Z prac nad polskim słownikiem ekonomicznym minimum

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S K SZT A ŁCE N IE PO LO N ISTY CZN E CU D ZO Z IE M CÓ W 7/8, 1996

6. PR OGR AM Y, PODR ĘC ZNIKI

Leon S iko rski

Z PRAC NAD POLSKIM SŁOWNIKIEM EKONOMICZNYM MINIMUM

1. W S tudium Języka Polskiego dla Cudzoziem ców w Łodzi od lat po nad dw udziestu przy gotow uje się ob co krajow có w d o podjęcia stud ió w ekon om iczny ch. W o statn ich latac h liczb a tych k a n d y d ató w w z ra sta 1. Pierw szą p ró b ą o p raco w ania m ateriałów d ydaktyczn ych d la cudzoziem skich słuchaczy w tej dziedzinie był skrypt R y szarda K luszczyńskiego z ro ku I9742. Zaw ierał on teksty ekonom iczne i socjologiczne, do k tó ry ch załączono p o kilka p ytań k ontrolujący ch sto pień zrozum ienia tem atu . N ie było w tych m ateriałach jed n ak ani ćwiczeń językow ych, ani słow niczka z term in ologią specjalistyczną. M im o tych oczywistych braków sk ry pt m iał kilkanaście w ydań. Obecnie n ik t ju ż z niego nie korzysta.

K o lejną p ró b ą przygo tow an ia m ateriałów - tekstow ych i film owych - było zg rom adzenie i op racow an ie najnow szych i aktualn ych inform acji z ekonom ii w wersji p o pu larn on auk ow ej, noszącej ty tu ł A B C ekonom ii. P racam i zespołu, trudn iącego się tym zadaniem od kilku lat, kierow ały: W iesława W ilm ańsk a i M a ria S zczepańska3. Pow staje rów nolegle p ro g ram n auc zan ia kierunkow ego dla g ru p ekonom icznych o pracow any przez M ał-go rzatę Cieślak i W iesławę W ilm ańską. Zaw iera on cztery bloki tem atyczne: Pieniądz, Rynek, Produkcja, Gospodarka. Całość m a charak ter propedeutyczny. K olejnym krokiem będzie opracow an ie ćwiczeń językow ych do odpow iednich sekwencji dydaktycznych oraz spraw d zianów i testów egzam inacyjnych.

1 W ro ku akadem ickim 1992/1993 było 50 kandydatów , w r. 1993/1994 - 66 kandydatów , w ro ku 1994/1995 chciało podjąć studia ekonomiczne 73 cudzoziemców.

2 R. K l u s z c z y ń s k i , Wybór tekstów ekonomiczno-socjologicznych, Łódź 1974.

3 Przy redagow aniu cyklu A B C ekonomii jak o autorzy tekstów udział brali: M a łgorza ta Cieślak, M ichał D alecki, A nastazja D zw onnik, A leksandra K ubacka, G raż yna Suliga, M aria Szczepańska, W iesława W ilmańska, Rom an Tarnow ski.

2. Innym rodzajem system atycznej pracy nad m ateriałam i językow ym i służącym i cudzoziem com , k an d yd ato m n a stu dia ekonom iczne, jest g ro m a-dzenie słow nictw a specjalistycznego, ekonom icznego, z m yślą o w ydaniu Słow nika ekonomicznego m inimum (dla cudzoziem ców ). Tego zad an ia podjął się Leon Sikorski (au to r art.) ju ż na początk u lat osiem dziesiątych4. Pierwsza wersja Słownika... była gotow a w rok u 1985 i zaw ierała 500 haseł. Słownik nie został wydany. D ru ga wersja, uzupełniona, p op raw io na i rozszerzona, zaw iera 860 haseł. Po recenzji została złożon a d o d ruk u w W ydawnictw ie U niw ersytetu Łódzkiego w rok u 1994.

2.1. Zaw artość Słownika... Zam iarem au to ra było stworzenie kom pendium leksykalnego w zakresie wiedzy o podstaw ow ych zjaw iskach ekonom icznych. K ilku letnia lek tu ra różnych publikacji o tej tem atyce um ożliw iła zebranie po nad 300 now ych haseł. P rawie wszystkie hasła są ro zbu do w ane w a r -tykułach. Ze względu n a praktyczny ch arak ter Słownika..., m ającego służyć cudzoziem com przygotow ującym się do podjęcia studiów ekonom icznych, socjologicznych, politologicznych i prawniczych, k om en tarz gram atyczny ograniczo no d o niezbędnego m inim um . N a tom iast głów ną uwagę zw rócono n a znaczenie i funkcje składniow e wyrazu, uk azując go w k ontek stach.

Pojęcie każdego „m inim u m ” jest dość względne - dlatego też siatka haseł zapewne nie jest pełna. Jej niekom pletność wynika i stąd, że w ostatnich latach słownictwo ekonom iczne w Polsce wzbogaciło się o liczne zapożyczenia. P roces ten trw a zresztą nadal. Zapew ne poza takim i term inam i jak : barter, ecu, dealer, leasing, k tó re pom ieszczono w Słow niku..., w najbliższym czasie upow szechnią się nowsze zapożyczenia, dziś znane ty lko w ąskiem u gronu specjalistów.

Ze względu n a przeznaczenie Słownika... znalazły się w nim też i takie hasła jak: bydło, czynsz, cennik, nabiał i inne, np. dóbr, z odn ośnikiem do dobro, gdyż dopełn iacz liczby mnogiej odbiega od form y hasłowej. T u też znalazły miejsce skrótow ce w rodzaju: S G II, S G G W czy D E M . Są przy nich podane: w ym ow a i przykłady użyć.

2.2. A rtykuł hasłowy obejmuje: a) wyraz hasłowy, b) wskazówki dotyczące wym ow y (w p rzy padkach wątpliw ych), c) form y odm iany w yrazów (form y fleksyjne), d) definicje znaczeń, e) przykłady użycia w yrazu hasłow ego, 0 term iny wielowyrazow e, związki frazeologiczne i ich definicje, g) rzadziej: przysłowia, antonim y, wyrazy pochodne (np. przym iotniki odrzeczownikow e) 1 form y żeńskie od rzeczow ników osobow ych.

H asła są uszeregow ane alfabetycznie. Jedn ak niektó re z nich stan ow ią tzw. hasła podw ójne. Jeśli na przykład czasownik niedok on any różni się od d ok o n ane go p od względem znaczenia tylko aspektem , w y stępują jak o p ara i są opracow an e łącznie, np. potrącić - potrącać, uprawiać - uprawić. O ich

kolejności decyduje częstotliw ość w ystępow ania w tekstach ekonom iczn ych. Nic łączy się w pary czasow ników różniących się prefiksem , np. bankrutować - zbankrutować, clić - oclić.

Imiesłowy przym iotnikow e nie stanow ią od rębnych haseł. Są po daw ane w haśle czasow nikow ym lub w artyku le przyhasłow ym - w cytatach. Jeżeli jed n ak ich znaczenie odbiega od hasła podstaw ow ego, są trak to w a n e jak o

od ręb ne hasła, np. trafiony (Д trafiona inwestycja).

Przy hasłach rzeczow nikowych p oza inform acją gram aty czną p o daje się - tam gdzie to m ożliw e - form ę przym iotn ika od rzeczow nikow ego, jeśli związek znaczeniowy daneg o przym iotn ika z podstaw o w ym rzeczownikiem jest oczywisty. T ak potraktow an e są tylko przym iotniki o znikomej łączliwości. P rzykładow o: kolonizacja - kolonizacyjny, leasing - leasingowy, m arketing - m arketingow y.

P rzym iotniki stanow ią w zasadzie o drębne hasła naw et wów czas, gdy ich etym ologię łatw o pow iązać z odpow iednim rzeczownikiem . M am y więc hasła: gospodarczy, handlowy, pro dukcyjny. Są to bow iem p rz ym io tn ik i wchodzące w liczne związki wyrazow e.

2.3. F o rm y fleksyjne. A rty k u ł hasłow y sk ład a się z o pisu o dm iany d aneg o wyrazu. N ic po daje się jedn ak wszystkich form ileksyjnych. Przy rzeczow nikach zawsze znajduje się ko ńców ka dopełniacza i m iejscow n ik a liczby pojedynczej, bard zo często m iano w nik, dopełniacz i biernik liczby m nogiej. P om ijane są końców ki rzeczowników - rep rezentan tów regularnych, bczwyjątkowych deklinacji. N a przykład: banknot, D -u, M s -ocie. T ak i zapis uw aża się za w ystarczający. Jeżeli form y w yrazow e w ykazujące zm iany w tem acie są kró tkie, p o dan o je w całości, np. dobro [...], Im D dóbr, bodziec, D bodźca. Przy dłuższych wyrazach podaje się część tem atu ulegającą zm ianie o raz pierw szą literę po przedzającą cząstkę zm ienioną, np. p rzem ysł [...] M s -уśle, finan sista [...], Im M -iści. F orm y w spólne dla tej sam ej liczby po daje się łącznie, np. dotacja, D C M s -cji, dostawa, C M s -wie, ekonom ista [...], Im D B -ów.

Po form ie hasłowej czasow nika pod any jest sk ró t d k (do k o nan y ) lub ndk (niedoko nany ) o raz pierwsza i d ru ga o sob a liczby pojedynczej, np. dotować, ndk, -tuję, -tujesz.

Po form ie hasłowej przy m io tnik a p o d an a jest fo rm a m ęsko o sob ow a m ian ow n ika liczby pojedynczej o raz form a sto pnia wyższego, np. bogaty, lm M bogaci, -tszy.

3. C harak terystyk a językow a zebranego słownictwa. Spośród 860 haseł najliczniejszą grup ę stanow ią rzeczowniki w ilości 510, d ru g ą - przym iotniki w ilości 200, trzecią - czasow niki, 140 haseł i o statn ią są przysłów ki - 10 przykładów .

3.1. R zeczow nikow e h asła stan o w ią praw ie 60 % zbioru , d o k ład n ie - 59,3% . Z danych procentow y ch in teresująca jest tu liczba zapożyczeń.

W ynosi o n a 260, co stanow i 51% haseł rzeczow nikowych, a w stosun ku d o całego zbioru - 30,2% .

3.2. Ze względu n a charak terysty kę językow ą najliczniejszą g rup ą wśród rzeczowników są nazwy czynności (nom ina actionis). Nazyw ają one czynności, procesy, prace, reform y, operacje zw iązane z produ kcją, han dlem , hodo w lą, usługam i, bankow ością, finansam i.

3.2.1. Pierw szą po d g ru p ą są sub stantiv a verbalia3, tw orzone regularnie od każdeg o praw ie czaso w n ika sufiksam i: -nie, -enie, -cie (33 hasła). Przykłady podajem y w związkach terminologicznych: pranie brudnych pieniędzy, finansowanie długu publicznego, urynkowienie gospodarki, obciążenie podatkowe, zapotrzebowanie na ropę naftową, wydatki na bieżące spożycie, zużycie energii elektrycznej.

3.2.2. S u bstantiva deverbalia. G od n e uwagi są tu dw a typy deryw atów zaliczane do słow otw órstw a parady gm atycznego z zerowym sufiksem . D la ro d zaju m ęskiego (30 jednostek): dochód narodowy, obieg pieniądza, przychó d z gospodarstwa rolnego, nawis infiacyjny, nakłady inwestycyjne, skup żywca, niedobór towarów, import samochodów itp. D la rodzaju żeńskiego (13 haseł): dostawa towaru, realna płaca, dobra posada, spłata kredytu, uprawa buraków cukrowych, zakła d świadczy usługi, potrzeby materialne i inne.

D o tej po dgrupy należą rów nież liczne wyrazy zapożyczone z sufiksem a cja fc ja (łac. tio, fr. ation). Są one często m otyw ow ane o bocznie za p o -życzonym i czasownikam i: akumulować - akumulacja kapitału, dewaluować - dewaluacja złotego, amortyzować - stopa am ortyzacji, dotować - dotacje dla rolników, inwestować - trafiona inwestycja. T ak ich przykładów Słownik... notuje 50.

W arto jeszcze od no tow ać konstrukcje od czasowników do k on an y ch , tw orzo ne za pom o cą sufiksu -ka: obniżyć - obniżka cen, zaliczyć - zaliczka na pensję, po życzyć - p ożyczka na meble, podw yższyć - p od w yżki dla sfery budżetowej (8 jednostek). F o rm acje m ęskie tego typ u są rzadsze - z sufiksem -ek: zarobek, zasiłek, zadatek. Rów nic nieliczne są typy: z suf. -stwo: przetw órstw o, marnotrawstwo.

Należy tu jeszcze wymienić dwie formacje z sufiksam i obcego pochodzenia: -unek, od niem ieckiego -ung ( Rechnung, Werbung, Ladung i in.): rachunek ekonom iczny, szacunek mienia, załadunek węgla. D rugim obcym sufiksem jest ang. -ing w najnowszych zapożyczeniach z o statnich lat (czy naw et miesięcy): clearing, holding, konsulting, leasing, dumping, monitoring, fa ktoring, rating 'o cena w iarygodności k redytow ej’, fix in g 'u stalan ie k u rsu d n ia w aluty lub ceny uncji m etali szlachetnych’.

3.3. Nazwy działacza (nom in a agentis, nazwy w ykonaw ców czynności).

5 Terminologię i zasady analizy przejmuję z pracy R. G r z e g o r c z y k o w e j , Zarys

3.3.1. W pierwszej pod gru pie nazw odczasow nikow ych w yró żnia się b ard zo wyrazisty typ z suf. -ca. Je st to k onstru kcja k atcgo rialna, ob ejm ująca wyłącznie nazw y osobowe: dzierżawca, najemca, przedsiębiorca, sprzedawca, spożywca, nabywca i in. (17 jednostek). U bog o reprezentow any jest suf. -acz (posiadacz, wyzyskiwacz), interstylowy badacz. N azw y osób w ykonujących d an ą czynność zaw odow o, jak: ładowacz, pakowacz, oblatywacz, palacz nie znalazły się w Słow niku... Nieliczne są przykłady n a sufiks -nik: robotnik, pracow nik, pośrednik, przew oźnik. T ak sam o w po dg rup ie z sufiksem -cieľ. poręczyciel, ubezpieczyciel, wierzyciel.

3.3.2. W yróżnia się w śród nazw działacza p o d g ru p a z trzem a obcym i sufiksam i: -ant, -ent, -er. Są one m otyw ow ane d w o jak o — odczasow nikow e: kooperant, żyrant, dysponent, konsument, eksporter, gastarbeiter oraz odczuwane ja k o form acje odrzeczownikow e: fa b ry k a n t, gwarant, ekspedient, kontrah ent, bankier, dealer, broker, makler.

3.3.3. O drzeczownikow e nazw y w ykonaw ców czynności m ają w swej stru ktu rze odniesienie d o obiektu, przedm iotu, działania, w ytw oru, m ateriału, dziedziny. N otujem y tu kolejno: sufiks -arz {gospodarz, sklepikarz, prywaciarz, w łókniarz, tandeciarz, wałuciarz, straganiarz), sufiks -owiec (handlowiec, przemysłowiec, dewizowiec, udziałowiec, bankowiec, metalowiec), sufiks -ista

(ekonomista, finansista, kapitalista, monopolista, m onetarysta).

3.4. N azw y m iejsc (n om ina loci), o d rębn a k ateg o ria słow otw órcza, m a ją d w a w yspecjalizowane w ykładniki form alne. D la pom ieszczeń zam kniętych sufiks -nia (z w arian tam i: -ownia, -alnia, -arnia): hurtownia, kopalnia, stocznia, wytwórnia, spółdzielnia, ubezpieczalnia, księgarnia. M iejsca o tw arte nazywane są za pom ocą sufiksu -isko (stoisko, targowisko, stanowisko, łowisko).

3.5. Nazwy ab strak cyjnych cech (no m ina essendi).

3.5.1. Najliczniejszą podgrupę stanowią prawie kategorialne przekształcenia przym iotnika na rzeczownik za pom ocą sufiksu -ość. gospodarny — gos-podarność, opłacalny — opłacalność, wytwórczy — wytwórczość, wart — wartość, nieruchomy - nieruchom ość (18 jedno stek ). Są to inform acje pow stałe (i potencjalnie pow stające) od przym io tnikó w jakościow ych. T u też wymienić należy dw a rzeczowniki nieodprzym iotnikow c - ilość, ja kość.

3.5.2. W śród deryw ató w odrzcczow nikow ych zw racają uwagę form acje pow stałe od nazw w ykonaw ców zaw odów , a w ich budow ie znajdziem y łatw o w skazanie n a obiekt czynności lub proces (jak: w ytw arzanie czy przetw arzanie). R elacje słow otw órcze i sem antyczn e łatw o daje się tu uchwycić: rolnik — rolnictwo, górnik — górnictwo, ogrodnik — ogrodnictwo, złotn ik - złotnictwo. R eguła generatyw na m a tu więc postać: -nik-* -(ni)ctw o.

3.5.3. O d notujm y jeszcze nieliczne okazy z obcym sufiksem -(y)izm: fiska lizm , kapitalizm , liberalizm (gospodarczy), agraryzm, m onetaryzm , kom

er-cjalizm , m en edżeryzm . W arto tu d o d a ć, że zauw aża się p ew ną relację form alną i sem antyczną tych formacji w stosunku do rzeczowników z sufiksem

-ista. T o odczucie językow e nie jest zjawiskiem polskim , lecz pojaw iło się w raz z zapożyczeniam i (chociażby z niemieckiego: Kapitalismus - Kapitalist).

3.6. Rzeczow niki złożone (com posita).

3.6.1. Złożenia: dobrobyt, samoobsługa, bankom at (od niem. Bankautomat), eurorynck, gastarbeiter, marnotrawstwo, półprodukt, energochłonny, pracodawca (18 przykładów).

3.6.2. Skrótowce: PK B, P IT , P K (' P Z U , S A , S A z o.o., S G G W . SG H , S G PiS, Sp. z o .o., D E M , U SD . VA T.

3.6.3. W ydaje się, że następ ujące związki wyrazowe uznać należy za zestaw ienia: nie trafiona inwestycja, p akiet kontrolny, pro dukt krajow y brutto, realna siła pieniądza, m iędzynarodowy podział pracy, nawis inflacyjny, stopa życiowa, praca na czarno.

3.7. R zeczow niki prefiksalne: bezrobocie, hiperinjlacja, nieruchom ość, nieużytek, odsetki, współpraca, zubożenie. P ojaw ia się dość często łaciński prefiks re-\ reeksport, reasekuracja, refinansowanie, rewaloryzacja.

3.8. W Słowniku... po jaw ia się p on ad 60 rzeczowników , dających się zaliczyć do słownictw a ogólnon aukow ego . Jest to jed nak stan w ynikający z celow ego zam ierzenia, to znaczy op raco w ania podstaw ow ego słow nictw a, p otrzebn ego cudzoziem com n a studiach ekonom icznych i w nauce ekonom ii. Rzeczow niki, o k tó ry ch m o w a, w chod zą w różne związki w yrazow e; w ydaje się więc oczywiste, że spo ty kam y hasła: a rtykuł (naukowy lub spożywczy), dobro (poczucie dobra i dobro materialne), potencjał (potencjały bioelektryczne i potencjał produkcyjny), wymiana (wymiana m yśli i wymiana handlowa).

4. D eryw aty przym iotnikow e. Liczą one 200 haseł, co stanow i 23,4% całego zbioru.

4.1. Najliczniej jest reprezentow any typ z sufiksem na -owy (73 hasła, czyli 37% z grupy przym io tnikó w ). Są to deryw aty o drzeczo w nik ow e, relacyjne, o ró żnorakich związkach m iędzy po dstaw ą a po w stałą form acją: wymiana barterowa, operacja bankowa, podatek dochodowy, przem ysł kluczowy, firm a konsultingowa, prawo rynkowe.

4.2. O drzeczow nikow e przym iotniki z podstaw ow ym sufiksem -ny: urząd celny, fin a ln y produkt, najemny robotnik, zasiłek socjalny (19 haseł). W tym po dzbiorze daje się wydzielić klasę przym io tn ików jakościow ych stop n io w al-nych (12 przykładów): intratne zajęcie, korzystna transakcja, urodzajna gleba, wydajna m aszyna, zasobny gospodarz.

4.3. P rzym io tn iki dzierżaw cze z sufiksam i: cki, ski, czy. ruch kon -sum encki, kupieckie wykształcenie, fa b ryka n cki pałac, chłopskie gospodarstwo, dealerskie (maklerskie) biuro, gospodarskie budynki, osiedla górnicze, m aszyny rolnicze, w arsztat rzemieślniczy.

4.4. P ok aźn ą grupę stanow ią przym iotniki będące przew ażnie zapoży-czeniam i, m o tyw ow an e przez rzeczow niki z sufiksem -acja, (-cja) - jest ich 21, czyli 11% w grupie. Tw orzone są sufiksem -yjny: fu nd usz am ortyzacyjny,

nawis inflacyjny, kom ercyjny bank, boom inwestycyjny, akcja prom ocyjna. Są to k onstruk cje po tencjalne, tw orzone seryjnie, praw ie bczwyjątkow o.

4.5. W śród przym iotników odczasownikowych oso bną po dgru pę stanow ią ko nstru kcje z sufiksem -czy. p rzem ysł przetw órczy (w ydobyw czy), siły wy-twórcze, siła nabywcza pieniądza. Są to przym iotniki czynnościowe agentyw nc. Гуру podobne: bilans płatniczy, artykuły spożywcze, dzień roboczy - to przym iotniki neu tralne (nieagentyw ne)6.

4.6. D o przy m iotnikó w odczasownikow ych potencjalnych z sufiksem -ałny zaliczymy: pieniądz wymienialny, ściągalna kara pieniężna, wypłacalny dłużnik, opłacalny eksport.

4.7. P rzym iotniki złożone są g rup ą nieliczną (7 jednostek): gospodarka drobnotowarowa, energochłonny przem ysł, energooszczędna technologia, petro- dolarowe kraje, sam owystarczalne państwo.

4.8. P rzym iotniki od w yrażeń syntaktycznych (gru pa liczniejsza, bo 20 przykładów ): bezrobotny, sfera nieprodukcyjna, wyprzedaż posezonowa, spo-łeczeństwo postindustrialne, wyroby pólprzem yslow e, ponadnormatywne zapasy.

5. Liczba 140 haseł czasow nikowych w Słowniku... nie jest w ielkością d o kład n ą, jeśli uwzględni się problem p a r aspektow ych. W ów czas należałoby pod ać liczbę nieco mniejszą. Jed n ak ze względu na złożoność tej kwestii i niewielką w sum ie liczbę czasowników w analizowanym zbiorze ograniczym y się d o przeglądu nieco pow ierzchow nego.

5.1. Zn aczną część zbioru czasowników stanow ią w yrazy obcego p o -chodzenia. Są to w sum ie 63 jed n o stk i, co oznacza 45 % całej listy. D la przyk ład u zacytujmy: bankrutować, komercjalizować, zrefundować.

5.2. Jeśli idzie o typy koniugacyjne, to zdecydowanie przeważa paradygm at -ować, -uję (73 przykłady), na drugim m iejscu znajdu je się p o d g r u p a ko niug acyjna -ać, -am (40 przykładów ). O ba typy obejm ują 81% zebranych czasowników .

5.3. P od względem budow y słowotw órczej godne uwagi jest to , że: a) w ystępują tylko cztery polskie prefiksy. Prefiks z- (16 razy): zbiednieć, zbankrutować, prefiks za- (13 razy): zaoszczędzić, zadłużyć się/, prefiks wy- (12 razy): wytwarzać, wyem itować i prefiks po- (10 razy): po kryć długi, poręczyć weksel, b) Regułą jest, że przy zapożyczeniach czasow nikowych z przedro stka-m i de-, re- d la wyrażenia aspektu dok onanego używa się prefiksu z- (dekapita-lizować — zdekapita(dekapita-lizować, reprywatyzować — zrepryw atyzować)7. M am y tu d o czynienia z habrydycznym złożonym przedrostkiem czasownikowym z dc- i zre-.

5.4. G d y idzie o sk ładniow ą charakterystykę zebranych czasow ników , będzie o n a również skąpa. W ogrom nej większości w ystępują czasow niki

4 Tam że, s. 65.

W Słowniku jęz y ka polskiego, red. M . Szymczak, t. 3, W arszaw a 1981, znajdujem y 18 analogicznych przykładów na prefiks zde- (zdeformować, zdelegalizować, zdezorientować i inne) o ra z 7 haseł z prefiksem zre- (zreform ować, zrekompensować, zreorganizować i inne).

z rekcją bierniko w ą (83 przykłady, co stanow i 60% całej listy). M am y więc: urynkowić gospodarkę, emitować nowe banknoty, zam rozić ceny itp. D a się na tej liście wydzielić po dg ru pę czasow ników z po dw ójną łączliw ością (30 przykładów ): oszczędzać pieniądze na samochód, lokować ka pital w banku, udzielić kredytu firm ie, importować g az z Rosji itp. D o czasow ników bez- dopełnieniowych zaliczymy: bankrutować, biednieć, dekapitalizować się, drożeć, tanieć, plajtować, ubożeć (8 przykładów \ Czasowniki z obligatoryjnym przyim- kiem to: bogacić się na, poręczyć za, pośredniczyć w, zadłużyć się u/w, zyska ć na. N a koniec wym ieńm y czasow niki defektywne, bez pełnego parad y gm atu koniugacyjnego. Będą to: brakować (braknąć, zabraknąć), drożeć, tanieć, zd e-kapitalizować się.

6. Z kron ikarskieg o praw ie obow iązku od no tow ać w y pada 10 przysłów -ków: darmo, detalicznie, gospodarczo, hurtowo, oszczędnie, produkcyjnie i inne.

7. W nioski.

7.1. Słownictw o ekonom iczne w zebranym zbiorze jest silnie zintern a- cjonalizow ane. Prawie połow ę, bo 49 % haseł, stanow ią zapożyczenia wcześ-niejsze i najnowsze. W śród rzeczow ników w yróżniają się sw oją w yrazistością anglicyzm y z sufiksem -ing (holding). Z język a niem ieckiego weszły do współczesnej polszczyzny między innymi: bankomat, gastarbeiter. G ermanizm em jest k alk a składniow a pracować na czarno (z niem ieckiego schwarz arbeiten), choć lepiej brzmi polskie pracować nielegalnie. Starsze niemieckie zapożyczenia to: plajta (die Pleite), strajk (der Streik).

7.2. Zw iązki term inologiczne w słownictwie ekonom icznym to najczęściej grupy nom inalne, dw u-, trzyw yrazow e, których p od staw ą są rzeczow niki. D la przykładu: wkład pracy, realny wzrost dochodów, nabywcza siła pieniądza, w yda tki na żywność, dochody z eksportu i wiele innych.

7.3. W słow otw órstw ie p rzym iotników zw raca uwagę fak t, że aż 60% haseł w tej grupie to form acje tw orzone za po m o cą tylko dw u sufiksów: -owy (37% ) i -ny (23% ). W arto też w skazać na seryjność przy tw orzeniu przym io tników z przyrostkiem -yjny, m otyw ow anych przez rzeczowniki zapożyczone z sufiksem -acja (inflacja - inflacyjny).

7.4. W śród rzeczow ników najliczniejszą p o d g ru pą są nazwy czynności (n om ina actionis). T ę wielkość wyraża liczba 28% w sto su nk u d o haseł rzeczownikow ych. A oto typow e przykłady: urynkowienie gospodarki, bieżące spożycie, obieg pieniądza, dostawa towaru, dewaluacja złotego, dumping, rachunek.

7.5. P rzed staw iona analiza zebranego słownictwa ekonom icznego z pew -nością nie jest pełna. Zabieg grom adzenia m ateriału, ja k i jego lingwistyczny opis, zostały bowiem podporządkowane celowi glottodydaktycznemu. A utorow i pozostaje nadzieja, że wyniki jego kilkuletniej pracy w form ie Słow nika ekonomicznego m inimum (dla cudzoziemców) staną się zauw ażalnym zbiorem słow nictw a specjalistycznego, przeznaczonego dla obcokrajow ców .