Monika FabiĔska
REALIZACJA PROGRAMÓW WSPARCIA ROZWOJU PRZEDSIĉBIORCZOĝCI AKADEMICKIEJ W POLSCE
1. WPROWADZENIE
Realizacja jednego z siedmiu projektów przewodnich wskazanych w Strate-gii Europa 2020 „Unia innowacji” – „projekt na rzecz poprawy warunków ramowych i dostĊpu do finansowania badaĔ i innowacji, tak by innowacyjne pomysáy przeradzaáy siĊ w nowe produkty i usáugi, które z kolei przyczynią siĊ do wzrostu gospodarczego i tworzenia nowych miejsc pracy”, wskazuje na koniecznoĞü wsparcia rozwoju przedsiĊbiorczoĞci akademickiej1.
Tworzenie i rozwój nowych przedsiĊwziĊü biznesowych jest waĪnym, po-tencjalnym Ĩródáem wzrostu gospodarczego i innowacji. Coraz wiĊcej argumen-tów przemawia równieĪ za tym, Īe wzrost gospodarczy jest pochodną poziomu przedsiĊbiorczoĞci w danym kraju, chociaĪ charakter i siáa tej zaleĪnoĞci, w kontekĞcie związku przyczynowo-skutkowego, nie zostaáy jeszcze do koĔca okreĞlone. Co wiĊcej moĪna jednoznacznie stwierdziü, Īe nowe firmy są szcze-gólnie istotnym Ĩródáem przemian i wzrostu gospodarczego w rozwijających siĊ gospodarkach mimo, iĪ przedsiĊbiorstwa o dáuĪszym staĪu mają lepsze wyniki pod wzglĊdem wielkoĞci sprzedaĪy, eksportu, inwestycji oraz zatrudnienia2.
PrzedsiĊbiorczoĞü przyczynia siĊ takĪe do zwiĊkszania spójnoĞci spoáecz-nej, zwáaszcza w kontekĞcie tych grup spoáecznych, które stanowią mniejszoĞü wĞród posiadaczy firm, takich jak np. kobiety. Potencjalny udziaá przedsiĊbior-czoĞci w rozwoju gospodarczym ma szczególnie istotne znaczenie w przypadku Polski, z uwagi na mniej sprzyjające warunki makroekonomiczne dla rozwoju MĝP w porównaniu np. do krajów skandynawskich czy Niemiec. JednakĪe rola przedsiĊbiorczoĞci w rozwoju gospodarczym nie powinna byü rozpatry-wana wyáącznie w kontekĞcie wyĪszego dochodu per capita. Ze wzglĊdu na
Mgr, Katedra PrzedsiĊbiorczoĞci i Polityki Przemysáowej, Wydziaá Zarządzania Uniwersy-tetu àódzkiego.
1
Komisja Europejska, EUROPA 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównowaĪonego
rozwoju sprzyjającego wáączeniu spoáecznemu, Bruksela, 3.03.2010 KOM(2010) 2020,
http://ec.europa.eu/eu2020/pdf/1_PL_ACT_part1_v1.pdf (odczyt 30.11.2011). 2
The Gallup Organization, Entrepreneurship in the EU and Beyond, Analytical Report, Flash Eurobarometer 283 European Commission, 2009.
fakt, Īe stanowi ona Ĩródáo innowacji, jest to takĪe inicjowanie i wprowadzanie zmian w strukturze przedsiĊbiorstw i caáego spoáeczeĔstwa.
Odpowiednim potencjaáem w zakresie rozwoju przedsiĊbiorczoĞci dysponu-ją polskie uczelnie i oĞrodki badawczo-rozwojowe. Zlokalizowana w tych jednostkach wiedza stanowi Ĩródáo do tworzenia firm spin-off. Jednak z uwagi na niski poziom ĞwiadomoĞci i znajomoĞci procedur związanych z uruchamia-niem firm spin-off pracowników tych jednostek oraz wystĊpowanie ograniczeĔ administracyjno-ekonomicznych konieczne jest wsparcie zewnĊtrzne. Analiza programów wsparcia rozwoju przedsiĊbiorczoĞci akademickiej w Polsce wskazuje na dwie inicjatywy: Program Operacyjny Kapitaá Ludzki (PO KL) poddziaáanie 8.2.1 oraz „Kreator InnowacyjnoĞci”. Celem artykuáu jest ocena zewnĊtrznego wsparcia na rzecz rozwoju przedsiĊbiorczoĞci akademickiej w Polsce w ujĊciu regionalnym. Z uwagi na brak dostĊpu do raportów ewalu-acyjnych oraz list rankingowych projektów wyáonionych do realizacji dla programu „Kreator InnowacyjnoĞci” szczegóáowej analizie poddane zostaáy projekty w ramach poddziaáania 8.2.1 PO KL.
2. CHARAKTERYSTYKA PRZEDSIĉBIORCZOĝCI
Europa wciąĪ cierpi z powodu tzw. luki przedsiĊbiorczoĞci3, co moĪe mieü
negatywny wpáyw na stan europejskiego przemysáu, od którego w duĪym stopniu zaleĪy koniunktura gospodarcza Europy. Mimo, iĪ europejski przemysá w wielu sektorach skutecznie utrzymuje pozycjĊ lidera, coraz czĊĞciej pojawiają siĊ jednak pewne niepokojące sygnaáy. NajwaĪniejszy z nich to zwolnienie tempa wzrostu produkcyjnoĞci, zagroĪenie deindustrializacją oraz delokalizacją, jak równieĪ relatywnie sáaba dziaáalnoĞü innowacyjna. W przypadku ostatniego z zagroĪeĔ problemem nie jest brak nowych pomysáów, ale brak ich transforma-cji na nowe produkty i procesy4.
Jako reakcja na prognozy niekorzystnych zmian w przemyĞle konieczne jest promowanie strategii uznającej wiedzĊ i technologie za podstawĊ dalszego rozwoju przemysáu w Europie, wspierając tym samym budowĊ globalnej konkurencyjnoĞci, zrównowaĪony rozwój oraz zatrudnienie charakteryzujące siĊ duĪą wartoĞcią dodaną.
3
European Commission, An Integrated Industrial Policy for the Globalization Era Putting
Competitiveness and Sustainability at Centre Stage, COM(2010) 614 final, Brussels 2010, s. 3. 4
WiĊcej na temat konkurencyjnoĞci przemysáu paĔstw europejskich m. in. [w:] Commission of the European Communities, Some Key Issues in Europe’s Competitiveness – Towards an
Integrated Approach, COM(2003) 704 final, Brussels 2003; European Commission, Commission
Staff Working Document, Member States Competitiveness Performance and Policies, COM(2010) 1272, Brussels 2010.
Jednym ze sposobów, aby to uczyniü, jest wykorzystanie skumulowanego w europejskich uczelniach potencjaáu przedsiĊbiorczoĞci, poprzez tworzenie firm spin-off, poprawĊ wspóápracy przemysáu z oĞrodkami naukowo-ba-dawczymi, lub teĪ promocjĊ tworzenia „inkubatorów oraz ich sieci”5. Choü oddziaáywanie firm spin-off na caáą gospodarkĊ nie zostaáo jeszcze udowodnione i zasáuguje na dalsze badania, naleĪy mieü nadziejĊ, Īe istotnie zwiĊkszą one liczbĊ powstających kaĪdego roku w Europie firm opartych na nowych techno-logiach. Zapewni to lepsze wykorzystanie i transfer wiedzy do przemysáu. Co wiĊcej, stworzy nowe moĪliwoĞci promocji wspóápracy miĊdzy przemysáem a nauką, a jednoczeĞnie innowacji poprzez przeáamywanie barier pomiĊdzy uniwersytetami, centrami naukowo-badawczymi a naukocháonnymi MĝP.
3. PRZEDSIĉBIORCZOĝû AKADEMICKA W POLSCE
W Polsce wspóápraca pomiĊdzy sektorem nauki a gospodarką jest wciąĪ sáabo rozwiniĊta, mimo Īe w ostatnich latach podejmowanych jest coraz wiĊcej inicjatyw ukierunkowanych na jej rozwój i promocjĊ. Niewątpliwą barierą dla nawiązywania kooperacji jest fakt maáego zaangaĪowania kadr naukowych w prace o potencjalnym zastosowaniu w przemyĞle. WiĊkszoĞü powstających rozwiązaĔ w zbyt maáym stopniu odpowiada faktycznym potrzebom przemysáu. Z drugiej strony przedsiĊbiorcy rzadko poszukują w polskich jednostkach naukowo-badawczych rozwiązaĔ dla swoich problemów technologicznych lub organizacyjnych, co powodowane jest m. in. ich wciąĪ ograniczoną skáonnoĞcią do podejmowania dziaáaĔ innowacyjnych, brakiem znajomoĞci oferty usáugowej tych jednostek, niską oceną kompetencji naukowców (w tym ich zbyt teoretycz-nym podejĞciem do proponowanych rozwiązaĔ) czy teĪ zbyt duĪą rozbieĪnoĞcią celów badawczych i biznesowych6.
O niskim poziomie wspóápracy na polu nauka-biznes w Polsce Ğwiadczy m.in. brak wypracowanego i powszechnie stosowanego modelu funkcjonowania przedsiĊbiorstw off. Obecnie w Polsce funkcjonuje kilkadziesiąt firm spin--off, powstaáych w ciągu ostatnich 15 lat7. JednakĪe porównując liczbĊ
tworzo-nych firm spin-off w oĞrodkach zagranicznych funkcjonujących w znacznie lepszych warunkach i korzystających z lepszych mechanizmów wsparcia, liczba tworzonych polskich jednostek jest niewiele mniejsza. Dodatkowo firmy te nie
5
T. KrzyĪyĔski, U. Marchlewicz, Europejska Sieü Inkubatorów Akademickich przy
Uczel-niach UE, [w:] Innowacyjna PrzedsiĊbiorczoĞü Akademicka – ĝwiatowe DoĞwiadczenia, red.
J. GuliĔski, K. Zasiadáy, PARP, Warszawa 2005, s. 72. 6
G. Banerski, A. Gryzik, K. B. Matusiak, M. Marzewska, E. Stawasz, PrzedsiĊbiorczoĞü
akademicka. Raport z badania, PARP, Warszawa 2009.
7 P. KubiĔski, K. Safin, Zbiór firm odpryskowych spin-off/spin-out w Polsce, DPPPA, Wro-cáaw 2011.
odbiegają od wzorców zagranicznych, a osiągane przez nie wyniki ekonomiczne ksztaátują siĊ na podobnym poziomie. Gáównie są to podmioty dziaáające w przyszáoĞciowych sektorach wysokich technologii, zatrudniające poniĪej 10 osób i bazujące na usáugach outsourcingowych. Ponadto naleĪy wspomnieü, iĪ diagnoza faktycznej liczby i dynamiki rozwoju powstaáych firm spin-off jest problematyczna ze wzglĊdu na brak regularnie podejmowanych przez urzĊdy statystyczne dziaáaĔ monitorujących to zjawisko8.
Reasumując, promocja i rozwój wspóápracy miĊdzy nauką a biznesem moĪe w istotnym stopniu przyczyniü siĊ do ograniczenia europejskiej „luki przedsiĊ-biorczoĞci”, a tym samym zapobiec deindustrializacji oraz delokalizacji sekto-rów o kluczowym znaczeniu dla kondycji europejskiej gospodarki.
Polskie doĞwiadczenia we wspóápracy na linii nauka-biznes pokazują, Īe wciąĪ prowadzona jest ona w bardzo ograniczonym zakresie, a takĪe, Īe istnieje wiele podstawowych barier skutecznie utrudniających rozwój przedsiĊbiorczoĞci akademickiej.
W tym kontekĞcie niezbĊdne jest wzmocnienie pozytywnego nastawienia do przedsiĊbiorczoĞci i zwiĊkszenie zachĊt do samozatrudnienia, m. in. w nowo tworzonych firmach wywodzących siĊ z uczelni.
DuĪe znaczenie w rozwoju przedsiĊbiorczoĞci akademickiej w Polsce od-grywaü bĊdzie teĪ wewnĊtrzna polityka uczelni dotycząca wdraĪania innowacji, w tym ustanowienie przejrzystych wewnĊtrznych procedur uczelnianych – przekazywania na zewnątrz wáasnoĞci intelektualnej (np. licencjonowania) oraz tworzenia tzw. spóáek profesorskich czy studenckich.
Wyzwaniem jest teĪ uĞwiadomienie pracownikom i studentom koniecznoĞci ochrony wáasnoĞci intelektualnej, a takĪe podniesienie ich wiedzy na temat obowiązujących regulacji stanowiących ramy prawne dla funkcjonowania przedsiĊbiorstw akademickich i komercjalizacji wiedzy.
4. PROGRAMY WSPARCIA ROZWOJU PRZEDSIĉBIORCZOĝCI AKADEMICKIEJ Bariery rozwoju przedsiĊbiorczoĞci akademickiej w Polsce moĪna podzieliü na dwie gáówne grupy, tj. bariery po stronie otoczenia – związane z funkcjono-waniem uczelni i gospodarki – oraz bariery po stronie studentów i kadry akademickiej.
W pierwszym przypadku moĪna mówiü o niskiej elastycznoĞci uczelni promującej model kariery akademickiej oparty na systemie parametrycznym MNiSW, który wspiera przede wszystkim pracĊ stricte naukową, a nie komer-cyjną. Dodatkowo wystĊpowanie ograniczeĔ ekonomiczno-administracyjnych
8
P. Tamowicz, PrzedsiĊbiorczoĞü akademicka spóáki spin-off w Polsce, PARP, Warsza- wa 2006.
związanych m. in. z wprowadzeniem nowych produktów, usáug, rozwiązaĔ na rynek, zmniejszających rentownoĞü komercyjnej dziaáalnoĞci naukowców. PowyĪsze czynniki wywoáują wĞród studentów i kadry naukowej niepewnoĞü, co skutkuje brakiem konkretnych zachowaĔ przedsiĊbiorczych, a w konsekwen-cji powoduje zahamowanie rozwoju przedsiĊbiorczoĞci akademickiej.
Z drugiej strony sami studenci i kadra naukowa niejako przyzwyczajona do pracy w warunkach duĪej stabilizacji i relatywnie niskiego poziomu stresu niechĊtnie podchodzą do pomysáu prowadzenia wáasnej firmy. WiąĪe siĊ to bowiem z ryzykiem utraty wskazanej stabilizacji, a takĪe zwiĊkszoną odpowie-dzialnoĞcią z uwagi na pracĊ na wáasny rachunek. Ponadto brak odpowiednich kwalifikacji i poĪądanej wiedzy/wyksztaácenia z zakresu uruchomienia i pro-wadzenia dziaáalnoĞci gospodarczej stanowi dodatkowe utrudnienie na drodze do komercjalizacji wyników badaĔ. Co wiĊcej, postrzeganie przez Ğrodowisko akademickie wáasnej firmy w kategoriach problemu automatycznie eliminuje decyzjĊ o jej prowadzeniu na rzecz kontynuacji wyáącznie pracy naukowej.
W związku z powyĪszym dziaáania skierowane na eliminacjĊ wskazanych barier powinny byü zdywersyfikowane i uwzglĊdniaü potrzeby i moĪliwoĞci uczelni oraz kadry akademickiej i studentów.
Jedną z moĪliwoĞci dofinansowania realizacji zdywersyfikowanych dziaáaĔ na rzecz rozwoju przedsiĊbiorczoĞci akademickiej w Polsce stanowi podziaáanie 8.2.1 PO KL.
PO KL jest jednym z szeĞciu programów krajowych Narodowych Strate-gicznych Ram Odniesienia, finansowany ze Ğrodków europejskich, w ramach którego prowadzone jest poddziaáanie 8.2.1 Wsparcie dla wspóápracy sfery nauki i przedsiĊbiorstw. Jego celem jest wspieranie rozwoju przedsiĊbiorczoĞci akademickiej i wspóápracy sfery nauki i biznesu. Dofinansowanie w ramach tego poddziaáania mogą uzyskaü projekty, które zakáadają wsparcie na „szkolenia i doradztwo dla pracowników naukowych jednostek naukowych oraz pracowni-ków naukowych i naukowo-dydaktycznych uczelni, doktorantów, studentów i absolwentów uczelni zamierzających rozpocząü wáasną dziaáalnoĞü gospodar-czą typu spin-off”9. W ramach tego poddziaáania mogą równieĪ zostaü
sfinan-sowane „staĪe i szkolenia praktyczne w przedsiĊbiorstwach dla pracowników przedsiĊbiorstw w jednostkach naukowych, pracowników naukowych jednostek naukowych, pracowników naukowych i naukowo-dydaktycznych uczelni”10. Ponadto moĪliwe jest sfinansowanie „tymczasowego zatrudnienia w MĝP wysoko wykwalifikowanego personelu”11. Oprócz powyĪszych w ramach poddziaáania mogą takĪe zostaü wsparte projekty zakáadające „promocjĊ idei
9
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Szczegóáowy opis priorytetów Programu
Operacyj-nego Kapitaá Ludzki 2007–2013, Warszawa 2010, s. 250. 10
Ibidem. 11
przedsiĊbiorczoĞci akademickiej lub wspierające tworzenie i rozwój sieci wspóápracy i wymiany informacji miĊdzy naukowcami a przedsiĊbiorcami w zakresie innowacji i transferu technologii na poziomie regionalnym i lokal-nym poprzez kampanie informacyjne i spotkania, systemy komunikacji, stypen-dia naukowe”12. GrupĊ docelową poddziaáania stanowią przedsiĊbiorcy, pra-cownicy przedsiĊbiorstw, uczelnie, jednostki naukowe, pracownicy naukowi jednostek naukowych, pracownicy naukowi i naukowo-dydaktyczni uczelni, doktoranci, absolwenci uczelni i studenci.
Drugą inicjatywą, której celem jest wspieranie rozwoju przedsiĊbiorczoĞci akademickiej w Polsce jest program „Kreator innowacyjnoĞci”. Program ten koordynowany jest od listopada 2011 r. przez Narodowe Centrum BadaĔ i Rozwoju. Celem inicjatywy jest aktywizacja jednostek badawczo-rozwojo-wych i przedsiĊbiorców w zakresie komercjalizacji wiedzy poprzez: „rozwój systemów komercjalizacji wyników B+R z publicznych organizacji badawczych do przedsiĊbiorstw; zintensyfikowanie w publicznych organizacjach badaw-czych dziaáalnoĞci informacyjnej, edukacyjnej i szkoleniowej dotyczącej komercjalizacji wiedzy; promowanie przedsiĊbiorczoĞci wĞród studentów, absolwentów i pracowników uczelni oraz pracowników jednostek nauko-wych”13.
5. OCENA REALIZACJI PROGRAMÓW WSPARCIA ROZWOJU PRZEDSIĉBIORCZOĝCI AKADEMICKIEJ
OcenĊ wstĊpnego zróĪnicowania poziomu wsparcia rozwoju przedsiĊbior-czoĞci akademickiej w Polsce dokonano weryfikując stopnieĔ zaangaĪowania Ğrodków w ramach poddziaáania 8.2.1 PO KL przeznaczonych na realizacjĊ projektów związanych ze wspieraniem wspóápracy pomiĊdzy Ğwiatem nauki i biznesu w poszczególnych województwach.Weryfikacji nie zostaá poddanych program Kreator innowacyjnoĞci” z uwagi na brak dostĊpu do raportów ewalu-acyjnych oraz list rankingowych projektów wyáonionych do realizacji.
Odpowiednim narzĊdziem do przeprowadzenia wskazanej weryfikacji jest benchmarking wyników14. Benchmarking wyników polega na szybkiej ocenie podmiotów z danego regionu – m. in. uczelni wyĪszych, jednostek badawczo-rozwojowych, firm, oĞrodków innowacji i przedsiĊbiorczoĞci – w stosunku do podmiotów funkcjonujących w innych wybranych regionach. Celem prowadzo-nych dziaáaĔ jest wskazanie na podstawie dostĊpnych danych – m. in.
wskaĨni-12 Ibidem.
13 Strona Narodowego Centrum BadaĔ i Rozwoju: http://www.ncbir.pl/programy-krajowe/kreator-innowacyjnosci/ (odczyt 08.01.2012).
14
P. Kyrö, Revising the Concept and Forms of Benchmarking,„Benchmarking: An Interna-tional Journal” 2003, vol. 10, no. 3, MCB UP Limited,
ków finansowych, czy rzeczowych – liderów (regionów okreĞlanych mianem benchmarków, w których zlokalizowane podmioty osiągnĊáy najwyĪsze wyniki) oraz dystansu, jaki dzieli pozostaáe regiony objĊte benchmarkingiem.
A zatem, wstĊpna ocena wsparcia przedsiĊbiorczoĞci akademickiej przy wykorzystaniu Ğrodków z poddziaáania 8.2.1 PO KL w poszczególnych woje-wództwach Polski przeprowadzona zostaáa przy zastosowaniu benchmarkingu wyników.
Celem przeprowadzonego benchmarkingu wyników byáo wskazanie woje-wództw liderów pod wzglĊdem áącznej aktywnoĞci aplikacyjnej. Dziaáaniom benchmarkingowym poddano wartoĞci uzyskanego dofinansowania dla projektów záoĪonych w szesnastu województwach w ramach poddziaáania 8.2.1 PO KL.
Do przeprowadzenia benchmarkingu wyników uĪyty zostaá wskaĨnik (W1)15:
¾ procentowy udziaá áącznej wartoĞci podpisanych umów o dofinansowa-nie w danym województwie w stosunku do áącznej wartoĞci podpisanych umów o dofinansowanie w ramach poddziaáania 8.2.1 PO KL (wskaĨnik W1).
Przeprowadzony benchmarking wyników dla poddziaáania 8.2.1 PO KL wykazaá, iĪ zdecydowanie najbardziej aktywnym województwem w zakresie projektów finansowanych z tego poddziaáania byáo województwo maáopolskiego (W1 = 18,39%). W tym województwie podpisano 29 umów o dofinansowanie naáączną kwotĊ 50 710 462,99 PLN. Zaraz za nim uplasowaáy siĊ województwa áódzkie (W1 = 10,38%) i Ğląskie (W1 = 9,08%). W województwie áódzkim podpisano 26 umów o dofinansowanie w ramach poddziaáania 8.2.1 PO KL na áączną kwotĊ 28 633 421,82 PLN, natomiast w województwie Ğląskim 24 umowy o dofinansowanie na áączna kwotĊ 25 043 469,95 PLN (wykres 1).
Z kolei województwo opolskie (4. miejsce, W1 = 8,96%) i województwo lubelskie (6. miejsce, W1 = 8,35%) uplasowaáy siĊ na początku rankingu pod wzglĊdem liczby podpisanych umów o dofinansowanie w ramach tego poddziaáania, odpowiednio áącznie zrealizowano lub są w trakcie realizacji 47 projektów w województwie opolskim i 48. projektów w województwie lubelskim (wykres 1).
Na najniĪszych pozycjach w rankingu pod wzglĊdem áącznej kwoty dofi-nansowania umów zawartych w ramach poddziaáania 8.2.1 PO KL znalazáy siĊ województwa zachodniopomorskie (W1 = 2,1%), lubuskie (W1 = 1,96%), pomorskie (W1 = 1,59%) i warmiĔsko-mazurskie (W1 = 1,25%) (wykres 1).
15 Do przeprowadzenia analizy przy wykorzystaniu wskaĨnika W1 uĪyto danych dostĊpnych na listach podpisanych umów o dofinansowanie zamieszczonych na stronach Instytucji Po Ğredni-czących odpowiedzialnych za realizacjĊ Poddziaáania 8.2.1 w kaĪdym z województw, wedáug stanu na 31.10.2011 r.
Wykres 1. Benchmarking wyników dla wskaĨnika W1 (stan na 31.10.2011 r.) dla poddziaáania 8.2.1 PO KL
ħródáo: opracowanie wáasne na podstawie list podpisanych umów ze stron www Instytucji PoĞredniczących z poszczególnych województw odpowiedzialnych za realizacjĊ poddziaáania 8.2.1 PO KL.
àącznie w caáej Polsce w ramach poddziaáania 8.2.1 PO KL podpisanych zo-staáo 328 umów na áączną kwotĊ dofinansowania wynoszącą 275 725 233,4 PLN.
Wyniki ekspertyzy Potencjaá regionów w zakresie rozwoju
przedsiĊbiorczo-Ğci akademickiej16 oraz raportu ewaluacyjnego dotyczącego dziaáalnoĞci
Akademickich Inkubatorów PrzedsiĊbiorczoĞci17 wskazują, iĪ Polska dzieli siĊ na dwa obszary, tj. bieguny wzrostu przedsiĊbiorczoĞci akademickiej (szeĞü województw wiodących: mazowieckie, pomorskie, maáopolskie, Ğląskie, wielkopolskie, dolnoĞląskie oraz na siódmej pozycji áódzkie) oraz pozostaáe regiony, które cechuje relatywnie niski potencjaá rozwoju przedsiĊbiorczoĞci akademickiej.
Porównanie rezultatów przeprowadzonego benchmarkingu wyników z re-zultatami przytoczonych: ekspertyzy i raportu wskazuje, Īe z uwagi na
aktyw-16
R. Drozdowski, Ekspertyza: Potencjaá regionów w zakresie rozwoju przedsiĊbiorczoĞci
akademickiej, Instytut Technologii Eksploatacji – PaĔstwowy Instytut Badawczy, Radom 2007. 17
Public Profits Sp. z o.o., Raport z badania ewaluacyjnego Ewaluacja dziaáalnoĞci
Akade-mickich Inkubatorów PrzedsiĊbiorczoĞci (AIP) wspartych finansowo ze Ğrodków Ministerstwa Gospodarki, PoznaĔ 2008.
noĞü mierzoną liczbą i wartoĞcią zrealizowanych i realizowanych obecnie projektów w ramach poddziaáania 8.2.1 PO KL pewnej modyfikacji ulegá ukáad regionów zaliczanych do biegunów wzrostu przedsiĊbiorczoĞci akademickiej. I tak, województwa áódzkie, opolskie oraz lubelskie uplasowaáy siĊ w szóstce województw – liderów – pod wzglĊdem áącznej aktywnoĞci aplikacyjnej w ramach poddziaáania 8.2.1 PO KL. Natomiast województwa mazowieckie (11. miejsce w rankingu), a przede wszystkim pomorskie (15. miejsce w ran-kingu) cechowaá relatywnie niski stopieĔ zaangaĪowania w realizacjĊ projektów w ramach poddziaáania 8.2.1 PO KL.
Z jednej strony jest to dobry sygnaá, którego efektem moĪe byü zmniejsze-nie dysproporcji pomiĊdzy liderami, a regionami w których klimat dla rozwoju przedsiĊbiorczoĞci akademickiej jest mniej sprzyjający. Z drugiej jednak moĪe byü to swego rodzaju wskazówka dla wiodących regionów, które powinny stale monitorowaü rynek i doskonaliü swój potencjaá. NaleĪy jednak zaznaczyü, iĪ mniejszy stopieĔ zaangaĪowania wskazanych województw w realizacjĊ projektów w ramach poddziaáania 8.2.1 PO KL nie jest równoznaczny z mniej-szą ich aktywnoĞcią na rzecz rozwoju przedsiĊbiorczoĞci akademickiej podej-mowaną bez zaangaĪowania Ğrodków z dofinansowania.
Przeprowadzona analiza projektów, które znalazáy siĊ na listach podpisa-nych umów z poszczególpodpisa-nych województw, pozwala na wskazanie celów gáównych – zgodnych z zakresem wytycznych dokumentacji konkursowej dla dziaáania 8.2.1 PO KL. I tak projektodawcy najczĊĞciej podejmują siĊ realizacji nastĊpujących celów gáównych:
¾ zmniejszenia luki miĊdzy potencjaáem, jakim dysponują polscy naukowcy i studenci, a stopniem jego komercyjnego wykorzystania;
¾ zwiĊkszenia wzajemnego poznania podejmowanych dziaáaĔ przez Ğrodowi-sko naukowe i biznesowe oraz zbliĪenia tych dwóch Ğrodowisk;
¾ zachĊcania pracowników naukowych i studentów do uruchamiania firm
spin-off;
¾ podniesienia ĞwiadomoĞci pracowników naukowych i studentów na temat warunków, moĪliwoĞci i korzyĞci wynikających z zaáoĪenia firmy spin-off; ¾ rozwoju sieci wspóápracy i wymiany informacji miĊdzy Ğrodowiskiem
naukowym i biznesowym;
¾ burzenia stereotypów na temat dziaáalnoĞci komercyjnej; ¾ rozwoju baz danych z ofertami dla nauki i biznesu.
Realizacja tak okreĞlonych celów odbywa siĊ poprzez podejmowanie szero-kiego wachlarza dziaáaĔ m. in.:
¾ organizacjĊ spotkaĔ informacyjnych, konferencji i targów;
¾ promowanie przedsiĊbiorczoĞci akademickiej podczas spotkaĔ poĞwiĊco-nych tematyce nie związanej bezpoĞrednio z przedsiĊbiorczoĞcią akademi-cką (np. podczas konferencji naukowych, seminariów, targów);
¾ publikacje z zakresu przedsiĊbiorczoĞci akademickiej, w tym w formie ksiąĪek, artykuáów;
¾ nagrywanie audycji radiowych i telewizyjnych; ¾ udzielanie wywiadów;
¾ tworzenie stron internetowych i portali;
¾ organizowanie staĪy dla pracowników naukowych oraz stypendiów nauko-wych.
Natomiast dokonując bardziej szczegóáowego benchmarkingu projektów, które znalazáy siĊ na listach podpisanych umów o dofinansowanie w ramach poddziaáania 8.2.1 PO KL z 16 województw, moĪna wskazaü na „dobre prakty-ki”18 projektowe. Weryfikacja dobrej praktyki ma w ramach opracowania charakter subiektywny i nie stanowi rekomendacji dla innych podmiotów. Z dostĊpnych informacji wynika, Īe nie zostaá przeprowadzony Īaden konkurs w celu wyróĪnienia dobrych praktyk dla analizowanego poddziaáania 8.2.1 PO KL. Nie ma równieĪ dostĊpnych raportów z ewaluacji z tego poddziaáania, z uwagi na to, Īe wiĊkszoĞü projektów nadal jest realizowana. W związku z powyĪszym wybrane dobre praktyki są jedynie wskazaniem zastosowania innowacyjnych rozwiązaĔ, definiowanych jako innowacyjne z uwagi na zasto-sowanie danego rozwiązania w jednym projekcie w ramach porównywanych projektów oraz interesujący i maáo powszechny charakter.
Za dobrą praktykĊ – z uwagi na zastosowanie zdywersyfikowanego podej-Ğcia do promocji przedsiĊbiorczoĞci akademickiej – moĪna uznaü dziaáania realizowane w ramach projektu pn. „Piotrkowski SpinUp”19 (województwo áódzkie; Beneficjent – LMS Sp. z o.o.). Projekt zakáada realizacjĊ nastĊpujących celów: promocjĊ przedsiĊbiorczoĞci akademickiej, dzielenie siĊ wiedzą na temat przedsiĊbiorczoĞci akademickiej, zaangaĪowanie Ğrodowiska akademickiego w dziaáalnoĞü proprzedsiĊbiorczą, wsparcie proprzedsiĊbiorcze postaw na uczelniach, pokazanie korzyĞci páynących z komercjalizacji technologii i wy-ników badaĔ. Kluczowe dziaáanie w ramach projektu stanowi konkurs „Pomysá na biznes akademicki”, z nagrodami rzeczowymi o áącznej wartoĞci 20 000 PLN. Ponadto projekt zakáada organizacjĊ spotkaĔ ze specjalistami z zakresu przed-siĊbiorczoĞci akademickiej oraz sektora maáych i Ğrednich przedsiĊbiorstw, prowadzenie infolinii i organizacjĊ konferencji SpinUp – PrzedsiĊbiorczoĞü
Akademicka, a takĪe opracowanie i wdroĪenie bazy wiedzy z komponentem
doradztwa na prowadzonym portalu internetowym.
Interesujące rozwiązania zastosowane zostaáy równieĪ w projekcie pn.
Bez-pieczne chemikalia – projekt dla województwa Ğląskiego20 (Beneficjent –
18 A. Rogut, B. Piasecki, M. Klepka, P. CzyĪ, Dobre praktyki wdraĪania Regionalnych Stra-tegii Innowacji w Polsce, PAPR, Warszawa 2009.
19
http://www.spinup.info/ (odczyt 30.11.2011). 20
Instytut Nawozów Sztucznych Oddziaá Chemii Nieorganicznej „IChN”). Jak wynika z przeprowadzonej analizy projektów w ramach poddziaáania, 8.2.1 PO KL to jedyny projekt o specjalizacji sektorowej. Pozostaáe realizowane projekty skierowane są do Ğrodowisk naukowych i biznesowych bez zawĊĪenia grupy docelowej do danego sektora. Celem projektu jest transfer wiedzy na bazie wspóápracy pracowników przedsiĊbiorstw i jednostek naukowych z zakresu wytwarzania i stosowania chemikaliów bezpiecznych dla ludzi i Ğrodowiska. Co wiĊcej, w charakterystyce grupy docelowej wyraĨne wskazane zostaáo jako priorytetowe wsparcie kobiet zatrudnionych w sektorze chemicznym. Wytyczo-ne cele projektowe realizowaWytyczo-ne są poprzez nastĊpujące dziaáania21:
¾ organizacjĊ spotkaĔ i kampanii informacyjnych z elementami paneli dyskusyjnych, których motywem przewodnim jest promocja i informacja na temat bezpiecznego wytwarzania i stosowania chemikaliów;
¾ organizacjĊ targów wiedzy i technologii pn. Bezpieczne chemikalia, mają-cych integrowaü Ğrodowiska naukowe i biznesowe i inicjowaü ich wspóápra-cĊ w zakresie poprawy bezpieczeĔstwa w procesach wytwórczych sektora chemicznego oraz innych procesach technologicznych wykorzystujących chemikalia;
¾ rozwój baz danych aktów prawnych dotyczących chemikaliów i sektora chemicznego;
¾ publikacjĊ kwartalnika w formie e-biuletynu informującego o zmianach w legislacji z zakresu chemikaliów.
Za dobrą praktykĊ moĪna równieĪ uznaüprojekty realizowane w wojewódz-twie dolnoĞląskim: (I) „Wortal Transferu Wiedzy”22 oraz (II) „Network Sunrise – DolnoĞląska Sieü Wspóápracy Nauki i Biznesu”23, w ramach których wiedza z zakresu przedsiĊbiorczoĞci akademickiej przekazywana jest w formie wielo-funkcyjnych portali internetowych. W ramach pierwszego z wymienionych projektów zbudowane zostanie narzĊdzie internetowe w postaci „Wortalu Transferu Wiedzy”, jako platformy komunikacji umoĪliwiającej wymianĊ doĞwiadczeĔ i informacji miĊdzy jednostkami naukowo-badawczymi, przedsiĊ-biorstwami i instytucjami otoczenia biznesu. Z kolei w drugim projekcie ma powstaü narzĊdzie komunikacji i wspóápracy tworzone z myĞlą o komercyjnych projektach z pogranicza nauki i biznesu. Ponadto Wnioskodawca zaáoĪyá opracowanie i wdroĪenie portalu spoáecznoĞciowego, który ma wspieraü synergiĊ pomysáów opatrzonych wspólnym mianownikiem innowacyjnoĞci.
Reasumując, wachlarz dziaáaĔ projektowych jest szeroki. Poza ogólnie sto-sowanymi rozwiązaniami z zakresu wsparcia rozwoju przedsiĊbiorczoĞci akademickiej moĪna odnaleĨü równieĪ relatywnie oryginalne rozwiązania, jak
21 Ibidem. 22 http://www.innowacyjnyregion.pl/ (odczyt 30.11.2011). 23 http://networksunrise.pl/ (odczyt 30.11.2011).
np.: sektorowa orientacja dziaáaĔ projektowych czy teĪ organizacja interesują-cych zarówno pod wzglĊdem treĞci, jak i formy spotkaĔ. NaleĪy jednak podkre-Ğliü, iĪ kaĪdemu z realizowanych zadaĔ przyĞwieca nadrzĊdny cel zwiĊkszenia poziomu komercjalizacji badaĔ naukowych i tworzonych w oparciu o nie firm
spin-off.
6. PODSUMOWANIE
Polska znajduje siĊ w początkowej fazie rozwoju przedsiĊbiorczoĞci aka-demickiej. Widoczna jest dominacja oĞrodków akademickich w regionach okreĞlanych mianem biegunów wzrostu dla firm spin-off. Jednak zarówno silne, jak i sáabsze jednostki akademickie borykają siĊ z podstawowym problem związanym z postawą kadry akademickiej, studentów oraz samych uczelni (kadry zarządzającej i administracyjnej), którą moĪna okreĞliü jako „zachowaw-czą” w stosunku do komercjalizacji wyników badaĔ i tworzenia na ich bazie firm spin-off. Punktem wyjĞcia jest zmiana mentalnoĞci tych Ğrodowisk. Ko-nieczne jest zatem nasilenie odpowiednich dziaáaĔ szkoleniowych, doradczych i informacyjno-promocyjnych, które realizowane są m. in. w ramach projektów z poddziaáania 8.2.1 PO KL.
Przeprowadzona ocena poddziaáania 8.2.1 PO KL wykazaáa, iĪ zdecydowa-nie najbardziej aktywnym województwem w zakresie projektów finansowanych z tego poddziaáania byáo województwo maáopolskie. Zaraz za nim uplasowaáy siĊ województwa: áódzkie i Ğląskie. Natomiast na najniĪszych pozycjach w rankingu pod wzglĊdem áącznej kwoty dofinansowania umów zawartych w ramach poddziaáania 8.2.1 PO KL znalazáy siĊ województwa: zachodniopo-morskie, lubuskie, pomorskie i warmiĔsko-mazurskie. Opracowany ranking województw w zestawieniu z innymi ekspertyzami i raportami dotyczącymi stanu rozwoju przedsiĊbiorczoĞci akademickiej w Polsce wykazaá aktywizacjĊ niektórych regionów, cechujących siĊ do tej pory niĪszym potencjaáem w tym zakresie. I tak, zwiĊkszoną aktywnoĞcią mierzoną liczbą i wartoĞcią zrealizowa-nych i realizowazrealizowa-nych obecnie projektów w ramach poddziaáania 8.2.1 PO KL w stosunku do wyników przytoczonych opracowaĔ wykazaáy województwa: áódzkie, opolskie oraz lubelskie. Taki ukáad rankingu nie jest równoznaczny z mniejszą aktywnoĞcią województw okreĞlanych mianem biegunów wzrostu, ale stanowi pozytywną przesáankĊ w zakresie zmniejszania siĊ dysproporcji pomiĊdzy liderami, a regionami w których klimat dla rozwoju przedsiĊbiorczo-Ğci akademickiej jest mniej sprzyjający. Szczegóáowa analiza projektów pod-dziaáania 8.2.1 PO KL odsáoniáa szeroki wachlarz zadaĔ realizowanych przez Wnioskodawców, w ramach którego nie brakowaáo oryginalnych rozwiązaĔ. Co wiĊcej, podejmowane dziaáania cieszyáy siĊ duĪym zainteresowaniem wĞród
grupy docelowej, o czym Ğwiadczyáy zamieszczane na stronach projektów relacje z róĪnego rodzaju imprez czy szkoleĔ.
Jednak z uwagi na fakt, iĪ zmiana postawy jest procesem dáugotrwaáym, konieczna jest dalsza praca w zakresie rozwoju przedsiĊbiorczoĞci akademickiej w Polsce, koncentrująca siĊ na nastĊpujących aspektach:
1) zwiĊkszaniu wiedzy Ğrodowiska akademickiego (kadry, studentów, ad-ministracji) na temat uruchamiania i funkcjonowania przedsiĊbiorstw akademi-ckich oraz komercjalizacji wiedzy na uczelniach wyĪszych poprzez dostarczanie za pomocą róĪnych narzĊdzi informacji z tego zakresu;
2) zwiĊkszaniu wiedzy Ğrodowiska akademickiego na temat korzyĞci zwią-zanych z áączeniem sfery nauki i biznesu w wykorzystaniu wáasnego dorobku naukowego dla celów komercyjnych:
3) upowszechnianiu dobrych praktyk w zakresie zakáadania firm spin-off wĞrodowisku akademickim poprzez dziaáania benchmarkingowe, sieciowe, organizacjĊ cykli spotkaĔ oraz audycji radiowych, telewizyjnych i kampanii internetowych;
4) wzmacnianiu potencjaáu organizacyjnego Ğrodowiska akademickiego po-przez dostarczanie praktycznych przykáadów funkcjonowania firm spin-off, wraz z gáównymi czynnikami ich sukcesu w formie spotkaĔ i publikacji promujących przedsiĊbiorczoĞü akademicką;
5) umoĪliwianiu szerokiego dostĊpu do informacji na temat przedsiĊbior-czoĞci akademickiej za poĞrednictwem róĪnych narzĊdzi, m. in.: portali interne-towych, punktów konsultacyjnych, artykuáów, audycji radiowych i telewizyj-nych.
BIBLIOGRAFIA
Banerski G., Gryzik A., Matusiak K. B., MaĪewska M., Stawasz E., PrzedsiĊbiorczoĞü
akademic-ka (rozwój firm spin-off, spin-out) – zapotrzebowanie na szkolenia sáuĪące jej rozwojowi. Raport z badania., PARP, Warszawa 2009.
Commission of the European Communities, Some Key Issues in Europe’s Competitiveness –
Towards an Integrated Approach, COM(2003) 704 final, Brussels 2003.
Drozdowski R., Ekspertyza: Potencjaá regionów w zakresie rozwoju przedsiĊbiorczoĞci
akademic-kiej, Instytut Technologii Eksploatacji – PaĔstwowy Instytut Badawczy, Radom 2007.
European Commission, An Integrated Industrial Policy for the Globalization Era Putting
Competitiveness and Sustainability at Centre Stage, COM(2010) 614 final, Brussels 2010.
European Commission, Commission Staff Working Document, Member States Competitiveness
Performance and Policies,COM(2010) 1272, Brussels 2010.
Komisja Europejska, EUROPA 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównowaĪonego rozwoju
sprzyjającego wáączeniu spoáecznemu, Bruksela, 3.03.2010 KOM(2010) 2020,
KrzyĪyĔski T., Marchlewicz U., Europejska Sieü Inkubatorów Akademickich przy Uczelniach UE, [w:] Innowacyjna PrzedsiĊbiorczoĞü Akademicka – ĝwiatowe DoĞwiadczenia, red. J. GuliĔski, K. Zasiadáy, PARP, Warszawa 2005.
KubiĔski P., Safin K., Zbiór firm odpryskowych spin-off/spin-out w Polsce, DPPPA, Wrocáaw 2011.
Kyrö P., Revising the Concept and Forms of Benchmarking, „Benchmarking: An International Journal” 2003, vol. 10, no. 3, MCB UP Limited.
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Szczegóáowy opis priorytetów Programu Operacyjnego
Kapitaá Ludzki 2007–2013, Warszawa 2010.
Public Profits Sp. z o.o., Raport z badania ewaluacyjnego „Ewaluacja dziaáalnoĞci Akademickich
Inkubatorów PrzedsiĊbiorczoĞci (AIP) wspartych finansowo ze Ğrodków Ministerstwa Gospo-darki, PoznaĔ 2008.
Rogut A., Piasecki B., Klepka M., CzyĪ P., Dobre praktyki wdraĪania Regionalnych Strategii
Innowacji w Polsce, PAPR, Warszawa 2009.
Tamowicz P., PrzedsiĊbiorczoĞü akademicka spóáki spin-off w Polsce, PARP, Warszawa 2006. The Gallup Organization, Entrepreneurship in the EU and Beyond, Analytical Report, Flash
Eurobarometer 283, European Commission, 2009.
Strony internetowe: http://www.chemiakonsultacje.pl/index.php?131&aktualnosci_id=116 http://www.innowacyjnyregion.pl/ http://networksunrise.pl/ http://www.spinup.info/ http://www.spinacz.info.pl/o-projekcie
Monika FabiĔska
THE REALIZATION OF ACADEMIC ENTREPRENEURSHIP SUPPORT PROGRAMMES IN POLAND
Polish experience in science-business cooperation show that it is still carried out in a very limited extent and also that there are many fundamental barriers that effectively hinder the development of academic entrepreneurship. Those barriers can be divided into two main groups, i.e. the barrier on the side of the environment – related to the functioning of universities and the economy – and barriers on the side of students and academic staff. Therefore, actions aimed at eliminating the identified barriers should be diversified and they should take into account the needs and capabilities of universities, academic staff and students and the economy. The analysis of the development of academic entrepreneurship support programmes in Poland points at two programmes Human Capital Operation Programme sub-measure 8.2.1 and “Creator of Innovative-ness”. Due to the lack of access to evaluation reports and ranking lists of projects selected for implementation of the “Creator of Innovativeness” programme, the detailed analysis concerning the article has been performed on the sub-measure 8.2.1 Human Capital Operation Programme projects. The evaluation showed that undoubtedly the most active provinces in respect of projects financed by the sub-measure 8.2.1 Human Capital Operation Programme are Lesser Poland, àodĨVoivodeship and Silesia. A wide range of tasks has also been carried out by the applicants,
but original solutions were not lacking. And conducted actions attracted wide interest among the target group, as reflected by the account concerning various events and trainings posted on the projects' web sites. What is more, the developed ranking of the provinces in comparison with other studies and reports concerning the state of development of academic entrepreneurship in Poland pointed to the activation of certain regions, which was marked by lower potential in this area until now.
