237 RECENZJE–SPRAWOZDANIA
litycznych po numerem 12, gdzie 5 stycznia 1998 roku została wpisana Unia Wolności. Mając świadomość, że faktyczny upadek partii oraz jej likwidacja (bądź kontynuacja) pod względem formalnoprawnym, to dwie różne kwestie, trudno zgodzić się na pomi-nięcie tej ostatniej w opracowaniu będącym monografi ą partii politycznej. Można wręcz odnieść wrażenie, że Wincławska celowo pomija ten aspekt, gdyż osłabia on jej tezę o upadku partii.
Analizując kwestię „faktycznego” upad-ku partii, warto być może zastanowić się, jak cała sytuacja postrzegana jest przez elity partyjne i członków, którzy przeszli do no-wej partii. Autorka opracowania – jak sama przyznaje – związana była z toruńskim śro-dowiskiem Unii Wolności, które nie zdecy-dowało się na przystąpienie do PD. Być może spojrzenie na te same wydarzenia z perspektywy środowiska warszawskiego czy krakowskiego, a zwłaszcza kół działają-cych w obecnej PD prowadziłoby do od-miennych konkluzji. Metoda obserwacji uczestniczącej, którą Autorka zastosowała przy pisaniu monografi i, pozwala niewąt-pliwie na dotarcie do informacji, które nie są dostępne dla postronnych badaczy, może jednak prowadzić do subiektywnych opinii, które powinny być weryfi kowane.
Reasumując, należy przyznać, że pomi-mo iż niektóre kwestie mają charakter pole-miczny, książka stanowi dobry przykład analizy partii politycznej. Osadzenie rozwa-żań na temat powstania, rozwoju i upadku Unii Wolności w szerokim kontekście teore-tycznym oraz umieszczenie ich na tle zacho-dzących przemian ustrojowych,
politycz-nych i społeczpolitycz-nych sprawia, że jest to pozy-cja, która powinna stać się lekturą obowiąz-kową dla wszystkich, którzy przymierzają się do pisania monografi i partii politycznej.
Beata Kosowska-Gąstoł Uniwersytet Jagielloński
Judyta Węgłowska (rec.): Wiesław Wa-cławczyk, Wolność słowa. Zagadnienia
wybrane, Wydawnictwo Adam Marszałek,
Toruń 2009, ss. 272.
Wolność wypowiedzi jest jednym z najważ-niejszych praw człowieka. W demokratycz-nych państwach prawa nie kwestionujemy jej doniosłości. Nie możemy jednak powie-dzieć, że jest to wartość absolutna, ponie-waż ogranicza ją wielość granic wolności słowa. Jednakże pozostaje tą wolnością, która jest gwarantowana w takich między-narodowych dokumentach, jak: Powszech-na Deklaracja Praw Człowieka, Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawo-wych Wolności, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych, a także w krajowym ustawodawstwie. W dzisiej-szych czasach jest również jedną z tych wol-ności, z przestrzeganiem której jest naj-większy problem. Państwa europejskie i Stany Zjednoczone bardzo dokładnie dba-ją o dostęp obywateli do informacji, zapew-niają wolność zrzeszania się etc.; wolność prasy jest gwarantowana, a zakaz cenzury prewencyjny jest wartością na porządku dziennym, niestety, odmiennie sytuacje kreuje się poza obszarem Europy i USA.
238 RECENZJE–SPRAWOZDANIA Zagadnienie wolności wypowiedzi jest
bardzo aktualne i nadal wielostronnie bada-ne. Analizują je zarówno prawnicy, politolo-dzy, socjologowie, jak również fi lozofowie. Tego zadania podjął się również Wie-sław Wacławczyk w książce pod tytułem Wolność słowa. Zagadnienia wybrane; jest to jedna z niewielu publikacji na naszym ryn-ku traktująca ową tematykę wprost. W. Wa-cławczyk od lat zajmuje się badaniem wol-ności słowa1. Docelowym odbiorcą książki
powinni być studenci politologii, socjologii oraz fi lozofi i ze względu na bogaty materiał dotyczący koncepcji wolności wypowiedzi, natomiast nie znajdziemy tutaj stricte nor-matywnego ujęcia pojęcia „wolności słowa”. Autor zebrał swoje rozważania w sześciu rozdziałach podzielonych na podrozdziały oraz opatrzył je wstępem. Ostatni rozdział ma stanowić zakończenie, a także otworzyć odbiorcę na własne przemyślenie dotyczące omawianego zagadnienia.
W pierwszym rozdziale Autor stawia pytanie: Po co nam wolność? Wprowadza w tematykę sugerującą główne nurty, o ja-kich będzie mowa w książce, stawiając na koniec rozważań tezę, że wolność słowa jest receptą na uszczęśliwienie ludzkości, a tak-że ich potrzebą. Jest to strice fi lozofi czne ujęcie zagadnienia.
Od rozdziału drugiego Autor ukazuje ideę wolności wypowiedzi w Europie,
po-1 Na przykład publikacja Idea wolności słowa Johna Miltona, Toruń 2008 czy artykuł Koncepcja „wolnego rynku idei” w świetle współczesnych standardów swobody wypowiedzi [w:] Prawa i wolności I i II generacji, A. Florczak, B.
Bole-chów (red.), Toruń 2006.
cząwszy od wolności słowa w Anglii, na-stępnie dokładnie omawia koncepcje Johna Stuarta Milla oraz Johna Miltona, przedsta-wiając komparatystykę ich koncepcji doty-czącej teorii swobody wypowiedzi. Moim zdaniem w rozdziale drugim Autor za mało uwagi poświęcił zagadnieniu wolności sło-wa na całym kontynencie (porusza jej tylko w jednym z podrozdziałów Wolność słowa na kontynencie). Kolejne rozdziały traktują o rozwoju wolności słowa i prasy w Stanach Zjednoczonych. W. Wacławczyk specjalizu-je się we wszelkich aspektach zagadnieniach wolności słowa właśnie w USA, dlatego nie dziwi fakt, że tak dużo miejsca zajmuje właśnie to państwo. Bardzo interesujące są rozważania dotyczące sytuacji w Stanach Zjednoczonych po 11 września 2011 roku, związane z tym, w jaki sposób państwo ograniczało wolności swoich obywateli, a także jaki wpływ owe wydarzenia miały na orzecznictwo amerykańskich sądów.
Standardom europejskim poświęcono, niestety, tylko jeden rozdział (Rozdział V Standardy ochrony wolności słowa w syste-mie Rady Europy). Tym bardziej więc od-biorca powinien się nad nim dłużej pochy-lić. Materiał zebrany w tym rozdziale jest bogaty i napisany w przystępny sposób i mi-mo twierdzenia Autora, że książka nie jest publikacją, której głównym odbiorcą mają być prawnicy, to samo orzecznictwo jest do-brane w bardzo przemyślany sposób; poka-zuje praktyczne zastosowanie art. 10 Euro-pejskiej Konwencji Praw Człowieka.
Wacławczyk skupia się też na ogranicze-niach wolności wypowiedzi w standardach Rady Europy i tak jak w poprzednich
pod-239 RECENZJE–SPRAWOZDANIA
rozdziałach granice wolności wypowiedzi są sumiennie podparte aktualnym orzecz-nictwem. Na plus można zaliczyć również korzystanie ze źródeł zamieszczonych w In-ternecie; w dobie cyfryzacji młody odbiorca dużo szybciej trafi do zagadnienia, które go interesuje poprzez sieć niż źródła znajdują-ce się w biblioteznajdują-ce w wersji drukowanej.
W pozytywny sposób można odbierać rozdział podsumowujący Swoboda wypo-wiedzi dziś i jutro. Zagrożenia i szanse. Po-zwala zastanowić się odbiorcy, czy z wolno-ści słowa „można uczynić uniwersalną za-sadą życia społecznego”. Sądzę, że to jest właściwe pytanie – zagadnienie do rozwa-żenia w kolejnych publikacjach dotyczących wolności słowa, szczególnie w dzisiejszej sytuacji dotyczącej wolności słowa w Inter-necie. Musimy się zastanowić, czy pełna wolność nie stanowi zagrożenia dla społe-czeństwa i czy w XXI wieku mimo wszystko nie powinniśmy zwracać większej uwagi na granice wolności.
Ważne zastrzeżenie można zgłosić do sa-mej bibliografi i – układ jest ciągły, bez po-działu na źródła (w źródłach natomiast nale-żałoby zawrzeć tak szeroko powoływane orzecznictwo) i prace naukowe, brakuje także wyróżnienia netografi i, co w dobie Internetu ułatwiłoby odszukanie źródeł potencjalnym odbiorcom. Sama literatura przedmiotu za-warta w publikacji jest szeroka, podparta wie-loma publikacjami zagranicznymi.
Książka jest napisana dostępnym języ-kiem, szczególnie dla młodego odbiorcy. Mam tu na myśli przede wszystkim studen-tów. Jak mniemam, taki był główny cel, dla którego W. Wacławczyk zadał sobie trud
zebrania głównych zagadnień związanych z wolnością słowa.
Recenzowana publikacja zostawia od-biorcom pewien niedosyt. Znajdą tutaj naj-ważniejsze informacje na temat wolności słowa przedstawiciele takich dziedzin jak politologia i socjologia, natomiast przedsta-wiciele innych dyscyplin, takich jak np. pra-wo czy europeistyka, powinni pochylić się dłużej nad zagadnieniem i zapoznać się z szerszą literaturą przedmiotu.
Judyta Węgłowska Akademia Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi
Anna Ciechanowska: Europejski Kongres Kultury, 8–11 września 2011, Wrocław. Zorganizowany we Wrocławiu Europejski Kongres Kultury to jedno z głównych wyda-rzeń związanych z polską prezydencją w Unii Europejskiej. Jego inicjatorem było Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Naro-dowego, zaś głównymi organizatorami Na-rodowy Instytut Audiowizualny, Miasto Wrocław oraz Ministerstwo Spraw Zagra-nicznych. Oprócz nich do organizacji po-szczególnych wydarzeń włączyło się wiele innych środowisk, jak choćby Krytyka Poli-tyczna, organizujących własne, bardziej lub mniej związane z tematem przewodnim hasłem (czyli „Art For Social Change”) wy-stawy, dyskusje, spotkania czy koncerty. Jeszcze zanim się rozpoczął było wiadome, że Kongres będzie wydarzeniem nie tylko ważnym, ale i kontrowersyjnym. Już w dys-kusjach toczonych na łamach prasy
