S
P
R
A
W
O
Z
D
A
N
I
A
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE Tom LIX, zeszyt 6 – 2011
ANNA CZAPLA ZYGMUNT GAAECKI
Katedra Jzyka Polskiego KUL
KONFERENCJA PO WI!CONA "YCIU I PRACY BADAWCZEJ PROFESORA WAADYSAAWA KURASZKIEWICZA,
WAODAWA 18-19 CZERWCA 2009
WQadysQaw Kuraszkiewicz urodziQ si 22 lutego 1905 roku we WQodawie nad Bugiem. Gimnazjum uko#czyQ w CheQmie, a studia polonistyczne i slawistyczne odbyQ na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie w latach 1924-1929. W roku 1929 uwie#czyQ je doktoratem uzyskanym na podstawie pracy o polskich samogQoskach nosowych. Po doktoracie lwowski absolwent uzyskaQ asystentur na Uniwersytecie Jagiello#skim, Q$cz$c j$ z prac$ nauczyciela gimnazjalnego oraz sQu%b$ wojskow$, któr$ odbyQ w artylerii konnej w latach 1930-1931. Równocze-&nie kontynuowaQ studia jzykoznawcze, zwie#czone w 1934 roku habilitacj$ slawistyczn$ na podstawie rozprawy o jzyku gramot halicko-woQy#skich XIV i XV wieku. Uczony przez rok pogQbiaQ swoj$ wiedz w Wiedniu i Pradze pod kierunkiem jednego z najwybitniejszych jzykoznawców XX wieku – MikoQaja Trubieckiego. W roku 1936 WQadysQaw Kuraszkiewicz uzyskaQ nominacj na profesora nadzwyczajnego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Tu kierowaQ Katedr$ Jzyka Polskiego po Witoldzie Doroszewskim i doQ$czon$ do niej Kate-dr$ Filologii SQowia#skiej. Aresztowany w listopadzie 1939 do czerwca 1940 roku przebywaQ w wizieniu na zamku lubelskim, a nastpnie zostaQ wywieziony do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, gdzie jako numer P 25793 prze-bywaQ do oswobodzenia obozu. Do kraju wróciQ po kilku ci%kich operacjach w Lubece. 22 VIII 1946 roku podj$Q obowi$zki profesora na KUL-u jako
kierow-SPRAWOZDANIA
214
nik Katedry Filologii SQowia#skiej. W roku 1950 prof. Kuraszkiewicz rozpocz$Q prac na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu, z którym zwi$zaQ si ju% na staQe do swojej &mierci w 1997 roku.
Uroczysto&' pod honorowym patronatem MarszaQka Województwa Lubel-skiego, zwi$zana z nadaniem imienia prof. WQadysQawa Kuraszkiewicza rondu we WQodawie, odbyQa si w dniach 18-19 czerwca 2009 roku. Organizatorami przedsiwzicia byli Instytut Filologii SQowia#skiej UMCS i Burmistrz WQo-dawy. Wydarzenie to byQo efektem dQugoletnich stara# przede wszystkim dr. hab. Feliksa Czy%ewskiego, prof. UMCS w Lublinie. W&ród podjtych przez Rad Miejsk$ w kadencji 1998-2002 kwestii znalazQa si i ta dotycz$ca nadania jednej z ulic imienia Profesora Kuraszkiewicza. Wniosek taki skierowali czQon-kowie Towarzystwa PrzyjacióQ Ziemi WQodawskiej oraz &rodowiska akade-mickiego Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana PawQa II, Uniwersytetu Marii Curie-SkQodowskiej w Lublinie oraz Uniwersytetu im. Adama Mickie-wicza w Poznaniu, z którymi to uczelniami Kuraszkiewicz byQ naukowo zwi$-zany. Wniosek rozpatrzono pozytywnie, jednak zabrakQo obiektu, któremu mo%-na by mo%-nada' to szacowne imi. Zabiegi o uhonorowanie Profesora zmo%-nalazQy swój szcz&liwy finaQ w roku 2009. Uroczysto&ci rozpoczQy si w czwartek 18 czerwca msz$ &wit$ w intencji &p. WQadysQawa Kuraszkiewicza, sprawowan$ w ko&ciele p.w. Naj&witszego Serca Jezusowego we WQodawie. Po Eucharystii nast$piQo po&wicenie ronda im. Prof. W. Kuraszkiewicza, a nastpnie otwarcie wystawy prac Profesora w Miejskiej Bibliotece Publicznej, które rozpocz$Q oko-liczno&ciowym przemówieniem Przewodnicz$cy Rady Miejskiej.
Konferencja naukowa odbyQa si w sali konferencyjnej Urzdu Miejskiego we WQodawie. RozpoczQy j$ okoliczno&ciowe odczyty przedstawicieli &rodowiska jzykoznawczego, przedstawicieli wQadz uczelni w Polsce: Katolickiego Uniwer-sytetu Lubelskiego Jana PawQa II, UniwerUniwer-sytetu im. Adama Mickiewicza w Po-znaniu, Uniwersytetu Marii Curie-SkQodowskiej w Lublinie. Pierwszym referen-tem byQ prof. dr hab. Bogdan Walczak (UAM), który w wyst$pieniu W!adys!aw
Kuraszkiewicz – badacz dawnej mowy polskiej i ruskiej podkre&laQ ogromny
do-robek naukowy Profesora, przekraczaj$cy 270 pozycji, w&ród których znajduje si kilkana&cie ksi$%ek i kilka dalszych rozpraw, które – cho' nie wyszQy jako osobne ksi$%ki – objto&ci$ przewy%szaj$ niejedn$ ksi$%k (np. licz$ce 250 stron Szkice
o j!zyku Miko!aja Reja). Spo&ród tej spu&cizny Walczak wymieniQ najwa%niejsze
prace z jzykoznawstwa polskiego i ruskiego, a w&ród nich: Pochodzenie
pol-skiego j!zyka literackiego w $wietle wyników dialektologii historycznej (1953)
SPRAWOZDANIA 215 O Zwi%zkach Profesora W!adys!awa Kuraszkiewicza z Lublinem i
Lubelszczy-zn% mówiQ prof. dr hab. WQadysQaw Makarski. ScharakteryzowaQ on dorobek j-zykoznawcy, dziel$c go na okres przedwojenny i powojenny. Z okresu przedwo-jennej dziaQalno&ci Kuraszkiewicza na KUL-u pochodz$ studia na temat stanu historycznego dwóch gwar, które sytuuj$ si na przeciwstawnych kra#cach Lu-belszczyzny – Z przesz!o$ci narzecza zamojskiego (1937) oraz Z przesz!o$ci
na-rzecza Kazimierza nad Wis!% (1939), i pierwsze syntetyczne opracowanie gwar
Lubelszczyzny. W&ród przedwojennych artykuQów rutenistycznych powstaQych w okresie kulowskiej dziaQalno&ci Profesora, dotycz$cych jzyka dQugiego pasa pogranicza polsko-ruskiego od Karpat po Polesie, bliskiego Lubelszczy(nie Pod-lasia dotyczy artykuQ Najwa#niejsze zjawiska j!zykowe ruskie w gwarach mi!dzy
Bugiem i Narwi% (1939). W lubelskim okresie powojennym badacz opublikowaQ
kilkana&cie rozpraw, w tym J!zyk polski w obozie koncentracyjnym (1947), Szkic
polonizuj%cej si! ruskiej gwary archaicznej w Dratowie pod H!czn% (1947) oraz
Mazurzenie w ruskiej gwarze pod Siemiatyczami (1950), a tak%e wspólnie z A.
Wolffem Zapiski i roty polskie.
Pierwszy dzie# oficjalnych uroczysto&ci dopeQniQy wyst$pienia rodziny Profe-sora, MaQgorzaty Zi#czuk Nasz Profesor, wspomnienia spotka# z Profesorem WQadysQawem Kuraszkiewiczem Zenona Leszczy#skiego i MichaQa Aesiowa oraz wycieczka po mie&cie pod hasQem W!odawa – miasto trzech kultur. WQodawa jest jednym z niewielu miast, w którym od wieków %yli obok siebie Polacy, Ukrai#cy, BiaQorusini oraz "ydzi. Tradycj wielokulturowo&ci upamitnia i kultywuje co-roczny Festiwal Trzech Kultur: %ydowskiej, polskiej i ruskiej, zwi$zanych z trzema religiami: judaizmem, katolicyzmem i prawosQawiem. Szlakiem trzech wyzna# wiódQ spacer po mie&cie. Uczestnicy uroczysto&ci zwiedzili: barokowy ko&cióQ parafialny p.w. &w. Ludwika z lat 1741-1752, zbudowany wedQug pro-jektu wQoskiego architekta PawQa Fontany przez budowniczego Tomasza Rezlera; cerkiew Narodzenia Naj&witszej Maryi Panny we WQodawie, wybudowan$ w latach 1840-1842 z fundacji Augusta Zamojskiego jako &wi$tynia greckokato-licka, od 1875 roku bd$c$ cerkwi$ prawosQawn$; Wielk$ Synagog wzniesion$ w roku 1764, przy której znajduj$ si jeszcze dwa pokrewne budynki: MaQa Sy-nagoga oraz Bejt ha-midrasz.
W drugim dniu uroczysto&ci jako pierwsi wyst$pili dr Tomasz Lisowski i dr Jolanta MigdaQ (UAM) z referatem Dawna polszczyzna #ywa – uwagi
inspiro-wane pracami profesora W!adys!awa Kuraszkiewicza, wskazuj$c na rozró%nienie
przez Kuraszkiewicza polszczyzny XVI wieku na: mow gwarow$, polszczyzn literack$ i funkcjonuj$cy obok nich jzyk Qaci#ski. Prof. MichaQ Kondratiuk oraz dr Bazyli Siegie# (UwB) w wyst$pieniu Rola j!zyka i nazw w!asnych w
samoi-SPRAWOZDANIA
216
dentyfikacji mniejszo$ci narodowych i etnicznych w regionie bia!ostockim mówili
o czynnikach integruj$cych naród i mniejszo&ci narodowe – o tradycji, kulturze i – w szczególno&ci – o jzyku etnicznym, który niekiedy nie peQni nawet roli jzyka pomocniczego. Dr Marek Olejnik (UMCS) w wyst$pieniu Z
mikrotoponi-mii powiatu w!odawskiego przedstawiQ materiaQ jzykowy zebrany ze 101
miej-scowo&ci powiatu wQodawskiego od informatorów polsko- i ukrai#skojzycznych oraz map odrcznych, wyQaniaj$c najczstsze typy derywacji w kontek&cie geo-graficznym. Prof. Lubow Frolak (UMCS) mówiQa o Funkcjonowaniu fonemów
„y” i „i” w gwarach ukrai"skich, odnosz$c si do teorii Kuraszkiewicza o
ukra-i#skim ikawizmie. Dr Agnieszka Dudek (UMCS) przedstawiaQa Pogranicze
polsko--ukrai"skie w $wietle danych z zakresu obrz!dowo$ci i folkloru, pokazuj$c
pogranicze w znaczeniu kulturowym oraz polsko-ukrai#skie analogie w zakresie obrzdowo&ci. Dr hab. Alicja Pihan-Kijasowa (UAM) zapoznaQa sQuchaj$cych z Tradycjami nauki w Wielkopolsce.
Pod koniec drugiego dnia obrad odbyQa si gor$ca dyskusja, w której udziaQ wzili prof. M. Aesiów, dr Z. GaQecki oraz prof. F. Czy%ewski.
Z okazji uroczysto&ci nadania imienia prof. W. Kuraszkiewicza rondu we WQodawie wydany zostaQ numer specjalny dwumiesicznika &rodowisk twórczych „Lublin. Kultura i SpoQecze#stwo” (2009, nr 2-6), w którym o Profesorze pisz$ M. Zi#czuk, B. Walczak, W. Makarski, S. WarchoQ, M. Aesiów i F. Czy%ewski.
