Konferencja „Sandstone Landscapes III – Diversity, Ecology and Conservation”
– Park Narodowy Gór Sto³owych, Kudowa Zdrój, Polska, 25–28.04.2012
Z koñcem ubieg³ego wieku wœród przyrodnikówukszta³-towa³o siê przekonanie o swoistoœci obszarów piaskowco-wych, wynikaj¹cej z odmiennoœci rzeŸby oraz specyfiki ewolucji morfologicznej. Taka myœl zaowocowa³a organiza-cj¹ konferencji „Sandstone Landscapes”, która odby³a siê na terenie Czeskiej i Saskiej Szwajcarii w 2002 r., grupuj¹c przedstawicieli nauk przyrodniczych, archeologów i kulturo-znawców. Jej efektem jest tom „Sandstone Landscapes” (2007), w którym opisano podstawowe zagadnienia geolo-gii, geomorfologeolo-gii, biologii i historii obszarów piaskowco-wych (Prz. Geol. 57: 465–466). Drugie spotkanie mia³o miejsce w Luksemburgu w 2005 r. Jego wyniki opubliko-wano w 44. numerze czasopisma Ferrantia. Trzecie odby³o siê w Polsce, w Górach Sto³owych, 25–28 kwietnia br.
Organizatorami spotkania byli: Uniwersytet Wroc³awski, Uniwersytet Przyrodniczy we Wroc³awiu, Dyrekcja PN Gór Sto³owych, Stowarzyszenie Geomorfologów Polskich i Miêdzynarodowe Stowarzyszenie Geomorfologów. Organi-zatorom (personalnie zw³aszcza P. Migoniowi, C. Kabale i M. Kasprzakowi) nale¿y podziêkowaæ za perfekcyjne przeprowadzenie konferencji. Na spotkanie przyby³o ponad 60 uczestników z 8 pañstw. Rozpoczêto je podpisaniem porozumienia o wspó³pracy miêdzy dyrekcjami parków narodowych: Czeskiej Szwajcarii, Saskiej Szwajcarii i Gór Sto³owych. W trakcie sesji naukowych pokazano 20 pre-zentacji i blisko 20 posterów o ró¿nej tematyce, od geo-morfologii i gleboznawstwa, poprzez ochronê œrodowiska, klimatologiê, botanikê, do sztuki i filozofii. Zagadnienia geologiczno-geomorfologiczno-gleboznawcze prezentowali chiñscy, czescy, niemieccy i polscy uczestnicy. Przedstawi-ciele Chin przedstawili klasyfikacjê krajobrazów piaskow-cowych uwzglêdniaj¹c¹ kryteria litologiczne, tektoniczne i ewolucjê geomorfologiczn¹. Najwiêcej uwagi poœwiêcili formom zwi¹zanym z krajobrazem typu Danxia (Peng Hua i in.), doszukuj¹c siê nawet zwi¹zków miêdzy nim a filozo-fi¹ taoistyczn¹ (Ren Fang).
Wyst¹pienia czeskich geomorfologów poœwiêcone by³y mikrorzeŸbie powierzchni piaskowcowych, w tym genezie kawern (Adamoviè), rzeŸbie piaskowców o ma³ej zwiêz³oœci (Mikulaš i in.) i obserwacjom ska³ek na Pustyni Nubijskiej (Cilek i in.). Jeden z posterów (Vaøilova i in.) dotyczy³ badañ wspó³czesnej ewolucji najwiêkszego ³uku skalnego w Europie, Pravèickiej Brany w PN Czeskiej Szwajcarii. Pozosta³e odnosi³y siê do zagro¿eñ zwi¹zanych z ruchami masowymi na œcianach skalnych w tym parku (Šafránek, Holešinský) i zagro¿eñ krajobrazu obszarów ska³kowych przez planowan¹ eksploatacjê gazu ³upkowego w okoli-cach Broumova (Kuna).
Niemieccy autorzy pokazali mo¿liwoœci wykorzysta-nia laserowego skaningu lotniczego powierzchni terenu do badañ geomorfologicznych i geologicznych na przyk³adzie Czeskiej i Saskiej Szwajcarii (Csaplovics, Trommler). Poster dotyczy³ tubularnych jaskiñ w piaskowcach triasu
Nadrenii-Palatynatu, których genezy do dziœ nie wyjaœniono (Klose, Knust). Aspekt geologiczny mia³a tak¿e prezentacja pre-historycznej sztuki kamiennej z terenów Hiszpanii i Francji (Auffret).
Autorzy polscy skupili siê g³ównie na Górach Sto³owych. Przedstawili wyniki badañ gleboznawczo-geomorfologicz-nych: mikrostruktur gleb bielicowych (Kaba³a i in.), moni-toringu chemizmu gleb (Kaba³a i in.) oraz ewolucji gleb i rzeŸby wywo³anej wywrotami drzew (Pawlik i in.). Jeden z posterów poœwiêcono zastosowaniu cyfrowego modelu wysokoœciowego w interpretacjach geomorfologicznych (Kasprzak), dwa inne – historycznemu wykorzystaniu bloków piaskowcowych Gór Sto³owych (Migoñ) oraz pochodzeniu blokowisk wystêpuj¹cych na sp³aszczeniach morfologicznych Gór Sto³owych (Migoñ).
Wœród omawianych tematów znalaz³y siê te¿ Karpaty fliszowe. Referat dotyczy³ wyników badañ wieku nacie-ków z niekrasowych jaskiñ beskidzkich (Margielewski i in.). Na posterach pokazano wyniki badañ gleb dokumentuj¹ce znaczenie pod³o¿a piaskowcowego dla ich wykszta³cenia (Kacprzak, Szymañski), porównano tak¿e rzeŸbê ska³ek Beskidu Ma³ego i Czarnohory (Karcz, Stano). Jedn¹ z pre-zentacji poœwiêcono znaczeniu ruchów grawitacyjnych w kszta³towaniu ska³ek piaskowcowych Gór Œwiêtokrzy-skich (Urban).
Istotnymi czêœciami konferencji by³y sesje terenowe w Górach Sto³owych. Na pierwszej zwiedzono masyw Szczeliñca Wielkiego oraz Radkowskie Ska³y. Prowadz¹c grupê na Szczeliniec, P. Migoñ opisa³ rzeŸbê masywu w kontekœcie budowy geologicznej i opowiedzia³ o historii udostêpnienia turystycznego Gór Sto³owych. Ze szczytu obserwowaliœmy ró¿ne geologicznie i morfologicznie pasma górskie Sudetów oraz zmiany zagospodarowania Gór Sto³owych, zaœ podczas przejœcia przez powierzchniê szczytow¹ – ró¿ne przejawy grawitacyjnego rozpadu masy-wu. Schodz¹c w dó³, zobaczyliœmy pozosta³oœci wsi Kar-³ówek istniej¹cej do II wojny œwiatowej (pokazywane przez A. Latochê) oraz mijaliœmy ska³ki zbudowane z piaskowców ni¿szych kompleksów, dochodz¹c do permskiego pod³o¿a.
Próg Ska³ek Radkowskich zbudowany jest z ni¿szego stratygraficznie kompleksu piaskowców, tworz¹cych malow-nicze baszty skalne. Widok z niego w kierunku Wy¿yny Broumowskiej by³ okazj¹ do dokonania ciekawych obser-wacji rzeŸby strukturalnej.
Drug¹ wycieczkê przeprowadzono na terenie Bia³ych Ska³ i na Sawannie £ê¿yckiej. Czêœæ poœwiêcona by³a zagadnieniom glebowym i prowadzona przez C. Kaba³ê. W wykopach obserwowano gleby bielicowe przykrywane przez pokrywy piaszczyste zwi¹zane z erozj¹ ska³ek i wy¿szych odcinków stoków. W drugiej czêœci wycieczki wspólnie z prowadz¹cym P. Migoniem zastanawiano siê nad powstaniem blokowiska Sawanny £ê¿yckiej, z³o¿o-nego z kilkudziesiêciometrowych bloków i po³o¿oz³o¿o-nego na
409
Przegl¹d Geologiczny, vol. 60, nr 8, 2012
410
Przegl¹d Geologiczny, vol. 60, nr 8, 2012
Ryc. 1. G³êbokie rysy wietrzeniowe na powierzchni bloku na Sawannie £ê¿yckiej
Ryc. 2. Ska³ka Pa³ac na szczytowym sp³aszczeniu Szczeliñca
Wielkiego, przy trasie sesji terenowej
sp³aszczeniu utworzonym w twardych marglach i mu³ow-cach, w znacznej odleg³oœci od masywów piaskowcowych. Jedynym wyt³umaczeniem powstania blokowiska jest hipoteza, i¿ stanowi ono relikt takiego masywu.
Konferencja, mimo i¿ nie zgromadzi³a tak wielu ró¿nych specjalistów co poprzednia (brak³o zoologów), jest wa¿nym krokiem w kierunku poznania specyfiki obszarów piaskow-cowych. Jej osi¹gniêcia w zakresie badañ geologiczno--geomorfologicznych to pokazanie nowych metod,
powi¹za-nie badañ geomorfologicznych z gleboznawczymi, szersze w³¹czenie siê specjalistów karpackich w badania obszarów piaskowcowych oraz pojawienie siê tematów azjatyckich. Planowana jest publikacja najwa¿niejszych omawianych na konferencji wyników badañ z zakresu geomorfologii w zeszycie tematycznym Zeitschrift für Geomorphologie.
Jan Urban Serwis fotograficzny na st. 452
Miêdzynarodowa konferencja „Badania geologiczne i hydrogeologiczne
na pograniczu polsko-ukraiñskim” – Lwów, Ukraina, 22–25.05.2012
W dniach 22–25 maja 2012 r. we Lwowie na Ukrainieodby³a siê miêdzynarodowa konferencja pt. „Badania geo-logiczne i hydrogeogeo-logiczne na pograniczu polsko-ukraiñ-skim”. Zosta³a ona zorganizowana przez cztery instytucje z Polski i z Ukrainy – Pañstwowy Instytut Geologiczny – Pañstwowy Instytut Badawczy (PIG-PIB), Instytut Geo-logii i Geochemii Paliw Kopalnych Narodowej Akademii Nauk Ukrainy (IGGPK NANU), Ukraiñskie Towarzystwo Geologiczne oraz Zachidukrgeo³ogija, spó³kê zale¿n¹ przed-siêbiorstwa Nadra Ukrainy – w celu podsumowania polsko--ukraiñskiej wspó³pracy w ostatnim dwudziestoleciu.
Honorowy patronat nad t¹ konferencj¹ objêli dyrekto-rzy reprezentuj¹cy poszczególne placówki naukowe: Jedyrekto-rzy Nawrocki (dyrektor PIG-PIB), Myros³aw Pawluk (dyrek-tor IGGPK NANU), Paw³o Zahorodniuk (przewodnicz¹cy Ukraiñskiego Towarzystwa Geologicznego) oraz Oleksandr ¯ukowskij (dyrektor spó³ki Zachidukrgeo³ogija). W sk³ad komitetu organizacyjnego weszli: Józef Chowaniec, Andrij Pobere¿skyj, Ludmy³a Hafycz, Marek Jasionowski, Danuta Peryt, Tadeusz Marek Peryt i Oksana Stupka.
Spotkanie to sk³ada³o siê z dwóch czêœci – sesji meryto-rycznej (prezentacje ustne i posterowe), na której zapre-zentowano bogaty dorobek naukowy z wielu dziedzin geo-logii oparty na wynikach badañ prowadzonych w ostatnim dwudziestoleciu w ramach polsko-ukraiñskiej wspó³pracy naukowej, i wycieczki terenowej. Referaty oraz postery przedstawiono w blokach tematycznych zwi¹zanych z cza-sem geologicznym, poczynaj¹c od starych jednostek (kale-donidy) a¿ po procesy wspó³czesne.
W tegorocznym miêdzynarodowym forum we Lwowie na Ukrainie wziê³o udzia³ ponad 80 badaczy reprezen-tuj¹cych kilka instytucji naukowych z obu krajów.
W dniu 22 maja badacze polscy i ukraiñscy przedstawili 15 referatów. Zosta³y one wyg³oszone w czterech sesjach i dotyczy³y szerokiego spektrum zagadnieñ zwi¹zanych z geologi¹ z³o¿ow¹, badaniami petrograficznymi, straty-grafi¹, a tak¿e paleontologi¹.
Ze strony polskiej przedstawiono nastêpuj¹ce prezen-tacje ustne:
– Józef Chowaniec, Piotr Freiwald, Tomasz Operacz – „Mo¿liwoœæ opracowania atlasu hydrogeoró¿norodnoœci strefy przygranicznej Polski i Ukrainy na przyk³adzie »Atlasu hydrogeoró¿norodnoœci województwa ma³opolskiego«”;
– Zofia Dubicka, Danuta Peryt – „Otwornice oraz stabilne izotopy tlenu i wêgla w górnym turonie profilu Dubivtsi (Zachodnia Ukraina): implikacje stratygraficzne i paleoœrodowiskowe”;
– Marcin Górka, Barbara Studencka, Marek Jasionowski, Urszula Hara, Anna Wysocka, Danuta Peryt, Przemys³aw Gedl, Andrij Pobere¿skyj – „Œrodkowomioceñski system rafowy Miodoborów (Ukraina) – jego zró¿nicowanie bio-logiczne i litofacjalne”;
– Katarzyna Jarmo³owicz-Szulc – „Etapy badañ anali-tycznych w Karpatach na pograniczu polsko-ukraiñskim w ostatnim dwudziestoleciu”;
– Micha³ Krobicki, Bartosz Rogoziñski – „Utwory wul-kaniczne pogranicza jury i kredy w jednostce oligostromo-wej wschodnich stoków Masywu Pietrasa w Czarnohorze (Karpaty ukraiñskie)”;
– W³odzimierz Mizerski, Orest Stupka, Izabela Olczak--Dusseldorp – „Czy istnieje wschodnio-europejska ga³¹Ÿ Kaledonidów?”;
– Nestor Oszczypko – „Zapadlisko przedkarpackie w Polsce i na Ukrainie – podobieñstwa i ró¿nice”;
– Albin Zdanowski, Wyta³yj F. Szulha – „Z³o¿a wêgla kamiennego na pograniczu Polski i Ukrainy”.
W ramach sesji posterowej przedstawiono ogó³em 41 posterów, z czego 12 polskich, a 29 – ukraiñskich.
Abstrakty wszystkich prezentacji znajduj¹ siê w specjal-nie przygotowanych materia³ach konferencyjnych wydanych pod tytu³em „Badania geologiczne i hydrogeologiczne na pograniczu polsko-ukraiñskim” (tom abstraktów pod redak-cj¹ M. Jasionowskiego i A. Pobere¿skyjego, PIG-PIB, Malekhiv: 1–97). Nak³adem PIG-PIB ukaza³ siê tak¿e Biuletyn Pañstwowego Instytutu Geologicznego nr 449 zatytu³owany „Badania geologiczne i hydrogeologiczne na pograniczu polsko-ukraiñskim” (Warszawa: 1–216) pod redakcj¹ T. M. Peryta, J. Chowañca, M. Jasionowskiego i D. Peryt obejmuj¹cy bogat¹ tematykê badawcz¹ podej-mowan¹ w trakcie wspó³pracy polsko-ukraiñskiej.
W ci¹gu trzech kolejnych dni odbywa³y siê sesje tere-nowe, podczas których w okolicy Lwowa uczestnicy kon-ferencji mieli okazjê podziwiaæ m.in. struktury geomorfo-logiczne Wysokiego Zamku, a tak¿e os³oniêcia kredowe i neogeñskie.
411
Przegl¹d Geologiczny, vol. 60, nr 8, 2012
Materia³y dodatkowe dotycz¹ce konferencji „Sandstone Landscapes III – Diversity, Ecology and Conservation” s¹ dostêpne na stronie internetowej: http://www.pgi.gov.pl/prz_geol, w zak³adce Przegl¹d Geologiczny (2012-08) tom 60, obok notatki.
452
Ryc. 4. Ska³ka Ma³polud na krawêdzi sp³aszczenia szczytowego Szczeliñca Wielkiego w Górach Sto³owych. Fot. J. Urban