• Nie Znaleziono Wyników

Mapa Geośrodowiskowa Polski dla racjonalnego zarządzania zasobami środowiska

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Mapa Geośrodowiskowa Polski dla racjonalnego zarządzania zasobami środowiska"

Copied!
8
0
0

Pełen tekst

(1)

Mapa Geoœrodowiskowa Polski

dla racjonalnego zarz¹dzania zasobami œrodowiska

Olimpia Koz³owska

1

, Marta So³omacha

1

, Iwona Walentek

1

Geoenvironmental Map of Poland for rational environmental resources management. Prz. Geol., 63: 1373–1380.

A b s t r a c t. Strategies and programs compiled by the European Council for years 2020–2030 establish activities enhancing effectiveness of environmen-tal resource management as a high priority. It is an essential condition for economic progress while maintaining principles of sustainable development. As an effect of European ordinances, Poland has implemented The National Reform Programme carrying out the European Council guidelines. It is very important for the authorities managing administrative units to have complete knowledge about up to date state of recognition and usage of natural resources, in order to use it rationally. That kind of approach is necessary to protect natural environment and provide efficient spatial planning processes. A useful tool to achieve these aims is The Geoenvironmental Map of Poland (GeMP) at scale 1 : 50 000 that has been compiled in The Polish Geological Institute – National Research Institute (PGI-NRI) since 1997. The map is prepared as a digital GIS database, which contains data concerning: distribution of raw materials, management of deposits, mining and mineral’s processing, hydrogeology and engineering geology, protection of environment and landscape, geochemical state of soil and surface water, urban elements. The map content is regularly updated. At present there are available data, which were compiled in the first edition of the map (2005–2012). Simultaneously geoenvironmental data are updated within next edition of The GeMP (2013–2019).

Keywords: Geoenvironmental Map of Poland, prognostic and prospective areas of minerals, unlicensed exploitation of minerals, anthropopressure, natural isolating barrier

Krajowy Program Reform realizowany w ramach „Stra-tegii Europa 2020”, opracowanej przez Komisjê Europejsk¹, zak³ada trzy obszary priorytetowe i dziesiêæ szczegó³owych wytycznych (Europa 2020…, 2010). G³ówny nacisk k³adzie siê na „wzrost zrównowa¿ony”, czyli transformacjê w kie-runku gospodarki niskoemisyjnej, efektywniej korzystaj¹cej z zasobów. Równie¿ przyjêty Uchwa³¹ w 2011 r. przez Mini-sterstwo Rozwoju Regionalnego Krajowy Plan Zagospoda-rowania Przestrzennego 2030 (M.P. z dn. 27.04.2012 r., poz. 252) wskazuje, wœród najpilniejszych problemów za-gospodarowania polskiej przestrzeni, konkretne dzia³ania naprawcze, które nale¿y podj¹æ w celu ochrony œrodowiska naturalnego i walorów krajobrazowych, a tak¿e kulturo-wych. Jako narzêdzie wspomagaj¹ce realizacjê tych progra-mów dla w³adz administracji pañstwowej wszystkich szczebli zarz¹dzania zaleca siê wykorzystywanie danych geoœrodowiskowych dostêpnych w opracowaniach wyko-nanych w Pañstwowego Instytutu Geologicznego – Pañstwowego Instytutu Badawczego (PIG-PIB), np. w for-mie Mapy Geoœrodowiskowej Polski w skali 1 : 50 000. Projekt ten jest realizowany na zlecenie Ministra Œrodowi-ska, a finansowany ze œrodków Narodowego Funduszu Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej.

Mapa, pocz¹wszy od opracowania pierwszej koncepcji w 1997 r. (Instrukcja …, 1997; Instrukcja…, 2005; Aneks…, 2013) przesz³a kilka transformacji, zmierzaj¹c ku sta³ej, periodycznej, coraz sprawniejszej i szybszej aktualizacji danych oraz mo¿liwoœci jak najbardziej czytel-nego, efektywnego i prostego w odbiorze sposobu ich udostêpniania. Obecnie trwaj¹ prace nad MGŒP (II), pole-gaj¹ce na aktualizacji pierwszej edycji MGŒP (zakoñczonej w 2012 r.). Do koñca 2015 r. pokrycie aktualnymi danymi

geoœrodowiskowymi uzyska obszar oœmiu województw, co stanowi oko³o po³owy terytorium kraju. Pozosta³a czêœæ kraju zostanie opracowana do koñca 2019 r. (ryc. 1).

Na MGŒP (II) s¹ zestawione informacje o wybranych elementach œrodowiska. Tworz¹ one bazê zintegrowanych danych, stanowi¹c¹ syntezê informacji, które umo¿liwiaj¹ okreœlenie:

1

Pañstwowy Instytut Geologiczny – Pañstwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa; olimpia.kozlowska@ pgi.gov.pl, marta.solomacha, iwona.walentek@pgi.gov.pl.

O. Koz³owska M. So³omacha I. Walentek

Ryc. 1. Etapy realizacji Mapy Geoœrodowiskowej Polski (II) w skali 1 : 50 000

(2)

– zakresu ochrony kopalin, z uwzglêdnieniem ochrony wód powierzchniowych i podziemnych, walorów przyrod-niczych i krajobrazowych oraz elementów zagospodaro-wania przestrzennego;

– obszarów bezkonfliktowego lokalizowania obiektów uci¹¿liwych lub potencjalnie uci¹¿liwych dla œrodowiska (w tym sk³adowisk poszczególnych typów odpadów), okreœlonych oddzielnym rozporz¹dzeniem Rady Mini-strów z dn. 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsiêwziêæ mog¹cych znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowisko (Dz.U. z 2010 r. Nr 213 poz. 1397);

– kierunków rozwoju gospodarczego poszczególnych regionów kraju przy zachowaniu zasad zrównowa¿onego rozwoju.

Treœæ mapy jest pomocna w realizacji zapisów ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2003 r. Nr 80 poz. 717) i o ochronie œrodowiska (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r. Nr 92 poz. 1232 z póŸn. zm.) oraz mog¹ s³u¿yæ do opracowywania strategii rozwoju województw, projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, studiów eko-fizjograficznych, niezbêdnych w planowaniu rozwoju przestrzennego gmin. Wymagane na mocy ustawy woje-wódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony œrodowi-ska oraz wojewódzkie plany gospodarki odpadami powinny wykorzystywaæ prezentowane na mapie informacje œrodo-wiskowe. Mapa stanowi tak¿e wa¿ne narzêdzie dla w³adz samorz¹dowych i powiatowych do prowadzenia racjonalnej gospodarki zasobami kopalin. W tekœcie objaœniaj¹cym, opracowanym dla ka¿dego województwa, jest zamieszczony rozdzia³ poœwiêcony perspektywom jego bazy surowcowej kopalin. Informacje zawarte w tekœcie ukierunkowuj¹ dzia³ania gospodarcze w zakresie rozwoju przemys³u opar-tego na surowcach mineralnych na analizowanym terenie oraz stanowi¹ dla w³adz administracyjnych pomocniczy ele-ment w kszta³towaniu proekologicznych postaw spo³eczno-œci lokalnych.

Druga edycja mapy zosta³a zmodyfikowana, uwzglêd-niono wczeœniejsze doœwiadczenia i sugestie zg³aszane przez organy administracji rz¹dowej i samorz¹dowej, któ-rych przedstawiciele korzystaj¹ z map geoœrodowiskowych. W stosunku do starszej edycji najistotniejsze zmiany objê³y:

– wykorzystanie w maksymalny sposób baz danych z zewnêtrznych oœrodków, które s¹ ich w³aœcicielami zgod-nie z dyrektyw¹ INSPIRE (Dz.U. L 108 z 25.4.2007 r.) i ustaw¹ o infrastrukturze informacji przestrzennej (Dz.U. z 2010 r. nr 76, poz. 489) lub s¹ wzglêdem nich organami wiod¹cymi (GDOŒ, RDOŒ, GDLP, RZGW, IMGW);

– wykorzystanie wektorowej bazy topograficznej VMapLevel 2 jako podk³adu topograficznego,

– wprowadzenie nowych warstw tematycznych: natu-ralna bariera izolacyjna, antropopresja.

TREŒÆ MERYTORYCZNA MAPY GEOŒRODOWISKOWEJ POLSKI

Treœæ merytoryczna MGŒP (II) obejmuje piêæ podsta-wowych warstw informacyjnych, przedstawianych na dwóch planszach tematycznych A i B. Plansza A pokazuje nastêpuj¹ce zagadnienia: kopaliny, ochronê wód powierz-chniowych i podziemnych, u¿ytkowanie terenu, ochronê przyrody i krajobrazu. Plansza B (Zagro¿enia powierzchni ziemi) przedstawia stan geochemiczny gleb i wód powierz-chniowych, lokalizacjê obiektów uci¹¿liwych lub poten-cjalnie uci¹¿liwych dla œrodowiska. Ponadto wskazuje ona obszary, gdzie pod³o¿e charakteryzuje siê naturalnymi

w³aœciwoœciami izolacyjnymi, pozwalaj¹cymi na lokalizacjê w ich obrêbie inwestycji mog¹cych negatywnie oddzia³ywaæ na œrodowisko.

W aspekcie gospodarki surowcami mineralnymi w MGŒP (II) jest prezentowana lokalizacja i stan zagospoda-rowania z³ó¿ znajduj¹cych siê w bazie danych „Gospodar-ka i ochrona bogactw mineralnych Polski” MIDAS (PIG-PIB), uzupe³niona o informacje z zakresu: negatyw-nego oddzia³ywania górnictwa (poza terenami górniczymi kopalñ), sk³adowisk odpadów mineralnych i przeróbczych. Ka¿de z³o¿e jest klasyfikowane z punktu widzenia ochrony œrodowiska i zagospodarowania terenu (ryc. 2). Wyró¿nio-ne zosta³y nastêpuj¹ce klasy konfliktowoœci (Instrukcja …, 2005):

Klasa A – z³o¿a ma³okonfliktowe, mo¿liwe do zagos-podarowania bez wiêkszych ograniczeñ. S¹ to z³o¿a zloka-lizowane poza obszarami i terenami specjalnej ochrony przyrody, krajobrazu, wód, lasów i gleb wysokich klas bonitacyjnych, z dala od miejscowoœci. W przypadku wystêpowania lasów i gleb chronionych dopuszcza siê kla-sê A po uzasadnieniu tej decyzji;

Klasa B – z³o¿a konfliktowe, mo¿liwe do eksploatacji po spe³nieniu okreœlonych wymagañ. S¹ to z³o¿a po³o¿one na terenach o du¿ych walorach przyrodniczych i krajobra-zowych (np. obszary NATURA 2000, parki krajobrazowe, zieleñ urz¹dzona, gleby chronionych dla u¿ytkowania rolniczego), w obszarach g³ównych zbiorników wód pod-ziemnych i stref ochrony poœredniej ujêæ wód lub zagospo-darowanych przestrzennie (np. zabudowa mieszkaniowa i infrastruktura techniczna). Szczegó³owe uwarunkowania istniej¹cej lub ewentualnej eksploatacji powinny zostaæ okreœlone na podstawie wykonanej kompleksowej oceny oddzia³ywania na œrodowisko zak³adu wydobywczo-prze-róbczego, która powinna stanowiæ istotny element postê-powania koncesyjnego;

Klasa C – z³o¿a bardzo konfliktowe, najczêœciej wyklu-czaj¹ce eksploatacjê. S¹ to z³o¿a zlokalizowane w obsza-rach: specjalnej ochrony przyrody (np. parki narodowe, rezerwaty przyrody), ochrony konserwatorskiej zabytków kultury (np. rezerwaty archeologiczne, zespo³y i obiekty architektoniczne), specjalnej ochrony wód powierzchnio-wych i podziemnych (obszary Ÿródliskowe i zbiorniki wod-ne) oraz na terenach zurbanizowanych.

Klasy konfliktowoœci z³ó¿ s¹ szczególnie przydatne w przypadku z³ó¿ niezagospodarowanych, poniewa¿ wska-zuj¹ z jakimi utrudnieniami musi liczyæ siê przysz³y inwe-stor planuj¹cy lub podejmuj¹cy dzia³alnoœæ wydobywcz¹.

Spoœród danych gromadzonych w MGŒP (II) na szcze-góln¹ uwagê zas³uguje warstwa normatywna Kopaliny, która przedstawia obszary objête rozpoznaniem pod k¹tem udokumentowania z³ó¿ kopalin. Analizowano g³ównie ko-paliny wystêpuj¹ce powszechnie na terenie kraju, których eksploatacja jest prowadzona powierzchniowo. Przy opra-cowywaniu warstwy wykorzystano dostêpne w archiwach geologicznych opracowania surowcowe oraz przeanalizo-wano wg³êbn¹ budowê geologiczn¹ i zasiêgi jednostek litologiczno-stratygraficznych przedstawionych na Szcze-gó³owej Mapie Geologicznej Polski w skali 1 : 50 000. Z uwagi na ró¿ny okres wykonanych robót geologicznych i obowi¹zuj¹ce wówczas kryteria bilansowoœci oraz rodzaj poszukiwanej kopaliny, w obecnej analizie zosta³y zastoso-wane jednakowe zasady, pozwalaj¹ce zakwalifikowaæ obszar jako prognostyczny, perspektywiczny lub o negatyw-nych wynikach rozpoznania (Sikorska-Maykowska i in., 2008). Dla ka¿dego obszaru zestawiono dane z opracowañ

(3)

Ÿród³owych, dotycz¹ce m.in.: wielkoœci zasobów, iloœci i charakteru punktów dokumentacyjnych (wiercenia/son-dy/ods³oniêcia), g³êbokoœci rozpoznania, parametrów geo-logiczno-górniczych (mi¹¿szoœæ serii surowcowej, gruboœæ nadk³adu, zawodnienie) i jakoœciowych serii surowcowej. Wszystkie informacje o obszarach s¹ gromadzone w ci¹g³ej bazie danych przestrzennych. Jest to pierwsza i jak do tej pory jedyna baza dla obszaru ca³ej Polski, pozwalaj¹ca na okreœlenie warunków surowcowych w wybranym rejonie. Znaj¹c zasiêg obszarów, w których wystêpuj¹ nagroma-dzenia kopalin o znaczeniu gospodarczym, mo¿na chroniæ je przed zagospodarowaniem terenu uniemo¿liwiaj¹cym ich wydobycie. Pozwala to równie¿ lokalizowaæ przysz³e inwestycje w rejonach wystêpowania kopaliny, obni¿aj¹c koszty przedsiêbiorstwa zwi¹zane z jej transportem i przy-czyniaj¹c siê do rozwoju regionu.

Obserwuj¹c du¿e zapotrzebowanie na kruszywa piasko-wo-¿wirowe w budownictwie i drogownictwie, dodatkowo bardziej szczegó³owym rozpoznaniem objêto korytarze wzd³u¿ projektowanych dróg ekspresowych i autostrad (o szerokoœci 20 km od osi projektowanej drogi) oraz tereny wokó³ aglomeracji miejskich: Trójmiasta, £odzi i Warszawy (ryc. 3).

Wytypowane obszary musia³y spe³niæ nastêpuj¹ce kry-teria:

– bilansowoœci dla kruszyw piaskowo-¿wirowych zgodnie z Rozporz¹dzeniem Ministra Œrodowiska z dn. 18.12.2001 r. (Dz.U. z 2001 r. Nr 153, poz. 1774 z póŸn. zm.); – wielkoœci szacunkowych zasobów kopalin okrucho-wych powy¿ej 150 tys. ton;

– brak ograniczeñ w podjêciu przysz³ej eksploatacji (np. z zagospodarowaniem terenu, ochron¹ zasobów przy-rody i dziedzictwa kulturowego).

Dla ka¿dego obszaru zosta³ wykonany „Projekt robót geologicznych …..”, zgodnie z Rozporz¹dzeniem Ministra Œrodowiska z dn. 20 grudnia 2011 r. w sprawie szcze-gó³owych wymagañ dotycz¹cych projektów robót geolo-gicznych, w takich których wykonywanie wymaga koncesji (Dz.U. z 2011 r. Nr 288, poz. 1696), oraz na pod-stawie Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologicz-ne i górnicze. Wykonageologicz-ne prace terenowe i laboratoryjgeologicz-ne zosta³y przedstawione w formie „Dokumentacji geologicz-nej ingeologicz-nej ni¿ dokumentacja z³o¿a kopalin…” wymagageologicz-nej Rozporz¹dzeniem Ministra Œrodowiska z dnia 22 grudnia 2011 r. w sprawie dokumentacji geologicznej z³o¿a kopali-ny, (Dz.U. z 2011 r. Nr 291 poz. 1712). Udokumentowane obszary dla odró¿nienia na MGŒP (II) nazwano „zweryfiko-wanymi” obszarami prognostycznymi i negatywnego roz-poznania.

Kolejnym, istotnym elementem warstwy normatywnej Kopaliny s¹ punkty niekoncesjonowanej eksploatacji. Miejsca te zosta³y zinwentaryzowane w terenie (pomiar wspó³rzêdnych wyrobiska, dokumentacja fotograficzna i szczegó³owy opis). Niekoncesjonowane pozyskiwanie kopalin prowadzi do strat w bilansie zasobów naturalnych kraju oraz niekontrolowanego u¿ytkowania i degradacji gruntów. Zaniechane wyrobiska, na ogó³ nie zostaj¹ zre-kultywowane, co powoduje nieodwracalne przekszta³cenie œrodowiska i tworzenie miejsc nielegalnego sk³adowania odpadów. Ponadto nielegalne wydobycie kopaliny, w nie-których przypadkach stanowi potencjalne zagro¿enie dla osób wykonuj¹cych prace zwi¹zane z poborem kopaliny.

Przy podejmowaniu decyzji planistycznych i lokaliza-cyjnych niezwykle wa¿na jest problematyka ochrony wód powierzchniowych i podziemnych, której elementy s¹ przedstawiane na MGŒP (II). S¹ to np. granice g³ównych zbiorników wód podziemnych, ujêcia wód

powierzchnio-Ryc. 2. Wycinek arkusza Pobiedziska (473) Mapy Geoœrodowiskowej Polski (II) w skali 1 : 50 000 prezentuj¹cy rejony wzmo¿onej eks-ploatacji kruszywa piaskowo-¿wirowego na tle form ochrony przyrody

(4)

wych i podziemnych, strefy ochrony poœredniej ujêæ, leje depresji wywo³ane eksploatacj¹ wód podziemnych lub odwodnieniem górniczym, zrzuty wód kopalnianych oraz strefy ochrony „C” uzdrowisk.

Polityka zagospodarowania przestrzennego kraju wp³ywa na procesy zachodz¹ce w œrodowisku oraz na jakoœæ i kondycjê ekosystemów, bêd¹cych gwarantem sprawnego dzia³ania procesów rozwoju, od których bezpo-œrednio zale¿y codzienna jakoœæ ¿ycia spo³eczeñstwa. Z tego powodu na MGŒP (II) s¹ przedstawiane obiekty i obszary przyrodnicze, które wymagaj¹ ochrony w celu zachowania ich walorów w jak najmniej zmienionym sta-nie. Z drugiej strony tereny te stanowi¹ ograniczenie w wykorzystaniu innych zasobów œrodowiskowych oraz pozwalaj¹ na niekolizyjne z nimi dzia³ania planowania przestrzennego. Komponenty mapy geoœrodowiskowej dotycz¹ce obszarów przyrodniczych objêtych prawn¹ ochron¹ to m.in.: gleby wysokich klas bonitacyjnych, ³¹ki na glebach pochodzenia organicznego, parki narodowe i krajobrazowe, ich otuliny, obszary Natura 2000, rezerwa-ty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, stanowiska dokumentacyjne przyrody nieo¿ywionej, elementy georó¿-norodnoœci, a tak¿e obszary leœne zarz¹dzane przez Gene-raln¹ Dyrekcjê Lasów Pañstwowych. Dla tworzenia optymalnych koncepcji urbanistycznych mapa uwzglêdnia tak¿e warunki pod³o¿a budowlanego, obszary wyst¹pienia zagro¿eñ podtopieniami w obszarach dolinnych, obszary predysponowane do wystêpowania ruchów masowych – poza obszarem Karpat, terenów osuwisk i zagro¿onych osuwiskami na obszarze Karpat (ryc. 4).

W osobnej warstwie tematycznej mapy s¹ przedstawia-ne elementy pomocprzedstawia-ne w ocenie stanu geochemiczprzedstawia-nego œro-dowiska. G³ównym celem opracowania tej warstwy by³o pokazanie danych geochemicznych dotycz¹cych gleb i osadów wodnych tak, ¿eby wynikaj¹ce z nich wnioski by³y ³atwe do wykorzystania przez administracjê, np. przy wykonywaniu prac rekultywacyjnych lub przy weryfikacji

stanu pocz¹tkowego charakteryzowanego w raportach œro-dowiskowych.

Istotne informacje dotycz¹ czynnych i zamkniêtych zak³adów uci¹¿liwych lub potencjalnie uci¹¿liwych dla œrodowiska oraz sk³adowisk odpadów. Jest to jedyne w Polsce kompletne zestawienie obiektów wywieraj¹cych presjê na œrodowisko, które s¹ okreœlone oddzielnymi prze-pisami (Dz.U. z 2010 r. Nr 213, poz.1397).

W ramach realizacji MGŒP (II) jest opracowywana równie¿ warstwa tematyczna Naturalna Bariera Izolacyjna (NBI). Jest to wieloelementowa waloryzacja œrodowisko-wa, maj¹ca na celu wytypowanie obszarów najlepiej nadaj¹cych siê do lokalizacji obiektów stwarzaj¹cych zagro¿enia dla œrodowiska. Z analizy wy³¹czono obszary zasilania g³ównych zbiorników wód podziemnych oraz inne tereny o wysokich walorach przyrodniczo-krajobra-zowych i kulturowych oraz niekorzystnych parametrach geologicznych (np. tereny predysponowane do ruchów masowych – osuwiska, obszary dolinne zagro¿one podtopie-niami), które ze swej natury nie nadaj¹ siê do lokalizowania takich obiektów. Podstawowym za³o¿eniem wyznaczenia naturalnych barier izolacyjnych jest ochrona u¿ytkowych poziomów wodonoœnych przed przenikaj¹cymi z powierzch-ni ziemi zapowierzch-nieczyszczepowierzch-niami antropogepowierzch-nicznymi (ryc. 5).

Warstwa informacyjna Sk³adowanie odpadów przed-stawia obszary predysponowane do potencjalnego lokali-zowania sk³adowisk poszczególnych typów odpadów (obojêtnych, niebezpiecznych oraz innych ni¿ niebez-pieczne i obojêtne). Miejsca te zosta³y wskazane przy uwzglêdnieniu prawnych wymagañ dotycz¹cych ochrony œrodowiska (Ustawa o odpadach z dn. 27 kwietnia 2001 r. – Dz.U. z 2001 r. Nr 62, poz. 628) oraz w Rozporz¹dzeniu Ministra Œrodowiska z dn. 24 marca 2003 r. w sprawie szczegó³owych wymagañ dotycz¹cych lokalizacji, budo-wy, eksploatacji i zamkniêcia, jakim powinny odpowiadaæ poszczególne typy sk³adowisk odpadów (Dz.U. z 2003 r. Nr 61, poz. 549). Celem opracowania warstw tematycznych – Sk³adowanie odpadów oraz Naturalna bariera izolacyjna –

Przegl¹d Geologiczny, vol. 63, nr 12/1, 2015

(5)

Ryc. 4. Wycinek arkusza Ciê¿kowice (1019) Mapy Goeœrodowiskowej Polski (II) w skali 1 : 50 000 prezentuj¹cy tereny osuwiskowe i zagro¿one ruchami masowymi

Ryc. 5. Wycinek arkusza Czêstochowa (845) Mapy Geoœrodowiskowej Polski (II) w skali 1 : 50 000 prezentuj¹cy wybrane elementy warstwy tematycznej antropopresja na tle naturalnych w³aœciwoœci izolacyjnych pod³o¿a geologicznego (NAJ – najkorzystniejsze, BD – bardzo dobre, DB – dobre, N – niekorzystne, BR – brak)

(6)

jest pomoc w pracach planistycznych, dokumentacyjnych i projektowych dla nowych lokalizacji sk³adowisk oraz obiektów uci¹¿liwych dla œrodowiska.

DOSTÊPNOŒÆ DANYCH

Mapa Geoœrodowiskowa Polski (II) jest opracowywa-na w ujêciu arkuszowym, a informacje s¹ gromadzone w ci¹g³ej bazie danych przestrzennych GIS. Opracowanie jest dostêpne w formie tradycyjnej, jako arkusze map w skali 1 : 50 000 w uk³adzie PL-1992 wraz z objaœnieniami w ujêciu wojewódzkim, a tak¿e przez sieæ internetow¹ – jako us³ugi przegl¹dania WMS oraz raporty tematyczne, których adresy s¹ umieszczone na dedykowanym portalu mapowym http://emgsp.pgi.gov.pl.

Ponadto istnieje mo¿liwoœæ przegl¹dania i pobierania wersji kartograficznej pierwszej edycji Mapy (2005–2012), poprzez skorowidz arkuszy MGŒP umieszczony w prze-gl¹darce mapowej Centralnej Bazy Danych Geologicznych (http://bazagis.pgi.gov.pl/website/cbdg/viewer.htm).

Us³ugi prezentuj¹ce dane dotycz¹ce warstw tematycz-nych Kopaliny i Antropopresja s¹ dostêpne równie¿ przez aplikacjê GeoLOG (http://m.bazagis.pgi.gov.pl/cbdg/), któ-ra jest dedykowana urz¹dzeniom mobilnym.

Dostêp do wybranych informacji jest mo¿liwy tak¿e poprzez modu³ raportowy MGŒP, dostêpny pod adresem http://emgsp.pgi.gov.pl/raporty/. Aplikacja umo¿liwia gene-rowanie raportów dotycz¹cych rozpoznania potencjalnej bazy surowców mineralnych czy stanu œrodowiska.

Z szeregu raportów o potencjalnej bazie surowcowej ist-nieje mo¿liwoœæ tworzenia raportów o obszarach progno-stycznych, perspektywicznych i negatywnego rozpoznania

kopalin w wybranych jednostkach administracyjnych. Raporty zawieraj¹ mapê pogl¹dow¹ z granicami wydziele-nia na ortofotomapie oraz podstawowe informacje o obsza-rze: po³o¿enie administracyjne, powierzchniê, rodzaj serii surowcowej, jej wiek, genezê, mi¹¿szoœæ i gruboœæ nadk³adu. Dla obszarów prognostycznych jest podana informacja o zasobach kopaliny. W przypadku obszarów o negatywnych wynikach rozpoznania jest zamieszczony powód takiej klasyfikacji.

Mo¿liwe jest równie¿ generowanie raportów o punktach niekoncesjonowanej eksploatacji kopalin w obrêbie wybranej jednostki administracyjnej. Raport taki zawiera informacje o rodzaju i mi¹¿szoœci serii surowcowej, skali niekoncesjono-wanej eksploatacji, rodzaju i wymiarach wyrobiska, a tak¿e o stopniu wype³nienia odpadami. Oprócz lokalizacji wyro-biska na ortofotomapie raport zawiera równie¿ jego wspó³rzêdne w uk³adzie PL-1992, po³o¿enie administra-cyjne oraz dokumentacjê fotograficzn¹ (ryc. 6).

Raporty o sk³adowiskach odpadów zawieraj¹ szcze-gó³owe informacje o lokalizacji obiektu, prezentuj¹c zarówno jego wspó³rzêdne w uk³adzie PL-1992, lokaliza-cjê na ortofotomapie, jak i adres obiektu, nazwê w³aœcicie-la oraz zarz¹dzaj¹cego. Raport mieœci w sobie informacje o rodzaju odpadów jakie s¹ lub by³y przyjmowane do sk³adowiska, stan obiektu oraz jego dokumentacjê fotogra-ficzn¹ (ryc. 7).

Pod adresem http://antropopresja.pgi.gov.pl/ s¹ dostêp-ne raporty o czynnych i zamkniêtych obiektach uci¹¿liwych lub potencjalnie uci¹¿liwych dla œrodowiska, wywie-raj¹cych presjê na œrodowisko. Istnieje mo¿liwoœæ wygene-rowania raportu zawieraj¹cego nie tylko podstawowe dane o obiekcie (nazwa, lokalizacja, w³aœciciel i u¿ytkownik

Przegl¹d Geologiczny, vol. 63, nr 12/1, 2015

(7)

obiektu, stan obiektu, rok rozpoczêcia dzia³alnoœci), ale równie¿ o prowadzonym monitoringu poszczególnych ele-mentów œrodowiska oraz o jego wynikach (ryc. 8).

PODSUMOWANIE

Mapa Geoœrodowiskowa Polski (II) w skali 1 : 50 000 jest nowoczesnym produktem powstaj¹cym w PIG-PIB, przydatnym dla organów zarz¹dzaj¹cych zasobami œrodo-wiska i zajmuj¹cych siê planowaniem przestrzennym na ró¿nych szczeblach administracyjnych. Zalet¹ MGŒP jest kompilacja informacji z ró¿nych dziedzin, w du¿ej mierze podawanych w pierwotnej wersji, ale tak¿e w formie prze-tworzonej pod k¹tem wykorzystania ich do zarz¹dzania œrodowiskiem. Mapa prezentuje zagadnienia z zakresu z³ó¿ kopalin oraz perspektyw surowcowych, górnictwa, przetwórstwa kopalin, ochrony wód powierzchniowych i podziemnych, warunków pod³o¿a budowlanego, zago-spodarowania terenu, ochrony przyrody i krajobrazu, stanu geochemicznego gleb i wód powierzchniowych, obiektów mog¹cych negatywnie oddzia³ywaæ na œrodowisko oraz obszarów predysponowanych do lokalizacji obiektów uci¹¿liwych dla œrodowiska.

Dane geoœrodowiskowe gromadzone w przestrzennych bazach danych GIS s¹ aktualizowane w cyklu 5-letnim. Od 2013 r. przy aktualizacji i opracowywaniu danych s¹ wyko-rzystywane bazy referencyjne z oœrodków, które nimi zarz¹dzaj¹. Gromadzenie informacji w formie przestrzen-nych baz daprzestrzen-nych daje wiele mo¿liwoœci ich wykorzystania, np. wykonywanie dowolnych analiz przestrzennych, ilo-œciowych i jakoilo-œciowych oraz map tematycznych. Dane geoœrodowiskowe w formie us³ug przegl¹dania WMS s¹ dostêpne na portalu mapowym emgsp.pgi.gov.pl, a

szcze-gó³owe informacje o prognozach i perspektywach surowco-wych, punktach niekoncesjonowanej eksploatacji, sk³ado-wiskach odpadów oraz obiektach uci¹¿liwych dla œrodowiska

Ryc. 7. Przyk³adowy Raport o sk³adowisku odpadów

(8)

mo¿na uzyskaæ poprzez modu³y raportowe (http://emgsp.pgi. gov.pl/raporty/; http://antropopresja.pgi.gov.pl/).

LITERATURA

ANEKS do Instrukcji opracowania Mapy Geoœrodowiskowej Polski (II) w skali 1 : 50 000 (dotyczy nowych treœci merytorycznych przed-stawianych na Mapie), 2013. Pañstw. Inst. Geol. – Pañstw. Inst. Bad., Warszawa.

DYREKTYWA 2007/2/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 marca 2007 ustanawiaj¹ca infrastrukturê informacji przestrzennej we Wspólnocie Europejskiej (INSPIRE). Dz.U. L 108 z 25.4.2007 r. EUROPA 2020 – Strategia na rzecz inteligentnego i zrównowa¿onego rozwoju, sprzyjaj¹cego w³¹czaniu spo³ecznemu. Rada Europejska 2010, Bruksela.

INSTRUKCJA opracowania Mapy Geologiczno-Gospodarczej Polski w skali 1 : 50 000, 1997. Pañtw. Inst. Geol., Warszawa.

INSTRUKCJA opracowania Mapy Geoœrodowiskowej Polski w skali 1 : 50 000, 2005. Pañtw. Inst. Geol., Warszawa.

KRAJOWY Program Reform Europa 2020 – Ministerstwo Gospodarki. Warszawa, 2010.

KRAJOWY Plan Zagospodarowania Przestrzennego 2030 – Minister-stwo Rozwoju Regionalnego, 2008. Warszawa.

MAYKOWSKA-SIKORSKA M., GRABOWSKI D., STEC B. & WALENTEK I. 2008 – Wytyczne opracowania warstwy normatywnej KOPALINY w ramach V etapu realizacji Mapy Geoœrodowiskowej Polski (MGœP) w skali 1 : 50 000. Pañstw. Inst. Geol. – Pañstw. Inst. Bad., Warszawa.

ROZPORZ¥DZENIE Ministra Œrodowiska z dnia 18.12.2001 r. w sprawie kryteriów bilansowoœci z³ó¿ kopalin. Dz.U. z 2001 r. Nr 153, poz. 1774, z póŸn. zm.

ROZPORZ¥DZENIE Ministra Œrodowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegó³owych wymagañ dotycz¹cych lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamkniêcia, jakim powinny odpowiadaæ poszczególne typy sk³adowisk odpadów. Dz.U. z 2003 r. Nr 61, poz. 549. ROZPORZ¥DZENIE Ministra Œrodowiska z dnia 22 grudnia 2011 r. w sprawie dokumentacji geologicznej z³o¿a kopaliny. Dz.U. z 2011 r. Nr 291, poz. 1712.

ROZPORZ¥DZENIEM Ministra Œrodowiska z dn. 20 grudnia 2011 r. w sprawie szczegó³owych wymagañ dotycz¹cych projektów robót geo-logicznych, w tym robót, których wykonywanie wymaga koncesji. Dz.U. z 2011 r. Nr 288, poz.1696.

ROZPORZ¥DZENIE Rady Ministrów z dnia 09 listopada 2010 r. w sprawie przedsiêwziêæ mog¹cych znacz¹co oddzia³ywaæ na œrodowi-sko. Dz.U. z 2010 r. Nr 213, poz.1397.

UCHWA£A Nr 239 Rady Ministrów z dnia 13 grudnia 2011 r. w spra-wie przyjêcia Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. Monitor Polski z 2012 r., poz. 252).

USTAWA z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. Dz.U. z 2001 r. Nr 62, poz. 628.

USTAWA z dn. 27 kwietnia 2001 r. o ochronie œrodowiska. Dz.U. z 2013 r. poz. 1232 z póŸn. zm. t. j.

USTAWA z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Dz.U. z 2003 r. Nr 80 poz. 717.

USTAWA z dnia 4 marca 2010 r. o infrastrukturze informacji prze-strzennej. Dz.U. z 2010 r. Nr 76, poz. 489.

USTAWA z dnia 9 czerwca 2011r. prawo geologiczne i górnicze. Dz.U. z 2011 r. Nr 163, poz.981 z póŸn. zm.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Inne wypo- wiedzi reżysera dorzucają coraz to nowe elementy: opis długich, wysadzanych kamiennymi płytami korytarzy ministerstwa, gdzie kroki odbijały się głośnym echem;

Podstawowymi celami Mapy są: przedstawienie aktu- alnej i perspektywicznej bazy zasobowej kopalin, z uw- zględnieniem ochrony wód powierzchniowych i podziem- nych,

Starano się tu i ówdzie łączyć poezję Kochanowskiego ze sztuką renesansow ą wogóle, objaśniać utwory przy pomocy jej dzieł (Rymarkiewicz, Chlebowski), związki

Plan nauczania Szkoły Przemysłowo-Zawodowej Towarzystwa War­ sztatów Rękodzielniczych dla Młodzieży Żydowskiej w Przemyślu w 1928 r... Ludwik Misky:

Grodzisk Mazowiecki ( w tym miście znajduje się nasza szkoła, mieszka Maja, Magda i pani Kasia) Milanówek (w tym mieście mieszka Łukasz i Ewa ). SYMBOLE NARODOWE: GODŁO

Mapa drogowa ochrony środowiska budowana jest, m.in., działaniami Inspekcji Ochrony Środowiska, - w następstwie:. Działań kontrolnych wobec

W przypadku dokumentowania z³ó¿ kopalin wêglanowych poprawne rozpoznanie zja- wisk krasowych, znajomoœæ prawid³owoœci ich wystêpowania, a tak¿e oszacowania objê- toœci

w sprawie z³ó¿ wód podziemnych zaliczonych do solanek, wód leczniczych i termalnych oraz z³ó¿ innych kopalin leczniczych, a tak¿e zaliczenia kopalin pospolitych z