View of The Belarusan Literary and Cultural Space in the Scientific Reflection of Professor Ryszard Łużny

Pełen tekst

(1)ROCZNIKI Tom LXI,. HUMANISTYCZNE zeszyt 7 – 2013. BEATA SIWEK. BIAORUSKA PRZESTRZE LITERACKA I KULTUROWA W NAUKOWEJ REFLEKSJI PROF. RYSZARDA UNEGO Zainteresowania naukowe prof. Ryszarda unego byy niezwykle rozlege, obejmoway folklor rosyjski, literatur i kultur starorusk, literatur rosyjsk wieku XVII i XVIII, rosyjsk literatur i myl religijno-filozoficzn XIX w., wspóczesn literatur rosyjsk, dzieje sowianoznawstwa rusycystycznego i ukrainistycznego, wpyw chrzecija stwa na kultur narodów wschodniosowia skich, komparatystyk polsko-wschodniosowia sk, a take translatologi. W tak szeroko zakrojonym obszarze badawczym nie zabrako miejsca na problematyk biaorutenistyczn, która – mona by rzec – bya w latach siedemdziesitych XX wieku, waciwie dopiero odkrywana i przyswajana przez polskich slawistów – Franciszka Sielickiego, Telesfora Po niaka, Aleksandra Barszczewskiego, Bazylego Biaokozowicza, Alberta Bartoszewicza. To dziki inicjatywie Profesora w Katolickim Uniwersytetem Lubelskim, z którym, by zwizany od roku 1982, najpierw jako kierownik Midzywydziaowego Zakadu Bada nad Kultur Bizanty sko-Sowia sk, a potem jako kierownik Instytutu Filologii Sowia skiej na Wydziale Nauk Humanistycznych, uruchomione zostay studia slawistyczne. Ju od pierwszego roku akademickiego, to jest od roku 1989, studia byy prowadzone w trzech specjalnociach – rusycystycznej, ukrainistycznej i biaorutenistycznej. T ostatni wybraa wcale niemaa, bo a dziesicioosobowa grupa. Swoim biaorutenistycznym zainteresowaniom prof. uny da wyraz nie tylko w publikacjach naukowych, ale przede wszystkim w prowadzonych w na DR HAB. BEATA SIWEK – Katedra Literatury Rosyjskiej w Instytucie Filologii Sowia skiej KUL; adres do korespondencji: Al. Racawickie 14, 20-950 Lublin; e-mail: beata.siwek@kul. lublin.pl.

(2) 108. BEATA SIWEK. szej Uczelni zajciach dydaktycznych, w których miaam przyjemno uczestniczy . Przypomn, e obok zaj obligatoryjnych dla caej sekcji filologii sowia skiej – wykadów z historii literatury staroruskiej i konwersatorium z kultury duchowej Sowian Wschodnich, prof. uny prowadzi te zajcia specjalistyczne dla biaorutenistów – wykad z literatury biaoruskiej XIX i pocztku XX wieku oraz seminarium magisterskie. Bez wtpienia jednym z najwaniejszych osigni Ryszarda unego by sposób postrzegania literatury i kultury biaoruskiej, wiadomo jej wspólnych korzeni z literatur i kultur rosyjsk i ukrai sk, z jednej strony, ale te umiejtno dostrzegania znaczcych rónic w obrbie poszczególnych literatur narodowych. We wstpie do antologii Literatura staroruska, któr prof. uny zredagowa wespó z Wiktorem Jakubowskim czytamy: Dorobek kulturalny Rusi Kijowskiej jest wspólnym dobrem wszystkich Sowian wschodnich, dziedzictwem niezwykle cennym tych trzech narodów, które w wyniku skomplikowanych procesów historycznych, narodowociowych, kulturowych i jzykowych wyodrbniy si z pnia narodowoci staroruskiej i które, susznie odwoujc si do wspólnej tradycji, na jej podstawie budoway swe wasne narodowe pimiennictwa – rosyjskie, ukrai skie i biaoruskie1.. Sowa te, wielokrotnie pó niej powracajce w naukowej refleksji Profesora, stanowi syntez jego spojrzenia na obszar Wschodniej Sowia szczyzny, jego rozumienia miejsca kultury i literatury biaoruskiej we wschodniosowia skim ywiole kulturowym. Znamienne, e w obliczu konsekwentnie manifestowanej w literaturoznawstwie wschodniosowia skim okresu radzieckiego, i to zarówno w Polsce, jak i poza jej granicami, wyszoci kultury rosyjskiej nad biaorusk i ukrai sk, prof. uny z ogromn pieczoowitoci, naukow precyzj, a take z prawdziw dociekliwoci potrafi dostrzec i opatrzy odpowiednim komentarzem te zabytki pimiennictwa doby staroruskiej, które miay biaoruski rodowód. Do takich zaliczy m.in. ywot w. Eufrozyny Poockiej, jeden z pierwszych zabytków pimiennictwa starobiaoruskiego. Eufrozyna Poocka, córka ksicia poockiego

(3) wiatosawa, wnuczka Wsiesawa Czarodzieja, wita Kocioa prawosawnego, bya szczególn czci otaczana na Biaorusi ju w XII wieku. Jak podkrela prof. uny, zaoone przez Eufrozyn w Poocku dwa klasztory prawosawne stay si 1 R. u n y, Wstp, [w:] Literatura staroruska. Wiek XI-XVII. Antologia, oprac. W. Jakubowski, R. uny, Warszawa 1971, s. 16..

(4) PRZESTRZE LITERACKA I KULTUROWA W REFLEKSJI PROF. R. UNEGO. 109. nie tylko orodkami ycia monastycznego, ale te wanymi dla mieszka ców ziem biaoruskich orodkami ycia kulturalnego. Przedmiotem refleksji prof. unego byy take teksty religijne prawosawnego biskupa Cyryla Turowskiego, zwanego powszechnie „ruskim Zotoustym”, autora modlitw, poucze (Przypowie o czowieczej duszy i o ciele, Opowie o czowieku wieckim i o monastycyzmie oraz Opowie o stanie monastycznym) i znanych na caej Rusi homilii na niedziele i wita cyklu paschalnego. Profesor w swoich rozwaaniach nie zatrzymywa si jednake tylko na waciwociach strukturalno-artystycznych wspomnianych tekstów, ale podkrela ich gboki zwizek z duchow tradycj bizantyjsk. Do wanych utworów pimiennictwa starobiaoruskiego zalicza take Powie o królewiczu Bowie, utwór wywodzcy si z francuskiego poematu rycerskiego XIII wieku. Jak podkrela, a co zaznacza take w swym opracowaniu tekstu zamieszczonym we wspomnianej Antologii, Wiktor Jakubowski, to wanie na podstawie przekadu biaoruskiego powstaa w poowie XVI wieku rosyjska wersja tego utworu, której pó niejsze redakcje zaczy nabiera cech rosyjskich2. Badacz zauwaa ponadto, e liczne odrbnoci jzykowe i kulturowe, obecne na paszczy nie struktury, tematyki i stylu owego utworu, s niezwykle pomocne w okreleniu odmiennoci etnicznych, obyczajowych, cywilizacyjnych i duchowych narodów wschodniosowia skich. Wiele uwagi powici prof. uny wywodzcym si z Biaorusi i Ukrainy, pisarzom krgu Akademii Kijowsko-Mohyla skiej: Symeonowi Poockiemu, azarzowi Baranowiczowi i Teofanowi Prokopowiczowi. Symeona Poockiego (1629-1680) okrela mianem pisarza biaorusko-ukrai sko-rosyjskiego, posta „w yciu rónych czci ziem ruskich znaczc”, jako czoowego okcydentalist i znawc uczonoci polsko-aci skiej3. Profesor przypomina, i Symeon Poocki urodzi si na Biaorusi i z Biaorusi by zwizany w sposób szczególny. Po uko czeniu Kolegium Mohyla skiego i studiach u Jezuitów w Wilnie wstpi do klasztoru w Poocku i tam pracowa jako nauczyciel miejscowej szkoy brackiej. Biaoruskie pochodzenie Poockiego dao o sobie zna take na paszczy nie jzykowej poszczególnych tekstów. Jego wiersze religijne i okolicznociowe pisane byy nie tylko w jzyku polskim, ale te „w ksikowym jzyku ruskim o cechach jzykowych biaoruskich”4. Podobnie styl tekstów Symeona Pooc 2.

(5) !'

(6) ~

(7) -

(8)

(9) , [w:] Literatura staroruska, s. 158. „Akathysty polskie” – ekumeniczna poezja religijna, [w:] Chrzecijaski Wschód a kultura polska, red. R. uny, Lublin 1989, s. 256. 4 T e n e, Wstp, s. 165. 3.

(10) 110. BEATA SIWEK. kiego, zarówno w obrbie sownictwa, jak i form gramatycznych i cech fonetycznych, wskazuje na swoisty synkretyzm cech staroruskich, cerkiewnosowia skich oraz osobliwoci ówczesnej mowy ukrai skiej i biaoruskiej, ulegajcych mocnym wpywom polszczyzny. Na uwag zasuguj te rozwaania Ryszarda unego powicone utworowi, wywodzcego si z Biaorusi, Hipacego Pocieja – Parenetica jednego do swej Rusi. Jak zauwaa Badacz, ten nieznany poetycki utwór zapomnianego rusko-polskiego pisarza czasów renesansowo-barokowych naley traktowa nie tylko jako dzieo autonomiczne, mogce funkcjonowa samodzielnie, ale te jako cz tak wanego religijno-pimienniczego przedsiwzicia pisarza5, a take jako wany zabytek religijno-polemicznego pimiennictwa starobiaoruskiego, nieprzecenionego – jak podkrela – dla badaczy pimiennictwa biaoruskiego doby najstarszej, w szczególnoci tych, którzy d do zrekonstruowania dziejów swojej literatury ojczystej. Jak wiadomo, Hipacy Pociej, autor wielu utworów polemicznych (m.in. Respons Hipacego Pocieja na list Melecjusza, patriarchy aleksandryjskiego (1599), Obrona w, synodu florenckiego (1603), Poselstwo do papiea rzymskiego Sixta III od duchowiestwa i od ksi t i panów ruskich z Wilna roku 1476(1605)) by czoowym biaoruskim publicyst unijnym, autorem licznych kaza i poucze , a swoje utwory wydawa nie tylko w jzyku biaoruskim, ale i w polskim. Jednake jego spucizna literacka, cho tak bogata, w latach 90. XX wieku bya jeszcze mao znana. A zatem poczynione przez prof. unego spostrzeenia, stanowiy znaczcy i oryginalny wkad w rozwój bada biaorutenistycznych. Przytoczone przykady stanowi wiadectwo tego, i szczególna uwaga prof. unego skoncentrowana bya na tych tekstach literatury starobiaoruskiej, które w sposób szczególny uobecniay problematyk religijn, czy szerzej religijno-filozoficzn, które stanowiy przejaw ycia duchowego Biaorusinów. Wano tej problematyki badacz podkrela wielokrotnie. To ona stanowia gówn inspiracj dla wydanej w 1995 roku antologii Sowo o Bogu i czowieku. Myl religijna Sowian Wschodnich doby staroruskiej. We wstpie do wspomnianej publikacji Profesor pisze:. 5. T e n e, Adama Hipacego Pocieja „Parenetica”. Z nowych odczyta najdawniejszej ruskiej literatury religijno-polemicznej, [w:] Unia brzeska. Geneza, dzieje i konsekwencje w kulturze narodów sowiaskich, red. R. uny, F. Ziejka, A. Kpi ski, Kraków 1994, s. 356..

(11) PRZESTRZE LITERACKA I KULTUROWA W REFLEKSJI PROF. R. UNEGO. 111. Dajc jej bowiem tytu Sowo o Bogu i czowieku – w dosownym i przenonym, gbszym tego pierwszego wyrazu formuy tytuowej znaczeniu – [autor –B.S.] pragn w ten sposób wydoby i uogólni tym samym w jakiej lapidarnej, a równoczenie obrazowej formule sownej najgbszy, najistotniejszy sens tak caego owego staroruskiego pimiennictwa, z którego si wywodz wszystkie trzy pó niejsze wschodniosowia skie literatury narodowe, nowoytne, wic pimiennictwo nie tylko Rosjan samych, ale i Ukrai ców, i Biaorusinów, jak i tej jego czstki czy dziedziny, która w sposób specjalny jeszcze, inny ni caa owego pimiennictwa dawnego reszta, przesycona chrzecija skimi treciami religijnymi oraz normami etycznymi, speniaa równoczenie rozmaite funkcje „okookocielne”, suya rzeczywicie – poprzez swoje tak teologiczne jak i antropologiczne ukierunkowanie oraz proeklezjalne zaangaowania lub funkcje – „mylenia i mówienia o Bogu i czowieku6.. Profesor uny by nie tylko zatem – jak zaznacza Jan Orowski – „pionierem w inicjowaniu i prowadzeniu szeroko zakrojonych bada nad kategori chrzecija skiego sacrum w literaturze rosyjskiej”7, ale te inicjatorem owych bada. w odniesieniu do kultury i literatury biaoruskiej. Podejmujc badania nad wschodniosowia skimi akatystami, którym powici artyku „Akathysty polskie” – stroniczki z dziejów ekumenicznej poezji religijnej w Polsce, prof. uny zauwaa, e owe formy pieni o zoonej strukturze hymnograficznej, które od pocztku XVI wieku zaczynaj pojawia si w postaci samodzielnych druków, nieodmiennie towarzyszyy praktyce liturgicznej i stylowi pobonoci na Rusi, a z czasem take we wszystkich jej regionach narodowo zrónicowanych – ziemiach Rusi Moskiewskiej, Ukrainnej i Biaej. uny podkrela zrónicowanie wyznaniowe ludnoci zamieszkujcej ziemie biaoruskie, wchodzce w skad Wielkiego Ksistwa Litewskiego i wskazuje na istotn rol unii brzeskiej (1596) w ksztatowaniu si struktury wyznaniowej tego obszaru etnicznego i kulturowego. Badacz przypomina take, e po raz pierwszy ruski Akatyst ukaza si drukiem ju w roku 1525 w Wilnie, staraniem „nie byle kogo, bo samego ks. F. Skoryny”8. Powysze stwierdzenie ma charakter zdecydowanie wartociujcy, jest wyrazem uznania dla wkadu Skaryny w rozwój pimiennictwa biaoruskiego. Warto przypomnie , e Franciszek Skaryna by jednym z najbardziej znanych przedstawicieli kultury humanistycznej na Biaorusi. Okoo 1517 roku zaoy 6. Sowo o Bogu i czowieku. Myl religijna Sowian Wschodnich doby staroruskiej, wybór, tum. i oprac. R. uny, Kraków 1995, s. 5-6. 7 Ryszard uny jako inicjator zmian programowych w badaniach literatur wschodniosowiaskich (Szkic do portretu uczonego), „Roczniki Humanistyczne” 48-49(2000-2001), z. 7, s. 147. 8 „Akathysty polskie”, s. 254-255..

(12) 112. BEATA SIWEK. w Pradze drukarni, w której 6 sierpnia tego roku wyda pierwsz ksik – Psaterz – przetumaczon przez niego na jzyk starobiaoruski. W sumie w cigu ponadrocznej dziaalnoci w Pradze wyda dwadziecia dwie ksigi biblijne. Na pocztku lat dwudziestych XVI wieku Franciszek Skaryna opuci Prag i zamieszka w Wilnie, gdzie w domu najstarszego burmistrza wile skiego, Jakuba Babicza, zaoy pierwsz drukarni w Wielkim Ksistwie Litewskim. Okoo 1522 roku wyda w niej Ma ksi eczk podrón , a trzy lata pó niej, w 1525 roku wydrukowa ostatni swoj ksik – Aposto. Take w wydanym w 1994 roku skrypcie, Pierwsze tysi clecie chrzecijastwa (988-1988) na ziemiach Wschodniej Sowiaszczyzny. Od Rusi Kijowskiej do Rosji, Ukrainy i Biaorusi, napisanym z myl o uczestnikach zaj konwersatoryjnych z dziejów kultury duchowej Sowian Wschodnich, prof. uny skrupulatnie, w ukadzie chronologicznym, odnotowuje te fakty odnoszce si do ycia religijno-kocielnego Biaorusinów, które miay najistotniejszy wpyw na ksztatowanie si tosamoci religijnej tego obszaru kulturowego (powstanie pierwszych wity na ziemiach biaoruskich, dziaalno w. Eufrozyny Poockiej, pisarstwo religijne Cyryla Turowskiego, wzmoenie oddziaywania katolicyzmu na ziemie ruskie wchodzce w skad Wielkiego Ksistwa Litewskiego w wyniku unii krewskiej, powstawanie pierwszych bractw religijnych w Wilnie, dziaalno literacka i wydawnicza Skaryny, konsekwencje unii brzeskiej i wiele innych)9. A zatem Profesor wiele uwagi powica roli Biaorusinów w tworzeniu duchowej kultury Sowia szczyzny Wschodniej. Mia te gbok wiadomo faktu, i literatura moe suy i suy ewangelizacji. Warto podkreli , e w literaturoznawstwie biaoruskim zaledwie od kilkunastu lat podejmowane s kwestie, którymi Profesor pasjonowa si ju w latach 70. ubiegego wieku. W obrbie jego zainteresowa pozostaway teksty, które – jak podkrela – byy dla niego przejawem jednorazowych, niepowtarzalnych aktów twórczych, pisarskich, „wykwitem specjalnych, wyjtkowych okolicznoci – sytuacji, zdarze , przey – mobilizujcych gbi myli, dojrzao sdów, skal napi i si przey emocjonalnych i duchowych, sfery religii, wiary, kultu oraz etyki dotyczcych”10. Nie omija prof. uny kwestii wzajemnych powiza kultury i literatury biaoruskiej z polskim, rosyjskim czy ukrai skim obszarem kulturowym, prezen 9 Pierwsze tysi clecie chrzecijastwa (988-1988) na ziemiach Wschodniej Sowiaszczyzny. Od Rusi Kijowskiej do Rosji, Ukrainy i Biaorusi, oprac. R. uny, Lublin 1994, s. 48. 10 Sowo o Bogu i czowieku, s. 11..

(13) PRZESTRZE LITERACKA I KULTUROWA W REFLEKSJI PROF. R. UNEGO. 113. tujc przy tym zawsze bogaty materia faktograficzny, potwierdzajcy zasadno przedstawionych analiz i interpretacji. Podkrela wielokrotnie, e zwizki kultury polskiej ze wiatem wschodniosowia skim, „ruskim”, czyli m.in. z geograficzno-kulturow Biaorusi, warunkowane byy nie tylko geopolitycznym ssiedztwem i kontaktami natury narodowo-pa stwowej, ale te trwajcym kilka wieków wspóyciem w warunkach wielokulturowej i wielonarodowej Rzeczpospolitej Obojga Narodów, zrónicowanej pod wzgldem jzykowym i religijnym. Wykady Profesora, powicone zarówno literaturze starobiaoruskiej, jak i biaoruskiej literaturze XIX i pocztku XX wieku, daleko wykraczay poza tematyk poruszan w dostpnych wówczas podrcznikach do historii literatury biaoruskiej. Swoj uwag Uczony kierowa take na powstajce obficie w pierwszej poowie XIX wieku biaoruskie teksty anonimowe – trawestacje i hutarki. Staym komentarzem do poszczególnych zagadnie byo wskazanie na fakt istnienia paralelnych zjawisk i procesów, jakim podlegay literatury wschodniosowia skie u schyku XVIII i w XIX wieku. Wiele uwagi powici Profesor tekstom Eneida odwrócona (Eneida na odwyrtk) i Taras na Parnasie, które nale do najciekawszych przykadów biaoruskich tekstów trawestacyjnych. Podkrela równie podobie stwo biaoruskiej anonimowej Eneidy, ukrai skiej Eneidy Iwana Kotlarewskiego oraz rosyjskiej Eneidy Nikoaja Osipowa. Utkwi mi take w pamici zachwyt Profesora nad tekstem XIX-wiecznego poety „jednego wiersza” Pauluka Bahryma – Zajhraj, zajhraj chopcza may. W tym z pozoru niezbyt interesujcym wierszu biaoruskiego poety Profesor dostrzeg nie tylko niezwyk warstw rytmizacyjn – wiersz pisany czterostopowym trochejem, a zatem tym systemem wersyfikacyjnym, który w pierwszej poowie XIX wieku spotykany by w poezji biaoruskiej stosunkowo rzadko – zastosowan w utworze transakcentacj metryczn, ale take wskaza na silny zwizek owego utworu z biaorusk twórczoci ustn, zwaszcza w obszarze wierze ludowych (pojawiaj si tu obrazy wilkoaka i nietoperza; zgodnie z wierzeniami sowia skim, jeli nietoperz usidzie na dziecko, to ono nie uronie). Profesor uny by take promotorem omiu prac biaorutenistycznych, wypromowanych w 1994 roku. Tematy owych prac: (Problematyka mioci i mierci w poezji Maksyma Bohdanowicza, Wadysaw Syrokomla (Ludwik Kondratowicz) a Biaoru, Biaoru w dziele Kazimierza Moszyskiego „Kultura ludowa Sowian”, Bajka obyczajowa w dziele Michaa Federowskiego „Lud biaoruski”, Biaoru w publicystyce Leona Wasilewskiego, Biaoruska ludowo i obyczajowo w pimiennictwie polskim w okresie romantyzmu, Biaoru na amach „Kameny” 1933-1993, Polskie wiersze Janka Kupay).

(14) 114. BEATA SIWEK. w peni potwierdzaj komparatystyczne, folklorystyczne i recepcyjne zainteresowania Profesora, które przejlimy bez zastrzee , zreszt z dobrym skutkiem. Biaorutenistyczne pasje prof. unego day o osobie zna take na poziomie jego dziaalnoci organizacyjnej. Profesor by inicjatorem dwóch wanych dla nas, studentów slawistyki o specjalnoci biaoruskiej, spotka naukowych. 26 kwietnia 1993 roku na jago zaproszenie w naszej uczelni goci biaoruski poeta Jan Czykwin, czonek istniejcego od 1958 roku Biaoruskiego Stowarzyszenia Literackiego „Biaowiea”, natomiast 19 grudnia 1994 roku odbyo si spotkanie ze znanym biaoruskim historykiem Jerzym Turonkiem, poczone z promocj jego monografii pt.Biaoru pod okupacj niemieck . Profesor uny by wieloletnim czonkiem Midzynarodowej Asocjacji Biaorutenistów, której przez wiele lat przewodniczy wybitny historyk literatury biaoruskiej Adam Maldzis.Ten biaoruski badacz literatury polsko-biaoruskiego pogranicza, tumacz literatury polskiej na jzyk biaoruski, by wielokrotnie zapraszany przez prof. Ryszarda unego na organizowane w Uniwersytecie Jagiello skim konferencje slawistyczne. Adamowi Maldzisowi zawdzicza prof. uny znajomo z biaoruskim poet i dramaturgiem Uadzimirem Karatkiewiczem, z którym pozna si w Krakowie w 1971 roku. Adam Maldzis odnotowuje ów fakt w opublikowanej niespena trzy lata temu monografii + 4 ! >$4%4 4. 4!'%4 4 : „ qv_^xvq <v^v| ?\|} Q\. #\}| |^ v^vq<v?v ¬ qv \qv^ «_^>» ~ vx «Qv^vQ~^qv/» qv #qQv. #^{\¬ < ~q?/^|QxQv _^v/|v^ ~q, q/{ v^vvQ _vxQ”11. Nazwisko profesora unego pojawio si take w jednym z listów Uadzimira Karatkiewicza do slawisty, profesora Uniwersytetu Jagiello skiego, Zdzisawa Niedzieli z 12 stycznia 1972 roku, w którym ten pisze: „v>~ _\<^v?/q` _/^/v. q \/q} \^\\ ?|_\>`qv/Q Q/ ^v\?. #^`?/Q vq\¬q> ~qv>~ ` \^qv¬</q~. v, Q\ _\q^v?``|} Q// «vv|»”. Podsumowujc, pragn zaznaczy , e wkad prof. unego w rozwój bada. biaorutenistycznych w Polsce jest nieprzeceniony, a zainicjowana przez niego i konsekwentnie realizowana koncepcja studiów slawistycznych stanowia wyraz gbokiej wiadomoci naukowej badacza i jego przewiadczenia o istotnej roli „tych braci naszych najmniejszych” w ksztatowaniu kulturowego i literackiego oblicza Sowia szczyzny Wschodniej. 11 . v } < |, + 4 ! >$4%4 4. 4!'%4 4 , q| 2010, s. 109..

(15) PRZESTRZE LITERACKA I KULTUROWA W REFLEKSJI PROF. R. UNEGO. 115. ! ! #! !&!£ !£ # !" /<=>/ QvQ} _\|?/qv qv~q> `qQ/^/|v> _^\/||\^v v^v ~q\\, \Q\^/ \?vQ?v=Q q/ Q\}\ ^~||`{ \}\^, `Q/^vQ~^~^/?q/{ ~|`, ^~||~= `Q/^vQ~^~ XVII ` XVIII ?/\?, ^~||~= `Q/^vQ~^~ ` ^/``\<q\-`\|\|~= >|} XIX ?/v, |\?^/>/qq~= ^~||~= `Q/^vQ~^~, `|Q\^`` ^~||\\ ` ~^v`q|\\ |v?q\?//q`, q\ ` /\^~||~= `Q/^vQ~^~ ` ~}Q~^~. v _\v<?v/Q v?Q\^, ?q`>vq`/ _^\/||\^v ~q\\ \ |\|^/\Q\/q\ qv Q/ Q/|Qv /\^~||\{ `Q/^vQ~^, \Q\^/ \|\> |_\|\\> \Q^vv` ^/``\<q~=, ``, \// `^\\, ^/``\<q\-`\|\|~= _^\/>vQ`~, \Q\^/ ` _^\?/q`/> ~\?q\{ `<q` /\^~|\?. \q/_`` v^v ~q\\ /\^~||v ~}Q~^v ?/Q| q/\Q¥/>/>\{ v|Q}= ?\|Q\q\-|v?q|\{ ~}Q~^, _\q\|Q}= \^``qv}q\{ ` /qq\{.. THE BELARUSAN LITERARY AND CULTURAL SPACE IN THE SCIENTIFIC REFLECTION OF PROFESSOR RYSZARD UNY Summary This article is devoted to the scientific interests of Professor Ryszard uny, which covered such domains as Russian folklore, Old Russian literature and culture, 17th and 18th-century Russian literature, 19th-century Russian literature and religious-philosophical thought, contemporary Russian literature, history of the Russian and Ukrainian-related domains within Slavic Studies as well as Belarusan literature and culture. As proved by the author, uny was particularly attracted by these Ukrainian texts which dealt with religious or philosophical problems, and which were literary representations of the Belarusan spirituality. In Ryszard uny's view, Belarusan culture is an integral part of the East-Slavic cultural heritage, autonomous and authentic in its value. Translated by Konrad Klimkowski Sowa kluczowe: kultura biaoruska, literatura staroruska, duchowo , wielojzyczno , komparatystyka.

(16) : /\^~||v ~}Q~^v, ^/?q/^~||v `Q/^vQ~^v, ~\?q\|Q}, >q\\<`/, |^v?q`Q/}q/ `||/\?vq`. Key words: Byelorussian culture, Old Russian literature, sprituality, multilingualism, comparative study..

(17)