A C T A U N I V E R S I T A T I S L 0 O Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 67, 1987
Zbigniew Martyniak*, Ar kadiusz Potocki** Janusz Czekaj***
M ETODY WARTOŚCI OW AN IA, N ORM OW AN IA I KOO RD YN O W A N I A PRACY W O ŚR O D K A C H K O M P U T E R O W Y C H1
I. M etoda anali tyczno-punktowego wartościowania pracy w ośrodku k o m p u te row ym
Oo a n a l i t y c z n o - p u n k t o w e g o w ar to ś c i o w a n i a pracy na st ano wi sk ac h pr ze tw a r z a n i a informacji z m o d yf iko wa no metodę Z. Studniarka, o p r a co waną w Instytucie Pracy i Spraw S ocj al ny ch w Wa rszawie z p r z e zna cz en iem do w a r t o ś c i o w a n i a prac a d m i n i s t r a c y j n o - b i u r o w y c h 2 . Z metody tej pr zy j ę t o k ryteria syntetyczne, dotyc zą ce złożoności i odpowi ed zi al noś ci ; k ryteria- e l e m en ta rn e i klucze ana li tyc zn e w odnie sie ni u do złożoności, a także skalę 7 stopni oceny dla w s z y stk ic h k r y t e r i ó w elementarnych; zmie ni on o n a t o m i a s t ' d w a spośród trzech k r yt er iów ele me nt a r n y c h w ramach " odp owiedzialności"; r o z w i ni ęt o k r y t e r i u m obciąż en ia pracą, w p r o wad za ją c d o da tk owo n a s t ę pu ją ce k ry teria elementarne: " ob ciążenie u mysłowe" i "obciążenie wzroku"; dodano także o d d zi el ne kry te ri a syntetyczne: "sprawność m a nu al ną " oraz " uciążliwe warunki p r a c y ”, w y ró żn ia jąc w tyra
osta-* Prof. nadzw., dr hab., k i e ro wn ik Zakładu Technik O r g a n i zat or sk ich Ak ademii E ko nom ic zn ej w Krakowie.
** Or, adiunkt w Z akładzie Technik O r g a n i z a t o r s k i c h Akademii E k o n om ic zn ej w Krakowie.
*** Dr, adiunkt w Zakł adz ie Technik O r g a n i z a t o r s k i c h Akademii Ek on om ic zne j w Krakowie.
Metodę w a r t o ś c i o w a n i a pracy o pracował Z. Martyniak, m etodę no rm ow a n i a p racy - A. Potocki, me t o d ę k o o r d y n o w a n i a pr oc e s ó w p r a c y - J. Czekaj.
2
Z. S t u d n i a r e k , An al i t y c z n y s ys te m k w a l i f i k o w a n i a pracy na s t a n o w is ka ch n ie rob ot ni cz ych , Warszaw a 1983.
tnim hałas oraz pr om i e n i o w a n i e szkodliwe. Pełny układ k ryteriów wraz ze stopniami oceny i notami punktow ym i dla p rzyjętej metody zawiera tab. 1.
•
T a b e l a
1
Układ k r y te ri ów wraz ze stopniami oceny i notami punktowymi
Kryt er ium Stopierf oceny
1 2 3 4 5 6 7
nota punktowa Złożo noś ć treści pracy
i n f o rm ac yj no -de cy zy jn a 24 4B 72 96 120 145 170 czynności 14 2B 42 56 70 84 100 wykonaw cz a 14 28 42 56 70 84. 100 O dp ow ie d z i a l n o ś ć za pr zebieg pracy 14 28 42 56 70 84 100 za środki pracy 7 14 21 28 35 42 50 za ki er ow a n i e i k o o r d y n a cję 28 56 84 112 140 168 200 Ob ci ąż en ie organizmu umysłowe 10 20 30 40 50 60 70 wzroku 10 20 30 40 50 60 70 psy ch on e r w o w e na skutek emocji n e g a ty wny ch 7 14 21 28 35 42 50 wy wo ła ne m o n ot oni ą 4 9 14 18 22 26 30 Spr aw noś ć m an ualna 10 20 30 40 50 60 70
Uc iążliwe warunki pracy (ha>-
łas, prom ie nio wa ni e) 14 28 42 56 70 84 100
tączna nota ma ks ym a l n a 1110 pkt
Zł ożoność treści pracy
Złoż ono ść pr z y j m o w a n y c h informacj-i i p o d e j m o w a n y c h decyzji j a ko k ry t e r i u m e le me n t a r n e ok r e ś l a n e jest dwoma czynnikami, a m i a n o wicie: s to p n i e m sa mod zi el no ści pracy oraz stopni em niepewności (ry zyka) informa cy jn o- dec yz yj ne j.
W ramach pi er ws ze go czynnika w yr óżnia się pięć zasadniczych ty pów pracy z r ó ż n i co wan yc h ze wzg lę du na stopień samodzielności:
1) prace o jed na kow yc h z adaniach i metodach, powtarzalne, w których decyzje pode jm uje się, w yko rz y s t u j ą c własną rutynę; p r z e ważają tu czynności ob se ^ w a c y j n o - k o n t r o l n e oraz sterujące (np. praca w centrali telefonicznej);
2) prace wykonawcze, rutynowe, w yk ony wa ne stosownie do o d p o wi ed ni ch instrukcji (np. praca k o n t y s t y - k s i ę g o w e g o ) ;
3) prace c z ę śc io wo samodzielne, dające stosunko wo dużą swobodę wyboru metod d z i ał an ia (np. praca s a mo dzi el ne go inżynier a- sp ecj a- listy lub sa mo dz i e l n e g o e k o n o m i s t y - s p e c j a l i s t y );
4) pra ce samodzielne, w k t óry ch wys tę pu je tylko mi nimalna ilość z góry u st al o n y c h s po sobów po st ęp ow ani a (np. praca samodziel nego k o n s t r uk to ra lub samo dz iel ne go ekonomisty zat ru dn io nyc h na s t a n o wi sk ac h ki erowniczych);
5) pra ce o n a j wię ks ze j sw obodzie wyboru zadań i meto d pracy, w kt ó r yc h roz wią za ni e p ro ble mu wymaga twórczej inwencji (praca n a j wyżej wy k w a l i f i k o w a n e g o sp ecjalisty spełn ia ją ce go funkcję k i e r o w niczą) .
W odnie si eni u do d ru gi ego czynnika, a więc stopnia n i e p e w n o ś ci in fo rma c y j n o - d e c y z y j n e j w yróżnia się n a s tęp uj ąc e sytuacje:
1) sytuacje decy zy jne w w a ru nka ch po sia da ne j pewności danych oraz pewności, że wyniki będą ząleżne od na kł ad ów (np. decyzje w y ni ka ją ce be z p o ś r e d n i o z o kr eś l o n y c h p r z ep is ów prawnych);
2) sy tuacje c zę śc i o w e g o ryzyka, w któ ry ch wy stępują nowe dane oraz nie w pełni o k r eś lo ne relacje między nakładami i wynikami;
3) sytuacje dec yzy jn e związane z ryzykiem, w k t ó ryc h k onieczna jest w sp ół pra ca z wie lom a s pe cja listami a p r a w d o p o d o b i e ń s t w o o s i ą gnięcia w yni ku trudne do określenia;
4) sytuacje niepewne, w któ ry ch wys tę pu ją c a ł ki em nowe z j a w i ska a p r a w d o p o d o b i e ń s t w o osiąg ni ęc ia wyniku nie jest moż li we do określenia.
Jeśli idzie o zakres z r ó żni co wa ni a czynności, to w c h a r a k t e r y zowanej m eto dz ie w yr óż nia się n as tę p u j ą c e
stopnie:-1) z r ó ż ni cow an ie małe, gdy mamy do czy ni en ia tylko z w y c in ki em jednej specj al iz ac ji za wodowej (np. praca kontysty w k się gowości mat e r i a ł o w e j liib o bl ic zan ie za ro b k ó w określ on ej grupy p r a c o w n i ków) ;
2) zróżni co wa ni e średnie, w p r zy pa dk u gdy chodzi o czynności wy ko ny w a n e w ramach jednej s pec jalizacji zawodowej;
3) z r ó żn ic ow ani e duże, gdy zakres czynności o bej mu je więcej niż jedną s pe cja l i z a c j ę zawodową w ramach danego zawodu (np. praca eko no mi sty z a j mu ją ceg o się zbytem, zaopatrzeniem, p l an ow an iem
i t p . ); •
ę 4) zróżn ico wa ni e bardzo duże, w y s t ęp ują ce wówczas, gdy idzie o - p r a c e , w y k o n y w a n e w ramach dwóch lub więcej zawodów (np. ekonomisty,
pracownika, inżyniera itp,);
Co się tyczy zmienności cykli czynności, to w y r ó ż ni on o cztery jej stopnie, a mianowicie:
1) zmienność małą, gdy cykle czynności zmieniają się tylko spo radycznie;
2) zmienność średnią, kiedy cykle czynności zm ieniają się w skali tygodnia;
3) zmienność dużą, przy cykl ac h c zynności zm ien ia j ą c y c h się w ciągu dnia;
4) zmienność b ardzo dużą, w p r z yp ad ku cykli czynności c zęsto z m ien ny ch przy j ed n o c z e s n y m wy s t ę p o w a n i u cykli dł ugookresowych.
Kr y t e r i u m złożoności w y k o na wc zej okreś la ne jest - wg t e r m i n o logii Z. St ud ni ark a - n a s tęp uj ąc ym i "walorami w y k on an ia czynności":
1) dokładnością, szybkością i terminowością;
2) taktownością i n i e k o n f l i k t o w o ś c i ą , jako walorami konta kt ów od b y w a n y c h tak we wn ąt rz instytucji, jak i na zewnątrz;
3) jakością pracy;
4) za ch o w a n i e m wal or ów dobrej pracy pod a n y c h w pkt pkt 1-3 oraz do d a t k o w o - inicjatywą w zakresie dbałości o interesy instytucji.
Od p o w i e d z i a l n o ś ć
Kr y t e r i u m gr an ic z n y m po mi ęd zy kryteri am i o dn oszącymi się do "z łożoności" a kryteriami w yrażającymi "u ciążliwość pracy" jest odpowiedz ial no ść . W jego ramach jako k r y t er iu m s ynt et y c z n e g o p r z y jęto 3 kryteria el ementarne, a m i a n o w i c i e o dp o w i e d z i a l n o ś ć za:
1) pr ze bi eg pracy, 2) środki pracy,
3) k ie row a n i e i koordynację.
p o d o b i e ń s t w e m p o ni es ien ia strat w razie o d s t ąp ien ia od ilościowych bądź j ako śc io wy ch p a r a m e t r ó w danego pro ce su pracy. O d p o w i e d z i a l ność ta wzrasta w miar ę p rz ec h o d z e n i a do wyższ yc h szczebli k i e r o wania, p on ieważ e wię k s z a się wtedy zasięg skutków działania.
Uznant), że wymagania, w zakresie o d p owi ed zi al noś ci za środki pr acy znajdu ją ce się na dan y m sta no wi sk u można mierzyć ich w a r t o ś cią oraz p r a w d o p o d o b i e ń s t w e m ' w y s t ą p i e n i a szkód.
W yk or zy s t u j ą c koncep cj ę zawartą w me todzie "jugosłowiańskiej", z d ec yd ow an o p r z yj ąć - jako miarę odpo wi ed zi aln oś ci za kierowanie i k oor d y n a c j ę - liczbę p r ac ow nik ów be zp o ś r e d n i o p o d l e g ł y c h danemu s ta no wi sk u oraz średni stopień złożoności pracy tych pracowników. W m et od zi e tej wyróżniono, biorąc pod uwagę liczbę p ra co w n i k ó w bez p o ś r e d n i o po dl egłych, 4 kategorie: do 5 pracowników, 6-10, 11-20 i powy że j 20 pracowników.
Ola oceny stopnia złożoności pracy p r a c o w n i k ó w be zp oś re dni o p o d l eg ły ch prz y j ę t o 4 kategorie, odpowiadające:
1) 1-2 s to pniom złożoności, 2) 2,5-3,5 s top n i o m złożoności, 3) 4-5 st op nio m złożoności, 4) 6-7 sto pniom złożoności.
Ob ci ąż en ie organi zm u
W ramach kr y t e r i u m s yn te ty c z n e g o "ob ciążenie organiz mu " w y r ó ż niono 4 k ryt er ia elementarne, a m i a n o w i c i e obciążenie:
1) umysłowe, 2) wzroku,
3) ps y c h o n e r w o w e - na skutek emocji negatywnych, 4) wywołane monotonią.
Jako mia ry tego obciąże nia prz y j ę t o stop ie ń k oncentracji uwagi oraz czas trwania o bc iąż en ia w y w o ł a n e g o k o n c e nt ra cj ą uwagi.
Ze w zg lę d u , n a sto pi eń k on ce nt rac ji uwagi w yró żn i o n o 4 k a t e gorie w y mag ań s t a w i an yc h przez pracę:
1) n i e w i e l k i e o bc iąż en ie umysłu;
2) ob se rw ac ja f u n k c j ono wa ni a u rz ądz eń bez k o n i e c zn ośc i w y t ę ż o nej koncentr ac ji umysłu;
3) u tr zym yw an ie intensywnej uwagi przy znacznym stopniu k o n centracji;
4) wielka koncen tr acj a uwagi.
Czas trwania obcią że nia mi erzony jest u dz ia łe m p r o c e n t o w y m w n om in a l n y m czasie pracy. Wy ró żn io no tu na st ę p u j ą c e k a t e g o r i e o b ciążeń:
1) spo ra dy cz ne (do 1 0% czasu, pracy),
2) wys tę puj ąc e od czasu do czasu (ok. 30% czasu pracy), 3) w ys tę p u j ę c e często (ok. 60% czasu pracy),
4) w y st ęp uję ce stale (ok. 90% czasu pracy).
U w z g lę dn io no stopień nas il en ia obcięż en ia wz ro ku (mały, ś r e d ni, duży i bardzo duży) oraz czas trwania tego obciężenia przyj- mując, że ob ci ąże ni e wzroku może wys tę p o w a ć sporady cz nie (do 1 0% cza£.u pracy), w n ie wi e l k i m udziale (do 30% czasu pracy), w z n a c z nym nas il en iu (do 60% czasu pracy) oraz w dużym zakresie (powyżej 65% czasu pracy).
U w z g l ędn io no nas tę p u j ą c e czynniki wy woł uj ąc e emocje negatywne: 1) zakłócen ia w p ro cesie pracy,
2) d y s p oz yc yj noś ć w zakresie czasu pracy i zadań,
3) u c ią żl iw oś ć wymaga ń pracy z tytułu zakresu i rodzaju k o n taktów,
4) zagroże ni e zdrowia oraz n i e p r z y j e m n e warunki pracy.
Każdy z wy m i e n i o n y c h czyn nik ów mi er z o n y jest pod w z g l ę d e m s i ły oddzi ał yw an ia w odpowi ed nie j skali (normalna - mała, uciążliwa - średnia, z a k łóc aj ąc a - duża, zagr aża ją ca - b ardzo duża).
Ocenę mono ton ii pracy p r z e p r ow ad za się, r o z pat ru ją c n a s t ę p u j ą ce c z y n n i k i :
1) u p r o s zc zen ie pracy,
2) po wt ar z a l n o ś ć procesu pracy, 3) ni ez mie nn oś ć warunków,
4) konie cz no ść stałego z aa bs o r b o w a n i a uwagi.
Każdy z wy mi e n i o n y c h c z yn ni kó w może w y k az yw ać na t ę ż e n i e Białe, średnie, duże lub bardzo duże.
Spraw noś ć m an ualna
Zd ec y d o w a n o się wy róż ni ć "sprawność manua lną " jako os obne k r y terium s yntetyczne ze względu na dużą rolę, jaką odgrywa ono w oc enie stopnia trudności pracy na s t a n o wi sk ach w y k o n a w c z y c h w
oś r od ka ch komputerowych. P roponuje się, aby mierz yć sprawność m a nualną z jednej strony pozio me m wymagań w tym zakresie ( p r z e c i ę t ne, duże, b ar dz o duże i mistrzo wsk ie ), z drugiej zaś udział em czasu pracy wyma gaj ąc ej zręczności manu aln ej w ogól ny m czasie pracy.
Uc iążliwe warunki pracy
W wyniku analizy warunk ów pracy w ośro dka ch k o mp ute ro wy ch w y ró żn io no dla celó w w a r t o ś ci ow an ia pracy pod w zgl ęd em uciążliwości, na st ę p u j ą c e czynniki: hałas, warunki świetlne i p r o m i en io wa nie szkodliwe.
Wpływ tych czynn ik ów mierzy się, biorąc pod uwagę stopień ich n a si le ni a (mały, średni, duży i b ardzo duży) oraz czas i zakres ich występowania.
Przy pomocy zapre ze nt owa ne j w zarysie metody podd ano w a r t o ś ci ow a n i u pracę na na st ęp u j ą c y c h stanowiskach: p r oj ek ta nta s y s t e mów, programisty, ko ns er wat or a k omp ut e r ó w i operat or ki • m on i t o r ó w ekranowych.
T a h e 1 a 2 Wyniki w ar to ś c i o w a n i a procy na w y b ra ny ch s ta no wis ka ch
Kr>terium Stanowisko syntetyczne elementarne projek tant ‘i**f £ 1 1 J progra mista • kie rownik zespołu konser wa tor opera torka moni tora ekra nowego " ■ — ■ ■ ■ ... ; 1 j nota punktowa 1 2 3 4 5 6 7 Złożoność treści
pracy cyzyjnainformacyjno-de 120 72 96 ' 96 40
czynności 56 42 56 70. 28
Tabela 2 (cd.)
1 2 3 4 5 6 7
Odpowiedzialność za przebieg pracy 70 56 42 70 28
' za środki pracy 7 7 28 28 21
za kierowanie i
koordynację 56 28 140 0 0
Obciążenie orga umysłowe 40
50
30 40 40nizmu
wzroku
30
30 30 40 70psychonerwowe na skutek emocji ne
gatywnych 35 21 21 28 21 wywołane mono tonią 22 14 14 18 22 Sprawność ma nualna 10 30
20
20 60 Uciążliwe wa runki pracy... ... ...
o
14
28 28 56 Łączna nota 530 448 589 508 464O p ier aj ąc się na w łas n y c h opis ach pracy wy ko n y w a n e j na tych s t a n o w i s k a c h oraz na w y m a g a n i a c h p o d a n y c h przez H. St riźenca dla n i e k t ó r y c h z tych s t a n o w i s k 3 , dok on an o oceny punktowej. Jej w y n i ki zawiera tab, 2.
H ie ra r c h i ę bad an yc h st anowisk z pu nktu w id ze ni a stop nia t r u d ności pracy ukazu je rys. 1. U zyskaną tam gr ad acj ę s tanowisk d o d a t k o w o o bj aśnia st ruktura udzia łu p o s z c z e g ó l n y c h czyn ni kó w (kryteriów) syntetycznych.
P rz ed st a w i o n e wyniki mogą służyć za podsta wę do prac ta-, ryfikac yj ny ch , u s p r a w n i a j ą c y c h oraz szkoleniowych.
3 M. S t r i i 6 n e c, System: człowiek - komputer, W a r s t wa .1984.
NOTA PUNKTOWA
Rys. 1. S zer eg rangowy ba danych stanowisk
II. M etoda normowa ni a pracy o pe ra tor ek perforacji kart
W trakcie badań pil o t a ż o w y c h i dia g n o s t y c z n y c h s tw ierdzono kilka ne ga t y w n y c h zjawisk w fu nk cjo no wa ni u badanej - organizacji (chodzi tu o C e n t r u m O b l i c zen io we HiL w Krakowie): jedno z nich to wyso ki e straty czasu pęacy zaw in io ne przez wykonawców, dr ugie
-dysh ar mon ia czasowa następstwa prz etw ar za ni a p o s z cze gó ln yc h b l o ków tematycznych, ko nse kw en cj ą czego były okresy w y so ki eg o s p i ę trzenia prac i okresy prawie martwe. Ponadto k oo rd yn o w a n i e prac w ośrodku u tr ud nio ne jest brak ie m znajomości w skaźnika substytucji, między urządzeniami p r zy go tow an ia n oś ni ków informacji do p r z e t w a rzania (chodzi tu o mas zy ny p er fo r u j ą c e i wideotony). Przy p o d e j mowan iu d ziałania zmierz aj ąc eg o do us unięcia tych negatywów, k o nieczna jest zn ajomość czas ow yc h no rm at yw ów w y k ony wa ni a operacji na tych dwu urządzeniach.
W yn ik aj ąc e z tych potr zeb no rm owa ni e pracy spełniłoby kilka funkcji, z któ ryc h n a j w a ż n i e j s z e to:
1) wzrost w ydajności pracy, 2) właściwa etatyza cj a stanowisk,
3) umożli wi en ie pro wa dze ni a p lan ow an ia operatywnego, 4) poprawa klima tu or ganizacyjnego.
W czasie badań p il o t a ż o w y c h i d i a g n o s t y c z n y c h pod ję to próbę określ en ia czasu trwania operacji per fo ra cj i i w p r o w adz an ia danych do pamięci maszyny cy frowej przy p omocy wideotonu. Próby te były do ko ny w a n e przy aktu al ni e s t o so wa nyc h me tod ac h w y k on an ia pracy. Na p o t k a n o jed nakże na pewne przeszkody, któ re wyk azały ogran icz on ą m o żl iw oś ć stosow ani a t r a d y cy jny ch technik badania i mier zen ia p r a c y 4 , takich jak karta prz eb ieg u czynności, karta prze bie gu czynności obu rąk i metoda c h r o n o m e t r a ź u . Wyn ikało to głównie ze zbyt k r ó tk ie go czasu wyko na nia eleme nt ów operacji. . P o t w i e r dziła się na tomiast wysoka p rz yd a t n o ś ć metody fotografii dnia pracy. Dlatego, jak się wydaje, z a ga dn ie ni e n or mow a n i a tych prac może być rozwi ąz ane przez z a s t o s ow ani e meto d cz asów i ruchów e l e mentarnych. U p o dst aw wy m i e n i o n y c h met od leży założenie, że k a żdą, nawet n a jb ard zi ej złożoną czy nn oś ć można rozłożyć na e l e menty drobniejsze, prostsze, dające się dokła dn ie wyodrębnić. N a stęp nie zakłada się, że liczba tych e l e m e n t ó w jest ograniczona, a ich n i e z al eż noś ć od siebie powoduje, iż każdą pracę można t r a k tować jako 3umę na s t ę p u j ą c y c h po sobie eleme nt ów pracy. M i e r n i kie m czasu trwania pracy (operacji) jest czas trwania w sz ys tk ich k o le jn yc h jej elementów.
4 T. M a r e k , A. P o t o c k i , W y br an e metody badani a cz ynników d e hu ma ni za cji pracy biu rowej w wa r u n k a c h a utomatyzacji p r z e t w a r z a nia informacji, "Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomi cz ne j w Krakowie" 1983, nr 177.
Pionierami tego podejścia mier zen ia i normowania pracy byli m a ł żon ko wi e Lilian •*. i Frank 6. G i l b e r t h o w i e , którzy do badań nad ra cj onalizacją pracy ludzkiej wykorzy sta li film umożl iw iaj ąc y trwa ły sposób rejestracji ruchów i anali zow an ia ich przy w y ś w i e t l a niu filmu w z w o l ni ony m tempie.
Z ap oc zą tk owa ne przez Gilber thó w studia nad ruchami e l e m e n t a r nymi dały p odwaliny pod metody mier ze ni a i normowania pracy przy pomocy n orm at yw ów czasów i ruchów elementarnych. Ruchy te określa się także a n a l i t y c z n o- ob li cz eni ow ym i metodami mierzenia i n o r m o wania pracy. Aktu al ni e znanych jest kilka orygin al ny ch metod c z a sów i ruchów elementarnych. Jedna z nich to metoda Office-Modaptg. Stanowi ona mo dy f i k a c j ę metody Modapts. Ta ostatnia została o p r a cowana przez a u s t r a l ijs ki eg o badacza G.G. H e y d e ‘a w roku 1967 w ramach prac A u s t r a l ij sk ie go S to wa rzy sz en ia ds. Normaty wó w Czasu. Po dstawą s po rzą dz en ia no rma ty wó w stała się am er ykańska tabela MSO (Mas te r St andard O a t e ). wywodząca się z metody M T M .
Idea metody zasadza się na ułatwie niu i skróceniu normowa ni a czasów prac ręcznych. Wynika ona z n a s tę puj ąc yc h założeń:
1) szc zeg ół ow e n ormatywy ruchów można zastąpić pewnymi w a r t o ś ciami średnimi;
2) przy wyce nie czasu ruchów można zrezygnować z takich c z y n ników, jak odległość i masa, które występują w syste mi e MTM, gdyż z analizy ruchów wynika, że im większa część kończyny" górnej b i e rze udział w ruchu, tym więks ze są możliwości jej zasięgu, a z a r a zem więks ze możliwości wywarcia s i ł y 5 ;
3) średnie czasy trwania ruchów klas w yż szych od klasy p i e r w szej są prostymi w i e l ok ro tno śc ia mi modułu, o dp o w i a d a j ą c e g o czasowi ruchu klasy pierwszej, czyli ruchu palca. Sytuacje o d bi eg aj ące od po wy żs z e g o z ałożenia można wyrazić dodatkami, które również s t a n o wią proste wielokro tn oś ci m odułu podstawowego. Wiel ki m u ł a t wi en ie m w oblicz an iu czasu trwania ruchów jest odpo wi ed ni a budowa t a b e li normatywów.
Of fice Modapts - z mod yf ikowaną wersję metody Mod ap ts - określa się jako metodę no rmo wa ni a prac b i ur owy ch po leg aj ąc ą na a n a l i z o w a niu każdego z a s a dn ic ze go e lementu pracy ręcznej lub rę czn
o-maśzy-5 M. S t ę p o w s k i, Technika Modapts, [w:] Nowe te c h n i ki or ga niz atorskie, red. M. Stępowski, Warszawa 1977, s. 310.
nowej o ch arakterze biurowym, któ reg o czas trwania uważany jest za funkcję cech ruchów i warunków, w jakich były one wykonywane. Normy opr ac ow uj e się, sumując m od uł ow e wartości cza so we ruchów zestawione w tzw. karcie macierzowej. Karta t a k a6 zawiera tylko elementy ch ara k t e r y s t y c z n e dla prac a d m i n i s t r a c yj no- bi ur ow ych , zaś elementy podstawowe, jak np. "wziąć", "umieścić", nie są w niej po dane i o r g an iza to r musi je odnale źć w tablicy n or ma t y w ó w p o d s t a wo wy ch metody Modapts.
Modapts oparta jest na j ednostce czasowej modułowej, o d p o w i a dającej ś redniemu czasjwi trwania ruchu palca równemu 0,129 sek, co od powiada 0,00215 min i 0 ,0000358 godz. Jednostka ta równa 1/7 sekundy, a po u w z gl ęd ni en iu czasu na odpoczynek, w y n os ząc eg o 10,75%, jedna sekunda równa się 7 raod. x 1,1075. Spo rz ąd za jąc n or matyw czasu, p o s z cz eg óln e w ar tości ruchów określa się w m o d u łach, a dopiero w fazie końcowej sumuje się je i p r ze li cz a na s e kundy i minuty.
Wych od ząc z założenia, że ruch palca trwa jedną jed no stk ę m o dułową, a palec po ko nuj e przy tym o d le gło ść 2-3 cm, trzeba p r z y jąć, że ruch dłonią i p r z e d r a m i e n i e m wymaga czasu równego trzem j e d n os tk om mo d u ł o w y m (przy pokon an ej odległości ok 15 cm), ruch ręką bez udz ia łu karku od powiada c z t e r e m m o d u ł o m (odległość w y konania ruchu - ok. 30 cm), a ruch s ię g a n i a ręką z u dzi a ł e m barku i z jej z gięciem w łokciu ma pięć wartości mo d u ł o w y c h (odległość p ok on yw an a wynosi ok. 45 cm). Jak widać, n o r ma ty wy czasu trwania ruchów od po w i e d n i c h części k o ń cz yn górnych wy ni k a j ą z zasady, że im większa część ręki bierze udział w ruchu, tym więk sz e p o k o n y wane są odległości. Je dn oc ze śni e zakłada się o d p ow ie dn ią wielk ość strefy ruchów s wo bod ny ch (wygodnych) dla norm al ni e z bu dowanego człowieka. Czasy bardziej złoż on yc h e l em ent ów pracy określa się ni eco inaczej.
Karta m ac ie rz owa metody O f f i c e - M o d a p t s okaz uj e się w o d c z y t y waniu tr ud niejsza od tablicy no rm aty wó w Modapts. Jest jednak p r o sta i praktyc zn a w stosowaniu. Aby o p ra co wać nor ma ty w czasowy, n a leży obs er wo wa ć od pow ie d n i e g o pracow ni ka i i d ent yf ik ow ać jego ruchy z odpow ie dni mi rysunkami, a n a s tę pn ie z sy mbo le m li terowym
H. B o j n a 1, A. K o z i a r s k a, M ie r z e n i e pracy b i u rowej metodą "Office MODAPTS", "Przegląd O r g a n i zac ji " 1971, nr
zna jd u j ą c y m się w górnej części karty. Z kolei określa się w ł a ś c i wy element pracy, w środku karty odcz ytu je się wartość jego m o dułu .
Za st os ow ani e ur zą dz en ia do p od tr zym yw an ia d okumentu i w s k a z y wania ak tualnie czyt an ego miejsca (nazwijmy je w skrócie " p o d t r z y mywacze m" ) oraz w p r o w ad ze ni e pulpitu fil ha rm an icz ne go zmienią w istotny s posób pr ze bi eg czynności i ruchów roboczych na stanowisku perforacji kart^. W m et od zi e d o t y ch cza so we j lewa ręka operatorki przez cały czas naciska p al ce m w s k a z u j ą c y m dokument, określając j e d n o c z e ś n i e czytany wiersz. Ręka ta jest zatem mało pr zydatna w pracy, a oprócz tego jej pozy cj a (praca statyczna) powoduje s z y b kie zmęczenie. Objaw ia się ono tym, że średnio co 8 operacji p r a cown ic a wprawia w ruch lewą rękę w celu zmniejszenia długu tleno wego. Pon ad to samo u łożenie teczki z dokumentami po lewej stronie wł a ś c i w e j dziurkarki wymaga ki ero w a n i a twarzy i oczu w lewą stronę.
W m eto d z i e p ro p o n o w a n e j lewa ręka tylko raz w cząsie operacji będzie wyc ią ga ć się w k ie run ku dokumentu, aby go odwrócić. Funkcję p o d t r z y m y w a n i a i ws kaz y w a n i a akt ual ni e c z yt an eg o miej sc a w d o k u me n c i e p rz ej mi e "p od tr zymywacz" u r u ch am ia ny peda łe m nożnym. L e wa noga na ci sk ać b ędz ie pedał sprzężony z ramie ni em " p o d t r z y m y w a cza", zaś prawa - pedał związany z pr z e s u w a n i e m się linijki-wsknź- nika. Obie nogi n a ci sk aj ą pedały w czasie pracy r ą k U r z ą d z e n i e to zastąpi do t y c h c z a s o w e czynności lewej ręki, która teraz może p a l cować dane - zgodn ie z zasadami ekonomii ruchów Ralfa Barnesa. W zwią zk u z tym czas p al cow a n i a skróci się o połowę. Pr zebieg ruchów robo cz ych w operacji perfor ac ji danych na karcie d zi ur kow an ej (do tyczy operacji n a n o s ze ni a informacji o p ł a ca ch p r a c o w n i k ó w f i z y c z nych z a t r u d n i o n y c h na pe ł n y m etacie w HiL w Krakowie) zawiera
tab. 3.
W w yniku z a s t oso wa ni a pod tr z y m y w a c z a i pulpitu filharmon ic zn e- go u m i e s z c z o n e g o na wprost oczu ope ra to re k czas trwania operacji
U rz ąd z e n i a te p r o po nu je się także zastos ow ać do wyp os aże ni a wideotonów. Olat eg o też w a n al ogi cz ny s posób można ro zp atrywdć p rz e b i e g i czas trwania operacji wp r o w a d z a n i a danych do pamięci mas zy ny c yf ro we j przy p omocy m o n i t o r ó w ekranowych. Na tych stanu- wiskach, ze względu na brak miejsca na wprost oczu operatorki (znajduje się tam ekran), winny być one z ai ns t a l o w a n e po lewej s t r oni e s ta no w i s k a we w ł aśc iw ej odległ oś ci od oczu i w n o r ma ln ym zas ię gu ramion.
Prz ebieg i czas trwania elem en tów operacji perforacji
Lewa ręka Prawa ręka
treść jednoczas stkowy powta rzal ność czas łączny czeka na LR 0,00645 palcuje dane*5 3 50 150 0,3225 naciska kla wisz wprowa dzenia nowej karty 3 3 9 0,0193: wraca w po bliże tuło wia w celu spoczynkuC 5 1 3 5
3
0,0021875 sięga w po bliże kla wiatury 5 1 5 0,0175 0,36599 Treść Przewraca do kument Palcuje dane czas jedno stkowy Przyciska kla wisz wprowa dzenia nowej karty Wraca w pobli że tułowia w celu spo- cżynkuc Sięga do zbioru doku mentów powta rzal-ność 50 1 czas łączny 0,00645 150 0,3225 9 0,01935i
5 0,0021875 5 0,0175 0,36599Dotyczy operacji nanosze ni a informacji o płac ac h pr ac o w n i k ó w u Zakłada się równ om ięr ne o b c i ą że ni e obu rąk przy pa lc ow a n i u c Założono, że o d p o c zy nek ręki będzie również co 8 dokumetów, mentów
kart wg m etody Office Moda pts (metoda proponowana)'
Lewa noga Prawa noga
treść jednoczas stkowy powta rzal ność czas łączny treść czas powta- jedno-|rzal- stkowy! ność czas łączny naciska pedał F3 3 w stanie spo czynku czeka czeka 0,00645 0,3225 w stanie spo czynku naciska pedał stosownie do ilości linii danych na do kumencie F3 [m i ^ I czeka 0,00218751 czeka 0,0175 0,36599 0,00645 0,3225 0,01935 0,0021875 0,0175 0,36599
fizycznych z atrudnionych na pe łn ym etacie w HiL w Krakowie.' na klawiaturze.
doku-perforacji kart może się te oretycznie zmniejszyć z 0,675 min do 0,366 min, a więc o ok. 45,8*.
Metoda Of fi ce -M oda pt s ma pewne ogr an ic ze nia w stosow an iu (do tyczy to prac a d m i n i s t r a c y j n o - b i u r o w y c h o c h a r akt er ze k o n c e p c y j nym, ch ar akt er y z u j ą c y c h się dużą ró żno ro dn oś cią rzadko w y k o n y w a nych czynności, a także dotyczy prac kadr ki erowniczych), nadaje się natom ia st z nakomicie do m i er ze ni a i normowania prac p o w t a r z a l nych, jednorodnych, w y k o n y wa ny ch w dłuż sz yc h o kr esa ch czasu. Do nich zaliczyć można p rzy go to w y w a n i e d anych do pr ze twa r z a n i a w o- śr od ka ch el ek tr on i c z n e g o p r ze tw ar zan ia informacji.
III. Metoda k o o r d ynacji p r o c e sów pracy w czasie
Cel em p r o p o no wan ej metody jest z a p r o j e kt ow an ie h ar m o n i j n e g o pr z e b i e g u pr ocesów p r z e tw ar za nia danych oraz do pr ow a d z e n i e do r ó w no mi er ne go obciąże nia stano wi sk pracy i komórek o r g a n i z a c y j nych, O be jmuje ona pięć z a s a d nic zy ch etapów, a mianowicie:
1) usta len ie zakresu i wielkości zadań planowych,
2) wyzn ac zen ie kolejno śc i pr oc esó w pracy i wybór m e tod p r z e twarzania danych,
3) rozdział zadań c z ąs tk ow yc h i b i l a n so wa nie o b c i ą ż e ń stano- wi-sk pr acy oraz komórek organizacyjnych,
4) o p ra co wa nie nor m a t y w n y c h h a r m o n o g r a m ó w pr oc es ów pracy, 5) dobór "orgat ec hn ic zny ch " środków koor dy na cj i pracy w c z a sie.
W u stalaniu zakrt.su i w ielkości zadań pla n o w y c h w yk o r z y s t u j e się metody analizy i stu dio wa ni a dokumentacji, w y w iad u oraz metody statystyczne. Wyz na cz eni e kolejn oś ci p ro c e s ó w pracy o piera się o m et od ę p rog ra m o w a n i a d yn am ic zne go . Rozdział zadań i b i l a n s o w a nie obc iążeń stanowisk pracy p rz e p r o w a d z a się przy po mocy w yk resów Gantta, w y k o r z y s t y w a n y c h również dla o p r a co wa ni a normatywnych har m o n o g r a m ó w pr oce só w pracy.
Pu n k te m wyjścia p ro je kt o w a n i a koor dy nac ji p ro ce só w pracy b i u rowej w czasie, r e al izo wa ny ch w ośrodku komputerowym, jest u s t a
8 Y. M d l 1 e r, W p r o w a dz eni e do nauki or ganizacji i badań operacyjnych, t, 1,.Wa rszawa 1971.
lenie p rz ed mi oto we go zakresu pr ocesów p rze tw arzania danych i o b l i czenie wielkości zadań planowych.
Proces prze tw ar za nia danych obejmuje zazwyczaj cztery p o d s t a wowe fazy, a m ia now ic ie wstępną kontrolę danych, p r z yg ot ow ant e ma sz y n o w y c h nośni kó w danych (MNO), p r z et wa rza ni e danych przez EMC i opra co wan ie w yda wn i c t w k o ń c o w y c h 9 . W konkre tn ej jednostce o r g a nizacyj ne j w y s z cz egó ln io ne fazy mogą być realizowane w pełni lub częściowo. Jest to uzale żn io ne o ó formy organiza cy jn ej ośrodka o b l i cz en io we go i s t os ow any ch metod wp ro wa dza ni a d anych do pamięci elektr on ic zn ej maszyny cyfrowej. Roz poz na ni e formy o r g a n i z a c y j nej ośrodka o b l i c z en iow eg o i met od p r z et wa rz ani a danych określa jedynie śtrukturę technologiczną pr ocesów przetwarzania. Istotne z p unktu widzenia koordynacji pracy w czasie jest również ustalenie p rz ed m i o t o w e g o zakresu r ealizowanych procesów. Nast ępu je to drogą analizy i st ud iowania dokumentacji oraz poprzez wywiad.
Podstaw ow e z naczenie dla usta len ia wielkości p l a no wa ny ch zadań w zakresie p r z etw ar za ni a danych mają badania spływu dokumentacji ź r ó d ł o w e j . Pr ze pr owa dz a się je od dzi el ni e dla każdej dziedziny t e maty cz nej . Celem ich jest ilościowe określenie właściwości spły wu. Badania te polegają na rejestracji i analizie danych c h a r a k t e ryzują cy ch spływ d oku me nt ów ź ró dło wy ch w p o s z c z eg ól ny ch d z i e d z i nach w dłuższym, s pe łn iaj ąc ym wymóg re pr ezentatywności czasie. Znaczne usługi oddają wówczas st at yst yc zn e metody - po równywania rozkładów cechy i l o ś c i o w e j 1 1 . Ich za st oso wa ni e pozwala określić naj bardziej p ra wd o p o d o b n e terminy spływu i przeci ęt ną ilość d o k u me nt ów źródł ow ych w partii oraz dos ta wi e dziennej. Przy u s t a l a niu tych cech p os łużyć się można miarami po łożenia i z m i e n n o ś c i 1 2 . Wielkości te zestawia się w tablicy o k r e ś la ją cej s t r u k turę p l a now an eg o dzie nn ego spływu d okumentacji źródłowej,, by na
9
A. T a r g o w s k i , Orga ni za cja ośr odków obliczeniowych, Wa rszawa 1971, s. 30.
10 D ziedzina tematyczna to wy o d r ę b n i o n a tematycznie część z a gad ni eń o bj ętych p r z e t w a r z a n i e m danych. Odpowiada ona w z a s a dzie jednej z funkcji zarz ąd za nia p r z e d s i ę b i o r s t w e m (por. Z. C a c k o w s k i , I nfo rmatyka w zarządzaniu, Warszawa 1976, s. 190).
11 K. Z a j ą c , Zarys m etod statystycznych, Wa rszawa 1962, s. 162.
ich podstawie sporząd zi ć następnie ilościowe harmon og ram y spływu, cząstkowe oraz h a rm on og ram ogólny (zbiorczy).
Nadmienić należy, źe ilościowe ha rm ono gr am y spływu d o k u m e n t a cji nic tylko ilustrują tempo narastania spływu, lecz także p r z e d stawiają wielkość zadań plan ow an yc h dla Zespołów Wstępnej K o n t r o li Danych.
Nie wyst ar cza to do usta le ni a wielkości zadań p la no w a n y c h dla po z os ta ły ch komórek or ganizacyjnych: wymaga ono p o n adt o określenia prze cię tn ej liczby znaków w dokum enc ie źró dł ow ym i oblicze ni a i l o ści tworzonych zapisów ( r e k o r d ó w)1 .
Przy wyz na cz ani u k olejności p ro cesów pr ze twa r z a n i a d anych p o służyć się można jedną z met od pr og ram o w a n i a d yn a m i c z n e g o - metodą a n a lity cz no-graficzną Yvesa M U l l e r a 1 4 ^ Zakłada ona opty ma li za cję pr z e bi eg u p ro cesów pracy przy u w zg lę dni en iu k r y te ri um m i n i m a l i z a cji całko wi te go czasu trwania ws zy st k i c h procesów.
W tym celu okre śl a się najpie rw pr ze ci ętn e czasy trwania p o sz c z e g ól ny ch operacji w odni es ie niu do dz ie dzi n tematycznych obję tych p rz etwarzaniem. Dane te zestawia się w tablicy pomocniczej, a następ ni e wg o kr eś l o n e g o algorytmu p o s t ę p o w a n i a15 ustala się k o lejność realizacji p o s z c z e g ó l n y c h p ro ce sów i o pr ac ow jje h a r m o n o gram ich przebiegu.
Należy w tym miej scu podkreślić, że prz yj ęci e o kr eś l o n e j m e t o dy p r z y g o t o wy wan ia MND nie p o zos ta je bez wpływu na kole jn oś ć i c a ł kowity czas trwania pr oc esó w pracy. Analiza p o r ówn aw cz a cz asów trwania fazy p r z y g o t o wy wan ia MND wskazuje, że pr z e t w a r z a n i e danych w war un ka ch lokalnego uży tk ow an ia spr zęt u k o m p u t e r o w e g o winno się opierać p rzede w s z y s t k i m na m eto d z i e teletransmisji- P r z em aw ia za tym nie tylko krótszy w tej m eto dz ie czas realizacji tej fazy, lecz także mni ejsza liczba p o p e ł n i a n y c h błędów.
Rozdział zadań c z ą st ko wy ch i b i l a n s o w a n i e ob ciążeń stanowisk pracy stanowią n a j ba rd zie j p r a c o ch ło nny etap ko or dynacji pracy w c z a s i e . Polega on n a r ó w n o mi er ny m r oz łoż en iu p la no w a n y c h zadań p o
13 Rekord to grupa p o wi ąz an ych tem at yc zni e danych e l e m e n t a r nych o p i su jąc yc h jakiś wybrany stan lub jego zmianę (por. G ą c- k o w s k i , op. c i t . , s. 1 2 2). ,
14 M U 1 1 e r, op. cit. , s. 195. 15 Tamże, s. 197,
między p o s z cz eg ól ny ch wykonawc ów faz i operacji procesów p r z e t w a rzania danych.
W tym celu na jpierw oblicza się na podstawie danych d o t y c z ą cych p lan o w a n e g o spływu dokumentacji źródłowej, p lanowanej łiczby MNO i p r z e c ię tn ych czasów trwania operacji pracochłonności p r z e
twarzania d anych w p o s z cz egó ln yc h dzi edzinach tematycznych, a n a stępnie pot rze bn y fundusz czasu pracy stanowisk i komórek o r g a n i zacy jn ych oraz ni ezbędne moce produkcyjne.
W dalszej, kolejności dokonuje się analitycznego porównania p r o gr am ów pra co ch łonności prze tw arz an ia danych z pożądanymi mocami pr od uk cyjnymi w celu p r z y p o r zą dk owa ni a odpowied ni ch dziedzin t e ma ty cz n y c h ok re śl ony m k om órkom organizacyjnym, stosownie do mocy, jakimi te komórki dysponują. Rozdział zadań pomiędzy komórki o r g a niz ac yj ne winien sprzyjać ma ks yma ln em u wyko rz yst an iu potencjału produkcyjnego, zapewniać ciągłość pracy oraz uw zg lędniać n i e z b ę dny podział rezerw produkcyjnych.
Przy r oz dzielaniu zadań pomiędzy zespoły prz yg ot ow ywa ni a MND w pie rw sz ej kolejności n astępuje w y z na cze ni e zadań dla Zespołu U r z ą dzeń Ekranowych. Zespół ten winien realizować zadania o n a j w i ę k szej p rac oc hłonności, zgodnie z ustaloną p op rz edn io kolejnością.
Po w y z n ac zen iu zadań dla komórek o r g an iza cy jn yc h następuje przydział zadań na stanowi sk a robocze. Polega on na równo mie rn ym rozłoże ni u zadań czą st k o w y c h p om iędzy w s zy stk ie stanswiska pracy z uw zg l ę d n i e n i e m praw id ło woś ci spływu dokumentacji źr ódłowej i w y zn aczonej kolejn oś ci p r z etw ar za ni a danych. Sk ute c z n y m tego n a r z ę dzi em są wykresy zbil ans ow an ia obciążeń, będące odmianą w ykresów Gantta. Służą one nast ęp ni e za po dstawę do o pr acowania h a r m o n o gramów no rm at ywn yc h czą st kow yc h dla p o s z c ze gól ny ch faz p r z e t w a rzania danych oraz do oprac ow an ia h a r m o no gra mu ogólnego, z a w i e r a jącego wszy st ki e fazy i dziedziny t ematyczne objęte p r z e t w a r z a niem. Stanowią one czasowe plany p r z eb ie gu proce sów pr ze tw arzania danych. Przy ich opr ac ow y w a n i u w y k o r z y s t u j e się inną odmianę w y k resów Gantta, a m i a n ow ic ie wyk re sy planow an ia - tzw. terminarze robót.
H a r m o n o g r a m n or mat yw ny (terminarz) pr oc e s ó w p rz yg ot o w a n i a MND d l a g łó wnych dz ie d ż i n t ema ty cz ny ch o pra co w y w a n y c h w Cent ru m O b l i cz e n i o w y m Hil w Kr akowie ilustruje rys. 2.
dy-DZIEDZINA ONI ROBOCIE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 II 12 13 14 IS 16 17 18 19 20 21 22 2i PŁACE GODZ. PŁACE M-CZNYCH PŁACE ZLECEŃ. GOSP. MATER.
EWID. PROO. WYSŁ. S r Yt EWID. PROD. SPRZ. ROZL. FINANS. NAKŁADY TRANSPORT £ PRZYGOTOWANIE M N D KONTROLA WYDAWNICTW Rys. 2. H a r m o n o g r a m p r o c e s ó w pr zy g o t o w y w a n i a MNO (fragment)
rektywn e terminy o p r ac owy wa ni a wy daw n i c t w k o ńc ow yc h winny ulec zmianom. Wynika to p rzede w s z y s t k i m z praw idł ow oś ci spływu d o k u mentacji źródłowej, jako że nawet równoległe r e a l i zo wa nie fazy pr zy g o t o w y w a n i a MND przez Zespół Urz ąd ze ń Ek ra now yc h i Zespół P e r foracji nie zapewnia dot rz ym ani a do ty c h c z a s o w y c h te rminów o p r a c o wania wydawnictw. Dotyczy to takich dz ie dzi n tematycznych, jak p ł a ce p r a c o w n i k ó w godzinowych, ewid en cj a prod uk cji wysła ne j oraz gos po da rka materiałowa. P rz yk ł a d o w o za najba rdz ie j realny termin op ra c o w a n i a w yd awn i c t w k o ń cow yc h w dz ie dz i n i e płac należy uznać 12< dzień roboczy czyli 15. dzień k al e n d a r z o w y miesiąca. Stąd też
do-*
tyc hc zas ow y termin wi ni en ulec p r z e s u n i ę c i u o 5 dni.
Ze wzg lę du na fakt, iż po tr ze ba koor dy na cj i w czasie wys tęp uj e zarówno w stad iu m pr oj ek t o w a n i a organizacji, jak i w stad iu m jej fu nkcjonowania, n i e zbę dn e staje się o p rac ow an ie i pr ow a d z e n i e "o rg at ec h n i c z n y c h " środków k o o rd yna cj i w sta diu m realizacji p r o
cesów pr ze tw a r z a n i a danych. Wynika to c hociażby stąd, źe istnieje p r a w d o p o d o b i e ń s t w o wy st ę p o w a n i a od ch yl eń pomiędzy rz ec zy w i s t y m i a planowanymi terminami spływu d okumentacji źródłowej.
Do "orgatec hn ic zn ych " środków koordynacji pracy w czasie z a liczyć należy m. in. harmon og ra fy i tablice planistyczne. S y s t e ma ty cz ne ich prow ad zen ie pozwoli na r oz po znawanie p ow s t a j ą c y c h o d chyleń tak w spływie d okumentacji źródłowej, jak i w realizacji z a dań planowych; Na ich p odstawie można wy znaczać ki erunki działań k o r y g uj ąc yc h i m o d yf ik ow ać plany p r z e bie gó w p rocesów pracy s t o s o w nie do potrzeb oraz możliwości jednostki organizacyjnej. S z c z e g ó l nie p r z y da tne okazują się one przy p r ow ad za niu bieżącej kontroli realizacji zadań pla no wy ch w p o s z c z e g ó l n y c h komó rk ac h o r g a n i z a c y j nych i na s ta now is ka ch pracy.
Z bi gniew Martyniak, Arkadiusz Potocki Janusz Czekaj
M E T H O D S OF WORK E V A L U A T I O N , S T A N O A R O I Z A T I O N ANO C O- ORD I N A T I O N IN CO MPUTER CENTRES
The authors are presenting in this article methods of work e v a l u a t i o n , s ta n d a r d i z a t i o n and co-ordination in Computer centres. They d es cr ibe a mod i f i e d a n a l y ti ca l-p oi nt m eth od of work evalua- tion; give s y n the ti c and el em en tar y or iteria and analyt ic al keys;
present the
results
of e v a l u a t i n g c hoaen jobs; discuss mainc h a r a c t e r i s t i c s of the methods al lo wi ng to sta nd ard iz e o ff ic e jobs
- Office Modapts; and give the results provided by applyi ng the
me t h o d for sta n d a r d i z a t i o n of data p erf o r a t i o n op er ations. In the finał part of the article, the authors de scr ib e a me t h o d of work c o - o r d i n a t i o n in time adju3ted to o rg a n i z a t i o n of work in a C o m p u ter centre, as well as stages in appl ic at io n of this method, also indicating a n umber of a«xi li ar y techniąues for sol vi ng fragment- ary c o - o r d i n a t i o n tasks.
