Pomoc publiczna jako źródło finansowania przedsiębiorstw

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr 732. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. 2007. Józefa Famielec Katedra Polityki Przemysłowej i Ekologicznej. Pomoc publiczna jako źródło finansowania przedsiębiorstw 1. Wprowadzenie Przystąpienie Polski do UE wywołuje wyraźne zainteresowanie pomocą publiczną, kojarzoną najczęściej z dotacjami z funduszy i programów europejskich. Jednakże pomoc publiczna jest kategorią znaną w Polsce wcześniej, najczęściej w regulacjach restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i sektorów. Miała i ma ona formę raczej subwencji, najczęściej podatkowych i innych, związanych z umarzaniem obowiązkowych obciążeń przedsiębiorstw. Możliwość korzystania z funduszy strukturalnych zwraca uwagę przedsiębiorstw na bardziej aktywne formy dotacji, w tym zwłaszcza dotacje na inwestycje. Celem opracowania jest zdefiniowanie istoty pomocy publicznej i charakterystyka jej uregulowań prawnych, dokonanie jej systematyzacji oraz ocena jej rozmiarów i wpływu na sytuację finansową przedsiębiorstwa. W opracowaniu dowodzi się, że tylko niektóre formy pomocy publicznej mogą stanowić aktywne źródło finansowania przedsiębiorstwa, inne zaś stanowią podstawę restrukturyzacji wierzytelności i kapitałów własnych, ale nie przysparzają środków płatniczych, a zatem nie wpływają na rozwój przedsiębiorstwa. 2. Istota, formy i uregulowania prawne pomocy publicznej W literaturze zwraca się uwagę na brak klasycznej definicji pomocy publicznej. Wiadomo, że bezpośrednie odniesienie pomocy publicznej znajduje się w art. 87–89 traktatu ustanawiającego Wspólnoty Europejskiej (TWE), ale z ich treści wynika raczej, jaka pomoc jest zabroniona, a jaka dozwolona, nie zaś czym ta. 732_buch.indb 123. 1/16/08 2:01:56 PM.

(2) 124. Józefa Famielec. pomoc jest. Z tych zapisów można sformułować istotne cechy pomocy publicznej, którymi są: – udostępnianie środków finansowych przez państwo członkowskie lub ze źródeł państwowych, – selektywny charakter pomocy (uprzywilejowanie niektórych przedsiębiorstw lub niektórych gałęzi produkcji). Regulacje prawne formułują raczej zakaz udzielania pomocy publicznej, a co najmniej jej granice: „jest nie do pogodzenia z regułami wspólnego rynku […] wszelka pomoc udzielana przez państwo lub ze źródeł państwowych, bez względu na formę, która przez uprzywilejowanie niektórych gałęzi produkcji zakłóca konkurencję lub grozi jej zakłóceniem” (art. 87 TWE). W tym samym artykule traktatu wskazuje się na formy pomocy, które są zgodne z regułami wspólnego rynku, i formy pomocy, które mogą być uznane za zgodne z regułami wspólnego rynku. Wśród tych ostatnich wymienia się zwłaszcza pomoc przeznaczoną na rozwój gospodarczy tych regionów, w których poziom życia jest wyjątkowo niski lub w których występuje niedostateczne zatrudnienie, oraz pomoc przeznaczoną na realizację projektów posiadających ogólnoeuropejskie znaczenie lub pomoc przeznaczoną na rozwój pewnych form działalności lub pewnych regionów gospodarczych, jeśli nie zmienia ona warunków wymiany w zakresie naruszającym wspólny interes. Za pomoc państwa uznawane są wszelkie korzyści przysparzane przez władze publiczne na rzecz wybranych przedsiębiorstw lub sektorów gospodarki. Źródłem tych korzyści są zarówno instrumenty prawa publicznego (dotacje, zwolnienia podatkowe), jak i formy działania o charakterze prywatnoprawnym (kredyty, udział państwa w kapitałach przedsiębiorstwa). Beneficjentami tego rodzaju korzyści mogą być zarówno przedsiębiorstwa publiczne, jak i prywatne. Zainteresowanie prawa Wspólnoty Europejskiej pomocą państwa dla przedsiębiorstw wynika z oddziaływania tej pomocy na konkurencję na rynku, której niezakłócone działanie jest fundamentalną zasadą polityki gospodarczej prowadzonej przez Wspólnotę oraz państwa członkowskie. Ochrona konkurencji na rynku wspólnotowym została potwierdzona w wielu dokumentach, ale w szczególności w traktacie ustanawiającym Wspólnotę Europejską. Przyjmuje się, że do naruszenia konkurencji ze strony krajów członkowskich może dojść w szczególności na skutek pomocy udzielanej przez państwo na rzecz przedsiębiorstw. Pomoc państwa przeciwdziała bowiem efektywnej alokacji zasobów, a także zagraża jedności rynku wspólnotowego. W ujęciu Komisji Europejskiej pomoc ta prowadzi w efekcie do obniżenia dobrobytu, a także osłabienia P. Pełka, M. Stasiak, Pomoc publiczna dla przedsiębiorców w Unii Europejskiej, Difin, Warszawa 2002, s. 18 i nast. . S. Dudzik, Pomoc państwa dla przedsiębiorstw publicznych w prawie Wspólnoty Europejskiej, Zakamycze, Kraków 2002, s. 132 i nast. . 732_buch.indb 124. 1/16/08 2:01:57 PM.

(3) Pomoc publiczna jako źródło finansowania…. 125. bodźców mających skutkować poprawą efektywności podmiotów gospodarczych. W konsekwencji przedsiębiorstwa nieefektywne, które w normalnej sytuacji nie utrzymałyby się na rynku, mogą przetrwać dzięki uzyskanej pomocy państwa. Odbywać się to może kosztem wszystkich obywateli i bardziej efektywnych przedsiębiorstw. Pomoc państwa skutkuje także często tym, że problemy jednego państwa członkowskiego „naprawiane” przez pomoc publiczną nie znikają, ale są przenoszone na rynki innych państw, gdzie wywołują zakłócenia, a często także i akcje odwetowe. Dlatego też próbuje się formułować skuteczne mechanizmy kontroli nad udzielaniem przez państwa członkowskie pomocy na rzecz przedsiębiorstw, zwłaszcza z uwagi na postępujące procesy integracyjne w ramach UE, w tym zwłaszcza tworzenie rynku wewnętrznego oraz unii gospodarczej i walutowej. Istnieją obawy, że pomoc taka może zastąpić usunięte już bariery w handlu, ograniczając tym samym korzyści płynące z integracji. Potrzeba skutecznej wspólnotowej kontroli pomocy państwa dla przedsiębiorstw jest szczególnie wyraźna w odniesieniu do przedsiębiorstw sektora publicznego. Pomoc ze strony władz publicznych w tym sektorze może bowiem przybierać zasadniczo dozwolone działania inwestycyjne państwa, związane z podwyższaniem kapitału zakładowego przedsiębiorstwa publicznego, udzielaniem mu pożyczki lub gwarancji, a nawet jego sprzedażą na rzecz sektora prywatnego (prywatyzacja). Konieczne jest zatem stworzenie takich metod oceny różnych rodzajów zaangażowania państwa w gospodarce, które pozwolą odróżnić z jednej strony dopuszczalną działalność inwestycyjną, z drugiej zaś środki o charakterze pomocy finansowej, których przedsiębiorstwo nie uzyskałoby w normalnych warunkach rynkowych. Nadto przedsiębiorstwa publiczne służą państwu nie tylko jako sposób pozyskiwania przychodów, ale często są narzędziem realizacji określonych celów w ramach prowadzonej przez państwo polityki społecznej, gospodarczej czy regionalnej. W tym przypadku przekazywana pomoc stanowić ma rekompensatę dodatkowych kosztów związanych z wykonywaniem zadań państwa, przekazanych do realizacji publicznemu sektorowi gospodarczemu. Traktat WE przekazuje organom wspólnotowym szerokie kompetencje związane z nadzorem nad udzielaniem przez państwa członkowskie pomocy na rzecz przedsiębiorstw. Zasadniczo pomoc taka jest zakazana i może zostać dopuszczona wyłącznie na podstawie stosownej decyzji Komisji lub – w wyjątkowych przypadkach – Rady Europejskiej. Na państwach członkowskich spoczywa obowiązek uprzedniej notyfikacji Komisji wszelkich projektów przyznania pomocy lub jej zmiany. O ile istota pomocy państwa i jej przesłanki wydają się logiczne i zrozumiałe, o tyle interpretacja poszczególnych kategorii i zasady ich stosowania są często bardzo kontrowersyjne. Najważniejsze dyskusje dotyczą samej kategorii pomocy. Pojęcie „pomoc”, jak już podkreślono, nie zostało zdefiniowane w przepisach trak-. 732_buch.indb 125. 1/16/08 2:01:57 PM.

(4) 126. Józefa Famielec. tatowych. Formułuje się raczej zakaz udzielania pomocy, który obowiązuje przy spełnieniu następujących przesłanek: – zastosowany środek musi stanowić pomoc dla przedsiębiorstwa, – pomoc zostaje udzielona przez państwo lub ze źródeł państwowych, – pomoc uprzywilejowuje niektóre przedsiębiorstwa lub niektóre gałęzie produkcji, – pomoc zakłóca konkurencję lub grozi jej zakłóceniem, – pomoc narusza wymianę handlową między państwami członkowskimi, – pomoc nie jest objęta innym wyjątkiem zawartym w traktacie. Pomoc jest regulowana wspólnotowym prawem subwencyjnym i jest rozumiana niezwykle szeroko. W jej kwalifikacji nie mają znaczenia powody, cele ani forma udzielania, lecz tylko skutki dla konkurencji na rynku. Zwykle chodzi tu o świadczenie nieodpłatne lub odpłatne poniżej jego wartości rynkowej, stanowiące jednocześnie określony wydatek po stronie państwa lub świadczenie zmniejszające przychody państwa. Z praktyki Komisji i Trybunału Europejskiego wynika, że do pomocy państwa zaliczane są: – subsydia bezpośrednie, – zwolnienia podatkowe, – preferencyjne stawki oprocentowania, – gwarancje pożyczek udzielane na szczególnie korzystnych warunkach, – nabycie przez przedsiębiorstwo gruntów, budynków, nieodpłatnie lub na warunkach uprzywilejowanych, – dostarczanie towarów lub świadczenie usług na preferencyjnych warunkach, – pokrycie strat operacyjnych, – zwrot kosztów w przypadku sukcesji danej operacji, – bezpośrednie i pośrednie gwarancje państwa w stosunku do danej działalności, – preferencyjne stopy redyskontowe, – gwarancje wypłaty dywidendy, – udzielanie preferencyjnych zamówień publicznych, – odroczenie płatności należności fiskalnych lub z tytułu ubezpieczenia społecznego. Z wyliczeń tych wynika, że system podatkowy i związane z tym różnicowanie odpisów amortyzacyjnych stanowią najważniejszy obszar potencjalnej pomocy państwa, zwłaszcza gdy są skierowane do niektórych tylko przedsiębiorstw lub do wybranego sektora gospodarki. I tak Trybunał Europejski zaliczył do pomocy publicznej przepisy prawa włoskiego z lat 80., zmniejszające na okres 3 lat obciążenia przedsiębiorstw z branży tekstylnej z tytułu ubezpieczenia społecznego (zasiłków rodzinnych) z 15% do 10%. Do pomocy został również zaliczony udział państwa w kosztach redukcji zatrudnienia spowodowanego restrukturyzacją przed-. 732_buch.indb 126. 1/16/08 2:01:57 PM.

(5) Pomoc publiczna jako źródło finansowania…. 127. siębiorstwa we Francji, pomimo że pochodziły one z funduszy publicznych o charakterze socjalnym. Nie stanowią pomocy państwa szczególne przepisy podatkowe, dotyczące niektórych rodzajów działalności, np. bankowości, ubezpieczeń, o ile stanowią one część ogólnego systemu opodatkowania przedsiębiorstw. Szczególne zasady opodatkowania mogą dotyczyć także małych i średnich przedsiębiorstw. Trybunał nie uznał jednak za dozwolone, należące do istoty systemu podatkowego w zakresie „podatku energetycznego”, zwolnień z tego podatku, adresowanych wyłącznie do producentów dóbr, ze zwolnień bowiem nie mogli korzystać np. usługodawcy. Również zwolnienia niektórych przedsiębiorstw publicznych z podatków lokalnych lub podatków dochodowych (od przedsiębiorstw) mogą – zdaniem Komisji Europejskiej – stanowić pomoc państwa. Również wyraźnie negatywne jest stanowisko Komisji w odniesieniu do wszelkiej pomocy eksportowej, gdyż jest ona sprzeczna z celami rynku wewnętrznego. Jeszcze bardziej kontrowersyjne jest identyfikowanie sytuacji zakłócenia konkurencji jako skutków pomocy państwa. Za podstawę zakłócania konkurencji uznaje się zasadniczo selektywny charakter pomocy oraz wpływ pomocy na wymianę międzynarodową. W praktyce wyraża się to zniesieniem utrudnień rynkowych dotyczących danego przedsiębiorstwa lub sektora oraz obniżaniem kosztów produkcji w danym przedsiębiorstwie lub sektorze do wysokości istniejącej w innych państwach członkowskich. Kontrowersje w tych ocenach budzi jednak wpływ udzielonej pomocy na dostawców i odbiorców (konsumentów) przedsiębiorstwa wobec wpływu na jego konkurentów. Reasumując przytoczone kwestie, należy podkreślić, że prawo subwencyjne zostało oparte na zakazie udzielania pomocy państwa dla przedsiębiorstw, przy niewielkiej liczbie wyjątków od tego zakazu. Najważniejszą pozycję w stosowaniu tych przepisów zajmuje Komisja Europejska, sprawująca daleko idący nadzór i kontrolę zarówno w stosunku do pomocy planowanej, jak i już udzielonej przez państwa. Traktatowe przepisy sprawowania nadzoru przez Komisję nad udzielaniem pomocy dla przedsiębiorstw zaliczane są do najbardziej scentralizowanego sposobu stosowania prawa wspólnotowego. Jakakolwiek decentralizacja tych kompetencji na szczebel krajowy w tego rodzaju sprawach jest niedopuszczalna m.in. dlatego, że nie jest prawdopodobne, aby jeden kraj zechciał rezygnować z określonych korzyści na rzecz przedsiębiorstw innego kraju. Korzyść czerpana przez przedsiębiorstwo z udzielonej pomocy to bardzo ważny wyznacznik skutków pomocy państwa. Większość definicji ujmuje pomoc jako powodującą równoczesne korzyści na rzecz przedsiębiorstwa oraz obciążenia po stronie państwa. W tym przypadku pomoc oznacza koszt lub utratę przychodów . 732_buch.indb 127. Ibidem, s. 40.. 1/16/08 2:01:57 PM.

(6) 128. Józefa Famielec. dla organów publicznych oraz korzyść na rzecz podmiotu, który ją uzyskuje. Może to oznaczać także wykorzystanie funduszy publicznych do redukcji obciążeń, które przedsiębiorstwo musi normalnie ponosić. Takie określenie pomocy odnosi się zwłaszcza do rybołówstwa i zasobów wodnych. Tu za pomoc państwa uznaje się wszelkie środki, które pociągają za sobą różnego rodzaju korzyści finansowe bezpośrednio lub pośrednio z budżetów władz publicznych. Za pomoc w tym ujęciu należy uznać: transfery kapitałów, niskooprocentowane pożyczki, subwencje na spłatę odsetek, niektóre udziały państwa w kapitale przedsiębiorstwa, pomoc finansową przez specjalne podatki, pomoc w formie udzielanych przez państwo zabezpieczeń spłaty pożyczek bankowych, zmniejszenia lub zwolnienia z opłat lub podatków wraz z przyspieszoną amortyzacją oraz obniżenie składek na ubezpieczenia społeczne. W tym świetle zarówno zielona reforma podatkowa, jak i preferencyjny system amortyzacji urządzeń ochronnych może być uznany za pomoc publiczną, o akceptację której należy zabiegać w Komisji Europejskiej. Szansą na tę akceptację jest to, że jedna z innych definicji pomocy publicznej uznaje ją za uzasadnioną, jeśli oznacza ona przyznanie przez państwo środków lub korzyści wspierających osiągnięcie celów ekonomicznych lub społecznych pożądanych przez państwo, lub każdy rodzaj wsparcia udzielonego przez państwo członkowskie, albo też ze źródeł państwowych, w celach innych niż komercyjne. Przykładowo do takich celów mogą należeć cele ekologiczne. Reasumując dotychczasowe rozważania, można stwierdzić, że zgodnie z traktatem ustanawiającym Wspólnotę Europejską istnieje bardzo restrykcyjna kategoria pomocy publicznej, której podporządkowane muszą być wszystkie działania polityki gospodarczej i ekologicznej państwa. Pomoc taka jest zakazana w krajach członkowskich. Za taką pomoc uznaje się każde świadczenie na rzecz przedsiębiorstwa, pochodzące od państwa lub ze źródeł państwowych, które przynosi temu przedsiębiorstwu korzyść, jakiej nie mogłoby uzyskać w ramach normalnej działalności gospodarczej. Polskie regulacje prawne pomocy publicznej są dość liczne i oprócz zasadniczych spraw odnoszą się do form i zakresu pomocy publicznej w poszczególnych dziedzinach gospodarki (przykładowo regulują szczegółowe warunki udzielania pomocy publicznej na inwestycje w różnych dziedzinach ochrony środowiska). Do zasadniczych regulacji zaliczyć można: – ustawę z 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz.U. 2004, nr 123, poz. 1291), – rozporządzenie Rady Ministrów z 11 sierpnia 2004 r. w sprawie szczegółowego sposobu obliczania wartości pomocy publicznej udzielanej w różnych formach (Dz.U. 2004, nr 194, poz. 1983), – ustawę z 20 marca 2002 r. o finansowym wspieraniu inwestycji (Dz.U. 2002, nr 41, poz. 363 z późn. zm.),. 732_buch.indb 128. 1/16/08 2:01:58 PM.

(7) Pomoc publiczna jako źródło finansowania…. 129. – rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 lutego 2003 r. w sprawie badania skuteczności i efektywności pomocy publicznej (Dz.U. 2003, nr 31, poz. 254 z późn. zm.), – rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy dla małych i średnich przedsiębiorców w zakresie niektórych ulg podatkowych (Dz.U. 2004, nr 95, poz. 954). W tych i innnych aktach prawnych nie została zdefiniowana bezpośrednio istota pomocy publicznej, lecz znajdują się w nich odsyłacze do zasad zawartych w art. 87 TWE. Dość szczegółowo wymienia się natomiast 15 potencjalnych form pomocy, a w szczególności: – dotacje, – ulgi podatkowe, – dokapitalizowanie beneficjenta pomocy lub podmiotu ubiegającego się o pomoc przez nabywanie akcji lub udziałów, – zwolnienia od wpłat z zysku w przedsiębiorstwie państwowym, jednoosobowej spółce skarbu państwa lub spółce, w której wszystkie akcje (udziały) są własnością Skarbu Państwa, z wyjątkiem akcji (udziałów) nieodpłatnie udostępnionych pracownikom na zasadach określonych w odrębnych przepisach, – pożyczki i kredyty preferencyjne (w tym spłacane w systemie równej raty kapitałowej z karencją spłaty kapitału), – dopłaty do oprocentowania kredytu, – poręczenia lub gwarancje, – odstąpienie od dochodzenia wierzytelności, – zaniechanie poboru podatku, – umorzenie w całości lub w części zaległości podatkowej, odsetek za zwłokę, opłaty prolongacyjnej, zaległości z tytułu innego świadczenia pieniężnego, stanowiącego środki publiczne, – rozłożenie na raty zapłaty świadczenia pieniężnego stanowiącego środki publiczne, – odroczenie terminu zapłaty świadczenia pieniężnego stanowiącego środki publiczne, – zbycie mienia będącego własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego na warunkach korzystniejszych od oferowanych na rynku, – oddanie do korzystania mienia będącego własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego na warunkach korzystniejszych od oferowanych na rynku, – przyspieszoną amortyzację. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie szczegółowego sposobu obliczania wartości pomocy publicznej udzielanej w różnych formach, Dz.U. 2004, nr 194, poz. 1983.. 732_buch.indb 129. 1/16/08 2:01:58 PM.

(8) 130. Józefa Famielec. Wymienione formy pomocy publicznej, zgodnie z klasyfikacją UE, dzieli się na 4 grupy: A – dotacje i ulgi podatkowe, B – subsydia kapitałowo-inwestycyjne, C – „miękkie kredytowanie”, D – poręczenia i gwarancje kredytowe. Organami udzielającymi pomocy publicznej są organy administracji publicznej oraz inne podmioty dysponujące środkami publicznymi, w tym przedsiębiorcy publiczni, którzy na podstawie odrębnych przepisów są uprawnieni do udzielania pomocy. Udzielanie pomocy następuje w wyniku podjęcia decyzji, podpisania umowy lub przyjęcia uchwały. Przeznaczenie pomocy publicznej jest różnorakie. Dzieli się go w sprawozdawczości i statystyce pomocy publicznej na następujące grupy: pomoc horyzontalną; pomoc sektorową; pomoc regionalną; rolnictwo (także łowiectwo, leśnictwo w zakresie pozyskiwania drewna i pokrewnych rodzajów działalności usługowej oraz pomoc w rybołówstwie i rybactwie); inne tytuły pomocy (wspieranie eksportu, promowanie kultury, nauki, oświaty, dziedzictwa kulturowego, pomoc operacyjna i inna). Do najbardziej rozbudowanych należy pomoc horyzontalna, a także pomoc sektorowa. Pomoc horyzontalna obejmuje: badania i rozwój, ochronę środowiska, małe i średnie przedsiębiorstwa, inwestycje energooszczędne, utrzymanie poziomu zatrudnienia lub tworzenie nowych miejsc pracy, szkolenia, pomoc restrukturyzacyjną, pomoc doraźną, rozwój infrastruktury technicznej. Pomoc sektorowa adresowana jest do: hutnictwa żelaza i stali, budownictwa okrętowego, górnictwa węgla, przemysłu włókien syntetycznych, przemysłu motoryzacyjnego, żeglugi morskiej. Szczególną formą pomocy jest pomoc restrukturyzacyjna dla sektorów i pojedynczych przedsiębiorców. Poszczególne podmioty opracowują plany restrukturyzacji, w tym finansowej, i dokumentują wpływ wnioskowanej pomocy na ich sytuację ekonomiczno-finansową. Projekt programu pomocowego, projekt pomocy indywidualnej, projekt pomocy indywidualnej na restrukturyzację wymagają notyfikacji, czyli przekazania ich Komisji Europejskiej, po uzyskaniu opinii prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Prezes tego Urzędu jest także organem monitorującym pomoc publiczną poprzez gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji o udzielonej pomocy publicznej, o jej wielkości, rodzajach i formach. Informacje o pomocy publicznej pochodzą głównie od podmiotów ją udzielających: naczelników urzędów skarbowych, naczelników urzędów celnych, dyrektorów izb skarbowych i izb celnych, jednostek samorządu terytorialnego, Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, wojewodów, ministrów.. 732_buch.indb 130. 1/16/08 2:01:58 PM.

(9) Pomoc publiczna jako źródło finansowania…. 131. 3. Pomoc publiczna dla inwestycji Inwestycje – w ujęciu finansowym – są zdefiniowane w ustawie o rachunkowości. Definiowanie inwestycji zarówno w innych aktach prawnych, jak i procedurach finansowania, a zwłaszcza w praktyce gospodarczej, często odbiega od ujęcia ustawy o rachunkowości. Ma to też miejsce w regulacjach związanych z finansowym wsparciem nowych inwestycji, co jest przedmiotem zainteresowania w niniejszym opracowaniu. Nowa inwestycja w ustawie o finansowym wspieraniu inwestycji obejmuje utworzenie lub rozbudowę przedsiębiorstwa, jak również rozpoczęcie w przedsiębiorstwie działań w zakresie zmian produkcji, zmian procesu technologicznego, zmian wyrobu lub usługi, w tym także zmian w zakresie świadczenia usług. Są to zatem nakłady na: wartości niematerialne i prawne, polegające na uzyskaniu patentu, nabyciu licencji lub nieopatentowanej wiedzy technicznej, technologicznej lub z zakresu organizacji i zarządzania, a także rzeczowe aktywa trwałe (w tym na nabycie gruntów). Duży projekt inwestycyjny wyróżnia się wydatkami kwalifikującymi do objęcia wsparciem, przekraczającymi równowartość 50 mln euro, przy spełnieniu ustawowych warunków co do czasu poniesienia wydatków i przeznaczenia środków trwałych. Wartość nowych inwestycji dla potrzeb oceny wsparcia finansowego wycenia się, uwzględniając: – cenę nabycia gruntów (do wysokości 10% całkowitych wydatków projektu inwestycyjnego, kwalifikujących się do objęcia wsparciem), – cenę nabycia lub koszt wytworzenia środków trwałych (budynki i budowle, maszyny i urządzenia, narzędzia, przyrządy, aparaturę, wyposażenie techniczne dla prac biurowych, infrastrukturę techniczną), – cenę nabycia lub koszt wytworzenia wartości niematerialnych i prawnych (uzyskanie patentu, nabycie licencji, nabycie nieopatentowanego know-how w wysokości nieprzekraczającej 25% kosztów związanych z nabyciem gruntów i środków trwałych), – inne czynniki wymienione w ustawie. Wartości niematerialne i prawne mogą być podstawą wsparcia finansowego, jeśli: – będą wykorzystywane wyłącznie przez przedsiębiorcę otrzymującego pomoc regionalną, – będą nabyte od osoby trzeciej na warunkach nie odbiegających od normalnych praktyk inwestycyjnych, – będą stanowić własność przedsiębiorcy przez okres co najmniej 5 lat, – podlegają amortyzacji zgodnie z odrębnymi przepisami. Ustawa z dnia 20 marca 2002 r. o finansowym wspieraniu inwestycji, Dz.U. 2002, nr 41, poz. 363 z późn. zm. . 732_buch.indb 131. 1/16/08 2:01:59 PM.

(10) 132. Józefa Famielec. Infrastruktura techniczna będąca przedmiotem finansowania i pomocy publicznej państwa obejmuje urządzenie lub modernizację drogi oraz wybudowanie pod ziemią, na ziemi lub nad ziemią przewodów lub urządzeń wodociągowych, kanalizacyjnych, ciepłowniczych, elektrycznych, gazowych i telekomunikacyjnych. Pomoc publiczna państwa powinna być podporządkowana trzem podstawowym celom pomocy strukturalnej UE . Cel 1 – o charakterze terytorialnym – dotyczy wspierania rozwoju i dostosowań strukturalnych regionów opóźnionych w rozwoju, w których PKB na 1 mieszkańca, mierzony parytetem siły nabywczej i obliczany na podstawie danych Wspólnoty za ostatnie 3 lata, jest niższy niż 75% średniej unijnej. W latach 2004–2006 wszystkie polskie regiony podlegają celowi 1 polityki strukturalnej UE. Cel 2 – o charakterze terytorialnym – dotyczy wspierania ekonomicznej i społecznej konwersji regionów przeżywających trudności strukturalne i dokonujących przeobrażeń (np. upadające obszary wiejskie). Przyznawanie pomocy w ramach celu 2 uzależnione jest od: średniej stopy bezrobocia (wyższej niż dla UE), udziału zatrudnienia w przemyśle w zatrudnieniu ogółem (równy lub wyższy niż w UE), spadku zatrudnienia w przemyśle, gęstości zaludnienia, udziału zatrudnienia w rolnictwie w zatrudnieniu ogółem. Cel 3 – o charakterze horyzontalnym – dotyczy pomocy na rzecz adaptacji i modernizacji polityki systemów oświaty, szkolenia zawodowego i zatrudnienia (promocja polityki rynku pracy, poprawa możliwości zatrudnienia, promocja równych szans kobiet i mężczyzn). Finansowe wsparcie inwestycji jako pomoc publiczna przybiera w Polsce formę dotacji celowej, określonej w ustawie o finansach publicznych. Dotacja taka może być udzielona przedsiębiorcy dokonującemu nowej inwestycji w wysokości nie przekraczającej 50% maksymalnej wielkości pomocy publicznej przewidzianej dla obszarów objętych pomocą regionalną. Jeśli inwestycja tworzy nowe miejsca pracy, wsparcie dla przedsiębiorcy nie może przekroczyć równowartości kwoty 4000 euro na jedno utworzone miejsce pracy. Wielkość pomocy nie może przekroczyć części dwuletnich kosztów pracy nowo zatrudnionych pracowników, odpowiadającej maksymalnej intensywności pomocy publicznej określonej przepisami o pomocy publicznej. Na koszty te składają się koszty płacy brutto pracowników, powiększone o wszystkie obowiązkowe płatności związane z ich zatrudnieniem. W przypadku inwestycji przeznaczonych na uzyskanie lub podniesienie kwalifikacji pracowników (szkolenia) przedsiębiorca może liczyć na wsparcie nie przekraczające równowartości 1150 euro na jednego pracownika. M. Bujnowski, Reforma polityki spójności UE zaproponowana w trzecim raporcie kohezyjnym, „Wspólnoty Europejskie” 2004, nr 3. . Ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych, tekst jednolity, Dz.U. 2003, nr 15, poz. 148 z późn. zm. . 732_buch.indb 132. 1/16/08 2:01:59 PM.

(11) Pomoc publiczna jako źródło finansowania…. 133. Własne zaangażowanie przedsiębiorcy powinno wynosić co najmniej 25% kosztów inwestycji. Udział ten nie może pochodzić z żadnej innej formy pomocy publicznej, w tym także z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Własny wkład inwestora oznacza jego zyski netto lub tez źródła pozyskane w sposób komercyjny na rynku finansowym. Dopuszczalna intensywność pomocy publicznej dla dużych projektów inwestycyjnych została uzależniona od trzech ważnych czynników:. I = R (50 mln + 0,5B +0,34C), gdzie: I – maksymalna wartość pomocy dla danego dużego projektu inwestycyjnego, R – intensywność pomocy dla danego obszaru, w którym ma być zlokalizowana inwestycja, B – wielkość wydatków kwalifikujących się do objęcia wsparciem finansowym powyżej 50 mln euro – nie więcej niż 100 mln euro, C – wielkość wydatków kwalifikujących się do objęcia wsparciem finansowym, przekraczająca równowartość 100 mln euro.. Maksymalna intensywność pomocy regionalnej (R) wynosi 50% kosztów kwalifikowanych, obejmujących wartość nowej inwestycji (wycenionej według omówionych zasad). Niektóre podregiony mają jednak tę granicę określoną na niższym poziomie. I tak przedsiębiorcy prowadzący działalność na obszarach należących do podregionów oznaczonych numerami statystycznymi 4 (miasto Wrocław, powiat miejski Wrocław), 17 (miasto Kraków, powiat miejski Kraków) i 30 (Gdańsk – Gdynia – Sopot oraz powiaty miejskie tych miast) mogą uzyskać pomoc nie wyższą niż 40% kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą, a przedsiębiorcy z podregionów oznaczonych numerami statystycznymi 22 (miasto i powiat warszawski) i 42 (miasto Poznań, powiat miejski Poznań) odpowiednio nie więcej niż 30%. Organem udzielającym wsparcia finansowego jest minister właściwy do spraw gospodarki. Wielkość środków budżetowych przeznaczonych na wsparcie finansowe jest corocznie określana w ustawie budżetowej. Wniosek o wsparcie finansowe nowej inwestycji dla przedsiębiorcy powinien, oprócz wielu formalnych informacji i dokumentów, zawierać informacje dotyczące: opisu projektu inwestycyjnego, lokalizacji i wartości inwestycji, liczby nowo utworzonych miejsc pracy oraz docelowej liczby zatrudnionych, ich kwalifikacji i czasu utrzymywania Ustawa z dnia 20 marca 2002 r. o finansowym wspieraniu inwestycji, Dz.U. 2002, nr 41, poz. 363 z późn. zm., art. 5.. Podregiony wyodrębnione zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 13 lipca 2000 r. w sprawie wprowadzenia nomenklatury jednostek terytorialnych dla celów statystycznych (NTS), Dz.U. 2000, nr 58, poz. 685 z późn. zm.. 732_buch.indb 133. 1/16/08 2:01:59 PM.

(12) 134. Józefa Famielec. nowych miejsc pracy, a także opisu wpływu inwestycji na środowisko i oceny stopnia innowacji proponowanej technologii. Kryteriami udzielania wsparcia finansowego przeznaczonego na nową inwestycję są w szczególności: lokalizacja nowej inwestycji, jej wartość, wielkość zatrudnienia, wpływ inwestycji na środowisko i aktywizację gospodarczą regionu, poziom innowacyjności technologii i powiązanie inwestycji z priorytetami w rozwoju produktów i technologii. Minister do spraw gospodarki wydaje rozporządzenia zawierające szczegółowe kryteria udzielania wsparcia finansowego, mając na uwadze ich obiektywność. 4. Wielkość i struktura pomocy publicznej w Polsce Największym źródłem pomocy publicznej jest budżet UE, którego dochody po 2003 r. szacowano na ponad 100 mld euro. Część wydatków budżetu UE (do 15%) kierowana jest na administrację i inne wydatki, nie związane z pomocą publiczną. Pozostałe wydatki redystrybuowane są do państw członkowskich, a także na pomoc przedakcesyjną10. Największą, ale malejącą część wydatków budżetu UE (w 2003 r. ok. 45%), stanowią wydatki dokonywane z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (jako integralnego składnika budżetu ogólnego). Drugim, coraz bardziej znaczącym kierunkiem wydatków z budżetu UE, jest finansowanie przemian strukturalnych, w tym w przedsiębiorstwach, realizowane z funduszy strukturalnych i z Funduszu Spójności (w 2003 r. ok. 34%), stanowiących także integralną część tego budżetu. Środki z budżetu UE stanowią główne źródło pomocy publicznej realizowanej w Polsce, skierowanej zwłaszcza na realizowanie programów „pomocowych”, projektów indywidualnych i restrukturyzacyjnych. Dopełnieniem tego źródła są środki budżetu centralnego, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz inne pozabudżetowe środki publiczne (np. funduszy celowych). Wyodrębnienie pomocy publicznej skierowanej do przedsiębiorców w Polsce jest dość trudne, ponieważ często, obok ich indywidualnych projektów restrukturyzacyjnych, uczestniczą oni w programach i projektach grupowych (resortowych). Szacuje się, że w latach 1999–2003 udzielono w Polsce ok. 67 mld zł pomocy publicznej (tabela 1), z tego około jedną trzecią w 2003 r., co stanowiło 3,5% PKB (wobec 1,3% w 2002 r.). Zwraca uwagę dominacja subsydiów podatkowych w udzielanej w Polsce pomocy publicznej (tabele 1 i 2). Ich udział w pomocy publicznej znacznie wzrósł – z 69% w 1997 r. do ponad 90% w 2003 r. Ten wzrost. 10 L. Oręziak, Finanse Unii Europejskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004, s. 145 i nast.. 732_buch.indb 134. 1/16/08 2:02:00 PM.

(13) Pomoc publiczna jako źródło finansowania…. 135. był spowodowany regulacjami prawnymi, umożliwiającymi umorzenia zaległości podatkowych i składek ZUS z 2002 r.11 Struktura form pomocy publicznej w Polsce oceniana jest jako niekorzystna i odmienna od zalecanej i faktycznie realizowanej w UE. Dominacja subsydiów podatkowych w Polsce i wzrost ich udziału stanowi zaprzeczenie tendencji w UE, gdzie dominują dotacje, a więc bezpośrednie wydatki na projekty i programy pomocowe, które uznawane są za bardziej skuteczną formę wydatkowania środków pomocowych (tabela 3). Tabela 1. Wielkość i formy pomocy publicznej w Polsce w latach 1999–2003 Formy pomocy. Ogółem A – Dotacje i ulgi podatkowe A1 – dotacje A2 – zwolnienia z podatku B – Subsydia kapitałowo-inwestycyjne B1 – wniesienie kapitału do spółki B2 – konwersja wierzytelności na akcje lub udziały C – Miękkie kredytowanie C1 – pożyczki preferencyjne, dopłaty, umorzenia C2 – odroczenia i rozłożenia na raty płatności podatku�� , opłat, kar D – Poręczenia i gwarancje kredytowe Inne. Wartość (w mln zł) 66 888,0 48 750,7 15 894,7 32 856,0 1 792,4 475,7 1 316,7 8 473,8 4 549,9 3 932,9 6 052,9 1 813,3. Struktura (w %) 100,0 72,9 23,8 49,1 2,7 0,7 2,0 12,7 6,8 5,9 9,0 2,7. Źródło: opracowanie własne na podstawie: Raport o pomocy publicznej w Polsce udzielonej przedsiębiorcom w 2003 r., UOKiK, Warszawa, listopad 2004.. Tabela 2. Struktura finansowania pomocy publicznej w Polsce w latach 1997–2003 (w %) Rok 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003. Źródło: jak do tabeli 1.. Bezpośrednie wydatki (dotacje i inne) 31,3 34,5 34,9 47,3 25,8 38,0 9,6. Uszczuplenia wpływów do budżetu (ulgi podatkowe, umorzenia i inne subsydia) 68,7 65,5 65,1 52,7 74,2 62,0 90,4. Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji należności publicznoprawnych od przedsiębiorców, Dz.U. 2002, nr 155, poz. 1287, zastąpiona Ustawą z dnia 30 października 2002 r. o pomocy publicznej dla przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu dla rynku pracy, Dz.U. 2002, nr 213, poz. 1800 z późn. zm. 11. 732_buch.indb 135. 1/16/08 2:02:01 PM.

(14) Józefa Famielec. 136. Wartość umorzonych przez fiskus zaległości podatkowych w Polsce (według danych Ministerstwa Finansów) w latach 2001–2004 wynosiła odpowiednio w mln zł: 173, 157, 3227 oraz 1740. Największa kwota umorzeń odnotowana jest dla 2003 r. – ponad 3,2 mld zł12. Była ona rezultatem wykorzystania ustawy z 30 sierpnia 2002 r. o restrukturyzacji niektórych należności publicznoprawnych. W 2004 r. wśród umorzeń podatkowych (na kwotę 1,7 mld zł) największe dotyczyły: Rafinerii „Trzebinia” SA (ok. 143 mln zł), Rafinerii Nafta GLIMAR SA (ponad 123 mln zł), Kopalni Węgla Kamiennego „Niwka Modrzejów” w Sosnowcu (ok. 70 mln zł) i Polskich Kolei Państwowych SA (ok. 54 mln zł). Znacznemu udziałowi subsydiów podatkowych w Polsce towarzyszy także wyższy niż w UE udział odroczeń płatności w pomocy publicznej oraz niższy udział miękkiego kredytowania. Bardziej zbliżony jest udział subsydiów kapitałowo-inwestycyjnych w UE i w Polsce. Te proporcje nie potwierdzają realizacji w Polsce zasady UE: „mniej pomocy, ale lepiej ukierunkowanej i wykorzystanej”. Tabela 3. Porównanie struktury pomocy publicznej w UE i w Polsce (w % wartości pomocy) Obszar pomocy Unia Europejskaa Polskab. Subsydia Miękkie Odroczone kapitałowokredytowanie płatności -inwestycyjne. Dotacje. Subsydia podatkowe. Poręczenia i gwarancje. 58,6. 24,0. 5,6. 6,0. 2,6. 3,2. 9,1. 65,8. 4,9. 3,5. 8,3. 5,3. średnia wartość pomocy udzielonej w sektorze produkcyjnym oraz w usługach w okresie 2000– 2003; b nie uwzględniono pomocy udzielonej w innych formach. a. Źródło: jak do tabeli 1.. Wśród kierunków wykorzystania pomocy publicznej w Polsce dominuje pomoc sektorowa (ponad 70% w 2003 r.), a następnie pomoc horyzontalna (ok. 10%) oraz pomoc dla rolnictwa (4,5%) i pomoc regionalna (3,0%). W pomocy sektorowej największa część kierowana była na restrukturyzację górnictwa węgla oraz hutnictwa żelaza i stali. Z niewielkich w 2003 r. nakładów na pomoc regionalną większość skierowana została na finansowanie nowych inwestycji. Pomoc dla górnictwa węglowego w Polsce jest ponad 3-krotnie wyższa niż w UE, a także wyższa niż w Niemczech i Hiszpanii – krajach o największych dotacjach dla górnictwa. Udział pomocy horyzontalnej jest znacząco niższy niż w UE, w tym dla małych i średnich przedsiębiorców (udział ten szacowany jest w Polsce na 4,7% wobec 14% w UE). Pomoc regionalna w Polsce szacowana na ok. 5% jest znacznie mniejsza niż w UE, gdzie sięga 23% wartości dostępnej pomocy. 12. 732_buch.indb 136. Kiedy za późno na strategię, „Manager Magazin” 2005, nr 8.. 1/16/08 2:02:01 PM.

(15) Pomoc publiczna jako źródło finansowania…. 137. Zastrzeżenia budzi nie tylko skala i struktura pomocy publicznej w Polsce, ale także jej niska skuteczność i nieefektywność. Z przytaczanego raportu wynika, że większość ocenianych przypadków restrukturyzacji należności publicznoprawnych uznano za nieskuteczne i nieefektywne. Pozytywne oceny uzyskują rezultaty pomocy publicznej regulowanej ustawą o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu. Ogólnie należy jednak dodać, że zakres monitoringu sposobów wykorzystania i skuteczności pomocy publicznej w Polsce jest nadal bardzo niewielki. 5. Oddziaływanie pomocy publicznej na kondycję finansową przedsiębiorstw Oceniając powiązania pomiędzy pomocą publiczną a sytuacją finansową przedsiębiorców, należy podkreślić, co rzadko jest dobrze rozumiane, że przytaczane tu wielkości pomocy publicznej nie wyrażają zasobów środków finansowych skierowanych do beneficjentów pomocy (np. 67 mld zł w Polsce w latach 1999–2003), lecz szacunek wartości pomocy wykorzystanej w różnej formie, np. wartość umorzonych podatków, składek ZUS, niezapłaconych odsetek itp. Niestety, pomimo już znacznie rozbudowanej sprawozdawczości dotyczącej pomocy publicznej, nie istnieją informacje, które pozwoliłyby wyodrębnić wartość przepływów pieniężnych i wartość innych wielkości niepieniężnych. W tabeli 4 starano się ukazać rozróżnienie tych wielkości i określić potencjalne skutki finansowe ważniejszych form pomocy publicznej, uregulowanych w Polsce. Niewątpliwie przedsiębiorców najbardziej interesują pieniężne formy pomocy publicznej, otrzymywane w formie dotacji, a nie subwencje, które poprawiają wprawdzie strukturę finansowania przedsiębiorstwa (poprzez np. oddłużenie z podatków), ale nie pozwalają inwestować, czy też podejmować innowacji rynkowych. W ten sposób potwierdza się słabość struktury pomocy publicznej w Polsce, w której dominują (ponad 90%) subsydia podatkowe, a więc niepieniężne formy wspomagania finansowego. Jeśli za pieniężny wyraz wartości pomocy publicznej w Polsce dla lat 1999–2003 przyjąć kwotę bliską 67 mld zł, to wartość ta nie jest wysoka. Stanowi ona – w ujęciu statystycznym – tylko ok. 17% zobowiązań przedsiębiorstw ogółem z 2003 r. Gdyby uwzględnić tylko wartość pomocy z 2003 r., to wskaźnik ten wynosi zaledwie 7,3%. Pomoc publiczna z 2003 r. odpowiada 25% poniesionych nakładów inwestycyjnych na rzeczowe środki trwałe w tym roku. Gdyby w całości wartość tej pomocy zasilała kapitały podstawowe przedsiębiorców, to w 2003 r. stanowiłaby ona 7,8% ich poziomu. Tak więc potwierdza się teza, że wielkość pomocy publicznej w ujęciu globalnym jest znikoma. Może ona natomiast mieć znaczenie dla pojedynczego przedsiębiorcy lub projektu, w którym środki pomocowe finansują niekiedy 60–70% wartości przedsięwzięcia.. 732_buch.indb 137. 1/16/08 2:02:01 PM.

(16) Józefa Famielec. 138. Tabela 4. Powiązanie form pomocy publicznej z bilansem, wynikami finansowymi i przepływami pieniężnymi przedsiębiorcy Formy pomocy publicznej Dotacje Ulga podatkowa Dokapitalizowanie inwestora: – podwyższanie kapitału zakładowego – konwersja wierzytelności na akcje Zwolnienia od wpłat z zysku w przedsięborstwie państwowym, jednoosobowe spółki Skarbu Państwa Pożyczka lub kredyt preferencyjny Dopłata do oprocentowania kredytu Poręczenia lub gwarancje Odstąpienie od dochodzenia wierzytelności Zaniechanie poboru podatków. Powiązanie z kapitałami, wynikami i przepływami pieniężnymi. Wyższy wynik finansowy (pozostałe przychody) i wpływy pieniężne operacyjne. Wyższy wynik finansowy netto, niższy wydatek na płatności podatkowe Wyższy kapitał zakładowy, możliwy wpływ pieniężny Spadek zobowiązań, wzrost kapitału zakładowego Wzrost zysku netto, spadek wydatków pieniężnych Wzrost wyniku finansowego do opodatkowania, mniejsze wydatki pieniężne. Wyższe pozostałe przychody operacyjne i wyższy wynik netto, wyższe wpływy pieniężne Wzrost wiarygodności finansowej i spadek ryzyka finansowego. Spadek wierzytelności, wzrost wyniku finansowego, spadek wydatków pieniężnych. Spadek zobowiązań, mniejsze wydatki środków pieniężnych. Spadek zobowiązań, wzrost wyniku finanUmorzenie w całości lub w części zaległości posowego przez wzrost zysków nadzwyczajnych, datkowych lub innych świadczeń publicznych spadek wydatków pieniężnych Rozłożenie na raty zapłaty podatku lub innego świadczenia publicznego. Odroczenie terminu zapłaty podatku lub innego świadczenia stanowiącego środki publiczne Rozłożenie na raty zapłaty zaległości podatkowej wraz z odsetkami lub innego zaległego świadczenia pieniężnego stanowiącego środki publiczne. Niższy wydatek w danym okresie Późniejszy wydatek Niższy wydatek w danym okresie. Odroczenie terminu zapłaty zaległości podatkowych wraz z odsetkami lub zawieszenie wykonywania zobowiązań lub nienaliczenie Późniejszy wydatek odsetek od świadczenia o charakterze środków publicznych. 732_buch.indb 138. 1/16/08 2:02:03 PM.

(17) Pomoc publiczna jako źródło finansowania… cd. tabeli 4 Formy pomocy publicznej. 139. Powiązanie z kapitałami, wynikami i przepływami pieniężnymi. Zbycie mienia będącego własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialNiższy wydatek nego na warunkach korzystniejszych niż oferowane na rynku Oddanie do korzystania mienia będącego własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego na warunkach korzystniejszych niż oferowane na rynku Przyspieszona amortyzacja. Niższy wydatek, niższe koszty, wyższy wynik finansowy Wyższe koszty, niższy dochód do opodatkowania, wyższy wynik netto, niższy wydatek pieniężny na podatek dochodowy. Źródło: opracowanie własne na podstawie: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie szczegółowego sposobu obliczania wartości pomocy publicznej udzielanej w różnych formach, Dz.U. 2004, nr 194, poz. 1983; Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz.U. 2002, nr 76, poz. 694 z późn. zm.. 6. Zakończenie Pomoc publiczna ma w zasadzie znaczenie mikroekonomiczne, a nie makroekonomiczne, co wynika także z ograniczeń udziału pomocy publicznej w PKB (w Polsce do 4%). Potwierdza to także dominującą w polityce UE zasadę samofinansowania przedsiębiorców i nienaruszania konkurencji przez niedozwoloną pomoc publiczną. Nie zmienia to faktu, że w różnych krajach granice dozwolonej pomocy publicznej są przekraczane, a konkurencja wspomagana jest przez interwencjonizm państwowy. Ten ostatni może i powinien mieć wyraz w dobrze kształtowanej polityce gospodarczej rządu, czego niestety polscy przedsiębiorcy nie mogą się doczekać. Łatwiej jest niekiedy o szkodliwe subsydia w postaci ulg podatkowych niż o trwały system podatkowy. Literatura Bujnowski M., Reforma polityki spójności UE zaproponowana w trzecim raporcie kohezyjnym, „Wspólnoty Europejskie” 2004, nr 3. Dudzik S., Pomoc państwa dla przedsiębiorstw publicznych w prawie Wspólnoty Europejskiej, Zakamycze, Kraków 2002. Kiedy za późno na strategię, „Manager Magazin” 2005, nr 8. Oręziak L., Finanse Unii Europejskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004. Pełka P., Stasiak M., Pomoc publiczna dla przedsiębiorców w Unii Europejskiej, Difin, Warszawa 2002.. 732_buch.indb 139. 1/16/08 2:02:03 PM.

(18) 140. Józefa Famielec. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie szczegółowego sposobu obliczania wartości pomocy publicznej udzielanej w różnych formach, Dz.U. 2004, nr 194, poz. 1983. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy dla małych i średnich przedsiębiorców w zakresie niektórych ulg podatkowych, Dz.U. 2004, nr 95, poz. 954. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 lutego 2003 r. w sprawie badania skuteczności i efektywności pomocy publicznej, Dz.U. 2003, nr 31, poz. 254 z późn. zm. Ustawa z dnia 20 marca 2002 r. o finansowym wspieraniu inwestycji, Dz.U. 2002, nr 41, poz. 363 z późn. zm. Ustawa z dnia 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych, tekst jednolity, Dz.U. 2003, nr 15, poz. 148 z późn. zm. Ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej, Dz.U. 2004, nr 123, poz. 1291. Public Aid as a Source of Enterprise Financing The purpose of this study is to define the essence of public aid, describe legal regulations governing it, and to systematise and evaluate its scale and impact on an enterprise’s financial situation. The author contends that only selected forms of public aid may constitute an active source of enterprise financing, while other forms constitute the basis for restructuring liabilities and shareholders’ equity but do not generate means of payment and thus have no impact on enterprise development.. 732_buch.indb 140. 1/16/08 2:02:03 PM.

(19)