesinie immunizacyjnej szczepy wykazywa³y w testach RBA/PKA i MTT wysoce immunogenne w³aciwoci, co prawdopodobnie wp³ynê³o na inten-sywnoæ odpowiedzi immunologicznej mierzonej mia-nem przeciwcia³ w surowicy. Mimo zastosowania wysoce immunogennych szczepów, w przeciwieñstwie do rezultatów uzyskanych przez Nakajimê i wsp. (14)
nie uzyskano pe³nej odpornoci w postaci zahamowa-nia siewstwa drobnoustroju, jednak¿e wy¿szy i d³u¿ej utrzymuj¹cy siê wzrost wewnêtrznej ciep³oty cia³a w grupie kontrolnej w porównaniu z grupami dowiad-czalnymi mo¿e sugerowaæ pewien wp³yw immunoge-nu na przebieg procesów patogenetycznych.
Wy¿sze miana przeciwcia³ w nastêpstwie podskór-nej immunizacji uzyskano w grupie II, gdzie winie otrzyma³y wy¿sz¹ dawkê immunogenu, tj. 5 ml za-wiesiny o gêstoci 2,7 × 109 cfu/ml. W grupie tej nie
zanotowano siewstwa u 2 z 5 wiñ i trwa³o ono krócej w porównaniu z grup¹ I i kontroln¹. Sugeruje to pew-n¹ korelacjê miêdzy wysokoci¹ miana przeciwcia³ a zahamowaniem lub redukcj¹ siewstwa.
Carter i wsp. (5), którzy równie¿ prowadzili bada-nia na modelu mysim, uzyskali podobne do Nakajimy i wsp. (14) rezultaty. Zaobserwowano, ¿e zastosowa-nie surowicy odpornociowej chroni³o przed zaka¿e-niami per os, oraz ¿e skuteczne by³y równie¿ ¿ywe lub zabite szczepionki doustne. Szczepionki te zabez-piecza³y tak¿e przed wydalaniem bakterii z ka³em, o ile myszy zosta³y zaka¿one per os. Je¿eli zaka¿ono je dootrzewnowo, obserwowano skrócenie czasu uwal-niania drobnoustrojów z w¹troby, ledziony i z krwi. Jeli miano aglutynin wynosi³o 1 : 320 lub wiêcej, nie obserwowano wydalania bakterii z ka³em. Potwierdzo-no, ¿e przeciwcia³a surowicze odgrywaj¹ wa¿n¹ rolê w zapobieganiu parenteralnemu zaka¿eniu tymi drob-noustrojami. Podobnie jak rezultaty badañ w³asnych wyników tych nie potwierdzi³ inny zespó³ badawczy (24). Wykazano, ¿e w przypadku zaka¿enia doustne-go Y. enterocolitica przeciwcia³a surowicze nie maj¹ ¿adnego znacz¹cego wp³ywu na jego przebieg. Zaka-¿one do¿o³¹dkowo myszy wydala³y bakterie z ka³em, nawet, gdy miana aglutynin wynosi³y 1 : 320.
W badaniach w³asnych oceny skutecznoci immu-nizacji dokonano poprzez doustne zaka¿enie Y. ente-rocolitica, poniewa¿ taka jest naturalna droga zaka¿e-nia wiñ tym drobnoustrojem. Immunogen natomiast podano drog¹ podskórn¹. W hodowli wielkostadnej
Tab. 1. Siewstwo Y. enterocolitica u immunizowanych wiñ po zaka¿eniu kontrolnym
a i n a w rt s a z C a w t s w e i s e i n i w I a p u r G Grupa II Grupakonrtolna 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 1 2 3 4 5 o p i n D u i n e ¿ a k a z 1 + + + + + + + 2 + + + + + 3 + + + + + + + + + + 4 + + + + 5 + + + 6 + + + + + 7 + + + e i n d o g y T o p u i n e ¿ a k a z II + + + + + + II I
wiñ bardziej efektywne wydaje siê parenteralne po-danie szczepionki. Istnieje wówczas pewnoæ, ¿e wszystkie zwierzêta otrzyma³y ustalon¹ jej dawkê. Pewnoci takiej nie daje aplikacja doustna. W przy-padku zaka¿eñ takimi drobnoustrojami, jak Y. entero-colitica istotn¹ rolê w procesach immunologicznych odgrywa zarówno odpornoæ systemowa, jak i miej-scowa. Wydaje siê, ¿e istotniejsze w tym wypadku s¹ miejscowe mechanizmy odpornociowe, co t³umaczy niepe³n¹ skutecznoæ szczepieñ podskórnych, jednak-¿e w przypadku zakajednak-¿eñ Salmonella spp., drobnous-troju o zbli¿onych do Y. enterocolitica mechanizmach patogenetycznych, wyprodukowano szczepionki za-równo doustne, jak i podawane w iniekcji, znacznie ograniczaj¹ce skutki zaka¿enia u drobiu (1, 6). Suge-ruje to mo¿liwoæ opracowania równie skutecznej szczepionki przeciw zaka¿eniom wywo³anym przez Y. enterocolitica. Niewykluczone, ¿e dawka immuno-genu o gêstoci powy¿ej 2,7 × 109 cfu/ml pozwoli³aby
na uzyskanie lepszych rezultatów. Wskazuj¹ na to ró¿-nice uzyskane w poziomach przeciwcia³ w obu bada-nych grupach w korelacji z wynikami siewstwa. W li-teraturze nie znaleziono danych pozwalaj¹cych na okrelenie optymalnej dawki pobudzaj¹cej uk³ad im-munologiczny wiñ. Nigdy te¿ dot¹d nie prowadzono badañ, stosuj¹c opisane kryteria doboru szczepów bak-terii zawartych w immunogenie. Opracowanie odpo-wiedniej dawki wymaga zatem dalszych badañ.
Reasumuj¹c, zastosowana eksperymentalna immu-nizacja przeciw zaka¿eniu Y. enterocolitica nie zabez-pieczy³a zwierz¹t przed siewstwem drobnoustrojów, jedynie ograniczy³a jego intensywnoæ i czas trwania. Wyniki dotychczasowych badañ nad wp³ywem szcze-pieñ przeciw zaka¿eniom wywo³ywanym przez Y. en-terocolitica dowodz¹, ¿e mimo wykazywanych we wczeniejszych badaniach in vitro cech immunogen-noci okrelanej jako wysoka (17) trudno znaleæ ich odzwierciedlenie in vivo. Jednak¿e, nawet jeli nie-prêdko uda siê opracowaæ w pe³ni skuteczn¹ szcze-pionkê, to ograniczenie wydalania drobnoustroju w po³¹czeniu z metodami profilaktyki nieswoistej mo¿e przyczyniæ siê do spadku zachorowañ u ludzi.
Otrzymane wyniki oraz sytuacja epidemiologiczna jersiniozy potwierdzaj¹ celowoæ prowadzenia dal-szych badañ nad poszukiwaniem metod zapobiegania zaka¿eniom wiñ pa³eczkami Y. enterocolitica lub ograniczeniem skutków tych zaka¿eñ, równie¿ poprzez stosowanie immunoprofilaktyki swoistej.
Pimiennictwo
1.Barrow B. A.: Salmonella infections: immune and non-immune protection with vaccines. Avian Pathol. 2007, 36, 1-13.
2.Bhaduri S., Weslez I. V.: Isolation and characterization of Yersinia entero-colitica from swine feces recovered during the National Animal Health Monitoring System Swine 2000 Study. J. Food Prot. 2006, 69, 1552-1560. 3.Bottone E. J.: Yersinia enterocolitica: overview and epidemiologic correlates.
Microbes Infect. 1999, 1, 323-333.
4.Bowman A. S., Glendening C., Wittun T. E., LeJeune J. T., Stich R. W., Funk J. A.: Prevalence of Yersinia enterocolitica in different phases of production on swine farms. J. Food Prot. 2007, 70, 11-16.
5.Carter P. B., MacDonald T. T., Collins F. M.: Host responses to infection with Yersinia enterocolitica. Contrib. Microbiol. Immunol. 1979, 5, 346-350. 6.Deguchi K., Yokoyama E., Honda T., Mizuno K.: Efficacy of a novel trivalent inactivated vaccine against the shedding of Salmonella in a chicken challenge model. Avian Dis. 2009, 53, 281-286.
7.Fenwick S.: Domestic animals as potential sources of human Yersinia infec-tion. Surveillance Wellington 1997, 24, 3-5.
8.Fredriksson-Ahomma M., Björkroth J., Hielm S., Korkeala H.: Prevalence and characterization of pathogenic Yersinia enterocolitica in pig tonsils from different slaughterhouses. Food Microbiol. 2000, 17, 93-101.
9.Gürtler N., Alter T., Kasimir S., Linnebur M., Fahlhaber K.: Prevalence of Yersinia enterocolitica in fattening pigs. J. Food Prot. 2005, 68, 850-854. 10.Hayashidani H., Kaneko K., Sakurai K., Ogawa M.: Experimental infection
with Yersinia enterocolitica serovar 0:8 in beagle dogs. Vet. Microbiol. 1995, 47, 1-7.
11.Johanessen G. S., Kapperud G., Kruse H.: Occurrence of pathogenic Yersinia enterocolitica in Norwegian pork products determined by a PCR method and a tradicional culturing method. Int. J. Food. Microbiol. 2000, 54, 75-80. 12.Korte T., Fredriksson-Ahomaa M., Niskanen T., Korkeala H.: Low prevalence
of yadA-positive Yersinia enterocolitica in sows. Foodborne Pathog. Dis. 2004, 1, 45-52.
13.Mosmann T.: Rapid colorimetric assay for cellular growth and survival: application to proliferation and cytotoxicity assays. J. Immunol. 1983, 52, 67-74.
14.Nakajima R., Kaneko K., Hashimoto N.: Protection against the lethal effect and arthritogenic capacity of Yersinia enterocolitica O:3 for mice. Jpn. J. Vet. Sci. 1984, 46, 721-727.
15.Osek J., Wieczorek K.: Food-borne zoonoses and their etiological agents in the EFSA report for 2010. ¯ycie Wet. 2012, 87, 363-472.
16.Platt-Samoraj A.: An trial to define the course of yersiniosis in experimental infected pigs. Adv. Agric. Sci. 1996, 1, 37-47.
17.Platt-Samoraj A., Szweda W., Siwicki A. K., Procaj³o Z., Mikulska-Skupieñ E., Bancerz-Kisiel A., Szczerba-Turek A.: Effect of experimental immunization of pigs with a suspension of Yersinia enterocolitica selected strains on changes in serum IgG levels. Centr. Eur. J. Immunol. 2012, 37, 96-102.
18.Rook G. A., Steele J., Umar S., Dockrell H. M.: A simple method for the solubilization of reduced NBT, and its use as a colorimetric assay for activa-tion of human macrophages by gamma-interferon. J. Immunol. Methods 1985, 82, 161-167.
19.Secombes C. J.: Isolation of salmonid macrophages and analysis of their killing activity. Tech. Fish. Immunol. 1990, 1, 137-145.
20.Siwicki A. K., Anderson D. P.: Nonspecific defence mechanisms assay in fish: II. Potential killing activity of neutrophils and macrophages, lysozyme activity in serum and organs. Fish Diseases Diagnosis and Prevention Methods. IFI Olsztyn, FAO-Project GCP/INT/526/JPN, 1993, 105-112. 21.Siwicki A. K., Krzy¿anowski J., Bartoszcze M., Mizak Z., Paluch S.,
Szmigielski S., Jeljaszewicz J., Pulverer G.: Adjuvant properties of killed Propionibacterium avidum KP-40 in vaccination of dogs against canine parvovirosis. Dtsch. Tierärztl. Wschr. 1998, 105, 186-190.
22.Thibodeau V., Frost E. H., Quessey S.: Development of an ELISA procedure to detect swine carriers of pathogenic Yersinia enterocolitica. Vet. Microbiol. 2001, 82, 249-259.
23.Toyos J. R., Diaz R., Hardisson C.: Protection of mice against parenteral and oral infection with Yersinia enterocolitica. Microbiol. Immunol. 1991, 76, 289-298.
24.Uchida I., Kaneko K., Hashimoto N.: Cross-resistance to fecal excretion of Yersinia enterocolitica and Yersinia pseudotuberculosis in mice by oral vaccination of viable cells. Infect. Immun. 1982, 36, 837-840.
Adres autora: Aleksandra Platt-Samoraj, ul. Oczapowskiego 13, 10-718 Olsztyn; e-mail: platt@uwm.edu.pl
