Przyszłość wiedzy i szkolnictwa wyższego – spojrzenie praktyka

(1)

. .

PRZYSZŁO

ŚĆ

WIEDZY

PRZYSZŁO

ŚĆ

WIEDZY

I SZKOLNICTWA WY

Ż

SZEGO

I SZKOLNICTWA WY

Ż

SZEGO

–

SPOJRZENIE PRAKTYKA

XIX Jesienne Spotkania PTI XIX Jesienne Spotkania PTI

Mrągowo 2003

Mrągowo 2003 Krzysztof

Krzysztof PawPawłłowskowskii

R

(2)

1. Tytułem wprowadzenia

–

_–

powszechnie

_powszechnie

znane prawdy o wiedzy i uniwersytecie

•

• wiedza użyteczna

wiedza użyteczna

•

• wiedza tajemna

wiedza tajemna

•

• wiedza jako zasób środowiskowy,

wiedza jako zasób środowiskowy,

zamknięty

•

• wiedza rozproszona w społeczeństwach

wiedza rozproszona w społeczeństwach

lokalnych

WYŻSZA SZKOŁA BIZNESU NATIONAL - LOUIS UNIVERSITY

(3)

•

• uniwersytet i jego konkurenci

uniwersytet i jego konkurenci

(akademie rycerskie, ośrodki zakonne,

towarzystwa naukowe)

•

• uniwersytet

uniwersytet

–

gromadzenie, porządkowanie,

przetwarzanie i przekazywanie wiedzy

•

• uniwersytet

uniwersytet

–

wkład Europy w rozwój

cywilizacji

Tylko kościoły i uniwersytety przetrwały

(4)

•

• tylko cywilizacja europejska zaowocowała

tylko cywilizacja europejska zaowocowała

rozwojem nauki i otwarciem dostępu do

wiedzy;

•

• pozostałe cywilizacje były zamknięte;

pozostałe cywilizacje były zamknięte;

•

• ruchliwość Europejczyków i ciekawość

ruchliwość Europejczyków i ciekawość

ś

wiata

ś

wiata

(5)

„Rewolucje” uniwersyteckie

I

–– gdy powstały uniwersytety i doszło do połączenia gdy powstały uniwersytety i doszło do połączenia wiedzy wcześniej odseparowanej od siebie

wiedzy wcześniej odseparowanej od siebie

(matematyka, scholastyka, wiedza użyteczna);

II

–– gdy uniwersytety stały się miejscem gdy uniwersytety stały się miejscem produkowania wiedzy;

produkowania wiedzy;

III

–– teraz, gdy do badań i kształcenia doszedł człon teraz, gdy do badań i kształcenia doszedł człon powiązania uniwersytetu ze światem zewnętrznym

(6)

Trzy nurty kształcenia

zawodowy

kulturowy

metodyczny

(7)

Dwa obszary

oczekiwań i wymagań

I

-

prowadzenie badań i kształcenia

II

-

odgrywanie roli w otaczającej

wspólnocie regionalnej i narodowej

(8)

Wg

Romana Galara

ewolucyjny charakter zmian ewolucyjny charakter zmian społecznych

społecznych -- uniwersytet powinien być miejscowy, które uniwersytet powinien być miejscowy, które chroniłoby i przekazywało zweryfikowany praktyką kod

chroniłoby i przekazywało zweryfikowany praktyką kod

obyczajowy, kulturowy i technologiczny niezbędny dla

dalszego ewolucyjnego rozwoju ludzkości.

Uniwersytet

Uniwersytet –– „gigantyczny odkurzacz z zespołów „gigantyczny odkurzacz z zespołów

filtrów”?, który zasysa całą wiedzę tworzoną,

modyfikowaną i wymienianą, a następnie porządkuje ją

poprzez porównanie z obowiązującym kodem

i przekazuje studentom.

(9)

Zwiększenie liczby miejsc

tworzenia i modyfikowania wiedzy

•

• szkoły wyższeszkoły wyższe •

• instytuty badawczeinstytuty badawcze •

• ośrodki badawcze korporacjiośrodki badawcze korporacji •

• małe i średnie firmymałe i średnie firmy •

• thinkthink-- tankitanki

•

• towarzystwa naukowetowarzystwa naukowe •

• korporacje zawodowekorporacje zawodowe •

(10)

Wiek XX

umasowienie szkolnictwa wyższego,

zdemokratyzowanie dostępu do wiedzy,

edukacja

–

ważna część gospodarki

ś

wiatowej, w USA przemysł edukacyjny

ś

wiatowej, w USA przemysł edukacyjny

635

635 mld

mld

USD, w tym szkolnictwo wyższe

105

105 mld

mld

USD,

robotnicy wiedzy

(11)

2. Współczesna kondycja szkolnictwa

wyższego

Świat Świat I

I uczelnie amerykańskieuczelnie amerykańskie

II

II europejski świat Akademiieuropejski świat Akademii

III

III rosnąca pozycja uniwersytetów regionu rosnąca pozycja uniwersytetów regionu Pacyfiku

Pacyfiku

IV

IV uczelnie państw zmieniających system uczelnie państw zmieniających system (Rosja, Chiny)

(Rosja, Chiny)

V

(12)

Co będzie z nauką

i uniwersytetami europejskimi ?

Udział pro ce nto wy laure ató w nag ró d nauko wych No bla wg naro do wo ś ci przyznanych w latach 1900-2000

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 1900-1910 1930-1940 1960-1970 1990-2000 Lata U d z ia ł [% ] EUROPA AMERYKA INNE

(13)

Przewagi uczelni amerykańskich

skuteczne zarządzanie

stabilność finansowa i organizacyjna

atmosfera życia akademickiego

–

łącząca

faculty

(14)

w Unii Europejskiej o szkole wyższej

decydują: profesorzy i politycy

w USA ważną rolę odgrywają

menedżerowie szkół wyższych

w Europie

–

rektor (strategia przetrwania

czy powrotu)

w USA

–

prezydent

-

profesjonalista

(15)

Unia Europejska

–

„

rozsmarowywanie

”

pieniędzy

USA

–

koncentracja środków publicznych

(głównie federalnych) na wsparciu

najlepszych

(16)

w USA

–

większa „ruchliwość” otoczenia

społecznego uniwersytetu, szybsza

wymiana wiedzy i intensywniejsze jej

gromadzenie

system wyłania i wykorzystuje

innowatorów

(17)

Polska

2003

–

koniec wzrostu ilościowego

200 tys. miejsc na studiach stacjonarnych

(150 tys. + 50 tys.)

trwała przewaga podaży nad popytem

(18)

Polski cud edukacyjny lat 90

-

_-

tych

_tych

społeczna rewolucja mentalna na początku społeczna rewolucja mentalna na początku lat 90

lat 90--tych tych –– wykształcenie stało się poszukiwaną wykształcenie stało się poszukiwaną wartością

wartością

nagły wzrost zapotrzebowania społecznego na nagły wzrost zapotrzebowania społecznego na studia

studia

przedsiębiorcza odpowiedź środowiska przedsiębiorcza odpowiedź środowiska akademickiego:

akademickiego:

-- uczelnie państwowe uczelnie państwowe –– wzrost liczby miejsc na wzrost liczby miejsc na studiach zaocznych

studiach zaocznych

-- utworzenie 250 uczelni niepaństwowychutworzenie 250 uczelni niepaństwowych

(19)

Studia odpłatne

w 3 rodzajach szkół

• szkoły państwowe

• szkoły niepaństwowe „spółdzielcze”

• szkoły prywatne

(20)

Struktura polskiego szkolnictwa wyższego

2,0 2,0 3 811 3 811 Inne Inne 100 100 203 164 203 164 Razem Razem 0,9 0,9 1 719 1 719 Uczelnie artystyczne Uczelnie artystyczne 1,6 1,6 3 109 3 109

Uczelnie wychowania fizycznego

2,5 2,5 4 669 4 669 Uczelnie medyczne Uczelnie medyczne 7,2 7,2 13 669 13 669 8 708 8 708 4 961 4 961

Wyższe szkoły zawodowe

państwowe państwowe niepaństwowe niepaństwowe 6,7 6,7 12 985 12 985 Uczelnie pedagogiczne Uczelnie pedagogiczne 7,0 7,0 13 208 13 208 Uczelnie rolnicze Uczelnie rolnicze 13,7 13,7 25 891 25 891 6 254 6 254 19 639 19 639 Uczelnie ekonomiczne: Uczelnie ekonomiczne: państwowe państwowe niepaństwowe niepaństwowe 29,7 29,7 56 065 56 065 Uczelnie techniczne Uczelnie techniczne 3,2 3,2 5 998 5 998

Uczelnie o profilu uniwersyteckim

(niepubliczne) (niepubliczne) 25,5 25,5 48 371 48 371 Uniwersytety (państwowe) Uniwersytety (państwowe) [%] [%]

Liczba miejsc na studiach

Liczba miejsc na studiach ––I rokI rok

Rodzaj uczelni

(21)

Nakłady inwestycyjne na

szkolnictwo wyższe w Polsce

0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 N a k ła d y w t y s ią c a c h z ło ty c h

(22)

Polskie słabości

•

• studia zaocznestudia zaoczne •

• rozdrobnienie branżowe uczelni państwowych rozdrobnienie branżowe uczelni państwowych (koszty, koszty, koszty)

(koszty, koszty, koszty)

•

• zamiejscowe punkty dydaktycznezamiejscowe punkty dydaktyczne •

• system finansowania nie zachęcający do poprawy system finansowania nie zachęcający do poprawy jakości

jakości

•

• władza w rękach korporacji profesorówwładza w rękach korporacji profesorów •

• bardzo nikła współpraca z otoczeniem bardzo nikła współpraca z otoczeniem (zarówno z gospodarką jak i otoczeniem

(zarówno z gospodarką jak i otoczeniem

lokalnym)

(23)

Szkoły „

Pawłowskiego

_{Pawłowskiego}

”

_”

•

• 1991

1991

–

pomaturalny college biznesowy

w Nawojowej

–

64 studentów

•

• 1992

1992

–

ucieczka do przodu, wspólnie

z NLU utworzenie WSB

-

NLU

•

• 1996

1996

–

utworzenie WSB w Tarnowie

•

• 1998

1998

–

uprawnienia magisterskie

•

• 2003

2003

–

zakończenie budowy zaplecza

materialnego

(24)

(25)

(26)

(27)

(28)

(29)

(30)

(31)

(32)

(33)

Przyczyny sukcesu Szkoły Sądeckiej

umiejętne budowanie mitu

przyjęcie amerykańskiego programu

studiów, dyplom i tytuł bakałarza

obszerny program nauki języków obcych

przedsiębiorczy sposób zarządzania

(34)

Scenariusze przyszłości

scenariusz scenariusz status quostatus quo

-- utrzymanie konstytucyjnego zapisu o nieodpłatności utrzymanie konstytucyjnego zapisu o nieodpłatności studiów

studiów

-- monopol uczelni państwowych w dostępie do środków monopol uczelni państwowych w dostępie do środków publicznych

publicznych

-- utrzymanie kastowej zasady „dożywotniego” utrzymanie kastowej zasady „dożywotniego” zatrudnienia

zatrudnienia

Efekt

upadek prawie wszystkich uczelni prywatnych,

marazm, dominacja uczelni zagranicznych

(35)

scenariusz optymistycznyscenariusz optymistyczny

-- połączenie połączenie MENiS MENiS i Ministerstwa Naukii Ministerstwa Nauki i

i InformatryzacjiInformatryzacji, minister , minister –– silny polityksilny polityk

-- zrównanie uczelni w dostępie do środków zrównanie uczelni w dostępie do środków publicznych (bon edukacyjny)

publicznych (bon edukacyjny)

-- obowiązuje zasada kredytówobowiązuje zasada kredytów

-- zatrudnienie poprzez kontraktyzatrudnienie poprzez kontrakty

-- zarządzanie menedżerskie uczelniamizarządzanie menedżerskie uczelniami

-- ustawowe odpisy od podatku za środki przekazywane ustawowe odpisy od podatku za środki przekazywane uczelniom

uczelniom

-- rozszerzony system stypendialnyrozszerzony system stypendialny

(36)

Zadania edukacyjne

•

• szkoła podstawowa szkoła podstawowa –– nauczyć samodzielnie nauczyć samodzielnie myśleć, nauczyć podstawowych umiejętności

myśleć, nauczyć podstawowych umiejętności

•

• szkoła średnia szkoła średnia –– nauczyć zrozumienia świata nauczyć zrozumienia świata

oraz umiejętności myślenia abstrakcyjnego plus

szeroka wiedza pozwalająca na samodzielne

zrozumienie zjawisk i procesów zachodzących

w świecie

•

• szkoła wyższa szkoła wyższa –– przygotować studenta do podjęcia przygotować studenta do podjęcia pracy zawodowej oraz do aktywnego,

pracy zawodowej oraz do aktywnego,

samodzielnego życia

(37)

Dwa podejścia do zadań

uczelni wyższej

•

• szkoła wyższa ma stworzyć studentowi

szkoła wyższa ma stworzyć studentowi

szanse zdobycia wiedzy, a od niego zależy

czy z nich skorzysta

•

• szkoła wyższa ma wykształcić

szkoła wyższa ma wykształcić

profesjonalistę przygotowanego do pracy

zawodowej

A może w czasach nadchodzących

(38)

Co różni szkoły najlepsze od dobrych?

•

• programy?programy? •

• wybitni profesorzy prowadzący zajęcia?wybitni profesorzy prowadzący zajęcia? •

• najbardziej interaktywne metody nauczania?najbardziej interaktywne metody nauczania? •

• liczebność grup?liczebność grup? •

• wyposażenie?wyposażenie?

A może coś co jest niematerialne, trudne do

opisania, jeszcze trudniejsze do zmierzenia,

ale wyraziste i rozpoznawalne

(39)

Dwa typy uczelni

Typ I

–

nachylenie w stronę profesorów

Typ II

–

nachylenie w stronę studentów

Czy szkoła wyższa ma tylko nauczać,

czy także formować, kształtować,

wychowywać?

(40)

„Wartość dodana”

C

Cechy osobowe niezbechy osobowe niezbęędne dla funkcjonowania w _{dne dla funkcjonowania w}

sp

spoołłeczeeczeńń_{stwie wiedzy:}_{stwie wiedzy}:

-- otwartość na otaczający świat, ciekawość świataotwartość na otaczający świat, ciekawość świata

-- innowacyjnośćinnowacyjność polegająca na postawie, która każde polegająca na postawie, która każde rozwiązanie, produkt czy pomysł chce lepiej

rozwiązanie, produkt czy pomysł chce lepiej

przystosować do nowej sytuacji (rzeczywistości)

-- odwaga myślenia i działaniaodwaga myślenia i działania

-- aktywność społecznaaktywność społeczna

-- szeroka wiedza i umiejętność jej zastosowaniaszeroka wiedza i umiejętność jej zastosowania

-- zdolność do uzupełniania wykształcenia, wiedzy przez zdolność do uzupełniania wykształcenia, wiedzy przez całe życie

całe życie

-- odpowiedzialność za słowa i czynyodpowiedzialność za słowa i czyny

(41)

Największa „wartość dodana” powstanie w uczelniach, w których najmocniej przenika się świat akademii (profesorów) i świat studentów.

Maksymalizacja „wartości dodanej” wymaga: - indywidualizacji relacji student – szkoła;

- procedur i zachowań wyławiających najbardziej

uzdolnionych, kreatywnych i innowacyjnych studentów;

- stworzenia warunków pozwalających wszystkim studentom na wzmacnianie ich uzdolnień i uzyskiwania nowych umiejętności;

- „gry na liderów” i umiejętności podtrzymywania ich inicjatyw po opuszczeniu przez nich uczelni.

(42)