Rozwój gospodarczy Polski w porównaniu z krajami Unii Europejskiej w latach 1991-1998

Pełen tekst

(1)ffi[J. 601. w. Bożena Kał _dra. Pera. Handlu Zagranicznego. Rozwój gospodarczy Polski W porównaniu Z krajami Unii Europejskiej w latach 1991-1998 1. Wprowadzenie Starania Polsk i o prz ys tąpi e nie do Unii Europejskiej, rozpoczęte w lat ach 90 .. s Ia ł y s i ę strateg icznym ce le m naszego kraju . Jego realizacja oznacza ni c tylko utrwal e ni e przemian polit ycznych i s tabili zacj ę. alc przede wszystkim pr.l.yspieszcnie rozwoju gospodarczego. Pog łębiają cy s i ę proces integracji w ramach Unii wymaga od krajów kandydującyc h osiągnięc i a odpowiedniego poziomu rozwoju gos podarczego oraz dostosowan ia gos pod ark i do obow i ązuj .} cych w ni ej standardów. Dla potrzeb anal izy skonstruowa no sy ntetyczny ws k aźnik uw zg l ęd niający - obok produktu krajowego brutto w przeliczeni u na j ednego mi eszkańca - st abiliza cję makroe k o n om iczną gospodarki i sto pi e ń jej umi ędzy n arod ow i enia. Zakłada s ię , że zapewnieni e dłu gotrwa łego wzrostu gospodarczego m oż liw e j est w warunk ach s t abi ł n ej gospodarki. Cel em arty kułu jest o kreś l e nie d ystansu dzie l ącego P olskę od wybran yc h kraj ów Unii Europej ski ej pod wzg lęd e m poz io mu rozwoju gos podarczego . Jako m e t odę pom iaru zastosowa no wielow y miarową a n alizę p o rów n awczą. Anali za zostala prLeprowadzolla dla [al 1991 - 1998. Obję t o ni ą ł ącznie 14 krajów ( 13 państw cz ł o nkow s kich Unii i Po [ s k ę)l.. J W badaniach pomini~to I rlandię i Luksemburg przede wszystkim z braku niektórych informacji statystycznych w chwili prlcprowadzania analizy porównawczej ..

(2) !. Pera. 2. Zastosowane metody pomiaru dystansu w poziomie rozwolu gospodarczego Rozwój gospodarczy jest rozumiany jako proces wytwarzania i pomnażania dóbr i u s łu g. wykorzy s tujący w tym celu ś rod o wi s k o natura lne oraz układ róż norodnych czynników o charakterze wewnętrzn y m i zew nętrz nym I. Czynniki zew n ę trzn e (handel zagraniczny. w s pó łpraca naukowo-tec hni czna, kredy ty zagran iczne) przyczy niają s ię do aktywizacji determinant wewnętrznyc h rozwoju gos podarczego (czy nniki osobowe, inwestycyjne i surowcowo-e nergetyczne). Kat egoria ta jest r ó wnie ż traktowana jako proces sk ładający s ię na wzrost z amożn ośc i s p o łecze ń s twa oraz jak ościo wą poprawę jego warunków życ ia. W wypadku wy stępowania ilośc iowych zmian struktury mówi s ię o wzroś cie gospodarczy m. Wzrost gospodarczy jest rozum iany jako stale zw ięk sza ni e s i ę zdo lnośc i danego kraju do produkcji towarów i u s ług, pożfjdanyc h przez spolcczenstwo. Jest on determinowany przez zdoln ośc i produkcyj ne gospodarki , takieja k: zasoby naturalne, majątek trwały i techniczne uzbrojeni e pwcy oraz wie l kość zatrudn ienia i poziom kwalifi kacji. W wypadku rozwoju gospodarczego wy magane s ą zmiany o charakterze jak ościowy m . które p oc iąg aj ., za sob:1 przejśc i e od jednej struktury do innel . Stanowi on kat ego ri ę O sze rszy m zakresie. Obejmuje nie tylko wszystkie skladniki w pł ywające na wzrost dochodu narod owego, alc tak że prze miany jako śc iow e, strukturaln o- instytucjonalne zac h o d zące w dłuższym okres ie oraz wyn ikające z po s tęp u tec hni cznego. organizacyj nego, a tak że z dostosowywan ia s i ę rozw ią Zali ustrojowych i prawnych do z mi e niającyc h się warunków s połe cz n yc h i ekonomicznych'. Jest on traktowany jako proces transformacji kraju , prow ad zący do powstania spo ł e czelistwa p osz ukującego dróg poprawy sytuacji gospodarczej, natomiast sposób jego zorga nizowa nia um oż liwia i z a c h ęc a obywateli do inwestowa nia w kapitał materialny , ludzki i int elektualny. ni ez będn y do ni eprzerwa nej jego akumu lacji'. Poj ęc i a wzrostu i rozwoju gospodarczego są najczęśc i ej odróżniane dla potrzeb teorii ekonomii. W badaniach empirycznyc h różnica w podej śc iu do obu poję ć d ość częs t o zanika . Jako synte t ycz ną miarę poziomu rozwoju gospodarczego przyjmuje s ię produkt kraj owy brutto . J ed nakże miemik te n jest o b c ią żo n y pewnymi wadami . Nie uw zg lędnia on szkodliwej dla człowieka degradacji środowiska naturalnego oraz czasu wolnego. Chcąc ś l edz i ć zmian y 2 Szcrlcj na tcn temat: W. lskra Iw:l Encyklopedia biz,JI('SII, pod red. W. Pomykało, Fundacja Innowacja. Warszawa 1995 , s. 263; D , Begg, S . Fisher. R. Dornbusch, Makroekonomia. rozdz. 30, PWE. Warsr.awa 1996. s. 339-348. j J. Semkow. Wprow/rdzenie do ekonomii, rWE . Wars1.awa 1984, s. 208- 209: Eleme/ltllnll' zagmlniclrill ekonomii, pod red . R. Milcwskie.llo, PW N. Warszawa 1996. s . 203 . 4 M. Nasiłowski. System rynkowy. PO/lstmvy mikro· i lIIl/kroekollomii, rWE. Warszawa 1993. s. 339. Por. taki.c rozważlrnia Z. Sadowskic.ll0 Iw:] Encyklopedia biznes". pod red. w. Pomyka\o. Fundacja tnnowacja, Warszawa 1995, s. 809-810. 5 M. Nasi tows ki . 0IJ . cil ., s. 340..

(3) Polski w. rozwoju gospoda rczego zac hod zące w wyznaczonym ok resie , korzysta s i ę ze przyrostu produktu krajowego bruno . W porównaniac h między na rodowych najczęśc iej natomi ast wykorzystuje s ię wie l ko śc i produktu krajowego bruno w prze li czeniu na I mi eszkańca. Dlatego też dla pomiaru rozwoju gospodarczego istotne znaczenie ma relacja pomiędzy te mpem przyrostu produktu kraj owego brutto a tempem wzrostu liczby ludn ośc i . Warunkiem rozwoju gospodarczego jest szybszy przyrost prod uktu krajowego brutto ni ż wzrost li czby ludn ośc i . Należy ró wn i eż wspo mni eć, że wraz z pos t ępujący m procesem rozwoju gos pod arczego uwida cz n i ają s i ę zm ian y struktura lne . Ic h charakter w duży m stopniu zależy od tempa rozwoj u. Poziom rozwoju gospodarczego mOże by ć równi eż badan y z wykorzystaniem taksonomicznego miernika rozwoj u. Dla potrzeb analizy zos t a ła skonstruowana miara uw zg ł ędni ająca - obok produktu krajowego brutt o w przeli czeniu na jednego mieszkmlca poziom makroekonomi cznej stabil izacji gospodarki i stopiel] jej umi ę d zy naro dowienia . Za kł ad a s i ę, że zapewni eni e dłu go trw ałego wzrostu gospodarczego możl i we jest w warunkach stabi lnej gospodarki. Makroekonom iczna stabilizacja gospodark i jest ujmowana jako proces c harak t eryzujący s ię brakiem nad miernej fl ukt uacji zatrudnienia i ni s ką inflacją . Obok wskaź nik ów stopy bezrobocia i inflacji dodatkowo u z upełni ono analizę o mi ary deficytu budżet owego, zad łu że nia publicznego oraz saldo bilansu obrotów bieżący c h ~ . Makrow s ka ź niki zawie rając uj ęcie globalne , umo żl i w i ą s ro rmuł owa ni e oceny dystansu rozwoj u gospodarczego pomiędzy Po l s k ą a pań s l wam i czł onkow s k imi Unii Europejski ej. Do ana li zy prz yję t o 10 wskaźników. Do konując ic h doboru , starano s i ę uw zg lędni ć ich merytoryczną i st o tn ość ze w zg lędu na ce l i przedm iot b"lda nia , j ednoznacz n ość interpretacji dla ka źd ego ob iek tu j w ka żd ym przyję t ym momenc ie czasu, wyczerpanie zakresu badanego zjawiska , ró wnomi e rn ość reprezentowani a zjawisk i elementów cząstk owyc h oraz niski poziom korelacji 7 . W anali zie zos tał uwzględniony na s l ęp ujący zestaw mi erników: eksport pe r ca pita (w US D, ce ny bi eżące), saldo bilansu obrot ów bi eżącyc h w rel acj i do GDP (w %), ud z iał eksportu towa rów i u s ł u g w GDP (w %) , ud z iał inwestycj i w GDP (w %) , GDP per capita w edłu g parytetu si ł y nabywczej (w US D) , stopa bezroboc ia (w %) , ud z iał defi cytu bud źe t owego w GDP (w %) , ud zia l dłu g u publicznego w GDP (w %), inflacja (w %), krótkookresowa stopa proce nt ow a ~ (w %). Zebran e, pierwotne informacje staty styczne zgromad zono w rOfllli e wskaźn ika. I> Wybrane mierniki stabilizacji makroekonomicznej slanowią 4 wierLchołki .. magicznego pię ciokqta·· zapropono wanego prlez G . K ołodkę. W rozważaniach pominięlo proponowany wskaźnik zmi~ n pOl.iomu PKS . Szerlej por. G.W. Kołodko, K lI"lIdratllfll!Ji(c."iokąU/. 0,1 ZII!(II/umill gOJpO(/afClt!go do trwalego WUOftll. Poltexl. Warszawa 1993. s. 48. 7 C. Bywalec, S. Wydymus. Poziom życia II/d/lOki Pol.~ki I\' poroll'uauill Zkrajami EUIVJ"ejskiej IV.fpólllot)' GO.Vl(lclarc:.ej . .. Ekonomista" t 992. nr 5-6, s. 671 ; C . Bywalec. IVuoSI gospor/llrczy fi poziom życia ~.,JOlec:.erisr\\"CI polsk.iego. Sefia: Monografie i Syntezy, InslylUl Rynku Wewnętrz nego i Konsumpcji. Warszawa 1991, s. 3 1-38. 3 Ze w zględu na brak porównywalnych danych dla Polski. prl}'ję to SIOpę oprocentowania bonów skarbowych..

(4) Bożel/o. Peru. komput erowego banku danycll. Obejmuje on 10 w s ka źn ik ów w 14 krajach w c ią g u 8 lat. W ce lu prleprowadzenia bardziej szczegó ł owej ana li zy porównawczej rozwoju gospodarczego badanej grupy krajów zastosowa no tak sonomi cz ną rnetode wzorca rozwoju 9 • Na w s tępi e dokonano standaryzacji poszczegól nych wskaźników czą s tk owych obrazują cyc h rozwój gospodarczy kraju. W wyniku zabiegu normalizacji cech di agnostycznych macierzy otrzymano nową macierl posiadającą identyczną s trukturę . Elementy nowej macierzy s ą jednak pozbawione miana. ś red ni c ich wartości przyjmują wartość zerową , wspó ł czy nniki wariancji z a ś wy n oszą jeden 10. Na tym etap ie u wzg lędni o no równ i eż rodzaj z miennych , kla sy fikują c każdą z nich do grupy stymulant albo destymula nt ll . Stymulantami są zmien ne oddz i ałujące dodatnio na poziom badanego zjawiska , czyli przyjmowane przez nie wyż sze warto śc i oznaczają wy ższy pozi om rozwoju gospodarczego . Destymul anty z a ś maj ą pr zec iwną in t e rpre t ację. Nas t ę pni e ustal ono tzw . wzorzec tak so nomiczny i obli czono w stosunku do niego wielowy miarowe dystanse dot yczą ce ka żd ego ana li zowanego kraju w badan ym okres ie. Bi o rąc pod uwagę c harakter wskaźników, ustalo no równie ż reguły współrzęd n yc h wzorca taksonomicznego. W kolejnym etapie obliczano tak sonomiczną metrykę Euklidesa, obrazującą wielowymiarowy dystans każdeg o kraju w badanyc h latach w stosunku do ustalonego wzorca. W dal szej częśc i starano s i ę o kreś li ć o póź nienie czasowe Polsk i w stosunku do anali zowanyc h kraj ów Unii Europejsk iej , wyk o rzy s tują c dotyc hc zasowe metody tak sono mi cznel! . W tym celu obliczono róż ni cę opóźni e ń Po lski jako obiektu anali zowanego w stosunku do po zos t ałyc h kraj ów Unii Europejskiej (s t anowiących obiekty wzorcowe) pod względ e m poziom u rozwoju gospodarczego w latach 1991 - 1998. Znaj omość róż ni c tak sonom icznych miern ik ów rozwoju dla poszczególnych par kraj ów w latac h 1991 - 1998 p ozwo liła równie ż na oszacowanie dynamiki badanego zjawiska , czyli przec iętn ego wzrostu częst otliwośc i w ys t ę powania tego zjaw iska oraz jego przeciętnego tempa wzrostu. W tym ce lu oszacowano m e tod ą najmniej szych kwadratów kierunk owe. proponowanej metody można znałeżć m.in . w pracy: T. Grabinski, S. Wyd)·mus. Metody tIIhonomii IWlIlerycwej w modelowa/liu :j(ll~isk społeczno-gospodarczych. PWN. Warszawa 1989, s. 90-96. lU Podstawową ccch:j normalizacj i jest doprowadzenie zmiennych do wzajemnej porównywalnok i. Zabieg standaryzacji jest równicż opisany w pracy: T. G ra biński, Wielowymiarowa WW/iZll porówlla wcza w badalliu dynamiki :jawisk ekollomicvrych, Zeszyty Naukowe AE w Krakow ie. Seria specjalna: Monografie, Kraków 1984, nr 6ł . II Obok wymienionych dwóch grup zmienne mogą mieć charakter nomina!lt. Ta grupa zmiennych wykazuje różnokierunkowe oddzia ł ywanie na poziom badanych zjawisk. 12 Metody okrcśłcnia opóinien czasowych i wykorzystanie ich w procesie prognozowania zostały przedstawione prlcz T. Gmbiriskicgo. por. Metody statystyki mi(dZ)'lIarmlowej. pod . red . A. Zcliasia. PWE. Warnawa 1988. s. 200-234 . 9 Opis. A.. Zcliaś.. założen.

(5) · gOlpodarcz)' Polski. II'. porówllaniu Z. para metry funkcji trendu liniowego i wyk ł adniczego l'. Miarą przec i ę.tnego przyrostu mi erni ka taksonomicznego dla k-tego kraju jest parametr a Ik trendu liniowego: ( I) Względne. zmiany syntetycznego miernika rozwoju gospodarczego,jak ich kierunek stanowi wielk ość parametru b lk trendu wykładn i czego:. również. (2). Na podstawie omówionej metodologii przedstaw iono wyniki prowadzoncj analizy porównania poziomu rozwoju gos podarczego Polski i p ańs t w Unii Europejskiej.. 3 .. Analiza poziomu rozwolu gospodarczego kralów UnII Europe lsklell Polski w latach 1991-1998 Proces integracji gospodarki polskiej z Unią Europej ską można rozpatrywać od strony fo rmalnej i realnej. Sfera in tegracji forma lnej odnosi s ię przede wszystkim do dostosowania prawa pol skiego do ustawodawstwa wspólnotowego. J ed nak że na obecnym ctapie procesów dostosowawczych równi c ważnfj rolę odgrywa realne dostosowanie gospodarki polskiej do rynku Unii Europej skiej. Powodzenie proces u integracji Polski z Unią Europej s k ą w dużej mi erze za l eży od sianu gospodarki naszego kraj u. Teoria integracj i pokazuje. że trwałe efekty w s półp racy przynosi integracja p:lństw ni e tylko sąsiadującyc h ze sob ą. Dodatkowo powinno s ię uwzględniać podobień s two struktur gospodarczyc h oraz zbliżony poziom rozwoju. Dlatego za istotny ele ment akcesji do Un ii Europejskiej n ależy uwa żaĆ dążeni e naszego kraju do zmniejszeni a i s tniejącej luki rozwojowej dzi e l ącej Pol s kę od krajów cz ł onkowskic h tworzącyc h ugru powanie integracyjne. Skonstruowany taksonom iczny miernik pozwala zauważyć i s tni ejące różnice w poziomic rozwoju gospodarczego (tabela I). Porówn ując ksztaltowanie się wartośc i syntetycznego miernika rozwoju (tabela I). zauważ .. s ię dość duże jego zróżnicowanie dla poszczególnych krajów Unii Europejsk iej i Polski. Otrzymane wy niki potwierdzają istniejące róż nice w poziomie rozwoju gos podarczego, mi erzonego makrow s kaźnikiem skonstruowanym dla potrzeb ana lizy. nie tylko pomiędzy Pol s ką a państwami cz ł o nkowskimi Unii Europejskiej. ale również wewnątrz samego ugru powania. Za u waża s ię m a l ejące wart ośc i wskaż ni ka dla więk szośc i krajów ugrupowania w latach 1991 - 1993 . Odzwiercied l ają one poga rszan ie s ię sytuacji gospodar-. U'. J ~ T. GrJbiński, s . Wydymus. A. Zcliaś, op. cil ., s. 203-204: E. Nowak. MellJ(fy lok.wlIQ/IlicVIe k/tlJJfiktlcji obiekrólI' Jpofl'cVIO-go~"I'odorczycli. rWE. Warszawa J 990. s. 163- 164 ..

(6) Bo żena. Peru. czej w analizowanych krajach na skutek wystąpienia recesji l4 • Analizując ws ka żniki cząs tk owe dla omawianych krajów. zauważa s i ę w więk szośc i z nich znaczny wzrost bezrobocia . Bardziej ni epokojący jest jednak fak t, że ponad 1/4 w tej grupie stanowili ludzie młodzi , 1/3 zarejestrowanych za ś pozostawała bez zatrudnienia przez okres ponad roku. Przyczyntl gwa łtown ego spadku zatrud nienia była redukcja miej sc pracy w prze m yś l e i brak możliwo ści wc hl onięcia wszystkich zwo lnionych przez sektor u s łu g. Dodatkowo do wzrostu bezrobocia pr.tyczy nił s i ę spadek popytu i potrzeba restrukturyzacji przede wszystkim tradycyjnych ga ł ęz i przemysłu. W wielu krajac h cz ł onkowskich Unii pojawi l s ię problem wysokiego zad łu że ni a pań s t wa oraz r os nącej innacj i. W i ę k szość krajów cz łonkowskich ug rupowania w latach 1992- 1993 ratyfikowała Traktat z Maastri cht , ustanawiający nie tylko Unię Europejs k ą, ale i narzucaj 'lcy m.in. rygorystyczne warunk i budowy unii gospodarczo-walu towej. Chęć uczestniczenia pansIw cz łonk o w s kich w kolejnym stadium integracji na s il iła wysilki na rzecz os i ągnięc i a zadowa l ającyc h rezultatów w polityce monetarnej i fiskalnej . Od 1994 r. zaznacza s ię wzrostowa tendencja w s ka źn i ka. W bada nym okresie n ajbliżej hipotetyc znego wzorca znajdowa ł y s ię Holand ia ( warto śc i taksonomicznych mierników k szt ałt owały się na najw yższy m poziomie w latach 1992- 1994 powy żej 0 ,96 , od 1995 r. zaś powy żej I) i Auslri a (w ca łym badanym okres ie wskażniki osiągnęł y wartości powyżej 0 ,9) , a od 1995 r. - Dani a. W ostatnim roku do tej grupy. do l 'l czy ła. Fin landia .. Tabela I. Wartośc i taksonomicznych mierników rozwoju gospodarczego w krajiIch Unii Europejsk iej i Polsce w latach [991 - 1998 Kraj. 1991. 1992. 1993. 1994. 1995. 1996. 1997. 1998. Austria Belgia Dania Fllll:mdia Fr..Ln!.:ju Grecja His"Lpanill Holandi a Niemcy Portugal ia Slwecja Wielka Brytania WIochy Polska. 0.9537 0.849-1 0.9220 0.7954 0,8701 05645 0.6787 0.8799 0.9119 0,7394 0.8582 0.7767 0.6588 0.1088. 0.9619 0.8462 0,9162 0.7187 0.8480 05357 0.6641 0.9742 0.9007 0.7932 0 ,7455 0 ,7343 0,6475 0,3501. 0 .9181 0.8152 0.8754 0.6744 0.7851 05117 0.6079 0,_ 0.8690 0.78 17 0 .64 18 0.7152 0.6361 0,4163. 0.9176 0,8525 0,9147 0.7627 0,8002 05707 0.6092 0.9977 0,8936 0,7609 0,7255 0.7589 0 .6462 0,4889. 0,9340 0.8746 0,9568 0 ,8358 0.8242 0.5626 0,6460 1.0173 0,8962 0.7970 0.8270 0.7923 0.7036 0.5542. 0.9448 0.8976 0,9803 0,8560 0.8183 05902 0,6774 1.0314 0,8933 0,8237 0.8645 0.8117 0,7068 0.6277. 0 ,9804 0,9292 0.9938 0.9458 0.8453 0.6554 0 .7256 1.0752 0.8889 0.8353 0 .8728 0.8702 0.7360 0.6592. 0,9918 0.9532 0.9836 0.9958 0.8583 0.6778 0.7631 1.1088 0.8975 0.8603 0.9070 0.8798 0.7441 0.6784. Źród ło: obliczenia własne na podstawie danych zebranych w: Rocznik Statystyczny. GUS. Warszawa. 1999: IMF International Financia1 Statistks Ycarbook , 1MF. Washington 1999; Transition Report 1999. EBRD. London 1999, Europcan Economy. Broad Policy Guidc lincs. Europcan Commission Directornte - General for Economic and Finaocial Affairs. Brusscls 1999. nr 68 (Slal istical Annex). 14 Recesja z fX>Czą tku lat 90. jest uważana la jedną z najcięższych w okresie powojennym.jest ona porównywana do tej. która wystąpiła w latach 1974- 1975 ..

(7) Polski w An a l izując dane zawarte w tabeli I, w Holandii za uważa się niewielki spadek mi ern ika w 1993 r. , który moż na l lumaczyć osłabieniem kon iunktury gospodarczej. Nastąp i ł wówczas niew ielki wzrost inflacj i oraz bezrobocia. W śród ważn i ej szyc h przyczyn ni ewielki ego powiększenia się inflacji wymienia s i ę: wzrost kosztów utrzy mania oraz podrożen i e importu poc hod zącego z Niem iec. Przyczyn osłabienia pozycji ekonomi cznej Holandii na pocz ątku ł a t 90. m ożna d oszuk i wać s i ę równ i eż w wystąpieniu trudności gospodarczych w Niemczech, kt óre są g ł ównym rynkiem zbytu . Zwraca również u wagę stosu nkowo wysoki udział wymiany z zagran i cą w tworzeniu i podz iale dochodu narodowego (powyżej 50% u d zia ł w PKB) . Na niewie le niższym poziomie od wskaźnika dl a Hol andii kształtował się mi ernik rozwoju gos podarczego Austrii. Podobni e jak w wypadku Holandii , zauważa s i ę wy ra źne obniżen i e dynamiki wzrostu w 1993 r. Pomimo wysokiej wa rt ości makrowskaźn i ka, św iad czącej o ustabi lizowanej sytuacj i i poziomie rozwoju gospodarczego, niepo k ojący m zjawisk iem w Austrii w latach 90., podobnie ja k w większości państw czł on kow s ki c h ugrupowania, jest rosnąca stopa bezrobocia. Porów nując A u str i ę z p ozos ta ł y mi państwami ug rupowania , należy zauważyć, że znajduje się ona wśród krajów o najni ższym pozio mie stopy bezrobocia. Od 1993 r. za uwa ża s ię również w Austrii nieznacznie poga r szaj ącą się sytuację w bilansie obrotów bieżącyc h . Mają c na uwadze czlon kostwo A ustrii w unii walutowej. m oż na s tw i erd zić równ i eż wzrost deficytu bud żetowego w latach 1994- 1996. W porównaniu z pozostałym i państwami gospoda rk ę austriacką cec huje rów n i eż re lat ywn ie wysoka stopa inwestycji. Niemniej jed nak w latach 1995- 1997 r. Dania wyprzedzi la Austrię. W 1998 r. wskaźnik Austri i ponownie k ształtował s i ę na wyższym poziom ie. Wskaź nik rozwoju gospodarczego Danii w c iągu dwóch pierwszych lat analizy utrzymywał się na wyrównanym poziom ie. W 1993 r. na s t ąpiło jego znaczne obniżen i e, od 1994 r. zaś wykazuje t endencję rosnącą. Podobnie j ak w innych państwach cz lonkowskich Un ii Europejskiej, równ i eż w Danii problemem okazała się walka z rosnącym bezrobociem. Problemem dla gospodarki duńskiej było również zad łu źen i e publiczne. Dopiero w 1998 r. udalo się osią gm,ć w i elkość zadłużen i a poniżej 60% w relacji do GDP. Od 1994 r. zauw a ża się szczególni e szybk i wzrost PKB na jednego mieszkańca, jednakże jest on równ i eż uwarunkowany niską stop ą przyrostu naturalnego. W wypadku Belgii. podobn iejak w innych kraj ach, początek lat 90. charakteryzuje niew ie lki spadek wskażnika taksonom icznego. Po tym okresie na s t ę pujejego wzrost. W badanym okres ie za najw aż n i ejsze zał oże nia rea lizowanej polityki gospodarczej przyję to redukcję deficyt u budże towego o raz poz io mu za dlu żen ia publi cznego. Be lgia po s iadała najw yższy wskaźnik zad łu żenia pub licznego w g rupi e pań s tw cz ł onkowsk i c h Unii. Brak mo ż liwo śc i jego likwidacji jest wynik ie m niski ego tempa wzrostu gospodarczego, zw ią za n ego z recesją gospod arczą w latach 90. Wielko ść wskaźnika deficyt u b u dżetowego os i ągała również wartości z bli żo n e do najw yższyc h w krajach Unii . C h ęć.

(8) Pera. uczestni czenia w unii walutowej s powod owa ł a skierowanie wy s iłk ó w na red uk cję wydatków z bud że tu pa ń s t wa , przy czym praw ie 1/4 oszczęd n ości miała przypadać na s ferę socj alną (np. zamroże ni e dotacji pańs t wa przeznaczonych na ubezpieczenia s poł eczn e, ograniczenie ś wiad cze ń kas chorych). Zmodyfik owano również system podatkowy poprzez zniesien ie ulg podatkowych dla przed s iębi o rs t w i zmiany stawek VAT. J edn akże Belgia daleka jest od osiągn i ę cia w i e l kości zadlużenia publicznego wyznaczonego przez kryteri um Traktatu z Maastricht (w 1998 r. wa rt ość tego w ska ź nik a nieznacznie s padł a w stos unku do począ tk u okres u). Wi e lkość syntetycznego wskaź nika dla Finlandii była nieznacznie n)isza od wczeSn iej wy mi enionyc h krajów. Prob lemy gos podarcze są zauważal n e do 1994 r. W n as t ęp n yc h lat ach anali zy na s tąpiła poprawa w s k aźni ka . Począ t e k lat 90. prz. y ni ós ł Finlandii znaczne pogorszenie s ię syt uacji gospodarczej , spowodowane za łamaniem s ię wym iany z b. ZSRR. W jego wyniku na s t ą pił ni e t y ł ko spade k produkcj i pr ze mys ł owej , ale również GDP per capita . Od 1992 r. Finlandia realizuje p o lit y k ę gos pod a rcz ą w dui.ej mierze podporz<]dkowam] wy pe łni e niu kry teriów budowy unii wa lutowej. Zbliżo na tende ncja k sz t ałt o wania się wa rtośc i miernika do 1995 r. wystę puj e we Francji. W dwóch ostatnich la Lach ana li zy warto śc i w s ka ź nik a dla Francji k sz t ałtują s i ę jednak na znaczni e ni ższy m poziomie w porównan iu z Finlandią. Glównym probl eme m gospod arczy m Francj i w latach 90 . jest znaczny wzrost bezrobocia. Byl on n astępstwe m spad ku produkcj i prze mysiowej i reali zowania przez r zą d polit yk i drog iego kredytu. U dało s i ę utr zy mać s t o pę inflacji na niskim poziomi e, rów n ie ź kosztem przy tłumi enia ak t yw n ości inwestycyjnej. Recesj a gospodarcza i wynikają ce z niej ni ższe wp ły wy do budże tu pallstwa prz.yczyni ly się do wzrostu de fi cytu bud że t owego. W latach 90. zao b serwować rów ni eż można pogarszanie s ię wsk aź n i ka sy ntetycznego dla Grecji. W ś ród analizowan yc h p ańs t w cz łonkow s ki c h Uni i Europej skiej przyjmowal on najni ższe wart ośc i . Począ t e k lat 90. w Grecj i charakt e ry zuj ą n a pi ęc ia s p o ł ecz n e wyn ikaj ące z reali zowanej polity ki gospodarczej i socjalnej. W s pomni eć m oż na , że ju ż w momenc ie podp isani a umow y o prlyj ęci u Grecji do Wspólnot Europejskich u św i adam i a n o sobie koni ecz n ość rozpoczęc ia procesów do stosowawczych, szczegó lnie ukierunkowan yc h na przemiany w strukturz.e gospodarczej i handlu zagranicznym . Jednakie dokolm jące s i ę przemiany w gospodarce greckiej , wspierane po lity ką r7.<)du, o kaza ły s i ę dale ko ni ewystarczaji}ce do wyrównania róż ni c w poziomie rozwoju gospodarczego l5 • Niekorzystna dla G recji sytuacja e konom iczna wys t ę p ow ała również w latach 90. deficyt bud że t owy, dłu g publiczny oraz w s k ażnik inflacji na l eża l y do n aj wyższych w krajach Unii Europejsk iej. Jako g ł ów ne przyczyny rosm}cego z adłu że ni e pań s twa greckiego w lalach 90. wym ie ni ano wysoki e św iadcze n ia socja lne i p łace dla pracowników sektora pańs twowego oraz uchy15 G . GIkas . A . Hyz. IVplyw E WG lIa przemitmy slruklllrallle 1990,nr5,S . tl2i ItS.. Międl.ynarodowc". II'. gospodarce greckiej, "Sprawy.

(9) Polski w porównaniu Z krajami ... lanie s ię od obow ią zku podatkowego. Pod względem warto śc i niewiele róż nił on od miernika wyznaczającego poziom rozwoju gospoda rczego Polski (tabela I) . Począ l e k lal 90. (1991 - 1994) przynió s ł znaczne pogorszenie s i ę sytuacji gospodarczej w Hi szpanii , czego potwierdzeniem jest k ształtowani e s ię wielko ści w s ka ź nika taksonomicznego. Kraj ten, pomimo dynami cznego tempa rozwoju gospodarczego w latach 80., charakteryzuje najwy ższy ws ka źnik bezrobocia w krajach Unii. Postępujący do 1994 r. wzrost bezrobocia b y ł sk utkie m real izowanej polityki po legającej m.in. na zmni ejszeniu dotacji dla prze m ys łu poprzez stopniowo po s tępującą likw i dację ni e rentow nyc h przed s iębi o r s tw (stąd d u ża redukcja miejsc pracy d otyczy ł a prze my s łu stoczniowego, stalowego i wydobywczego) i prywatyzację wydzielonych jed nostek. G os podarkę Hi szpanii charakteryzuje równ i eż względn i e zadowalające zb li ż anie s ię do wype ł nienia kryteriów okreś ł o n ych Traktatem z Maastric ht. W latac h 90 . zało że ni a realizowanej polityki zostały podporządkowa n e spełnieniu warunków d ot yczą cyc h unii walutowej. Zak ł ada s ię zmni ejszenie zad łu że n ia pań s twa poprzez oszczęd n ości w bud że c i e, zwięk sze nie podatków, reduk cję ś wiad czell socjalnych . Osiągnięc i e tych celów uważa się za swego rodzaju re kompen s atę strat wp ł ywów, wyni kającyc h ze s łabnącego wzrostu gospodarczego w anali zowanym okres ie . Od 1992 L gos podarkę Niemiec, podobnie jak pozos t a ł e pallstwa cz ł o nk ow skie, d o tkn ę ł a recesja. Skonstruowany wskaźnik tak sonomi czny , z wyjątk i e m 1994 L, wykazywał t e nd e n cj ę malejąc ą , wskazującą na pogarszanie s i ę sytuacji gospodarczej kraju . W analizowanym okresie Nie mcy c harakt e ryzo wała re latywni e wysoka inflacja , będąca na stępstwem os ł abienia "boomu zjednoczenia" i wzrost poda ży pi e niąd z a. Niekorzystne k ształtowanie wielko śc i ekonomi cznych przyczy nił o s ię do zaostrzenia s ię polityki monetarnej. Na koni ec badanego okresu nieznacznie odbiega ly od wartośc i referencyjnych wyznaczonych przez Traktat z Maastricht. Jednak Niemcy w porównaniu z inn ymi krajami Unii n a l eżą do pań stw najbardziej zadłużonych. W s pomnieć należy , że budż e t Niemi ec obciążony był dodatk owo finan sowaniem odbudowy gospo darczej b. NRD. Jednak pomoc gospodarcza dla restrukturyzowanych regionów wschodnich jest również finan sowana z innych źród e ł , np . z fundu szu kredytów rozwojowych , Urzędu Powi ernic zego , z fundu sz u Jedno śc i Niemiec. Podobnie jak w innych krajach , równi eż w Niemczech , recesja przy ni os ł a wzrosl bezrobocia. Jednak szczególnie duża redukcja miej sc pracy miała miejsce na obszarze Ni e mi ec Wschodnich. Pr zyk ład owo w lalach 1990- 1992 zlikwidowano ok . 2 ,7 mln miejsc pracy, li czba zatrudnion yc h zas w sektorze prze my s łu z mni ejszy ła s i ę prawie o pO ł OWę 16. W wypadku Portugalii taksonomiczny miernik rozwoju w latach 1991 - 1996 przyjmował z roku na rok wartośc i na przemian ro s nące i malejące . Najwyż s ię. 16 Por. Leksyko/1 pll/bnv świata, Harenbcrg Lexikon- Verlag i Real Press. Donmund-Wa rszawa 1993, s. 30 1..

(10) Bożena. Pera. sze wartości wskaźnik os i ągnął po 1996 r. Wyzwanie dla gospodarki bylo podobne do zam i erzeń pozos ta ł yc h krajów cz ł onkowsk i c h i dotyczy ł o znalezienia s ię w grupie paJlstw tworzących unię walu t ową. W tym celu położono duży nacisk na ob niżen i e poz iomu inflacji oraz zmniejszen ie deficytu budże towego (np. poprzez ogran iczenie wydatków mini sterstw, wprowadzenie prywatnego ubezpieczenia chorobowego, zmiany w systemie podatkowym oraz dal szą prywatyzację majątku). Zakładano również zwiększenie nak ł adów. inwestycyjnych i eks portu. Warto śc i przyjmowane przcz mierniki cząs t kowe zmianie pogarszając lub polepszając się z roku na rok . W Szwecji obserwować można znacznc pogorszeni e się mak r ows kaźnika w latach 1992- 1994 . Anal izowany okres w gospodarce szwedzkiej ch arakteryzował znaczny wzrost bezrobocia oraz deficytu budże t owego. Chcąc zapobiegać dal szemu rozwojowi niekorzystnej sytuacji gospodarczej, rz;:,d podj,,1 d z iałania wprowadzaj'lce oszczędności w budże c i e (m .in . poprzez obniżenie wydalków socjalnych, wzrost podatków, wyznaczenie ś rodków na walkę z bezrobociem). Dodatkowo chcąc zapobiec uc ieczce kapita ł u i tende ncjo m inflacyj nym w wyniku dewa luacji korony (1992 r.) , podwy ższo no s topę oprocentowania . Podobn ie do Szwecji k szta łtował s ię przebieg wartości taksonomicznego miernika dl a Wielkiej Brytanii. Oznacza to , że od począlkulat90. gospodarka brylyjska z najd ow ała s i ę w stani e g lęboki ej recesji. Podobnie jak w większo śc i analizowanych krajów wyst!.Jpil wzrost bezrobocia. W wypadku Wi e lkiej Brytanii, podobniejak w Hi szpanii, w pewnej części by ł on skutkie m decyzji d o t yczącej likwidacji kopalrl. Lata 90. charakt eryzuje również wzrost deficytu budżetowego i obniżanie s i ę poziomu infla cji. W Wie lki ej Brytanii najwcześ ni ej wystąpiły przeslanki recesji i ożywienia gospodarczego. Makrowsk"żnik dla W łoch ul eg ał znaczniejszym zmianom co dwa lata , najniższą w artość pr zyj mując w 1993 r. W analizowanym okresie deficyt budże towy utrzymywał s i ę na wysokim pozi o mi e, wykazując jednak t e nden cję malej;lcą. W przeciwieńs t wie do wcześniejszego ws ka źn i ka cząstkowego, zadłuże ni e pub liczne do 1994 r. wzrastało, w następnych latach analizy wykazywa ł o ni eznaczną tendencję mal ejącą. Włochy. podobnie jak omawiana ju ż Belg ia, odbiegają wartością tego wskażnika od pozostalych krajów, Podobnie jak w więk szośc i krajów uzdrowien ie włoskiego sekt ora finansów publicznych sklania do poszukiwania oszczęd no ści w budżecie i zastosowania podobnych ś rodków jak o mówione powyżej pań s t wa. W badanym okresie Po lsk a b y ła jedynym krajem, w którym mi ernik wykazywa l tendencję rosnącą. c ho ć przyjmował on o wiele niżs ze wartości niż w krajac h Unii, szczególnie na początku badanego okresu. Po 3 latac h wprowadzone reformy gospodarcze (p lan L. Bal cerow icza) pr zy n io s ły pewllil makroe k o n o mi cz ną s t abiliza cję gospodarki . Zanotowano znacz ny spadek inflacji i wzrost PKB. Z pocz<}tkie m badanego okresu.jako koszt przeprowadzanyc h re form . występował wzrost bezrobocia i deficytu budże t owego. Nicpokorównież ul egają częs t o.

(11) Polski. IV. jąca. jednak wydaje się pogarszająca się sytuacja w bi lansie obrotów bi eżącyc h oraz ni ska stopa inwestycji z punktu widzenia zakresu przemian gospodarczych. Przyczyn ujemnego sa lda w bilansie obrotów bieżących należy po szu kiwać przede wszystkim w ni skiej kon ku rencyjności i braku zdolności do skutecznego działania w warunkach gospodarki otwartej. Stosunkowo ni ski poziom oszczęd nośc i w stosunku do istniejących potrzeb m oże być uzupełniony o napływający kapita ł zagraniczny. Polska jako kraj s tający się częścią gospodarki ś wiatowej i będący w faz ie prtekształceń stru kturalnych zapewnia dodatkowe moż li wośc i inwestycyjne dla partnerów zew n ę t rznyc h . Nakłady te, naj lepiej w formie bezpoś red ni c h inwestycji zagranicznych, m ogą prz yczyni a ć s i ę do restruktu ryzacji mikroekonomicznej i wzrostu gospodarczego. Nas tępstwem taki ch d z i ałań mo że być zmniejszanie dystansu w rozwoju gospodarczym. Przeprowadzona krÓtka c harakterystyka rozwoju gos podarczego p ańs tw człon k owskic h Unii stanowi punkt wyj śc ia rozw a żań d otyczącyc h zasadniczego problemu. jakim jest oszacowani e dystansu dzieh]cego Po l s k ę od państw cz łon kows kic h Uni i na podstaw ie przedstawionej metody badawczej.. 4 .. Ocena dystansu gospodarczego Polski I kralów UnII Europe (skle( w lalach 1991 -1998 Obserwacja kszta łt owania s i ę wie ł ko śc i sy ntetycznego miernika rozwoju dla Pol ski i badanych krajów cz ł o nk owskich ugrupowania pozwala na stwierdzenie , że w latach 90. zmniejsza s ię dystan s w rozwoj u gospoda rczym . Przyczy n ą tak k ształtującej się sytuacji w zakres ie rozwoju gospodarczego i stab ilizacji makroekonomicznej jest wys t ę pująca w latach 90. recesja gospodarcza, która w szczególny sposób dotknęł a pa llstwa Unii Europejskiej. Stąd pogarszające s i ę wy niki odzwierciedlające sy tuację gospodarczą tych krajów. Nie bez znaczenia by ł a rów ni eż polityka gospodarcza tych krajów nakierowana na os ią g ni ęcie celów wyznaczonych Traktatem z Maastri cht. Z początkie m lal 90. (do 1992 r.) g łębo ki kryzy s wystąp i ł również w Polsce. D ość CZęS IO pojaw ialy s ię op ini e o katastrofie w skali makroekonomi cznej. Pod stawowe ws ka ź ni ki p rzedst awiające stan gospodarki pol skiej wydawa ł y s ię adekwatne do powyż szego o kreś l e ni a 17 • Stopn iowa popra wa syluacji gospodarczej Po ł sk i od notowywana jest od 1993 r. Proces zm niejszania dystansu przez Po l s kę w stosun ku do krajów Unii Europej ski ej obrazują dane przedstawione w tabeli 2 . Na podstawie analizy różnic w wart ościac h syntetycznego miernika rozwoju gospodarczego można s twi erd zić, że sytuacja makroekonomiczna od 1993 r. k ształ towa ł a się korzystniej dla Pol ski n i ż dla pań s tw czlonkow skich Un ii. Jednak leZll ta m oże jedy ni e opiera ć s ię na ws kaź nik ac h makroekonomicznych, klóre. 11 Por. m.in . S. MiklaS1.cwski. Uniu Europejska u imeresy ekmlO micznl' kmjów GmIJ), IVyszehmd::.kil'j, Prace Komisji Nauk Ekonomicznych nr 23. PAN. Kraków 1997, s. 42..

(12) Boże na. Pera. zos t a ł y. wybrane do anal izyii. W du żej mierze zmni ejszani e s ię dystan su było otwarciu pol skiej gos podark i po okres ie przemian w latach 1989-1991, a t ak że kon se kwentnej realizacji reform oraz utrzy muj ącego s i ę wysokiego te mpa wzrostu gospodarczego. Polska s tała s i ę krajem atrakcyj nym dla inwestorów zagran icznych. Mimo pojawiania s i ę korzystnych tendencji z pun kt u widzenia stab il izacji gospodarczej wnioski powi nny być formułowan e w sposób o s t rożny, przede wszystk im ze w zg lędu na stos unkowo krótki okres anal izy. Rozpoczęc i e procesu .,doganiania" s tało s i ę jednak moż li we ze wzg lędu na występuj:}ce problemy w gospodarkach krajów cz łonkow skich Unii . Polska wykazuje znacznie ni ższy poziom GDP per capita w stosunku do krajów Unii Europej ski ej. Obok problemów makroekonomicznej stabilizacji. gospodarczej li beralizacji i systemat yzowania procesu reform , coraz więk szego znaczenia nabiera proces restrukturyzacji gospodarki oraz utrzymani e re latywnie wy sokiego tempa wzrostu dochodu narodowego. m oż łi we dzięk i. Tabela 2. Różnice taksonomicznego miernika rozwoju gospodarczego jami Unii Europejskiej a Pol s k ą w latach 199t-1998 Kraj. 1991. 1992. 1993. Austria- Polska BelgIa-Polsku Dunia-Polska Finlandia- Polska Franeja-Polsl.:a Grecja-Polska. 0,8449 0.7406 0.8132 0.6867 0.7613 0.4557 05699 0.77 12 0.8031 0.6306 0.7494. 0,61 18. 0.6679 0.5500. H iszp~nia-Polska. Holandia-Polska Ni enK:y-Polsk ~. Ponugalia-Polska Szwecja-Polska Wielka B ryt~n i~ - Polska WIochy-PoIska. 1995. 19%. pomi ędzy. 1997. kra-. 1998. 05660 0,3686 0,4979 0.1856 0.3!4O 0.6241 0.5506 0,443! 0.3954. 0.5018 0,3989 0,4591 0.2580 03688 0.0953 0.1916 0.5481 0.4527 0.3654 0.2255. 199' 0,4287 0.3636 0,4258 0.2738 0.3116 0.0818 0.1203 0.5087 0.4047 0.2720 0.2366. 03798 03171 0.3212 0.3135 0.3204 0,2699 0.2700 0.2748 0.4026 0,3525 0,3346 0.3052 0,2816 0.2283 0.2866 0,3174 0.2700 0.1906 0.1862 0.1799 0.0085 -<>,0376 -<>,0038 -<>,0006 0.0918 0.0497 0,0664 0.0848 0.4632 0,4036 0.4161 0,4304 03420 0.2656 0.2297 0.2192 0.2428 0.1960 0,1761 0,1819 0.2728 0.2366 0,2136 0.2287. 0,3842 0.2974. 0.2989 0.2198. 0.2700 0.1573. 0.2380 0.1494. O.496 J. 0, 1840 Op7W. 0.2110 0.0768. 0,2015 0.0657. tród lo: obliczenia własne na podstaw ie danych zamieszczonych w tabeli I .. I~ Bardziej dog l ęb na analiza porówn~wcza Polski i Unii muglaby w s kazać na większe op6ż nienie naszego kraju pod w zglę de m rozwoju gospodarczego w stosunku do ugrupowania. Por. m. in. R.E. Bald win i inni.ls Bigger Belfer? Tlle Economics 0/ EC Enltlrgemel1t. CEPR . London 1992. s. 56-1 II : te n że. TOl\'ards (1II11II(1gr(l/(1(1 Ewope, CEPR . London 1994: L. Barbone. J. Zaldu· endo. The COJI and Bellefils o/Central Eostem Europe. Bridgi/lg the /lIcome Gap. Policy Rescarch Working Papcr. World Bank. Washington 1997. nr 1721; S. Lis . S. Miklaszewski. Kraje europejJkie wobec wspólcze~'II)'ch procesów ;,rtegrocyjll)'ch, Prace Komisji Nauk Ekonomicznych PAN nr 17. Wyd . Secesja. Krak ów 1993. s. 105-132..

(13) 1. Polski. \\I. l'. Z przeprowadzonych badań wynika, że największy dystans pod względem rozwoju gospodarczego dzieli Pol skę od Holandii. Drugim krajem, od którego dzie li naszą gospodarkę znaczny dystans, jest Austria, trzeci m natomiast Dania. Są to jednak kraje c harakt eryzujące się rynkiem pracy o n iewielkiej c hłonno ści. Nas t ępną grupę krajów o zb li żonyc h r óż n icach syntetycznego miernika rozwoju w stosunku do Polsk i sta nowił y Be lgia, Szwecja i Finlandia. W wypadku F in land ii obserwuje się odmienne kształtowan i e tendencji. W pi erwszej połowie badanego okresu na s tąpiło nieznaczne zb l iżenie wskaź ników. Jed nak od 1993 r" podobn ie jak w wypadk u Szwecj i, mo ż na mówi ć o niew ielk im zwiększeniu się istniejącej róż ni cy. Biorąc j ednak pod uwagę ca ł y analizowany okres , nastąpiło zmniejszenie dysta nsu dzielącego Polskę i Finl andię ·. W ostatnim roku badanego okresu nas t ąp ił o nieznaczne zw i ększe ni e różni cy w wartości wskaźników pom i ędz y Polską a gospodarkami prawie wszystk ich krajów Unii Europejskiej. Wynikała ona przede wszystkim z pew nego pogorszen ia się syt uacji gos podarczej w Pol sce (wzrost stopy bezrobocia, niższa wielkość stopy inwestycji. rosnący deficyt bilansu obrotów b i eżącyc h ) oraz poprawy w i e lkośc i w s kaźników w krajach Unii Europejskiej. W dużym stopniu sytuacja ta była sku tki em konsekwentnej budowy unii gospodarczo-wa lu IOwej. W końcu lat 90. koncentrowano się bardziej na proces ie pog ł ębiania iru egracji , a n ie na poszerzaniu ugrupowania o ko lej ne kraje czło nk ows ki e. Niewiele różniące się między sobą wartośc i na koniec badanego okresu przyj ę ł y Niemcy oraz Wielka Brytania. W wypadku Wielkiej Brylanii w prawic ca łym ana lizowanym okres ie (z wyją tk iem 1997 r.) następowało zmniejszanie s ię różni cy pomiędzy ws ka źnikami dla Wielkiej Brytanii i Polski. Jak wskazuj ą wynik i obliczeń, najbardziej pod względem rozwoju i stabilnej sytuacji gospodarczej Polska zbliżyła s i ę do gospodarki hiszpań s kiej i wło s k i ej. Przedstawione liczby ws k azują również, że od 1996 r. wartości syntetycznych ws ka źników rozwoju gospodarczego k ształt ują s i ę korzystniej w wypad ku Pol ski ni ż Grecji. Kraj te n. zgod nie z oce ną Kom isj i Europej sk iej w 1997 r.. jako jedyne pańs t wo członkows ki e Uni i, spośród wszystkich zain teresowanych kandydatów '~, nie zostal zakwali fiko wany do ud zialu w unii wa lutowej. Ze względu jednak na konsekwentnie real izowany plan dosto sowa ń do wa runków unii gospodarczo-walutowej, w po lowie 2000 r. podjęto decyzję o w!;:lczeniu Grecji do st refy euro z dniem l I 200 l r. W ko lej nym etapie SIarano się określ i ć tempo zachodz'lcych zmian w pokonywaniu dystansu dzie l ącego gos podarkę Pol ski od krajów Un ii Europejsk iej. W tym celu.ja k już wspomniano, wyznaczono trend liniowy i wyk ł adn i czy oraz wykorzystano interpre t ację ich współczynników kierun kowych.. 19 Grecja jako jedyne państwo czlonkowskie nic spelnila w stopniu zadowalającym kryteriów. z Maastricht: Wic\ka Brytania i Dania nie były zainteresowane ud1.ialem w unii walutowo·gospo· dnrczej. Szwecja. zaś. nie. nalciał3. do ESW..

(14) Bożena. Pera. Dane za mieszczone w tabe li 3 p o tw i e rd zają w ca ł y m badanym okres ie twierdzenie o "dogani aniu" pod wzg l ęde m rozwoj u gospodarczego i stabil izacji makroekonomicznej gospodarek 13 pań s tw cz ł o n kows ki c h Un ii Europejski ej . Analiza śred ni ego rocznego tem pa pokonywania dz i e l ącego nas dystansu od krajów Unii wskazuje, że naj szybciej gospodarka polska zb li ża ł a s i ę do Niemiec, Francj i, Austrii, Dani i i H.iszpan ii. B e zw zg l ęd n e ró żni ce w poziomie rozwoj u między Po l s ką a czterema pierwszymi krajami są nadal bardzo istotne. Naj wolniej pokonywany by ł dystan s d z i e l ąc y nasz kraj od Finl and ii i Holand ii . O ś re dnim te mpie "dogania nia" , maj ą c na uwadze dystan s po m i ęd z y Po l s k ą a krajam i Unii Europejskiej . m ożna m ó wi ć w wypadk u pozo s ta ł yc h krajów cz ł o nk o w sk i c h ugrupowania (tabela 3). Tabe la 3. W s każn i k i tempa zmian róż n i c syntetycznego miernika rozwoju gospodarczego pom ię d zy krajami Unii Europejskiej a Po l s k ą Kraj Austria Belgia Dania Finlandia Francja GrecjaHiszpania Holand ia Niemcy Portugal ia Szwecja Wielka Brytan ia Wiochy. Trend liniowy. Trend. "o. ",. R'. 0.7743 0,6501 0,7283 05024 0,6782 0.3452 0,4586 0,7298 0,7468 05821 05(1) 1 0 5484 0,4632. -0,0688 -0,0574 -0.0602 -0,0366 ..0.0739 -0,0549. 0,8229 0,7(1)7 0,7940 0 3724 0,8175 0,6946 0,700 1 0,8217 0 ,8777 0,8463 0 ,5098 0 .6799 0.78 15. -<>.0606 -0.0465 -0.0752 -0,0597 -0,0534 -0,0537 -0.0586. wykł adniczy. b,. b,. R'. 0.8175 0,6748 0.7585 0,4627 0.7643. -0,1388 -0, 1343 -0.123 1 -0,0833. 0,9042 0 ,8592 0.8975 03575 0.9343. -0.204 1. -. -. 05244 0,7452 0,8422 0,6445 05254 0 ,5623 0.5849. -03027 -0.0848 -0, 1813 -0, 182 1 -0,132 1 -0, 1544 -02948. -. 0.8033 0,8597 0,969 1 0,9358 0.5654 0,7991 0.9516. a k szt ałtowani e się różn ic wsk ażni k ó w dl a Grecji un iemożl i wilo dopaso wanie trendu wykl adni c1.ego Zród to: oblicze nia włas n e na podstawie danyc h zamieszczonych w tabeli 2 .. Ana li za trendu w y k ł ad n ic ze g o pozwala na stw ierdzenie, że w badan ym okresie najszybciej gospodarka polska po k o n ywa ła dystans pod wzg l ęde m rozwoju gospodarc zego i sytuacji makroekonomicznej do Hiszpan ii. Stosunkowo wysokie tempo dy na miki c h ara k teryzowa ł o ró wn i eż zb li żan i e s ię do Wioch . Re latyw nie wolniej n a s t ę po wa ł proces zb l iż ani a do Francj i. Niemiec i Portu ga lii . Z bli żo n e te mpo "dogani an ia" zanotowan o w wypadk u Belgii. Szwecji i Austrii oraz ni ewie le wyższe dla Wielkiej Brytan ii. N ajni ż s zą d y n a mik ą charakteryzowalo s i ę zbliża n ie do Finland ii , Danii , Holand ii . Badanie nie u wzg l ęd nił o G recji. Jak wynika z tabeli 2 , od 1996 r. w a rt ość syntetycznego w s ka ż nik a rozwoju Polski prz e wyż s zy ła poziom o kreś l ają cy g o s pod a rk ę g rec k ą ..

(15) Polski. Przeprowadzona powyżej analiza, oparta na taksonomiczny m mierniku rozwoj u, pozwala jedynie stw i erdz i ć, że dystans gospodarki Polski od gospodarek poszczególnych krajów Unii Eu ropejskiej jest nadal dość znaczny. Gospodarka po lska wskazuje stosunkowo du że pod o bi e ń st wo do krajów zaj m uj ących końcowe mi ejsca w rankingach oraz bardzo niewielkie w stosu nku do pań stw znajduj ących się na szczycie tabeli . W skaź n i ki syn tetyczne d aj ą ogólny obraz poziomu rozwoju gospodarczego i stabil izacji makroekonomicznej. Nie inform ują one natomi ast o zm ianach zachodzącyc h w elementach sk ład owyc h skonstruowanego miernik a. Wyniki przeprowadzonych bad ań suge rują również, że programy gospodarcze reali zowane w ostatnich latach i wdrażane reformy systemowe są dzia ł an i a m i uk ierunkowan ymi na i n t eg r acj ę z Un i ą E u ropej s k ą.. 5. Uwagi. końcowe. Przeprowadzona analiza prezentuje dystans d zie l ący Po l skę od krajów Unii Europejskiej pod wzg l ęde m rozwoju gospodarczego. D ok ł adniej sze badani a w zakresie poszczególnych wsk aźn ików cząst kowyc h u moż li w i aj ą oszacowanie relatywnego dystansu d z i e l ącego Po l skę od gospodarek krajów Unii Europejskiej. Zadowalający jest fa kt zm niejszania się dystans u d z i e l ącego gos p oda r kę Polsk i od gospodarek pa ń s t w cz ł on k owskic h Unii Europejskiej. Jed nak mi mo takiej sytuacj i, różnice w zakresie w i e lk ośc i niektórych wsk aźni k ów cząstko wych są nadal bardzo zna czące . Dystans d z i e ł ący gospodarkę Polski od krajów Unii Europejskiej ni e powi nien st a ć czy nnik ie m dyskwa l ifik ujący m staran ia o p rzyjęcia do ugrupowania. Jak pok aza ł a historia, przyst ąp i e n ie pańs t w (Hiszpan ii i Portuga lii ) będących na ni ższy m poz iomie rozwoju gospodarczego w stosunku do pańs t w czło n kows ki c h ówczesnej EWG może rów n ież p rzy ni esć w d ł ug im okres ie w i ęcej ko rzyści niż kosztów nie tylko samej Unii Europejskiej, ale również i pa ń s tw u k an d ydujące mu . Literatura. Baldwin R .E., TowardJ' an Integrated Europe. CEPR . London 1994. Barbone L., Zalduendo 1., The Cost (Ind Benefils o/Cemml EaSlern EIJrope . Bridgillg the Income Gap, Policy Research Working Paper, World Bank, Washington 1997, nr 172 I. Begg D .. Fisher S., Oombusch R .. Makroekonomia. PWE. Warszawa 1996. Bywalec C ., lVuost gospodarcz,ya poz.iom ż.ycia spoteCz.ellstwa polskiego, Seria: Monografie i Symezy, lnsly!Ut Ry nku Wewnęlrlnego i Konsumpcji , Warszawa 1991. Bywalec C" Wydymus S .. Poz.iom życia ludIlOści Polski IV porólVlIlwiu z, krajami Europejskiej WSIJd/IIOly Gospodarczej, "Ekonomista" 1992. nr 5-6. Elemen/(lrtle z'agadnienia ekonomii, pod red. R. Milewskiego, PWN, Warszawa J 996. Encyklopedia bil.llesu, pod red . W. Pom ykało, Fundacja Innowacja, Warszawa 1995..

(16) Bof:ello Pera. Gikas G., B yż A.. Wp!yw EWG 110 prz.emiany strukturallle w gospodarce greckiej, "Sprawy Międzynarodowe". 1990, nr 5. T., Wielowymiarowa tlnaliw porównawcza w badaniII dynamiki ?jawisk ekolwmicl nych, Zeszyty Naukowe AE w Krakowie, Seria specjalna: Monografie , Kraków 1984, nr6!. Gr:lbiliski T., Wydymus S., Zcliaś A., Me/ody taksonomii lIemer)'cwejw modelowaniu ?jawisk spoleczno-gospodarczych, PWN , Warszawa 1989. 's Bisger Beller? The ECOllOmics ol EC En/argemellt. R.E. Baldwin, D. Begg, J.P. Oanlhine , V. Grilli. J.I . H:mland , MJ .M. Nevmann, V. Norman, AJ. Venables. L.A . Winters. CEPR . London 1992. Kolodko G.W., KlI'tlc/raIllra pięciokąta. Od ztl/tmwnia gospodarczego do rrwa!ego w;:.rOJtII , Pollcxt. Warszawa 1993. Leksykon (J1lI1S/\V ~lI'iat(l , Harenberg Lexikon-Verlag i Real Press . Oonmund- Warsz<lwa 1993. Lis S" MikJaszewski S., Kraje europejskie wobec II'spótczel"llych prof.:cJ·ólI' integracyjnych, Prace Komisj i Nauk Ekonomicznych PAN nr 17. Wyd. Secesja. Kraków 1993. Metody statystyki mięfJzynarodoll'cj , pod red. A. Zeliasia, PWE , Warszawa 1988. Mikl aszewski S., Unia Europejska fi interesy ekonomiczne krajów Grupy Wyszehradzkiej, Prace Komisji Nauk Ekonomicznych nr 23. PAN. Kraków 1997. Nasiłowsk i M.. System rynkowy. Podstawy mikro- i makroekof/omii , PWE, Warszawa 1993. Nowak E., Metody wksallomicZIlf' \II kltlSyfikacji obiek/ów sfJo/ecz/lO-gospOllllrczych. PWE, Warszawa [990 . Sadowski Z.[w:1 Encyklopedin biznesu, pod red . W. Pomyka[o, Fundacj:l Innowacja, WarszaGrabiński. W;!. 1995.. Semkow J., II'proll'ad:.cnie tlo ekOllomii, PWE , Warszawa [984 . Developm ent o, the Polish Economy Com pa red to European Union Countri es, 1991-98. The anicie considcrs cconomic de\lelopment in Poland compared to EU mcmber SlatCS in the !990s. An nnalysis was conducted using laxonomic mcthods. For Ihi s purposc. cOlllposilC mCilsures were conslructed thal take iuto accounl GOP per capi la and incorporale se lcclcd macroeconomic s tab ili.~ation indicators as well as those Ihat describe the level of internationali sat ion or the cconomy. The article also prcsen[s an allempt lo asscss [he glłp separating the Poli sh economy from thal of EU member sWles..

(17)