Analiza zagrożeń występujących podczas użytkowania hydrazyny Analysis of hazards occurring during the use of hydrazine

Pełen tekst

(1)PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 125. Transport. 2019. Edyta Janeba-Bartoszewicz, Adam Rojewski

(2)

(3) # >* + 9

(4) &

(5) '

(6) . !!12!2!/'F.+3"6);434: '742!6F3" '+!1!:37!233 9!

(7)

(8)

(9)

(10) , lipiec 2019. Streszczenie: *

(11) %

(12)

(13) &#

(14)

(15)

(16) %

(17) 9 %

(18)

(19)

(20)

(21) G

(22)

(23) % !

(24) nego paliwa do systemu awaryjnego zasilania statków powietrznycG * % %

(25)

(26)

(27) ( >"%

(28)

(29) %

(30)

(31)

(32) -70, który jest wodnym roztworem

(33) G /

(34) " ! "&

(35)

(36) &

(37)

(38)

(39)

(40) >

(41) ¯-? %

(42) $

(43)

(44)

(45)

(46)

(47)

(48) G ; %

(49)

(50) !>"

(51)

(52)

(53)

(54)

(55)

(56)

(57)

(58) %

(59)

(60) $!

(61) % % > neutral &

(62)

(63) &# % > &! !< 9

(64) ,

(65)

(66)

(67) G % =hydrazyna, paliwo lotnicze, grupa ratownictwa lotniskowego. 1. +" / %! % &

(68)

(69) & > %

(70) >

(71) ! ! !

(72)

(73)

(74) % % &# %G ' %

(75)

(76) %

(77) nym, jak

(78)

(79) %

(80)

(81)

(82) !G

(83)

(84) &#

(85)

(86) q!

(87)

(88) (

(89)

(90)

(91) "G

(92)

(93)

(94) # sine cura = securitas>

(95) & Gq

(96)

(97) GX24] termin % #> "

(98)

(99)

(100) " G;

(101) & #

(102) G safety) w transporcie powietrznym defi

(103) $ %

(104) "

(105) > % " %

(106) %

(107)

(108) > % &

(109) %&

(110)

(111)

(112)

(113)

(114) &"

(115)

(116) towalnego poziomu i kontrolowane [23]. /%

(117) >

(118) (

(119)

(120) "# % &#

(121) %$ G"

(122)

(123)

(124) oatacji

(125) 9

(126)

(127) % %

(128)

(129) wielozadaniowych F-? &! ! &# "

(130)

(131)

(132) %> %

(133)

(134) $G /

(135) %! .

(136) 38. Edyta Janeba-Bartoszewicz, Adam Rojewski. %&# %

(137)

(138)

(139) % %G* %

(140)

(141) F-? &%$

(142) ¯-}~> " !-70). W tym miejscu " $ !> "

(143)

(144) %

(145)

(146) ¯-? ! poru

(147) &%

(148)

(149) %

(150) %

(151) & %

(152)

(153) GEmergency Power System – EPS) wspomnianych statków powietrznych w bazach lotnictwa wojskowego [5, 31[G q

(154)

(155) >

(156)

(157) &

(158) % &

(159) ! znacznie mniej uwagi.. 2. SYSTEM EPU W SAMOLOTACH WIELOZADANIOWYCH Wielozadaniowe samoloty F-? %

(160) %

(161) !

(162)

(163) %>

(164) % &

(165) &

(166) }| G&

(167) &

(168)

(169) G~Y||G>

(170) ~G

(171) 9X25]: 31 Baza Lotnictwa Taktycznego w Krzesinach: 23 szt. typu F-16 C BLOCK 52+ (jednomiejscowe) oraz 9 szt. typu F-16 D BLOCK 52+ (dwumiejscowe), }`,

(172) '

(173) _}G ¯-16 C BLOCK 52+ (jednomiejscowe) oraz 3 szt. typu F-16 D BLOCK 52+ (dwumiejscowe).. Rys. 1G% %

(174) %

(175)

(176) wielozadaniowego F-16 !": [6]. %

(177)

(178)

(179) "

(180)

(181) ( -by-wire [4[G'

(182) " ! & % %

(183)

(184) %!

(185) %

(186) >

(187) wierzchniami sterowymi. W F-? "$%

(188) "! % % EPS [4, 7, 31[_&

(189)

(190) >

(191)

(192) % > &

(193)

(194) .

(195) A

(196) "# !

(197) "

(198) . 39. !

(199) >

(200) G@

(201) ! "

(202)

(203)

(204)

(205) >

(206)

(207)

(208) % %% %

(209)

(210) G

(211)

(212) %

(213)

(214) unku 1. Hydra

(215) %"

(216) % !

(217) %

(218)

(219)

(220)

(221)

(222)

(223) G9

(224) !&

(225) "

(226) G*

(227)

(228) &!

(229) > !

(230) $

(231) &

(232)

(233) – %

(234) "!$ {Y G

(235) & %G

(236)

(237)

(238) %

(239) %

(240)

(241) %

(242) " !${|| C [27].. 3. HYDRAZYNA Hydrazyna (diamina, dwuamina, z ang. hydrazine"

(243)

(244)

(245) >

(246)

(247) %Gq %% %&

(248) %

(249)

(250)

(251) & %N-N grup aminowych (wzór chemiczny: N2H4) [20[G ! $%

(252) " _ reakcji amoniaku z chlorem, co zapisano wzorem Cl 2 2 NH 3 o N 2 H 4 2HCl. (1). lub reakcji syntezy Raschinga, tj. utleniania amoniaku podchlorynem sodu (synteza), co zapisano wzorami: NH3 NaOCl o NH 2 NaOH 2NH3 NH 2Cl o NH 2 - NH 2 NH 4Cl. . (2) (3). lub poprzez dodanie chloru do 20% roztworu mocznika i 20% zasady sodowej, co zapisano wzorem (NH 2 ) 2 CO Cl 2 4NaOH o N 2 H 4 (4) 2NaCl Na 2CO3 2H 2O.. * %

(253) %

(254) $

(255)

(256) GY|X10]. Hydra &&

(257)

(258) >

(259)

(260)

(261) & %

(262) %

(263) – NH3 (charak

(264)

(265)

(266) G `!

(267) !

(268) %% (

(269)

(270) % & & %G

(271) & % !

(272)

(273) N2H4H2O) i alkoholami (np. etylowym czy metylowym). W rekcjach z kwasami tworzy

(274) >

(275)

(276) >"

(277) ! &: = 3 x 10-6) [5[G*

(278) &

(279) % %

(280) "

(281)

(282) $G

(283)

(284)

(285)

(286) %

(287) %G @

(288) > " &

(289)

(290)

(291) $G ; %

(292) < ' X8[

(293) ( >"

(294) % utleniania jest azot..

(295) 40. Edyta Janeba-Bartoszewicz, Adam Rojewski. Hydrazyna oraz jej wodn

(296) % &

(297)

(298)

(299)

(300) % G

(301)

(302)

(303) !

(304)

(305)

(306)

(307) G

(308) X14, 19[G

(309) !

(310) .

(311)

(312) !" ekorzystnego zjawiska korozji. Dodanie hydrazyny do

(313) $%

(314) "

(315) %

(316). N 2 H 4 O 2 o 2H 2 O N 2. (5). *

(317) & "

(318)

(319)

(320) >!

(321)

(322)

(323) %%

(324) G/

(325) " !

(326) nie z przedstawionym równaniem chemicznym N 2 H 4OH CO 2 o NH 4 HCO3. (6). Oprócz tego hydrazyn

(327)

(328)

(329)

(330)

(331)

(332) "

(333)

(334) G "

(335)

(336)

(337)

(338)

(339)

(340) X22]. Z kole % % % &

(341)

(342)

(343)

(344) jest do wytwarzania: pestycydów [21[> > "& [15[G % "

(345)

(346)

(347) "

(348) >G

(349) & &

(350) G

(351)

(352) &

(353)

(354) #

(355) &% "_ % &

(356)

(357)

(358)

(359) $ G %

(360) # &# &

(361)

(362) %

(363)

(364)

(365)

(366)

(367) X28[> M ! silników lotniczych [2, 24, 25], rakietowych [1[

(368) !

(369) G*

(370) niczego stosowany jest jej roztwór wodny (70% N2H4 + 30% H2O). Zastosowanie tego %

(371)

(372) !%

(373)

(374)

(375)

(376)

(377)

(378)

(379) ))*

(380) atowej w % %

(381)

(382) % + % +-163B. Jednak w tym przypadku &

(383) %

(384)

(385)

(386)

(387)

(388) %

(389) G /

(390) "

(391)

(392) Q, G harmonised classification and labelling)

(393) !

(394) > % Q}|-01&&X13, 26]: Flam. Liq. 3, H226; Carc. 1B, H350; Acute Tox. 3(*) inhal., H331; Acute Tox. 3(*) dermal, H311; Acute Tox. 3(*) oral, H301; Skin Corr. 1B, H314; Skin Sens. 1, H317; Aquatic Acute 1, H400; Aquatic Chronic 1, H410. * ! %

(395) "#

(396) % ". $ %

(397) " [5, 15, 26, 29]: oparzenia i reakcje alergiczne skóry, uszkodzenia oczu (np. spojówek czy

(398) >

(399)

(400) $

(401)

(402) ! & !

(403) %

(404)

(405)

(406) &> >>

(407) >%!

(408) % > "

(409)

(410)

(411) &#

(412)

(413) & !

(414)

(415) $

(416)

(417)

(418)

(419) >

(420) &

(421)

(422)

(423)

(424)

(425)

(426) >

(427)

(428) "

(429) >

(430)

(431)

(432) %G@

(433)

(434)

(435)

(436) &

(437)

(438) G

(439)

(440) &Q G`>

(441)

(442)

(443) %

(444) &

(445) %%>"

(446) G ; %

(447)

(448) &

(449)

(450)

(451)

(452)

(453) X15[G

(454)

(455)

(456) czasowe przeprowad

(457) & % G /

(458) " )+ (

(459) !

(460) &

(461)

(462) %&% %X30]..

(463) A

(464) "# !

(465) "

(466) . 41. Jak

(467) Q

(468) %X5[>% %

(469)

(470)

(471) &"

(472) %

(473)

(474)

(475) %%> > >">

(476) !

(477)

(478) "G

(479)

(480)

(481) !"

(482)

(483)

(484)

(485) G H-{|

(486)

(487) %

(488) %

(489)

(490) % % &%

(491)

(492) !

(493) G&>

(494) > > %> " " X5, 9].

(495)

(496) "

(497)

(498)

(499)

(500)

(501) (N2H4H2 %#

(502)

(503)

(504) %

(505)

(506)

(507)

(508) %!

(509) > G_

(510) ?| rzany przez Ciech Trading SA [17], wodzian hydrazyny 80% wytwarzany przez POCH S.A [16[G`

(511)

(512) !

(513) &

(514) >

(515)

(516) _ "

(517) !";

(518) |>|Y%%3> "

(519) !"

(520) ;Q |> %%}G ;"

(521) $> "

(522) & " !

(523) ograni

(524) ! %

(525) &"

(526) ;;QG * |Y G {{

(527) +!

(528)

(529) :

(530) % G ; "

(531) !"#;!"#Q

(532) /

(533)

(534)

(535) ! !

(536) !"#

(537)

(538) _ |>|} %%3 dla NDS i 0,039 mg/m3 dla NDSCh [15[G*

(539) ! powietrzu, to [5[_ !" %

(540) >?| %3> !" &_ |~ %%3, dawka % _|>|? G. 4. PODSUMOWANIE : &#

(541)

(542)

(543) "

(544) # "!!

(545)

(546)

(547)

(548) G)

(549)

(550) >

(551)

(552)

(553)

(554) %

(555)

(556) &#

(557) !

(558) # % %

(559)

(560) G /%

(561)

(562) > %

(563)

(564) ¯-?/&

(565) 9>

(566) systemów zasilania awaryjnego wykorzystywane jest paliwo H-{|> & $

(567) dwutoro

(568)

(569) &%

(570) $

(571)

(572)

(573)

(574) > & .

(575) /

(576) 9'>G_ &

(577)

(578) >

(579) samoloty F-?>

(580) G;>

(581) !& rzen >"

(582) &% ! %

(583) (

(584)

(585)

(586)

(587)

(588)

(589)

(590)

(591)

(592) G. Literatura 1. Aggarwal R., Patel I., Sharma P.B.: Green Propellant: A Study, “International Journal of Latest Trends in Engineering and Technology” 2015, Vol. 6, pp. 83–87. 2. `

(593) qG>:# +G>; G: Specyfika gospodarki paliwami w bazach lotnictwa wojskowego (BLW), W: Sulima Z., Szramowiat K., Sornek K., Rzepoka K.: (red.), Energia i paliwa, WSTN, Kraków 2016, s. 7–14. 3. Christensen W. D., Martone J. A.: The F-16 Aircraft and Hydrazine – An Industrial Hygene Perspective, SAE Technical Paper Series 851971, California (USA) 1985..

(594) 42. Edyta Janeba-Bartoszewicz, Adam Rojewski. 4. Christensen W.D.: Hydrazine as a Monopropellant for the F-16 Emergency Power Unit, The Second Conference of the Environmental Chemistry of Hydrazine Fuels: 15 February 1979. 5. Q

(595) /GqG>%G: Hydrazyna –

(596)

(597) >

(598)

(599) &%

(600)

(601) F-?

(602)

(603)

(604) >

(605) >

(606) ||> G 42–71. 6. F-16 Technical Order 00-105 E-9, 2006. 7. Flight Manual F-16C/D Blocks 50 and 52+. T.O.GR1F-16CJ-1, 15 June 2003. 8. Gniewek A., Trzeciak A.M.: #

(607)

(608) –

(609)

(610) $

(611)

(612) % *

(613) %

(614) %||=?}> -12, s. 953-984. 9. Hazardous Materials Guide to Fire Protection, Federgal Emeregency Managament Agency United States Fire Administration, http://www.d.umn.edu/ehso/hazguide.pdf X

(615) !G|G|{[G 10. http://dictionnaire.sensagent.leparisien.fr X

(616) !G|G|[G 11. Hydrazine MSDSG,&G

(617) %>G|?G||X

(618) !G01.2018]. 12. Hydrazine, https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov X

(619) !G|G|[G 13. Hydrazyna: klasyfikacja i oznakowanie, Centralny Instytut Ochrony Pracy – #

(620) ) ` czy, https://www.ciop.pl X

(621) !G|G|[G 14. Ignatowicz K.: Uzdatnianie wody

(622) "

(623) &

(624) *% +@

(625)

(626)

(627) ||~ (26), nr 3, s. 25–27. 15. Jakubowski M., Kupczewska-Dobecka M.: Hydrazyna. Dokumentacja proponowanych dopuszczalnych >

(628) +

(629) @

(630)

(631)

(632) |15, nr 3(85), s. 35–65. 16. Karta charakterystyki substancji/preparatu: hydrazyny wodzian r-r 80% nr cz-476023429, POCH S.A., 05.01.2010. 17. Karta charakterystyki: wodzian hydrazyny 60% nr 048400, Ciech Trading SA, wydanie 8, 13.03.2013. 18. Karta: Hydrazine, National Oceanic and Atmospheric Administration U.S. Department of Commerce, https://cameochemicals.noaa.gov/chris/HDZ.pdf X

(633) !22.01.2018]. 19. ;

(634) qG>`

(635)

(636) G G: Uzdatnianie wody. Procesy chemiczne i biologiczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-

(637) #|||G 20. O’Neil N.J., Smith A., Heckelman P.E. (eds.): The Merck Index: An Encyclopedia of Chemicals, Drugs, and Biologicals, Royal Society of Chemistry, Cambridge 2013. 21. Pohanish R.P.: Sittig's Handbook of Pesticides and Agricultural Chemicals (Second Edition), Elsevier Inc 2015. 22.

(638) +G>`

(639)

(640) GG: )

(641)

(642) "#%

(643)

(644) >Q)@PIB, Warszawa 2009. 23. Safety Management System, Anex 19 International Civil Aviation Organization – ICAO 2013. 24. Satkowski *G>`

(645) qG>:# +G: Hydrazyna jako paliwo systemu awaryjnego zasilania wielozadaniowych samolotów F-16, +

(646) (

(647) # - ,

(648)

(649)

(650) &

(651)

(652) >

(653)

(654) # >

(655) #?G|G|? G 25. Satkowski W.: Gospodarka materi%& % &

(656)

(657)

(658)

(659) % >

(660)

(661)

(662) >

(663)

(664) # >

(665) #|?G 26. Substance information: Hydrazine, European Chemicals Agency https://echa.europa.eu/substanceinformation/-/substanceinfo/100.005.560 X

(666) !}G|G|{[. 27. Suggs H.J., Luskus L.J., Kilian H.J., Mokry J.W.: Exhaust Gas Composition of the F-16 Emergency Power Unit, Report SAM-TR-79-2, USAF School of Aerospace Medicine Texas 1979. 28. +G> %# ,G> 9G: /

(667)

(668) " , „Biuletyn WAT” 2009, vol. LVIII, nr 3, s. 37–55. 29. Toth B.: Hydrazines and Cancer: A Guidebook on the Carciognic Activities of Hydrazines, Related Chemicals, and Hydrazine Containing Natural Products, Harwood Academic Publishers, 2005. 30. * & (

(669)

(670) &

(671)

(672) % & % %

(673)

(674)

(675) ( %

(676)

(677) >Instytut Medycyny Pracy im. Prof. J. No(

(678) > _ G%G

(679) G

(680) |&||YG( X

(681) ! 23.02.2017]. 31. Zboina J. (red.): 0

(682) %

(683) 223 , Wydawnictwo CNBOPPIB, Józefów 2014..

(684) A

(685) "# !

(686) "

(687) . 43. ANALYSIS OF HAZARDS OCCURRING DURING THE USE OF HYDRAZINE Abstract: The article presents the safety issue bonded to the Polish Air Force F-16 multirole aircraft. The authors pointed out the issue of fuel used for emergency supply system of these aircrafts. The paper emphasized the fact that these aircrafts require special fuel with designation H-70, which is 70% aqueous solution of toxic hydrazine. For this reason, the rescue services of Polish Air Force bases where Polish F-16 are stationed had to be adjusted accordingly. Just as importantly authors noticed that in the event of an emergency landing of this aircraft at different airports can receive difficulties associated with the possible leakage of hydrazine, or its neutralization in the absence of specialized Hydrazine Response Team, which are part of the Airport Rescue Group. Keywords: hydrazine, aviation fuel, airport rescue group.

(688)