Racjonalizacja procesów eksploatacji sieci wodociągowej z wykorzystaniem modeli ARIS

(1)

ANDRZEJ WIECZOREK, TOMASZ SZULC, JANUSZ KARWOT

RACJONALIZACJA PROCESÓW EKSPLOATACJI SIECI WODOCI GOWEJ Z WYKORZYSTANIEM MODELI ARIS

Streszczenie

W artykule zaprezentowano sposób wykorzystania modeli ARIS w poprawie efektywnoci procesów eksploatacji sieci wodocigowej. Opisano najwaniejsze elementy metodologii ARIS. Przedstawiono ponadto przykłady zastosowania dia-gramu alokacji funkcji, diadia-gramu eEPC oraz diadia-gramu procesu biurowego w racjonalizacji czasu wprowadzania danych do wybranego systemu klasy ERP. Słowa kluczowe: eksploatacja, zarządzanie, komputerowe wspomaganie, modelowanie 1. Wprowadzenie

Kierownictwa przedsiĊbiorstw, w celu zagwarantowania konkurencyjnoĞci swoich organizacji w warunkach gospodarki rynkowej podejmują działania mające na celu poprawĊ efektywnoĞci i wydajnoĞci w ich działalnoĞci. Polegają one na usprawnianiu procesów, co siĊ dokonuje poprzez wdraĪanie innowacyjnych rozwiązaĔ: technicznych, organizacyjnych, ekonomicznych itd. Przykładem tych ostatnich mogą byü narzĊdzia informatyczne (sprzĊt i oprogramowanie komputerowe), stosowane dla potrzeb wspomagania działaĔ w róĪnych obszarach działalnoĞci w przedsiĊbiorstwie, w tym zadaĔ z zakresu eksploatacji i utrzymania ruchu Ğrodków technicznych. Aby osiągnąü cel, w jakim wdraĪa siĊ te rozwiązania (poprawa efektywnoĞci i wydajnoĞci) niezbĊdna jest analiza procesów eksploatacji ukierunkowana na znalezienie procesu najbardziej optymalnego ze wzglĊdu na obrane kryteria. Analiza taka pozwoli na wskazanie scenariusza procesu eksploatacji, którego realizacja zagwarantuje najbardziej racjonalne, z punktu widzenia organizacji wykorzystanie wdraĪanych rozwiązaĔ.

Artykuł jest wynikiem badaĔ przeprowadzonych w ramach grantu programu Innowacyjna Gospodarka i opisanych w [5]. Prezentuje on sposób wykorzystania modeli ARIS w poprawie efektywnoĞci procesów i wydajnoĞci systemów eksploatacji sieci wodociągowej. Opisano w nim najwaĪniejsze elementy metodologii ARIS. Scharakteryzowano system komputerowego wspomagania Egeria, którego uĪytkowanie (w zakresie rejestracji danych) ma wpływ na w/w efektywnoĞü i wydajnoĞü. Zaproponowano scenariusze procesów eksploatacji – sekwencje zdarzeĔ, wystĊpujących w wybranej organizacji, którym przypisano osoby wprowadzające dane do systemu komputerowego wspomagania Egeria, dane, które naleĪy do tego systemu wprowadzaü, lokalizacje, w których dane te w tym systemie są rejestrowane, a takĪe Ğrodki techniczne, za pomocą których dane te naleĪy zapisywaü. Pokazano przykłady diagramów –

(2)

333

modeli ARIS: alokacji funkcji, eEPC oraz diagram procesu biurowego, jako ilustracji przedstawionych scenariuszy. Wskazano ponadto najbardziej optymalny ze wzglĊdu na wybrane kryteria scenariusz procesu eksploatacji sieci wodociągowej.

2. Charakterystyka metodologii ARIS

Metodologia ARIS dostarcza metod i narzĊdzi dla potrzeb zarządzania procesami biznesowymi (BPM) przedsiĊbiorstwa z róĪnych punktów widzenia, tj. z perspektywy [1]:

• funkcji – ten punkt widzenia obejmuje działania, czynnoĞci, które transformują nakłady wejĞciowe w wyniki oraz związki miĊdzy nimi w postaci hierarchicznej struktury powiązaĔ. Realizacją funkcji sterują cele przedsiĊbiorstwa, dlatego teĪ cele zaliczono do perspektywy funkcji. Podobnie oprogramowanie uĪytkowe, które komputerowo wspomaga wykonanie funkcji,

• danych – opis zdarzeĔ i stanów obiektów informacyjnych, odnoszących siĊ do działalnoĞci przedsiĊbiorstwa reprezentuje punkt widzenia danych. Perspektywa ta obejmuje dane zewnĊtrzne procesu oraz wiadomoĞci inicjujące realizacjĊ funkcji i potwierdzające jej wykonanie,

• organizacji – perspektywa organizacji zawiera opis jednostek organizacyjnych, zasobów ludzkich i rzeczowych, zaangaĪowanych w procesy przedsiĊbiorstwa oraz relacje miĊdzy nimi i ich struktury,

• nakładów / wyników – perspektywa nakładów / wyników obejmuje rzeczowe i informacyjne nakłady wejĞciowe i efekty realizacji funkcji, z uwzglĊdnieniem przepływów pieniĊĪnych, • sterowania – perspektywa sterowania to opis powiązaĔ miĊdzy wymienionymi powyĪej

punktami widzenia, obejmuje elementy wszystkich pozostałych punktów widzenia. W ramach tego opisu przedstawiane są w spójny sposób przebiegi procesów przedsiĊbiorstwa. Dlatego teĪ perspektywa ta nazywana jest punktem widzenia procesów.

Modelem procesów eksploatacji, według [2] jest spójne przedstawienie i opis wszystkich zadaĔ przedsiĊbiorstwa, połączonych przez wywołujące je lub przez nie wywołane zdarzenia. Model procesów stanowi opis specyficznej dla przedsiĊbiorstwa rzeczywistoĞci z funkcjonalnego i dynamicznego punktu widzenia. Podstawowymi modelami procesów eksploatacji są [1, 2]: • metoda sterowanych zdarzeniami łaĔcuchów procesów – eEPC (extended Event – Driven

Process Chain) – ten typ diagramu jest uĪywany w konfiguracji komputerowego systemu klasy ERP oraz optymalizacji procesu,

• diagram procesu biurowego – diagram ten jest zbliĪony do diagramu eEPC, jednakĪe jest on w mniejszym stopniu oparty o rejestrowane dane, natomiast w wiĊkszym stopniu oparty na funkcjach. W rzeczywistoĞci jest rzeczą łatwą przekształcaü diagram eEPC w diagram procesu biurowego i odwrotnie. Zasady przebudowania diagramu z jednego typu na inny zostały zaprezentowane w tabeli 3. NaleĪy odnotowaü odnotowanie, Īe symbole klasterów (patrz: tabela 3) nie mogą byü reprezentowane na diagramie procesu biurowego,

• diagram drzewa funkcji – diagram ten jest wykorzystywany w celu opisu funkcji i bardziej dokładnie, aby rozdzieliü ten diagram na róĪne czĊĞci. MoĪe byü uĪyteczny, gdy istnieje potrzeba opisania złoĪonej funkcji. Jedynym symbolem, który jest niezbĊdny, aby narysowaü diagram jest symbol funkcji. Diagram jest drzewem, na którym opisana funkcja jest dzielona na mniejsze, niezbĊdne do realizacji,

Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 40, 2011

(3)

Andrzej Wieczorek, Janusz Karwot, Tomasz Szulc Racjonalizacja procesów

334

• łaĔcuch wartoĞci dodanej przedsiĊbiorstwa bezpoĞ aby razem z nią tworzy

w przedsiĊbiorstwie główne funkcje. Funkcja mo reprezentuje funkcjĊ, która do procesu wnosi warto • diagram alokacji funkcji

funkcjĊ. MoĪe byü rzeczą • diagram procesu przemys owego

Dla potrzeb opracowania sce

alokacji funkcji oraz diagram procesu biurowego. Symbole, wykorzystywane w tworzeniu diagramów: eEPC oraz alokacji funkcji przedstawiaj

Tabela 1. Specyfikacja symboli wykorzyst

Symbol Nazwa Zdarzenie Funkcja Jednostka organizacyjna Klaster obiekt informacyjny Typ aplikacji Logiczne łączniki

Andrzej Wieczorek, Janusz Karwot, Tomasz Szulc

Racjonalizacja procesów eksploatacji sieci wodocigowej z wykorzystaniem modeli ARIS

ci dodanej – diagram łaĔcucha wartoĞci dodanej opisuje proces, który do biorstwa bezpoĞrednio wnosi wartoĞü dodaną. KaĪda funkcja jest po

ą tworzyü specyficzną sekwencjĊ. Pomaga to pozna

biorstwie g ówne funkcje. Funkcja moĪe byü dzielona na podfunkcje. Symbol ten Ċ, która do procesu wnosi wartoĞü dodaną,

diagram alokacji funkcji – diagram ten jest wykorzystywany, aby dokładnie opisa rzeczą waĪną zbadanie, gdzie funkcja jest realizowana, przez kogo itd., diagram procesu przemysłowego – diagram ten jest zbliĪony do diagramu procesu biurowego. Dla potrzeb opracowania scenariuszy procesów eksploatacji wykorzystano diagramy: eEPC, alokacji funkcji oraz diagram procesu biurowego. Symbole, wykorzystywane w tworzeniu

: eEPC oraz alokacji funkcji przedstawiają tabele: 1 oraz 2.

Tabela 1. Specyfikacja symboli wykorzystywanych w tworzeniu diagramów eEPC [1, 2].

Nazwa Znaczenie

Zdarzenie Jest to stan. Jest to element bierny. Opisuje okoliczno wystĊpuje funkcja. Przykład zdarzenia: ‘dokument wype niono’.

Funkcja

Jest to aktywna czĊĞü diagramu eEPC. UmoĪliwia modelowanie zadania lub czynnoĞci w przedsiĊbiorstwie i umo

pomiĊdzy stanami. Np. funkcja ‘zatwierdziü’ pozwala na przej stanu ‘niezatwierdzony’ do stanu ‘zatwierdzony’. Funkcje s reprezentowane przez prostokąty o zaokrąglonych k

Jednostka organizacyjna

Symbol ten reprezentuje osobĊ lub serwis przedsi

stosowany, aby wyjaĞniü, kto jest odpowiedzialny za realizacj funkcji. Na przykład: jednostką organizacyjną jest TESW. Jednostka jest reprezentowana przez elipsĊ z pionową lini

symbolu. Klaster –

obiekt informacyjny

Jest to zbiór obiektów informacyjnych i powią

Odwzorowuje obiekty realnego Ğwiata. Na przyk ad: specyficzne dane (data, nazwa…) zapisywane w zeszycie. Klastery s reprezentowane przez prostokąt z pionowymi liniami znajduj siĊ w obszarze symbolu.

Typ aplikacji

Typ oprogramowania, które wspomaga wykonywanie funkcji. Symbol ten został wykorzystywany w badaniach w celu pokazania w prowadzonych analizach znaczenia systemu EGERIA, a w szczególnoĞci jego modułów. Typ aplikacji jest reprezentowany przez niebieski prostokąt z dwoma pionowymi liniami

siĊ w obszarze symbolu. Logiczne

ączniki

Są stosowane, gdy wystĊpuje potrzeba rozdzielenia lub grupowania przepływu procesu. Dla celów badaĔ wykorzystano jedynie relacje ‘AND’.

gowej z wykorzystaniem modeli ARIS

ci dodanej opisuje proces, który do da funkcja jest połączona z inną, . Pomaga to poznaü, czym są dzielona na podfunkcje. Symbol ten n jest wykorzystywany, aby dok adnie opisaü jedną zbadanie, gdzie funkcja jest realizowana, przez kogo itd.,

ony do diagramu procesu biurowego. nariuszy procesów eksploatacji wykorzystano diagramy: eEPC, alokacji funkcji oraz diagram procesu biurowego. Symbole, wykorzystywane w tworzeniu

ywanych w tworzeniu diagramów eEPC [1, 2].

Jest to stan. Jest to element bierny. Opisuje okolicznoĞci, w których puje funkcja. Przyk ad zdarzenia: ‘dokument wypełniono’.

eEPC. UmoĪliwia modelowanie biorstwie i umoĪliwia zmianĊ

’ pozwala na przejĞcie ze stanu ‘niezatwierdzony’ do stanu ‘zatwierdzony’. Funkcje są

glonych kątach.

lub serwis przedsiĊbiorstwa. Jest , kto jest odpowiedzialny za realizacjĊ

ą jest TESW. Jednostka ą linią w lewej czĊĞci Jest to zbiór obiektów informacyjnych i powiązaĔ miĊdzy nimi. wiata. Na przykład: specyficzne w zeszycie. Klastery są t z pionowymi liniami znajdującymi Typ oprogramowania, które wspomaga wykonywanie funkcji. Symbol ten zosta wykorzystywany w badaniach w celu pokazania w onych analizach znaczenia systemu EGERIA, ci jego modu ów. Typ aplikacji jest reprezentowany t z dwoma pionowymi liniami znajdującymi rozdzielenia lub grupowania wykorzystano jedynie relacje

(4)

E STOWARZYSZENIE ZARZ

Tabela 2. Specyfikacja symboli wykorzystywanych w tworzeniu diagramów alokacji funkcji [1, 2] Symbol Nazwa Funkcja Jednostka organizacyjna Klaster – obiekt informacyjny Typ aplikacji UmiejĊtnoĞü Lokalizacja POLS

Tabela 2. Specyfikacja symboli wykorzystywanych w tworzeniu diagramów alokacji funkcji [1, 2]

Nazwa Znaczenie

Funkcja Jest to funkcja, którą zamierza siĊ opisaü.

Jednostka

organizacyjna Symbol ten ma takie samo znaczenie, jakie posiada w diagramie eEPC. obiekt

informacyjny Symbol ten ma takie samo znaczenie, jakie posiada w diagramie eEPC.

Typ aplikacji Symbol ten posiada takie samo znaczenie, jakie posiada w diagramie eEPC.

ĊtnoĞü Jest stosowany, aby opisa_niezb_{Ċdna w celu realizacji funkcji.}ü, która specyficzna umiej

Lokalizacja Opisuje lokalizacjĊ, w której wystĊpuje funkcja.

335

Tabela 2. Specyfikacja symboli wykorzystywanych w tworzeniu diagramów alokacji funkcji [1, 2]

Symbol ten ma takie samo znaczenie, jakie posiada w diagramie eEPC.

takie samo znaczenie, jakie posiada w diagramie

, która specyficzna umiejĊtnoĞü jest Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management

(5)

Racjonalizacja procesów eksploatacji sieci wodocigowej z wykorzystaniem modeli ARIS 336

3. Charakterystyka systemu Egeria jako narzdzia poprawy efektywnoci procesów i wydajnoci systemów eksploatacji sieci wodocigowej

System komputerowego wspomagania Egeria jest systemem klasy ERP (ang. Enterprise Resource Planning). System ten umoĪliwia ewidencjonowanie danych o działalnoĞci wybranych obszarów działalnoĞci przedsiĊbiorstwa, a takĪe wspomaga podejmowanie decyzji w tych obszarach działaĔ zarządczych. Składa siĊ on z nastĊpujących modułów: windykacja naleĪnoĞci, billing, CRM, Ğrodki trwałe, gospodarka materiałowa, zaopatrzenie, controlling, rozliczenie kosztów, moduł FK, kadry płace, zarządzanie klientem – Biuro Obsługi Klienta, moduł obsługi dokumentów, zarządzanie projektem, remonty i obsługa techniczna. Ekran modułu ROT przedstawia rys. 1.

Rysunek 1. Ekran modułu ROT systemu Egeria ħródło: Opracowanie własne.

(6)

337

4. Przykłady wykorzystania diagramów ARIS w racjonalizacji czasu wprowadzania danych do wybranego systemu klasy ERP

Diagramy ARIS wykorzystano w analizach procesów eksploatacji, prowadzonych w PrzedsiĊbiorstwie Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Rybniku (PWiK) (diagramy te mogą byü wykorzystane w innym dowolnym wybranym przedsiĊbiorstwie wodociągowym o zbliĪonej strukturze organizacyjnej). Zastosowanie i wykorzystanie diagramu ARIS było moĪliwe dziĊki zaangaĪowaniu specjalistów PWiK Sp. z o.o. w Rybniku we współpracy z naukowcami Politechniki ĝląskiej. Celem analiz było okreĞlenie wpływu czasu, lokalizacji oraz Ğrodków technicznych rejestracji danych eksploatacyjnych w systemie komputerowego wspomagania Egeria na efektywnoĞü procesu eksploatacji, ze wzglĊdu na wybrane kryteria (czas, koszt realizacji procesu eksploatacji). Przeprowadzono je w oparciu o:

• modele: diagramy: alokacji funkcji, eEPC oraz procesu biurowego, • procedury wprowadzania danych do systemu Egeria, opisane w [5].

Badania nad procesami eksploatacji polegały na analizie wybranych scenariuszy procesów eksploatacji sieci wodociągowej, róĪniących siĊ:

• uczestnikami procesu eksploatacji,

• ich zaangaĪowaniem w realizacjĊ poszczególnych etapów tego procesu, • czasem i miejscem realizacji zadaĔ,

• Ğrodkami technicznymi przetwarzania danych oraz ich wykorzystaniem na poszczególnych etapach procesu eksploatacji,

Przeprowadzoną analizĊ skoncentrowano na nastĊpujących scenariuszach procesów eksploatacji:

• scenariusz 0 – scenariusz ten ilustruje proces wystĊpujący aktualnie w badanej organizacji. Zakłada on, Īe wybrane dane eksploatacyjne są wprowadzane przed rozpoczĊciem zadaĔ z zakresu obsługiwania sieci wodociągowej, np. lista obsług i napraw. Wówczas pozostałe dane, np. koszty, roboczogodziny, wykorzystane materiały są wprowadzane po ukoĔczeniu wszystkich prac. Podczas realizacji zadaĔ nie wprowadza siĊ jakichkolwiek danych, które pozwalałyby monitorowaü koszty realizacji zadaĔ oraz postĊp w ich realizacji,

• scenariusz 1 – istota proponowanego scenariusza polega na tym, Īe wybrani pracownicy wprowadzają dane z wykorzystaniem komputerów, posiadających lokalny dostĊp do systemu Egeria przez sieü komputerową w PWiK. Zakłada on rejestrowanie przez mistrza w systemie Egeria danych (tj. wykorzystanych materiałów oraz roboczogodzin przeznaczonych na prace) codziennie w koĔcowej fazie realizowanej obsługi lub naprawy (gdy brygada obsługowa/naprawcza przemieszcza siĊ z miejsca, w którym wykonywała pracĊ do siedziby PWiK). MoĪna przyjąü, Īe jeĪeli zadanie jest realizowane w okresie kilku dni, dane są rejestrowane w systemie wspomagającym w trakcie wykonywania obsług / napraw,

• scenariusz 2 – w celu skrócenia czasu, jaki pracownicy utrzymania ruchu w PWiK przeznaczają na wprowadzanie danych do systemu Egeria zaproponowano rozwiązanie, którego istota polega na przekazaniu tego zadania do realizacji jednemu pracownikowi, odpowiedzialnemu wyłącznie za rejestrowanie okreĞlonego zbioru danych; zakłada siĊ, Īe wĞród nich są regularnie ewidencjonowane dane o zleceniach (pracy) oraz przypisanych im czynnoĞciach. Pracownik wprowadzający dane (którym moĪe byü planista utrzymania ruchu) jest odpowiedzialny zarówno za wprowadzanie danych dla potrzeb planowania zadaĔ

(7)

obsługowo – naprawczych, jak i za ich realizacjĊ. Rejestruje on dane po powrocie pracowników, wykonujących obsługĊ/naprawĊ, do siedziby PWiK na podstawie standardowych, przekazywanych przez mistrza dokumentów,

• scenariusz 3 – jest on zbliĪony do scenariusza 2. W celu zlikwidowania niedogodnoĞci, jaka wystĊpuje w scenariuszu 2, iĪ pracownik rejestrujący dane w systemie Egeria ma duĪo pracy do wykonania, do tego zadania moĪna zaangaĪowaü dwie dodatkowe osoby, które są odpowiedzialne za rejestrowanie wszystkich danych, wprowadzanych do omawianego systemu. Pracownik 1 jest odpowiedzialny za rejestrowanie danych, które są wprowadzane przed wykonaniem obsługi / naprawy (na etapie planowania zadaĔ obsługowo – naprawczych); przykładem tych danych są obsługi/naprawy, wyszczególnione na liĞcie zadaĔ do wykonania. Pracownik 2 zajmuje siĊ wprowadzaniem danych bezpoĞrednio przed ukoĔczeniem obsługi / naprawy,

• scenariusz 4 – zakłada on wprowadzanie, przez pracownika zewnĊtrznego (zatrudnionego w firmie obcej w ramach umowy o Ğwiadczeniu przez nią usługi na rzecz PWiK), danych w miejscu wykonywania obsługi / naprawy oraz ich rejestracjĊ w bazie danych systemu Egeria, dostĊpnego na laptopie. Dane (w szczególnoĞci dane o kosztach bezpoĞrednich: materiałów, robocizny, usług, inne) są wprowadzane do systemu Egeria, bezpoĞrednio przyjeĨdzie pracownika / pracowników na miejsce wykonywania obsługi/naprawy oraz w trakcie realizacji tego zadania. Zadanie pracownika zewnĊtrznego polega na zadawaniu wykonującemu zadanie robotnikowi pytaĔ o czas rozpoczĊcia i zakoĔczenia realizacji prac oraz wykorzystane materiały. Koszt napraw zewnĊtrznych jest wprowadzany do bazy danych z udziałem przedstawicieli firmy zewnĊtrznej. JeĞli wystĊpuje rozbieĪnoĞü pomiĊdzy materiałem, który został zakupiony a tym, który był uĪyty, robotnik powinien udzieliü wyjaĞnienia,

• scenariusz 5 – podobnie, jak to ma miejsce w przypadku scenariusza 4 dane są rejestrowane na laptopie w miejscu wykonywania obsługi / naprawy. W przypadku scenariusza 5 dane wprowadza jeden z pracowników wykonujących obsługi / naprawy (laptop stanowi czĊĞü jego wyposaĪenia) w chwili czasu, w której pozostali pracownicy pakują wyposaĪenie obsługowe/naprawcze po zakoĔczonej pracy. Scenariusz ten zakłada równieĪ moĪliwoĞü wprowadzania danych podczas transportu pracowników z miejsca realizacji obsługi/naprawy do siedziby PWiK.

Wybrane diagramy ARIS, reprezentujące scenariusz 0 procesu eksploatacji przedstawiają rysunki: 2 i 3.

(8)

E STOWARZYSZENIE ZARZ

Rys 2. Diagram alokacji funkcji scenariusza 0 ħródło: Opracowanie własne.

ħródło: Opracowanie własne. POLS

Rys 2. Diagram alokacji funkcji scenariusza 0 łasne.

Rysunek 3. Diagram eEPC scenariusza 0 ródło: Opracowanie własne.

339 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management

(9)

5. Podsumowanie i wnioski

Przeprowadzona analiza, mająca wyłącznie charakter jakoĞciowy wykazała zarówno zalety, jak i wady poszczególnych scenariuszy procesów eksploatacji. Istotną wadą scenariusza 0 jest moĪliwoĞü pojawienia siĊ błĊdów, zaniedbaĔ i opóĨnieĔ w rejestracji danych, poniewaĪ zgodnie z tym scenariuszem wybrane dane są wprowadzane do systemu Egeria dopiero po ukoĔczeniu naprawy/obsługi. NiebezpieczeĔstwa te uzasadniają potrzebĊ realizacji innych scenariuszy, zakładających inne chwile czasu, osoby oraz miejsca rejestracji danych w bazie danych narzĊdzia komputerowego, bĊdącego przedmiotem rozwaĪaĔ. Wskazują równieĪ, jeĞli jest to uzasadnione i jest to moĪliwe, na koniecznoĞü systematycznego rejestrowania danych. ZasadnoĞü takiego rozwiązania moĪna ustaliü, wykazując wystąpienie efektu skrócenia całkowitego czasu pracy przeznaczonego na rejestracjĊ danych w systemie Egeria, jeĞli porówna siĊ efekt wynikający z wyeliminowania poĞrednich kroków w rejestrowaniu danych, polegających na ich zapisywaniu na dokumencie papierowym, jeszcze przed ich wprowadzaniem do systemu Egeria, z efektem osiągniĊtym w przypadku, gdy dane do tego systemu są wprowadzane cyklicznie w wybranych chwilach czasu – wówczas wprowadzanie w danych moĪe nastĊpowaü szybciej (aniĪeli w przypadku, gdy dane są wprowadzane systematycznie), poniewaĪ czynnoĞci rejestracji danych mają charakter powtarzalny. JeĞli dane byłyby wprowadzane do bazy danych systemu wspomagającego w miejscu wykonywania obsług / napraw moĪe wystąpiü zarówno problem posiadania dostĊpu do sieci komputerowej (co jest wymagane, aby móc pracowaü z wykorzystaniem systemu Egeria), jak i problem związany z bezpieczeĔstwem takiego dostĊpu. OszczĊdnoĞci czasu ewidencjonowania danych moĪna takĪe osiągnąü realizując scenariusz 2 polegający na zaangaĪowaniu jednej osoby do wprowadzania danych; jej przygotowanie widoczne w posiadanej wiedzy oraz umiejĊtnoĞciach w zakresie uĪytkowania systemu Egeria przyczyniałoby siĊ do przeznaczania mniejszej iloĞci czasu na wprowadzanie do niego danych, a takĪe do popełniania mniejszej iloĞci błĊdów, aniĪeli w przypadku, gdyby zadanie to było wykonywane przez róĪne osoby, słabo przygotowane do jego wykonania. Wadą takiego scenariusza jest koniecznoĞü wykonania duĪej iloĞci pracy wykonywanej przez jedną, specjalnie wynajĊtą do tego osobĊ, posiadającą jednoczeĞnie duĪą odpowiedzialnoĞü za rejestracjĊ danych. Dlatego teĪ właĞciwszym jest scenariusz 3, zakładający rozdzielenie pracy i odpowiedzialnoĞci pomiĊdzy dwie osoby. Istotną zaletą scenariuszy 4 i 5, ze wzglĊdu na wprowadzanie na bieĪąco danych w miejscu wykonania obsługi/naprawy jest zapewnienie moĪliwoĞci monitorowania kosztów (poniesionych na eksploatacjĊ) w czasie. Mankamentem scenariusza 5 jest wymaganie od przynajmniej jednego pracownika brygady roboczej, realizującej zadania z zakresu obsługiwania, wiedzy oraz umiejĊtnoĞci w zakresie uĪytkowania systemu Egeria. Rozwiązaniem w ramach scenariusza 5, które naleĪałoby stosowaü ostroĪnie jest moĪliwoĞü uzupełniania danych oraz informacji podczas transportu do przedsiĊbiorstwa (po zakoĔczonej pracy). Rozwiązanie to jest jednak mało odpowiednie, poniewaĪ czĊsto siĊ zdarza, Īe w czasie transportu pracownicy prowadzą z sobą rozmowĊ, co moĪe przeszkadzaü i przyczyniaü siĊ do wystĊpowania błĊdów w rejestracji danych. Pozytywną stroną tego scenariusza jest fakt, Īe brygady robocze na sobie polegają. Jest rzeczą powszechnie znaną, iĪ przypisanie pracownikom odpowiedzialnoĞci i niezaleĪnoĞci dostarcza im dodatkowej motywacji i zachĊca ich do lepszej pracy.

UwzglĊdniając zalety i wady powyĪszych scenariuszy, ze wzglĊdu na potrzebĊ spełnienia kryteriów: kosztów oraz jakoĞci wprowadzania danych do systemu komputerowego wspomagania

(10)

341

zaproponowano wdroĪenie w działalnoĞci badanej organizacji, scenariusza, który byłby kombinacją scenariuszy 2 i 3. Zgodnie z tym scenariuszem w kaĪdym wiĊkszym dziale dane do systemu Egerii wprowadzałaby jedna lub kilka osób. Aby efektywnie je rejestrowaü, pracownicy wykonujący to zadanie powinni posiadaü niezbĊdną wiedzĊ o systemie oraz doĞwiadczenie, aby szybko wprowadzaü dane, z małym prawdopodobieĔstwem popełnienia błĊdów.

Analizy z wykorzystaniem modeli ARIS przeprowadzono ze wzglĊdu na potrzebĊ:

• zmniejszenia kosztów (materiałowych i pracowników) wprowadzania danych do systemu Egeria,

• skrócenia czasu wprowadzania tych danych, • ograniczenia liczby popełnianych błĊdów,

• bardziej efektywnego zarządzania eksploatacją sieci wodociągowej.

Stanowią one pierwszy krok w kierunku racjonalizacji procesów eksploatacji. Dalsze działania powinny polegaü na:

• weryfikacji poprawnoĞci wyboru zaproponowanego scenariusza polegającej na ocenie iloĞciowej przypisanego mu procesu eksploatacji; ocena taka powinna byü oparta rzeczywiste czasy i koszty eksploatacji sieci wodociągowej, poniesione w badanej organizacji,

• analizie procesów eksploatacji odpowiadających scenariuszom: 1 – 5, z wykorzystaniem metod symulacji komputerowej oraz modeli ARIS (są one dostĊpne w ramach komputerowego narzĊdzia ARIS Toolset, w którym zaimplementowano omawiane modele), • podjĊciu decyzji o wdroĪeniu scenariusza optymalnego wraz ze wskazaniem wytycznych

dotyczących rejestracji danych w systemie bazodanowym.

Ze wzglĊdu na potrzebĊ poprawy, w zakresie zapewnienia podatnoĞci systemów na rejestracjĊ danych, nastĊpstwem opisanych powyĪej analiz mogą byü równieĪ modyfikacje baz danych uĪytkowanego systemu komputerowego wspomagania lub/i jego (całkowite lub czĊĞciowe) zastąpienie innym, tej samej lub innej klasy systemem komputerowego wspomagania (np. uzupełnienie i w wybranym zakresie zastąpienie działania systemu klasy ERP systemem klasy CMMS).

Przeprowadzone analizy z wykorzystaniem modeli ARIS pokazują, iĪ wybranych przypadkach, dla potrzeb analizy procesów eksploatacji naleĪy wykorzystywaü modele, które ze wzglĊdu na potrzebĊ stwierdzenia spełnienia zadanych kryteriów uwzglĊdniają nie tylko czynnoĞci o charakterze wykonawczym (obsługi, naprawy, diagnozowanie), ale równieĪ czynnoĞci związane z przekazywaniem oraz przetwarzaniem informacji, a takĪe czynnoĞci związane z podejmowaniem decyzji.

(11)

%LEOLRJUDILD

[1] Bartak J., David L.: Methods and techniques for process modification of recording data on water network maintenance to Egeria system. Raport z odbytej praktyki, PrzedsiĊbiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Rybniku – Politechnika ĝląska, Rybnik – Zabrze – Saint Etienne 2010.

[2] Gabryelczyk R.: ARIS w modelowaniu procesów biznesu. Wydawnictwo DIFIN, Warszawa 2006.

[3] KaĨmierczak J.: Eksploatacja systemów technicznych. Wydawnictwo Politechniki ĝląskiej, Zabrze 2010.

[4] Materiały Comarch Egeria. www.comarch.pl.

[5] Raporty z pracy NB-11/ROZ-3/2010: Zintegrowany, inteligentny system monitorowania i zarzdzania sieci wodocigów na terenie działalnoci PWiK sp. z o.o. w Rybniku. Projekt badawczy realizowany w ramach pakietu Innowacyjna Gospodarka, działania 1.4 – 4.1. Data realizacji: 01.10.2010 – 30.09.2012.

(12)

343

THE OPTIMIZATION OF MAINTENANCE PROCESSES OF WATER PIPE NETWORK WITH THE USE OF ARIS MODELS

Summary

In the article the method of ARIS models use in optimization of maintenance processes of water pipe network has been presented. The most important elements of ARIS methodology were introduced. Moreover the examples of application of func-tion allocafunc-tion diagram, eEPC diagram and office process diagram in optimizafunc-tion of time of data recording to the selected computer system of ERP class were re-vealed.

Keywords: maintenance management, computer support, modelling

Andrzej Wieczorek Tomasz Szulc Politechnika ĝląska

Wydział Organizacji i Zarządzania Instytut InĪynierii Produkcji ul. Roosevelta 26, 41-800 Zabrze

tel.: +4832 2777363, +4832 2777364, +48323777311 e-mail: Andrzej.Wieczorek@polsl.pl

Tomasz.Szulc@polsl.pl Janusz Karwot

PrzedsiĊbiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Rybniku Sp. z o.o. ul. Pod Lasem 62, 44-210 Rybnik

tel. +4832 4328001

e-mail: jkarwot@pwik-rybnik.pl