Modelowanie i zarządzanie procesami w przedsiębiorstwie transportowym

Marek Karkula

AGH Akademia Górniczo-Hutnicza

MODELOWANIE I ZARZDZANIE PROCESAMI

W PRZEDSIBIORSTWIE TRANSPORTOWYM

Rkopis dostarczono, kwiecie 2013

Streszczenie: Nasilajca si wród organizacji konkurencja na rynku powoduje, e musz one nieustannie optymalizowa swoje procesy biznesowe. Sytuacja taka dotyczy take przedsibiorstw transportowych i spedycyjnych. Obecnie najwaniejsza staje si zdolno do szybkiej reakcji na nowe sytuacje, wybór odpowiednich dziaa oraz umiejtno natychmiastowego podejmowania waciwych decyzji. Koncepcja wykorzystania systemów zarzdzania procesami biznesowymi (BPMS) wspiera ich identyfikacj, definiowanie, projektowanie i kontrol za pomoc waciwych narzdzi informatycznych.

Sowa kluczowe: proces biznesowy, systemy zarzdzania procesami biznesowymi, modelowanie, przedsibiorstwo transportowe

1. WPROWADZENIE

Firmy transportowe i spedycyjne musz zmaga si z cig presj zwizan z koniecznoci dostosowywania si do nowych wymaga rynkowych i stoj wobec wyzwania, jakim jest zdefiniowanie ich jako organizacji wiadczcych okrelone usugi i zorientowanych na klienta. Aby pozosta konkurencyjnymi, firmy transportowe musz maksymalizowa wydajno realizowanych procesów i utrzyma pen kontrol i przejrzysto swojej dziaalnoci. Prowadzenie firmy transportowej oznacza zarzdzanie wieloma kluczowymi procesami biznesowymi, do których mona zaliczy m.in.: zarzdzanie flot, zarzdzanie acuchem dostaw, procesy transportowe, zarzdzanie umowami leasingu, procesy napraw i konserwacji taboru, rejestracja i przepyw dokumentów, czy procesy kontroli i zgodnoci realizowanych aktywnoci w kontekcie obowizujcego prawa.

Moliwo sprawowania cisej kontroli nad tymi procesami to obecnie warunek konieczny efektywnego funkcjonowania przedsibiorstw wiadczcych usugi spedycyjne i transportowe. Systemy klasy BPMS (ang. Business Process Management Systems) mog uatwi zarzdzanie tymi procesami na najwyszym poziomie wydajnoci. Procesy biznesowe stanowi grup aktywnoci wykonywanych przez zasoby ludzkie przedsibiorstwa wspódziaajcych ze sob oraz z systemami IT, które zawieraj

kluczowe informacje wykorzystywane w procesie. Narzdzia klasy BPMS umoliwiaj organizacj, identyfikacj i definiowanie kluczowych procesów, ich modelowanie i optymalizacj zgodnie z przyjt strategi biznesow, a take automatyzacj tych procesów oraz cig kontrol ich realizacji na podstawie zdefiniowanych wskaników oceny. Narzdzia klasy BPMS s obecnie postrzegane jako zbiór technologii, silnie zwizanych z systemami informacyjnymi IT, które maj na celu wspieranie realizacji logiki biznesowej firm z wykorzystaniem najlepszych praktyk.

Jednym ze podstawowych elementów skutecznego zarzdzania wspóczesn organizacj (take przedsibiorstw z brany transportowej i spedycyjnej) jest poznanie jej kluczowych procesów biznesowych. Aby moliwe byo dokonanie usprawnie w tych procesach lub radykalna ich przebudowa, procesy organizacji naley identyfikowa , definiowa , modelowa i projektowa oraz kontrolowa za pomoc waciwych narzdzi, do których zalicza si metody BPMS. Dziaania takie mog by take jednym z etapów wdraania systemów informatycznych klasy ERP (ang. Enterprise Resource Planning), TMS (ang. Transport Management System) lub SCM (ang. Supply Chain Management) wspierajcych realizacj procesów transportowych [18]. Bez rzetelnej analizy procesów biznesowych przedsibiorstwa wdroenia takich systemów czsto kocz si niepowodzeniem, bd znacznym wzrostem kosztów implementacji. W kolejnych podrozdziaach niniejszego artykuu omówione zostan koncepcje zarzdzania i modelowania procesów biznesowych z wykorzystaniem wybranego narzdzia klasy BPMS.

2. MODELOWANIE I ZARZADZNIE PROCESAMI

W PRZEDSIBIORSTWIE

Jednym z kluczowych poj funkcjonujcych zarówno w wiecie biznesu, jak i badaniach naukowych jest pojcie procesu. Wyczerpujca analiza literaturowa dotyczca pojcia proces zawarta jest m.in. w pracach [2, 7, 12]. Poczwszy od lat dziewi dziesitych poprzedniego stulecia obok terminu system stao si pojciem nadrzdnym, a nowoczesne koncepcje zarzdzania skieroway si ku procesowej orientacji przedsibiorstwa. Pierwotne koncepcje takie jak reengineering procesów zakadajce radykaln ich przebudow, zostao zastpione przez podejcie o bardziej ewolucyjnym charakterze, a orientacja procesowa staa si nieodzownym elementem efektywnej dziaalnoci wielu przedsibiorstw. Wraz z rozwojem podejcia procesowego zauwaono, e problemy przed jakimi staj menederowie zarzdzajcy procesami gospodarczymi przedsibiorstwa to pole do wykorzystania nowoczesnych rozwiza metodycznych i informatycznych. Zarówno w logistyce jak i transporcie zrozumiano konieczno poszukiwania odpowiednich narzdzi analizy, które bd wsparciem dla menederów w podejmowaniu skutecznych decyzji zwizanych z zarzdzaniem procesami biznesu.

W przypadku przedsibiorstw spedycyjnych i transportowych kluczowe znaczenia ma proces transportowy. Wg [7] procesem transportowym nazywamy taki proces, którego opis ma posta> zwi?zków midzy stanami systemu transportowego w czasie, a realizacj?

procesu transportowego jest przebieg zmian stanów systemu transportowego w okrelonym przedziale czasu. Na potrzeby niniejszego artykuu przyjto, e proces transportowy to cig nastpujcych po sobie kolejno i równolegle dziaa, wzajemnie skoordynowanych, w wyniku których towar zostanie dostarczony odbiorcy w najbardziej sprawny sposób. Jako podstawowe etapy procesu transportowego mona wymieni :

x koncepcyjne przygotowanie procesu przemieszczania, x przygotowanie adunku do przewozu,

x organizacja procesu przemieszczania, x fizyczne przemieszczenie adunku,

x obsuga procesu od strony prawno-finansowej,

x ocena i analiza kosztów przebiegu procesu transportowego.

Dla potrzeb modelowania zalenoci zachodzcych w ramach dziaalnoci przedsibiorstw spedycyjno-transportowych niezbdnym jest wprowadzenie pojcia procesu biznesowego.

Proces biznesowy (PB) to zbiór jednej lub wicej powizanych procedur lub czynnoci realizowanych w ustalonej kolejnoci, które wspólnie realizuj cel biznesowy zwykle w ramach struktury organizacyjnej okrelajcej jego role lub relacje funkcjonalne. Proces biznesowy moe by w caoci realizowany w ramach jednej komórki organizacyjnej, jak równie moe przebiega midzy rónymi jednostkami organizacyjnymi [1, 2, 8, 12].

Dokonujc analizy dziaalnoci przedsibiorstw transportowych mona przyj , e procesem biznesowym w takich firmach jest acuch dziaa i aktywnoci realizowanych przez róne jednostki organizacyjne, których rezultatem jest produkt – usuga transportowa. Przydatno narzdzi klasy BPMS dla firm transportowych, ma due znaczenie szczególnie w przypadku wanych realizowanych aktywnoci, w tym do aktywnoci nastpujcych biznesowych:

x obsuga i utrzymanie zgodnoci kluczowych dziaa ze zmieniajcymi si przepisami;

x monitorowanie i weryfikacja terminowej obsugi umów lesingowych w celu uniknicia dodatkowych kosztów i kar;

x cige monitorowanie kluczowych wskaników wydajnoci procesów (KPI – Key Performance Indicators) i informowanie o osigniciu ich wartoci krytycznych; x usprawnienie i skrócenia procesów negocjacji umów z przewonikami;

x usprawnienie procesów pomocniczych i procesów przewozowych;

x integracja z technologiami telemetrycznymi, identyfikacyjnymi (GPS, RFID) w celu zwikszenia przejrzystoci procesów w acuchach dostaw;

x opracowanie i dopasowanie profili klientów do ich potrzeb przewozowych.

2.1. MODELOWANIE PROCESÓW BIZNESOWYCH

Modelowanie procesów biznesowych (ang. Business Process Modeling) z reguy polega na przedstawieniu, najczciej za pomoc metod graficznych, procesów realizowanych w organizacji. Podejcie takie moe przyczyni si do zwikszenia przejrzystoci

organizacji, pozwala zrozumie istot jej funkcjonowania przez pryzmat procesów oraz uatwia i przypiesza wprowadzenie podejcia procesowego do organizacji.

W zalenoci od poziomu formalizacji przyjtych rozwiza mona wymieni trzy grupy metod modelowania procesów [13]:

x formalne – wykorzystujce do opisu procesów jzyk matematyczny; x nieformalne – wykorzystujce formy jzykowo-werbalne;

x semiformalne – wykorzystujce metody jzykowo-graficzne.

W literaturze przedmiotu mona znale wiele rónych metod opisu procesów, które su do opracowania modeli zgodnych z koncepcjami BPMS. Do najwaniejszych narzdzi stosowanych w modelowaniu procesów biznesowych mona zaliczy : sieci Petri [9, 20], diagramy aktywnoci [15], notacja SysML [6], diagramy stanów UML [15], notacje IDEF3 oraz IDEF0 [2, 13], notacja i diagramy EPC [1, 4, 10, 11, 16, 17], czy jzyk i notacja BPMN [3, 5, 8, 14, 19]. Cechy modeli EPC oraz BPMN powoduj, e notacje te s bardzo czsto wykorzystywane w identyfikacji i modelowaniu procesów transportowych i logistycznych i zostan omówione szerzej.

2.2. METODOLOGIA I OPROGRAMOWANIE ARIS JAKO

NARZDZIE KLASY BPMS

Jednym ze standardowych narzdzi zgodnych z koncepcj BPMS jest metodologia i zarazem platforma informatyczna ARIS (Architecture of Integrated Information Systems). Metodologia to zostaa opracowana w latach dziewi dziesitych poprzedniego stulecia przez prof. A.W. Scheer’a z Uniwersytetu w Saarbrücken w Niemczech. Od samego pocztku istnienia jest to wiodca na rynku technologia w dziedzinie zarzdzania procesami biznesowymi [4, 16, 17].

Platforma ARIS dostarcza zintegrowany portfel narzdzi informatycznych, które pozwalaj w sposób cigy doskonali procesy biznesowe. ARIS pozwala uj w zwizy i czytelny sposób procesy biznesowe w organizacji, a w konsekwencji stworzy jej model, który bdzie podstaw dla wdroenia systemu wspomagajcego prac takiej organizacji. Koncepcja modelowania procesów biznesowych przedsibiorstwa w oprogramowaniu ARIS oparta jest na rónych perspektywach, które tworz tzw. dom ARIS-a:

x perspektywa danych – umoliwia odwzorowanie statycznych relacji pomidzy elementami stanowicymi zbiór zalenoci a danymi (informacjami) organizacji. x perspektywa funkcji – przedstawia statyczne relacje pomidzy elementami bdcymi

zbiorem zalenoci a funkcjami penionymi przez organizacj.

x perspektywa organizacji – opisuje statyczne relacje pomidzy elementami stanowicymi zbiór opisujcy zalenoci organizacyjne przedsibiorstwa.

x perspektywa produktów/usug – opisuje statyczne relacje pomidzy elementami stanowicymi zbiór zasobów materialnych i niematerialnych bdca wejciem bd wyjciem z realizowanego procesu biznesowego.

x perspektywa procesów – perspektywa ta scala wszystkie powysze perspektywy i umoliwia analiz relacji pomidzy obiektami danych organizacji a funkcjami.

Platforma ARIS dostarcza narzdzi do budowy rónych klas modeli, wród których znajduj si midzy innymi modele EPC, BPMN, diagramy aktywnoci i przypadków uycia UML, diagramy celów. Modelowanie symulacyjne procesów odbywa si na kilku poziomach i perspektywach:

x Poziom 1 – poziom ogólny gównych procesów biznesowych z wydzieleniem procesów podstawowych, procesów zarzdczych oraz procesów wspierajcych. x Poziom 2 – organizacja w podziale na acuchy wartoci dodanej – pojawia si jako

szczegóowy opis procesów z przypisaniem jednostek organizacyjnych – wacicieli procesów.

x Poziom 3 – szczegóowy model przebiegu procesu w postaci diagramów acuchów zdarze EPC.

2.3. NOTACJA OPISU PROCESÓW EPC

Jzyk opisu procesów EPC (ang. Event Process Chain) jest obecnie bardzo czsto wykorzystywanym aparatem matematycznym do prezentacji przebiegu procesów. Podstawowymi obiektami do prezentacji procesów w notacji EPC s: funkcje, zdarzenia, operatory oraz jednostki odpowiedzialnoci (stanowiska, jednostki organizacyjne, osoby) czy obiekty odpowiedzialne za przepywy informacyjne (dokumenty, e-dokumenty, itp.) [10, 16, 17]. W Tablicy 1 przedstawiono podstawowe symbole graficzne elementów jzyka EPC.

Tablica 1

Podstawowe elementy notacji w metodzie EPC

Symbol graficzny

Typ obiektu Opis

Zdarzenie Zdarzenia steruj przebiegiem procesu. Zdarzenia su do opisu wystpienia stanów, w których znalazy si obiekty.

Funkcja Funkcja stanowi specyficzne dziaanie lub czynno wykonywana na obiekcie (lub informacji) w celu realizacji okrelonego celu. Operatory

logiczne (bramki)

Bramki su do logicznego rozdzielania i scalania cieek procesów, podstawowe operatory to: „AND”, „OR”, „XOR”. cznik

procesów

Miejsce powizania danego procesu z innym procesem.

Jednostka organizacyjna

Konkretne zespoy ludzi w hierarchii organizacji, realizujcych zadania dla osignicia zadanego celu.

Stanowisko Stanowisko, które realizuje dan funkcj.

Dokument Dokument wejciowy bd wyjciowy dla okrelonej funkcji w procesie lub dla caego procesu

Formalnie model podstawowego acucha zdarze EPC jest pitk definiowan jako: A m C F E EPC , , , , (1) gdzie:

E – niepusty zbiór zdarze; F – niepusty zbiór funkcji; C – zbiór czników logicznych;

^

`

C

m: o , , – odwzorowanie, które przypisuje do kadego cznika jego typ reprezentujcy semantyk operatorów logicznych AND, OR lub XOR (exclusive OR);

Jeeli zaoymy, e N E‰F‰C jest zbiorem wierzchoków, to wtedy AŽNuN jest zbiorem uków czcych wierzchoki o nastpujcych wasnociach [10]:

x G (N,A) jest grafem spójnym skierowanym;

x W modelu EPC wystpuj co najmniej dwa wierzchoki typu (E), ȁܧȁ ൒ ʹ oraz co najmniej jeden wierzchoek typu (F), ȁܨȁ ൒ ͳ.

x kady wierzchoek typu (F) ma dokadnie jeden przychodzcy i dokadnie jeden wychodzcy uk;

x istnieje co najmniej jeden wierzchoek pocztkowy typu (E), co najmniej jeden wierzchoek kocowy typu (E); kady wierzchoek pocztkowy typu (E) ma dokadnie jeden uk wychodzcy i adnego przychodzcego; kady wierzchoek kocowy typu (E) ma dokadnie jeden uk przychodzcy i brak uków wychodzcych; pozostae wierzchoki typu (E) maj dokadnie jeden przychodzcy i jeden uk wychodzcy;

x po kadym wierzchoku typu (E) wystpuje wierzchoek typu (F), a po kadym wierzchoku typu (F) wystpuje wierzchoek typu (E), – midzy wierzchokami typu (E) oraz (F) mog wystpowa wierzchoki typu (C);

x dla wierzchoków typu (C) nie dopuszcza si tworzenia cykli.

x po wierzchokach typu (C) (wzy OR, XOR) nie dopuszcza si wstawiania wierzchoków typu (E).

Jako przykad wierzchoka typu (E) mona poda np. e1={przyjcie zlecenia transportowego}, a nastpujcy po nim wierzchoek f1={przekaza> zlecenie do realizacji} stanowi przykad wza typu (F). Wystpienie serii zdarze i funkcji tworzy tak zwany acuch procesów sterowanych zdarzeniami. Wanym elementem modeli EPC s operatory logiczne, które odzwierciedlaj logiczne relacje midzy elementami. Stosowane s nastpujce typy operatorów logicznych: ,,i” (AND), ,,lub” (OR), ,,albo” (XOR)  s one wykorzystywane do realizacji rozdzielania oraz scalania cieek procesów.

2.4. NOTACJA OPISU PROCESÓW BPMN

Kolejnym, czsto wykorzystywanym narzdziem sucym do opisu i konstrukcji modeli koncepcyjnych procesów logistycznych jest notacja w standardzie BPMN (ang.

Business Process Model and Notation). Notacja BPMN zostaa opracowana w 2002 przez Stephena A. White, pracownika firmy IBM. Zostaa przekazana do dalszego rozwoju jako standard otwarty do konsorcjum Object Management Group (OMG). Notacja BPMN jest standardem i jzykiem opisu dowolnych procesów biznesowych i moe by take odpowiednim narzdziem do odwzorowania procesów transportowych i dziaa je wspomagajcych. Na rys. 1 zaprezentowano podstawowe elementy standardu BPMN.

Rys. 1. Podstawowe elementy graficzne notacji BPMN (ródo: opracowanie wasne)

Skadowymi notacji BPMN s zestawy elementów graficznych, które mona podzieli na cztery nastpujce podstawowe kategorie [3, 8, 14, 19]:

x obiekty przebiegu  s to gówne elementy notacji okrelajce zachowanie procesu, nale do nich:

 zdarzenia (ang. events)  odwzorowuj okrelone sytuacje wystpujce w danym miejscu procesu (np. przyjcie dostawy);

 czynnoci (ang. activities)  przedstawiaj zadania wykonywane w ramach procesu, mona im przypisa dowolne atrybuty;

 bramki (ang. gateways)  stosowane podobnie jak w notacji EPC do rozdzielenia lub poczenia wielu niezalenych przebiegów procesu;

x elementy czce  umoliwiaj odwzorowanie pocze obiektów przebiegu wraz z innymi informacjami;

x miejsca realizacji przebiegu  stosowane do przedstawienia uczestników procesu biznesowego;

x artefakty  su do przedstawienia informacji uzupeniajcych, nie s czci przebiegu procesu.

3. MODELE WYBRANYCH PROCESÓW BIZNESOWYCH

W PRZEDSIBIORSWIE TRANSPORTOWYM

W niniejszym rozdziale zaprezentowane zostan gówne zaoenia wykorzystania koncepcji BPMS jako narzdzia modelowania, analizy i zarzdzania procesami biznesowymi w przedsibiorstwie wiadczcym usugi spedycyjno-transportowe. Badana firma specjalizuje si w krajowym i midzynarodowym transporcie samochodowym, caopojazdowym i oferuje kompleksowe rozwizania transportowo-logistyczne dla podmiotów rónorodnych bran. Przedsibiorstwo oferuje take usugi spedycyjne i obsuguje zlecenia, realizacja których odbywa si przy wspópracy partnerskich firm przewozowych.

Prezentowane modele zostay zbudowane w rodowisku ARIS Business Architect. Wszystkie procesy nadrzdne realizowane w badanej firmie transportowej mona zakwalifikowa do trzech grup procesów: procesy podstawowe, procesy zarzdcze oraz procesy wspierajce. Wród procesów podstawowych jako najwaniejsze mona wymieni procesy sprzeday i marketingu, procesy obsugi klienta oraz grup procesów spedycyjnych i transportowych. Do ostatniej grupy zaliczy naley midzy innymi procesy: zarzdzanie przewonikami, zarzdzanie adunkami oraz realizacja zlecenia transportowego.

3.1. MODELE FUNKCJI I CELÓW

Modelowanie procesów w przedsibiorstwie z reguy rozpoczyna si od szczegóowego okrelenia strategii firmy, alternatywnych kierunków rozwoju oraz podstawowych funkcji realizowanych przez firm. Model funkcji danego przedsibiorstwa to graficzna prezentacja czynnoci realizowanych w celu osignicia zaoonych celów, które mona przedstawi w formie diagramu celów. Pozwala on definiowa cele organizacji z uwzgldnieniem funkcji wspierajcych ich realizacj, a przy jego pomocy moliwe jest modelowanie hierarchii celów przedsibiorstwa poczwszy od celów strategicznych, przez taktyczne, a koczc na operacyjnych. Jednym z nadrzdnych celów badanego przedsibiorstwa jest obnienie kosztów realizowanych procesów transportowych i aby to osign konieczne jest usprawnienia wykonywanych usug transportowych. Na rysunku 2 przedstawiono diagram celów dla celu nadrzdnego jakim jest usprawnienie realizowanych usug transportowych.

Analiza celu podstawowego wykazaa, e jego osignicie jest moliwe przez optymalizacj planowania przewozów (minimalizacja pustych przewozów, poprawne planowanie czasów dostaw, optymalizacja tras). Ponadto naley usprawni przepyw informacji, w trakcie realizowanego procesu. Osignicie wymienionego celu moe przyczyni si do osignicia innych zdefiniowanych celów organizacji (poprawa rentownoci, poprawa wyniku finansowego, polepszenie wskaników efektywnoci funkcjonowania organizacji, itp.).

Rys. 2. Diagram celu – usprawnienie usug transportowych (ródo: opracowanie wasne)

3.2. MODELE DANYCH

Kolejn klas modeli s modele danych, a wród nich eERM (ang. extended Entity Relationship Model) – rozszerzony model zwizków encji. Model taki suy do prezentacji danych wystpujcych przedsibiorstwie oraz zwizków, które zachodz midzy nimi. Graficzn wizualizacj modeli eERM s diagramy encji zwizków ERD (ang. Entity Relationship Diagram). W kontekcie analizowanego procesu realizacji zlecenia transportowego mona wskaza dane zamówienia oraz dane pojazdów jako informacje majce najwikszy wpyw na jego realizacj. Dane pojazdów obejmuj informacje dotyczce dzierawców oraz dane samochodu (Rys. 3.).

Rys. 3. Diagram eERM – Dane pojazdów (ródo: opracowanie wasne)

Encja dzierawca okrelona jest przez unikalny identyfikator dzierawcy samochodu, jego nazw oraz rodzaje uprawnie do prowadzenia zestawów samochodowych. Encja samochód jest z kolei jednoznacznie okrelona przez numer podwozia, przebieg w kilometrach oraz rok produkcji pojazdu. Zwizek jaki istnieje pomidzy encjami dzierawca oraz samochód okrelono jako jeden do wielu (jeden dzierawca moe posiada n samochodów, z kolei jeden samochód moe by przyporzdkowany do tylko jednego dzierawcy).

3.3. MODELE PROCESÓW

Zgodnie z zaoeniami z podrozdziau 2.2 modelowanie procesów odbywa si na kilku poziomach szczegóowoci. Z reguy dla podstawowych procesów, które maj due znaczenie dla przedsibiorstwa przeprowadzana jest ich szczegóowa identyfikacja i analiza na poziomie 3 z wykorzystaniem notacji EPC. Platforma ARIS oprócz statycznej identyfikacji procesu i zapewnieniu jego semantycznej zgodnoci z innymi modelami (dostpne s odpowiednie narzdzia walidacji modeli) oferuje narzdzia analizy dynamicznej jak jest symulacja zbudowanego modelu. Cecha ta pozwala na wielowariantowe analizy zachowania si modeli procesów biznesowych przy zaoeniu okrelonych parametrów procesów dotyczcych m.in. zasobów technicznych (samochody, zestawy), zasobów personalnych (kierowcy, osoby realizujce czynnoci spedycyjne) oraz inne zasoby ilociowe i koszty. Jednym z najwaniejszych procesów biznesowych nalecym do grupy procesów gównych transport i spedycja jest proces realizacji zlecenia transportowego. Od efektywnoci realizacji tego procesu zale ewentualne zyski przedsibiorstwa, z perspektywy klienta jest on take najistotniejszy. Na wejciu procesu nastpuje przekazanie zlecenia transportowego do realizacji za porednictwem telefonu, faksu, bd poczty elektronicznej. Wynikiem procesu (wyjciem) jest otrzymanie kompletu poprawnie przygotowanych dokumentów od przewonika (m.in. dokument CMR, list przewozowy, faktura). Na rys. 4 przedstawiono fragment modelu EPC procesu realizacji zlecenia transportowego.

W zbudowanym modelu wykorzystano nie tylko informacje dotyczce kolejnych operacji (funkcji i zdarze) realizowanego procesu, ale take dokonano poczenia zmodelami struktury organizacyjnej (stanowiska odpowiedzialne za realizacj poszczególnych funkcji) i danych (obiekty informacyjne  dokumenty potrzebne i generowane w wyniku realizowanych funkcji) oraz rodzaje systemów informatycznych, z którymi poszczególne elementy procesu wymieniaj informacje. Zbudowany model jest obrazem aktualnego stanu (AS-IS) rzeczywistego procesu. Analiza modelu wykazaa wiele problemów wystpujcych w procesie. Niekorzystne s zestawienia dotyczce terminowoci przyjazdu samochodu na miejsce zaadunku i rozadunku oraz oczekiwania na zaadunek i rozadunek, z których wynika, jedynie okoo 8 % zaadunków realizowanych jest dokadnie o czasie awizacji. W przypadku rozadunku sytuacja jest jeszcze gorsza, gdzie odsetek realizowanych procesów dokadnie na czas wynosi zaledwie 5%. Nieterminowo realizacji tych dziaa wie si z obcieniami firmy karami umownymi wynikajcymi z zawartych umów. Kolejnym sabym punktem procesu

wykrytym w trakcie analizy jest wysyka dokumentów zwizanych z realizacj zlecenia transportowego przez przewoników do badanej firmy.

Rys. 4. Fragment modelu EPC procesu realizacji zlecenia transportowego (ródo: opracowanie wasne)

Analiza stanu obecnego procesu prowadzi do zebrania informacji o jego sabych punktach i stanowi podstaw do podjcia próby wprowadzenia usprawnie. W momencie okrelenia potencjalnych miejsc i cieek poprawy realizacji procesu powstaje mapa stanu przyszego (TO-BE), która moe zosta poddana weryfikacji np. na drodze eksperymentu

symulacyjnego przeprowadzonego na modelu. Wstpne badania w rozpatrywanym przedsibiorstwie wykazay te miejsca w procesie realizacji zlecenia transportowego, dla których mona wprowadzi usprawnienia. Efekty tych usprawnie zaimplementowano w modelu (stan przyszy), a wyniki eksperymentu symulacyjnego wykazay moliwo redukcji redniego czasu realizacji zlecenia transportowego o ponad 45 godzin.

4. PODSUMOWANIE

Transport to podstawowy czynnik stanowicy cznik pomidzy dostawc a odbiorc. Gównym zadaniem usug transportowych, spedycyjnych i logistycznych jest zaspokojenie potrzeb stawianych przez obie powysze jednostki, a tym samym zaspokojenie potrzeb i wymogów rynku. Przed firmami wiadczcymi usugi spedycyjne i transportowe stawia si nowe i coraz trudniejsze wyzwania w celu osignicia zadowolenia zarówno ze strony przewonika jak i odbiorcy oraz podmiotów nie uczestniczcych bezporednio w realizowanych procesach.

Efektywno procesów transportowych jest wana pod wzgldem ekonomicznym, spoecznym i rodowiskowym, dlatego firmy transportowe i spedycyjne musz poddawa cigej i szczegóowej analizie swoje kluczowe procesy biznesowe. Zaprezentowane w artykule koncepcje zastosowania podejcia procesowego i narzdzi BPMS mog stanowi wany element dziaalnoci przedsibiorstw w ich deniu do usprawnienia tych procesów i szybkiej reakcji na zmiany w zoonym, cigle zmieniajcym si otoczeniu, co moe sprzyja podnoszeniu ich konkurencyjnoci. W artykule zaprezentowano jedynie wybrane elementy modelowania i analizy procesów. Kolejnym krokiem powinna by ich optymalizacja i wdroenie potencjalnych zmian, a nastpnie cige monitorowanie i sterowanie procesami w celu udoskonalania funkcjonowania przedsibiorstwa w caym cyklu ycia procesów.

Bibliografia

1. Anders A.: Zarzdzanie procesowe i mapowanie procesów biznesowych, PWE, Warszawa 2008. 2. Bartoszewicz G.: Projektowanie wdroenia moduów logistycznych zintegrowanych systemów klasy

ERP: podejcie procesowe, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej, Pozna 2007.

3. Chinosi, M., Trombetta, A.: BPMN: An introduction to the standard. Computer Standards & Interfaces, 34(1):124–134, 2012.

4. Davis R.: ARIS Design Platform: Advanced Process Modelling and Administration, Springer-Verlag, London Limited 2008.

5. Dijkman R. M., Dumas M., Ouyang C.: Semantics and analysis of business process models in BPMN, Information and Software Technology, 50(12):1281–1294, 2008.

6. Friedenthal S., Moore A., Steiner R.: A Practical Guide to SysML: Systems Modeling Language. Elsevier Science, 2008.

7. Jacyna M.: Modelowanie i ocena systemów transportowych, Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej, Warszawa 2009.

8. Ko R.K., Lee S.G., Lee E.W.: Business Process Management (BPM) Standards: A Survey, Business Process Management Journal 15(5):744–791, 2009.

9. ebkowski P.: Petri nets as tool for modelling materials flow at a continuous steel casting plant. (in:) ebkowski P., Sas J., (eds.), Management: theory and practice. Polish and Kazakh experiences, AGH Univeristy of Science and Technology Press, 2008, pp. 83–207.

10. Mendling J., van der Aalst W.: Formalization and verification of EPCs with OR-joins based on state and context. (in:) Proceedings of the 19th international conference on Advanced information systems engineering, Krogstie J., Sindre G., and Opdahl A. (eds.), Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg, 2007, pp. 439–453.

11. Nowicki T., Marczak M.: The modeling analysis and simulation of transport company functioning. (in:) Modeling of modern enterprises logistics, (eds.) Fertsch M., Grzybowska K., Stachowiak A., Publishing House of Poznan University of Technology, Pozna 2009.

12. Nowosielski S.: Procesy i projekty logistyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocawiu, Wrocaw 2008.

13. Nowosielski S.: Modelowanie procesów gospodarczych w literaturze i praktyce, (w:) Podejcie procesowe w organizacjach, Nowosielski S. (red.), Wyd. Uniw. Ekonomicznego, Wrocaw, 2009. 14. Piotrowski M.: Notacja modelowania procesów biznesowych, Wydawnictwo BTC, Warszawa 2007. 15. Richter H., März L: Toward a standard process: the use of UML for designing simulation models. (in)

Proceedings of the 32nd conference on Winter simulation (WSC '00). Society for Computer Simulation International, San Diego, CA, USA, 2000, pp. 394-398.

16. Scheer A.W., Jost W., Heß H., Kronz A. (eds.): Corporate Performance Management. ARIS in practice, Springer-Verlag, Berlin Heidelberg 2006.

17. Seidlmeier H.: Process Modeling with ARIS: A practical Introduction, Friedr. Vieweg & Sohn Verlagsgesellschaft/ GWV Fachverlage GmbH, Wiesbaden 2004.

18. Seiler T.: Operative Transportation Planning: Solutions in Consumer Goods Supply Chains, Springer 2012.

19. Stajniak M.: Zaoenia metodyczne bada procesów transportowych w acuchach dostaw, Logistyka, nr 4, 2009.

20. Szpyrka, M.: Sieci Petriego w modelowaniu i analizie systemów wspóbienych. Wydawnictwo Wyszej Szkoy Pedagogicznej, Warszawa 2008.

BUSINESS PROCESS MODELS IN A TRANSPORT COMPANY

Summary: The growing competition between companies causes that they must continually optimize their business processes. This situation also applies to transport and forwarding companies. Currently, the most important is the ability to react quickly and accurately to new situations, the choice of appropriate actions and the skill to immediately make the right decisions. The idea of application of business process management systems (BPMS) supports all stages of their identification, definition, design and control through appropriate IT tools.