Moduł 2. Zadanie 22

1

Dr inż. Marek Rybakowski

---

Bezpieczeństwo i higiena pracy – St. stacjonarne/niestacjonarne

Przedmiot:

Zadania i metody pracy służby BHP

MODUŁ 2 a. 2 b.

INICJOWANIE I ROZWIJANIE NA TERENIE ZAKŁADU PRACY

RÓŻNYCH FORM POPULARYZACJI TEMATYKI

BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY ORAZ ERGONOMII

Wstęp

1. FORMY DZIAŁALNOŚCI PROPAGUJĄCEJ BHP

1.1. Kształtowanie klimatu bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie 1.2 Stanowisko pracy

1.3. Tydzień bezpieczeństwa 1.4 Kwadrans BHP

1.5 Plakaty BHP

1.6 Szkolenia z pierwszej pomocy, BHP oraz ppoż. 1.7 Newsletter, ulotki i konkursy

1.8 Filmy edukacyjne oraz złote zasady w organizacji

1.9. Pozostałe metody popularyzacji tematyki związanej z BHP PODSUMOWANIE

2

Wstęp

Popularyzacja to inaczej rozpowszechnianie (upowszechnianie) wśród społeczeństwa w przystępnej, zrozumiałej dla ogółu formie jakiejś dziedziny wiedzy, czy najnowszych osiągnięć nauki i techniki.

W przypadku popularyzacji bezpieczeństwa i higieny pracy działania popularyzatorskie służą podniesieniu świadomości społecznej w zakresie problemów związanych z bezpieczeństwem pracy i ochroną zdrowia. Ich rezultatem jest zwiększenie zainteresowania ochroną zdrowia i życia zatrudnionych, a co za tym idzie zmniejszeniu liczby wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Zmiana świadomości społecznej możliwa jest dzięki zmianie postawy oraz uczuć ludzkich, z wykorzystaniem odpowiednich środków i form popularyzacji.

Działania tego typu mogą być prowadzone zarówno centralnie (np. przez Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy CIOP-PIB), jak i lokalnie (w zakładach pracy), a jej adresatami może być całe społeczeństwa (popularyzacja skierowana do masowego odbiorcy), jak również pracownicy i pracodawcy.

Celem popularyzacji zagadnień bezpieczeństwa pracy i ergonomii skierowanej do masowego odbiorcy jest wyczulanie społeczeństwa na tę problematykę i wpływanie na postawy ludzkie (m.in. propagowanie prozdrowotnego i probezpieczngo trybu życia oraz kształtowanie postaw proekologicznych).

W przypadku pracodawców celem popularyzacji jest przekonanie ich, że warunki pracy mają bezpośrednie przełożenie na jakość produktu. Poprawa warunków pracy musi zatem mieć pozytywny wpływ na ekonomikę przedsiębiorstwa. Pracodawcy, aby podejmować właściwe decyzje związane z poprawą warunków pracy w zakładzie, muszą mieć odpowiedni zasób wiedzy. Musi być także utworzony system silnej motywacji do działań na rzecz poprawy warunków pracy, z wykorzystaniem odpowiednich środków i form popularyzacji.

Popularyzacja zagadnień z dziedziny bezpieczeństwa pracy wśród pracowników, w zakładach pracy, uzupełnia procesy szkolenia i przygotowuje dla tej problematyki podatny grunt, zwracając uwagę na najważniejsze zagadnienia związane z bezpieczeństwem i higieną pracy w danym zakładzie [1].

3

2.

FORMY DZIAŁALNOŚCI PROPAGUJĄCEJ BHP

Jedną z najbardziej rozpowszechnionych form promocji bezpieczeństwa i zdrowia w pracy są działania popularyzatorskie dotyczące BHP. Z założenia służą one podniesieniu świadomości społecznej w zakresie problemów związanych z bezpieczeństwem pracy i ochroną zdrowia. Oczekuje się, że ich rezultatem będzie zwiększenie zainteresowania ochroną zdrowia i życia zatrudnionych, a co za tym idzie – zmniejszenie liczby wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz innych patologicznych przejawów środowiska pracy. Zmiana świadomości społecznej możliwa jest dzięki zmianie postaw oraz uczuć ludzkich, z wykorzystaniem odpowiednich środków i form popularyzacji. Działania tego typu mogą być prowadzone zarówno centralnie, np. przez Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy (CIOP-PIB), jak i lokalnie – np. w zakładach pracy. Adresatami popularyzacji może być całe społeczeństwo (popularyzacja skierowana do masowego odbiorcy), ale także pracownicy i pracodawcy. Istotą działań popularyzatorskich powinna być dbałość o to, aby przekazywanie informacji bądź uzupełnianie wiedzy odbywało się w przystępnej, zrozumiałej dla ogółu formie oraz przy użyciu atrakcyjnych technik i środków. W Polsce działalność popularyzująca zagadnienia bezpiecznej pracy jest prowadzona: – centralnie (przez działania popularyzujące np. w CIOP-PIB, PIP, ZUS), – lokalnie w zakładach pracy, – przez partnerów społecznych (związki zawodowe, SIP). Ze względu na specyfikę odbiorcy, do którego skierowane są działania popularyzatorskie warto wyróżnić pewne rodzaje popularyzacji:

• popularyzacja zagadnień bezpieczeństwa pracy i ergonomii skierowana do masowego odbiorcy: jej celem jest wyczulanie społeczeństwa na tę problematykę i wpływanie na postawy ludzkie (m.in. propagowanie prozdrowotnego i probezpieczngo trybu życia oraz kształtowanie postaw proekologicznych);

• popularyzacja zagadnień ochrony zdrowia skierowana do pracodawców: jej naczelnym celem jest przekonanie pracodawców, że w złych warunkach pracy nie powstanie produkt dobrej jakości. Podkreślanie konieczności poprawy warunków pracy musi zatem wiązać się z możliwością pozytywnego wpływu na ekonomikę przedsiębiorstwa, a także na jego wizerunek. Pracodawcy, aby podejmować właściwe decyzje związane z poprawą warunków pracy w zakładzie, muszą posiadać przede wszystkim świadomość zagrożeń i ich konsekwencji, a więc odpowiedni zasób wiedzy w tym zakresie;

4

• popularyzacja zagadnień z dziedziny bezpieczeństwa pracy skierowana do pracujących: to doskonały sposób na uzupełnienie procesów szkolenia i zwiększenie efektywności kształcenia. Wszelkie formy popularyzacji przygotowują dla tej problematyki podatny grunt, zwracając uwagę na najważniejsze zagadnienia związane z bezpieczeństwem i higieną pracy w danym zakładzie [2].

1.2.

Kształtowanie klimatu bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie

Klimat bezpieczeństwa stanowi jedynie element kultury bezpieczeństwa, odnosi się bowiem do postrzegania kwestii bezpieczeństwa przez pracowników; podobnie jak promocja BHP, która stanowi skuteczną, ale nie jedyną formę budowania klimatu przyjaznego bezpiecznym i higienicznym warunkom pracy. O ile kultura bezpieczeństwa jest zbiorem podstawowych przekonań i wartości pracowników w odniesieniu do BHP, to klimat bezpieczeństwa jest widzialną oznaką stosunku pracowników do zagadnień bezpieczeństwa pracy. Z kolei promocja bezpieczeństwa w miejscu pracy jest pierwszym krokiem na drodze budowania pożądanej kultury bezpieczeństwa. Doskonaląc działania na rzecz bezpieczeństwa i zdrowia w pracy, nie można ograniczać się więc tylko do analizy widzialnych symptomów, ale zadbać o zmianę niewidocznych elementów kultury. Istnieje wiele narzędzi umożliwiających organizacji zbieranie informacji od swoich pracowników na temat kluczowych aspektów bezpieczeństwa w miejscu pracy.

Rolę kreatora kultury bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie pełni pracodawca. To on kształtuje politykę bezpieczeństwa oraz higieny pracy. Definiuje on zagrożenia, określa normy postępowania w sytuacji znanych zagrożeń oraz propaguje czujność wobec możliwości wystąpienia zagrożeń nowych. Tworzenie pożądanej kultury bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie wymaga, aby pracodawca był postrzegany przez zatrudnionych jako autentycznie i widocznie zaangażowany w sprawy bezpieczeństwa oraz ochronę zdrowia i życia pracowników. Inne działania muszą wpływać na:

• przekonanie, że praca zgodna z przepisami bezpieczeństwa oraz chronienie życia i zdrowia są korzystne dla przedsiębiorstwa i zatrudnionych;

• powstawanie optymistycznych poglądów odnoszących się do możliwości poprawienia warunków bezpieczeństwa w pracy i podejmowania postępowania zgodnego z wyznaczonymi celami i standardami;

• traktowanie życia oraz zdrowia jako niezbędnie cenionych wartości, a ich ochrona to ważny cel, na który przeznacza się duże pieniądze;

5

• poczucie liniowego dozoru odpowiedzialności za bezpieczne warunki pracy oraz bezpieczne postępowanie podwładnych;

• stosowanie procedur obserwacji lub pomiarów zgodności postępowania z przyjętymi standardami bezpieczeństwa oraz na motywację do ingerowania w sytuacji, kiedy postrzegane zachowania współpracowników są niebezpieczne;

• przyjęcie, że postępowanie zgodne ze standardami bezpieczeństwa jest warunkiem zatrudnienia i pracy w przedsiębiorstwie;

• powstanie przekonania, że badanie niebezpiecznych zdarzeń bez urazowych i formułowanie na ich podstawie programów profilaktycznych jest tak samo ważne, jak badanie wypadków i katastrof;

• niezwłoczne usuwanie stwierdzonych odstępstw warunków lub stanu wyposażenia od obowiązujących standardów bezpieczeństwa;

• przygotowanie i przekazywanie kierownictwu bieżącej informacji o stanie warunków i ich zgodności z obowiązującymi standardami.

Próby podniesienia stanu bezpieczeństwa zazwyczaj zakładają dokonywanie zmian w technice, organizacji lub w technologii. Jednak powyższe zmiany nie uwzględniają modyfikacji kulturowych determinant postępowania zazwyczaj nie doprowadzają do pożądanych skutków, ponieważ korzystny efekt zmian w technice jest niweczony podejmowaniem ryzykownych zachowań. Podstawą pożądanej kultury bezpieczeństwa jest wysoka wartość przypisywana zdrowiu i życiu. Kształtowanie takiej kultury w przedsiębiorstwie wymaga kreowania nowych postaw i wartości przy współudziale wszystkich członków grupy. Celem tych działań jest nakłanianie pracowników do eliminowania nadmiernego ryzyka w miejscu pracy oraz postępowania nastawionego na ochronę zdrowia i życia.

2.2 Stanowisko pracy

W szczególności powinno dotyczyć to takich przypadków, kiedy nieergonomiczne stanowiska pracy, maszyny, narzędzia albo nieergonomiczne sposoby wykonywania prac mogą pośrednio przyczynić się do zaistnienia wypadku przy pracy lub choroby, w tym zawodowej.

Można powiedzieć, że w procesie pracy to nie człowiek ma się dostosować do stanowiska pracy, ale stanowisko pracy z całym swoim wyposażeniem i organizacją powinno być dostosowane do człowieka, aby mógł wydajnie i bezpiecznie pracować. Nie można jednak

6

zapominać o tym, że w celu pełnego spełnienia wymogów ergonomii człowiek powinien kształcić się i doskonalić w metodach pracy, rozpoznawaniu zagrożeń i uciążliwości pracy, a także sposobach ich unikania i ograniczania. Dopiero po połączeniu tych działań będzie można mówić o spełnieniu wymogów bhp i ergonomii na stanowiskach pracy, czyli o maksymalnym zapewnieniu bezpieczeństwa zatrudnionym.

W kontekście zadań służby bhp ergonomia koncepcyjna dotyczy działań (interwencji), gdy: tworzone są nowe stanowiska pracy; dokonuje się zakupów nowych maszyn, urządzeń, narzędzi; wprowadza się nowe technologie czy zmienia organizację pracy – w celu niedopuszczenia do stwarzania w przyszłości niekorzystnych relacji człowiek – maszyna, mogących być przyczyną dodatkowych zagrożeń czy uciążliwości. Należy pamiętać, że niektóre błędy popełnione na poziomie projektowania czy zakupów (wcześniej omówione zadania służby bhp) mogą być trudne do usunięcia na już czynnych stanowiskach pracy (np. drogi i systemy transportu, gabaryty pomieszczeń, urządzenia emitujące nadmierny hałas).

Natomiast ergonomia korekcyjna (praktyczna) dotyczy działań behapowców w codziennym wprowadzaniu bieżących korekt, usuwaniu niedogodności na czynnych stanowiskach pracy w zakresie: pomieszczeń pracy, technicznego wyposażenia stanowisk, sposobów wykonywania zadań, organizacji pracy, czynników środowiska pracy. Wszystko w celu poprawy warunków pracy i ograniczania zagrożeń.

Dla celów kontroli ergonomii na stanowiskach pracy przydatne będą takie narzędzia jak: • Ergonomiczne Listy Kontrolne to zestawy pytań umożliwiających badanie

materialnych warunków i samej pracy ludzkiej ze względu na jej przystosowanie do człowieka.

• Badanie wydatku energetycznego – im większy wydatek energetyczny niezbędny do wykonania zadania, tym praca mniej ergonomiczna. Nie wymaga udowadniania stwierdzenie, że człowiek przemęczony pracą łatwiej popełnia błędy zarówno produkcyjne, jak i związane z bezpieczeństwem pracy.

• Wnioski z analizy przyczyn wypadków przy pracy, zdarzeń potencjalnie

wypadkowych i chorób zawodowych. Powodem wielu wypadków jest

niezachowanie warunków ergonomicznych przy wykonywaniu zadania, np.: ograniczona przestrzeń uniemożliwiająca przyjęcie bezpiecznej postawy przy dźwiganiu ciężarów; niezrozumienie sygnałów z powodu braku ich jednoznaczności (kolor, dźwięk) lub niemożliwości wyłonienia ich z ogólnego nadmiaru informacji;

7

nieprawidłowe oświetlenie powodujące niedoświetlenie, olśnienia lub migotania światła; zbyt ciężkie narzędzie do wykonania czynności w ograniczonej przestrzeni; ochrony indywidualne ograniczające swobodę ruchów lub widzenia itd.

• Kontrole warunków na stanowiskach pracy. Chodzi tu o przyjrzenie się procesowi pracy i zwrócenie uwagi: dlaczego pracownik pracę wykonuje na stojąco, a mógłby na siedząco; dlaczego wychyla się poza strefę bezpieczną; dlaczego pracuje przy zdjętej osłonie części wirujących; dlaczego nie włącza wentylacji odciągowej (czy np. z powodu niewygodnego dostępu, małej skuteczności, nadmiernego hałasu); dlaczego niechętnie używa np. fartucha spawalniczego czy innych środków ochrony indywidualnej; dlaczego części, materiały przenosi w rękach czy kieszeniach, zamiast używać skrzynki narzędziowej itd. Zdarza się, że ergonomiczny proces pracy staje się nieergonomiczny przez nieprawidłowe zachowania samych pracowników spowodowane tylko złymi nawykami czy rutyną.

• Opinie pracowników. Pracownicy najlepiej wiedzą, co i w jakim stopniu utrudnia im wykonanie zadania, co powoduje największe zmęczenie czy znużenie pracą, a często mają propozycje, co wprowadzić, zmienić, aby poprawić warunki pracy. Bez rozmowy bezpośrednio na stanowisku pracy lub przy innej okazji (np. w czasie szkoleń, zbierania wyjaśnień i informacji podczas dochodzenia powypadkowego) można nie zauważyć wielu niedogodności czy wręcz zagrożeń.

• Wyniki wydajności pracy. Jeżeli porówna się podobne stanowiska pracy z podobnymi maszynami, na których pracownicy o podobnych kwalifikacjach wykonują podobne produkty, a wydajność pracy znacznie się różni, to może świadczyć o tym, że właśnie ergonomia w swoich szczegółach wpływa na wydajność. Może to być uciążliwy hałas, nieodpowiednie oświetlenie, temperatura i wilgotność powietrza, przeciągi, przestrzeń pracy, dostęp do miejsc składowania, układy sterowania itp. Może to być spowodowane również nierytmicznością dostaw materiałów lub awaryjnością urządzeń i zbyt długim czasem ich napraw, co powoduje z jednej strony przerwy w pracy (odpoczynek), ale z drugiej wymaga późniejszego znacznego wysiłku fizycznego i psychicznego, by w terminie wykonać zadanie. Sytuacja taka jest powodem stresu, wprowadza nerwowość w pracy, pośpiech jest również przyczyną wielu wypadków przy pracy.

8

• Informacje o zachorowaniach pracowników na choroby (nie tylko zawodowe) mające związek z warunkami pracy. Chodzi tu o sprawdzenie przy wykonywaniu jakich prac, przy jakim zatrudnieniu, w którym wydziale pracownicy najczęściej chorują, np.: na zapalenie korzonków nerwowych, schorzenia górnych dróg oddechowych, reumatyzm, choroby oczu (zapalenie spojówek) czy przeziębiają się. Dzisiaj uzyskanie tych informacji jest znacznie utrudnione, ale z działów kadr można otrzymać informacje ogólne, statystyczne, a od lekarza medycyny pracy (bez podawania nazwisk pacjentów) bardziej szczegółowe, pokazujące, które stanowiska, konkretne miejsca wykonywania pracy mogą być przyczyną konkretnych zachorowań, co może znaczyć, że warunki ergonomii nie są tam zachowane. Rozmowy z często chorującymi pracownikami również będą źródłem informacji o warunkach pracy. Kolejnym ważnym elementem kształtowania ergonomii na stanowiskach pracy, zwłaszcza gdy na terenie zakładu pracy występują stanowiska pracy wyposażone w monitory ekranowe, przy których pracownicy spędzają ponad 4 godziny czasu pracy jest instrukcja bezpiecznej pracy przy obsłudze monitora ekranowego. W instrukcji takiej obok słowa pisanego warto zawrzeć element obrazowy, który będzie obrazował prawidłowe przystosowanie stanowiska pracy z monitorem ekranowym do parametrów antropometrycznych każdego z pracowników. Być może nastąpi konieczność zakupu podnóżków lub dodatkowych podstawek pod monitory ekranowe, aby dostosować odległości do odpowiednich parametrów człowieka.

1.3. Tydzień bezpieczeństwa

Tydzień Bezpieczeństwa to globalna inicjatywa promująca bezpieczeństwo na placach budów. Wydarzenie odbywa się każdego roku na całym świecie i biorą w niej udział pracownicy, podwykonawcy, dostawcy i inni partnerzy biznesowi. Tydzień Bezpieczeństwa to wielkie wydarzenie w branży budowlanej w Polsce. W poprzednich edycjach, co roku brało w nim udział po kilkadziesiąt tysięcy pracowników naszych i naszych podwykonawców na budowach w całej Polsce. Przez 7 dni pracownicy uczestniczą w szkoleniach i pokazach. Dużą popularnością cieszą się pokazy sprzętu zabezpieczającego, ćwiczenia z udziałem Straży Pożarnej, policji oraz spotkania w przedstawicielami Państwowej Inspekcji Pracy. Aktywny udział w Tygodniu Bezpieczeństwa biorą także inwestorzy i zarządcy budowanych obiektów. To doskonała okazja do przeprowadzenia warsztatów i ćwiczeń w terenie.

9

Rysunek 1. Plakat tygodnia bezpieczeństwa- podaj dalej [5]

Rysunek 2. Plakat tygodnia bezpieczeństwa- wspólna sprawa [4]

W Polsce Tydzień Bezpieczeństwa jest organizowany wspólnie przez firmy tworzące Porozumienie dla Bezpieczeństwa w Budownictwie. Towarzyszy mu wiele aktywności, takich jak: pokazy sprzętu, szkolenia, ćwiczenia, prelekcje, ewakuacje placów budowy przez straż pożarną, szkolenia z udzielania pierwszej pomocy, ćwiczenia z bezpiecznego rozładunku na placu budowy.

10

1.4 Kwadrans BHP

Porozumienie dla Bezpieczeństwa w Budownictwie w celu ograniczenia liczby wypadków, proponuje krótkie spotkania nadzoru z pracownikami na terenie budowy, poświęcone tematyce bezpieczeństwa i higieny pracy ściśle związanej z aktualnie wykonywanymi pracami.

Spotkania w ramach „Kwadransu dla BHP” mogą się odbywać w dowolnym miejscu na placu budowy i mają mieć formę swobodnej rozmowy. Najlepiej, aby odbywały się w konkretnym miejscu związanym z wykonywaną pracą i tematem rozmowy. Spotkanie prowadzi osoba z nadzoru, a jego tematykę dobiera pod kątem zaawansowania i rodzaju aktualnie realizowanych robót.

„Kwadrans dla BHP” ma na celu uświadomienie pracownikom istniejących zagrożeń i skutków ich oddziaływania wskutek nieprzestrzegania przepisów i standardów. Służy wzmocnieniu zachowań probezpiecznych oraz zwiększeniu zaangażowania nadzoru w kreowaniu bezpiecznych warunków pracy.

Proponowane tematy „Kwadransu dla BHP”: − aktualne zagrożenia na budowie;

− sposoby eliminacji zagrożeń na miejscu pracy – zabezpieczenia pracownika; − bezpieczne poruszanie się po terenie budowy;

− zdarzenia potencjalnie wypadkowe na budowie.

1.5 Plakaty BHP

Ochrona zdrowia i życia ludzkiego jest jednym z najważniejszych zadań stawianych sztuce użytkowej, do której należy plakat o tematyce społecznej. Już w dwudziestoleciu międzywojennym w Polsce pojawiły się po raz pierwszy plakaty poświęcone kwestii bezpieczeństwa pracy.

Plakaty BHP są jednym z najpopularniejszych środków popularyzujących zagadnienia bezpieczeństwa i higieny pracy. To sposób stosunkowo prosty i tani sposób tego działania, jednak nie mniej efektywny niż inne metody. Plakaty takie powinny być stosunkowo proste w odbiorze, schematyczne i nieprzeładowane informacjami. Prosty przekaz łatwiej trafia do odbiorcy a schematyzm pozostaje w pamięci na dłużej. Zaletą plakatów, jako formy popularyzacji zagadnień BHP jest także to, iż większość osób jest z natury wzrokowcami. Poniżej przedstawiono kilka przykładów plakatów promujących bezpieczeństwo.

11

Rysunek 3. Plakat BHP nr 1 [4]

12

Rysunek 5. Plakat BHP nr 3 [6]

1.6 Szkolenia z pierwszej pomocy, BHP oraz ppoż.

Szkolenia w zakresie udzielania pierwszej pomocy i reagowania w przypadku pożaru cieszą się niesłabnącą popularnością, m.in. ze względu na to, że informacje tam przekazane można wykorzystać zarówno podczas pracy jak i w życiu prywatnym. Wiedza w zakresie resuscytacji, opatrywania ran, korzystania z defibrylatora czy użycia gaśnicy podczas takiego szkolenia przekazywana jest w sposób praktyczny i "namacalny", co niewątpliwie podoba się słuchaczom. Warto tu również wspomnieć o szkoleniach w zakresie pierwszej pomocy dedykowanym np. wypadkom drogowym, podczas takiego szkolenia można umieścić również elementy związane z bezpieczeństwem jazdy.

W zakresie bezpieczeństwa pożarowego ważne jest, aby po próbnej ewakuacji przekazać pracownikom informację zwrotną, np. jaki był czas ewakuacji, czy był odpowiedni, czy zauważono nieprawidłowości itp., aby cała akcja nie polegała tylko na "masowym" opuszczeniu budynku i powrocie do niego po odczekaniu odpowiedniego czasu.

13

Rysunek 6. Ulotka BHP [7]

Najczęściej szkolenia prowadzone są przez Specjalistów ds. BHP zatrudnionych w firmie lub Specjalistów z zewnątrz. Niebezpieczeństwo zatrudniania Specjalistów wyłącznie do prowadzenia szkoleń bhp "z zewnątrz" polega na tym, że osoby te szkoląc pracowników wielu firm nie mają dostatecznej wiedzy n/t zagrożeń występujących w danym, konkretnym zakładzie pracy, nie znają jego specyfiki a szkolenia przeprowadzane są schematycznie, tj. w taki sam sposób zarówno dla pracowników biurowych jak i pracowników produkcyjnych.

Brak jest również często odpowiedniej wizualizacji zagrożeń. Bardzo często pracownicy nie zdają sobie sprawy lub nie potrafią wyobrazić sobie konsekwencji swoich zachowań i dopiero po zobrazowaniu ich zrozumieją i zapamiętają omawiane zagrożenia.

Istotną sprawą jest również to, że podczas szkoleń nie prowadzi się ze słuchaczami otwartej dyskusji, stawiając się (jako wykładowcę) w pozycji osoby mającej wiedzę dużo większą niż słuchacze, a to duży błąd, zamykający nam w znacznym stopniu możliwość dotarcia do pracownika. Osoby dorosłe podchodzą bardzo krytycznie i praktycznie do przekazywanych im informacji. Ponadto, osoby dorosłe nie lubią krytyki (bo kto z nas lubi)

14

stąd jedynie krytykowanie ich zachowań może zakończyć się tym, że utracimy zainteresowanie z ich strony podczas szkolenia.

1.7 Newsletter, ulotki i konkursy

Newsletter w formie pisemnej (gazetka) lub mailowej przypominają w regularnych odstępach czasu pracownikom o zagrożeniach i dobrych praktykach w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Forma mailowa ma tą przewagę, że względu na możliwość dołączenia hiperłącz do ciekawych materiałów w formie interaktywnej lub obrazowej. Minusem jest to, że najprawdopodobniej nie dotrze do pracowników zatrudnionych przy produkcji. Jest to także rozwiązanie stosunkowo drogie oraz czasochłonne ze względu na konieczność zaangażowania dużej ilości osób do jego tworzenia.

Ulotki skierowane zarówno do pracowników jak i gości zawierają z reguły podstawowe informacje w zakresie bhp lub promują określoną tematykę.

Rysunek 7. Konkurs wiedzy o BHP PKP [8]

Konkursy mogą przybrać formę zarówno konkursów indywidualnych jak i drużynowych tj. np. rywalizacji pomiędzy poszczególnymi działami, departamentami czy oddziałami. Tematyka może być różna, najczęściej dotyczy redukcji ilości wypadków przy pracy czy najciekawszych udokumentowanych nieprawidłowości w zakresie bhp lub dobrych praktyk w tym zakresie. Konkursy mogą być organizowane w ujęciu miesięcznym, kwartalnym czy rocznym.

15

Propagowanie kampanii społecznych - przekazanie w formie mailowej lub gazetki informacji na temat bieżących kampanii w zakresie bezpieczeństwa organizowanych przez:

- organy administracji np. Inspekcję Pracy (kampania społeczna w zakresie pracy na wysokości czy kampania informująca o azbeście),

- niezależne organizacje (np. organizowane przez Stowarzyszenie Polska Wódka kampanii "Pływam bez promili" lub Związek Dealerów Samochodów akcji "Karta ratownicza w pojeździe"),

- międzynarodowe organizacje obchody Światowego dnia Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia w Pracy (obchodzony 28 kwietnia, organizowany przez Międzynarodową Organizację Pracy - ILO).

1.8 Filmy edukacyjne oraz złote zasady w organizacji

Filmy są ciekawym rozwiązaniem jest umieszczenie w miejscach łatwo dostępnych ekranów

wyświetlających informacje na temat bezpieczeństwa. Mogą to być stanowiska pracy na halach produkcyjnych lub jadalnie. Ważne jest jednak, aby te informacje okresowo aktualizować, po to, by nie znudziły się zbyt szybko pracownikom. Poniżej znajduje się plik z przykładowym filmem bhp (uruchomienie podwójnym kliknięciem).

Złote zasady bezpieczeństwa i higieny pracy w organizacji to wykaz kilku lub kilkunastu (w zależności od potrzeby, ważne żeby nie było ich zbyt dużo) głównych zasad w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy ustalony najlepiej z pracownikami i wywieszony w widocznym miejscu. Ważne jest, aby zasady te były jasne i czytelne dla pracowników, tzn. żeby nie było możliwości różnej interpretacji ustalonych zasad.

16

Rysunek 8. Złote zasady BHP [9]

1.9. Pozostałe metody popularyzacji tematyki związanej z BHP

Spotkania z pracownikami przed pracą i raport bezpieczeństwa stanowiska pracy to np. spotkania z pracownikami produkcyjnymi (najczęściej) mające na celu wspólne omówienie zaobserwowanych zagrożeń na stanowisku pracy. W celu ułatwienia pracownikowi zidentyfikowania zagrożeń można stworzyć szablon obszarów pracy (np. maszyna, drogi i dojścia, środki chemiczne, bezpieczeństwo pożarowe itp.) wg którego pracownik będzie potwierdzał gotowość do rozpoczęcia pracy (czyli brak niezgodności) lub zaraportuje ewentualne zagrożenia.

Wdrożenie w proces oceny ryzyka i opracowania instrukcji bhp istotne jest, aby w miarę możliwości wdrożyć pracowników w proces oceny ryzyka zawodowego i opracowania instrukcji czy procedur wewnątrzzakładowych. Pracownicy, którzy muszą dostosować się

17

tylko do narzuconych norm i procedur, bardzo często starają się je "obchodzić", dlaczego? Dlatego, że te procedury "nie są ich" tzn. nie były z nimi konsultowane i mogą zawierać wiele błędów, bo najczęściej były tworzone przez jedną osobę - często jak wiemy z doświadczenia przez Specjalistę ds. BHP.

Wymieniona praktyka nie jest czymś nowym, jeśli w ten właśnie sposób opracowujemy ryzyko zawodowe dla poszczególnych stanowisk pracy, niemniej jednak warto poszerzyć jej zakres o pozostałe dokumenty wewnątrzzakładowe.

Program wellness to szerokie pojęcie programów w zakresie dobrego samopoczucie w pracy. W ramach tego programu(ów) pracowni są nie tylko edukowani. To cały wachlarz programów również antystresowych, w zakresie zdrowego żywienia itp.

Stacje bhp to miejsca wydzielone w zakładzie pracy, gdzie pracownicy mogą sprawdzić i porównać różne rozwiązania w zakresie np. środków ochrony indywidualnej.

Programy i symulatory bhp to bardzo nowoczesne rozwiązania takie jak np. symulatory wózków widłowych czy lista sprawdzająca stanowisko pracy biurowej pod kątem ergonomicznym. Ze względu na wysoką cenę symulatorów na te rozwiązania stać w przeważającej większości koncerny międzynarodowe. W przypadku programów w zakresie ergonomii wiele jest darmowych. Zasada ich działania polega najczęściej na przypominaniu o zrobieniu krótkiej przerwy i np. wykonaniu kilku ćwiczeń rozciągających czy rozluźniających.

PODSUMOWANIE

Pamiętajmy, aby formy popularyzacji tematyki bhp były adekwatne do zagrożeń w miejscu

pracy. W tym celu warto jest wybrać kilka najskuteczniejszych rozwiązań i dostosować je do warunków, jakie panują w naszym zakładzie pracy. Zbyt duże przeładowanie tematyką BHP może powodować skutki odwrotne do zamierzonych. Aspekt finansowy także jest nie do pominięcia w kwestii popularyzacji zagadnień związanych z BHP oraz ergonomią. Im większy zakład pracy, tym służbie BHP stosunkowo łatwiej pozyskać środki na ten cel. W przypadku niewielkich zakładów pracy najlepszą i najłatwiejszą formą będzie ta wymagana ustawowo- czyli szkolenia wstępne oraz okresowe a także wszelkiego rodzaju instrukcje

18

bezpieczeństwa i higieny pracy. Dodatkowo w ramach niewielkich nakładów finansowych warto wykorzystać plakaty związane z tą tematyką. W dużych przedsiębiorstwach, które często składają się z wielu oddziałów warto wykorzystać dzień/tydzień bezpieczeństwa oraz pikniki bezpieczeństwa. Wiele firm z branży, m.in. 3M, oferuje pomoc w przygotowaniu takich okoliczności poprzez mobilną prezentację swoich produktów. Kolejnym aspektem, którego stosowanie jest często pomijane jest kształtowanie odpowiedniej kultury organizacyjnej w zakresie BHP a także komunikacji. Dobra atmosfera i odpowiednia komunikacja pozwalają na zmniejszenie presji i stresu, które niewątpliwie sprzyjają wypadkowości oraz stanowią zagrożenie w procesie pracy.

Zadanie 22 służby BHP, często pomijane w codziennej pracy stanowi idealne połączenie wszystkich innych zadań, gdyż na etapie każdego z nich może występować forma popularyzacji tej tematyki. Warto więc przeanalizować możliwości swojego zakładu pod kontem możliwości finansowych a także specyfiki pracujących w nim pracowników i spełniać to niezwykle ważne zadanie, jako nowoczesna służba BHP.

Bibliografia

[1] http://archiwum.ciop.pl/17034.html

[2] Lewicki, Sadłowska-Wrzesińska: Istotne aspekty BHP, WSL, Poznań 2014, s. 340–345. [3] http://pracujkomfortowo.pl/artykuly/stanowisko-pracy/ (21.05.2018) [4] http://plakatybhp.pl/plakaty-bhp/23-90-uscisk-dloni.html (21.05.2018) [5] http://plakatybhp.pl/plakaty-bhp/31-114-stan-umyslu.html (21.05.2018) [6] https://www.grafiteria.pl/pl/p/1933-uwazaj-czesci-zamiennych-brak (21.05.2018) [7] http://blog.xella.pl/budujemy/entry/bezpieczny-kierowca-nowa-akcja-informacyjna-dot-bhp-w-zakladach-xella-polska (21.05.2018) [8] http://www.zzdrpkp.org.pl/783,konkurs-wiedzy-o-bhp.html (21.05.2018) [9] http://ds.arcelormittal.com/cee/poland/o-nas/zdrowie-bezpieczenstwo/language/PL (21.05.2018) [10] http://znamibezpiecznie.pl/praca/bezpieczenstwo-i-higiena-pracy/877-formy-popularyzacji-tematyki-bhp-w-przedsibiorstwie

[11] L. Morawski: Jak popularyzować BHP w zakładzie pracy, Wydawnictwo związkowe, Warszawa 1957.