Stefan Moysa
"Theologie und Kirche", Walter
Kasper, Mainz 1987 : [recenzja]
Collectanea Theologica 58/4, 185-186
O s k a r K Ö H L E R , A ls P e tr u s a n fin g z u e r tr in k e n . G la u b e n s w e g e a m E n d e d e s
z w e it e n J a h r ta u s e n d s , F r e i b u r g 1987, V e rla g H e rd e r, s. 128.
P u n k te m w y jś c ia ro z w a ż a ń a u to r a je s t s y tu a c ja P io t r a to n ą c e g o n a je zio rz e G e n e z a re t (M t 14, 24— 33). P io t r w o ła o r a t u n e k , a J e z u s p o d a ją c r ę k ę ró w n o c z e śn ie w y rz u c a m u b r a k s iln e j w ia ry . C z ło w ie k w sp ó łc z e s n y to n ie w ś ró d w ą tp liw o ś c i d o ty c z ą c y c h c h rz e ś c ija ń s tw a . M o ty w t e n p o w ta rz a się w sz k icach , a r ty k u lik a c h , lis ta c h , w y ją tk a c h z o so b iste g o d z ie n n ik a , k tó r e s k ł a d a ją się n a tę k s ią ż e c z k ę . S ą to je d n a k ty lk o f o r m y lite r a c k ie w y ra ż a ją c e p o g lą d y a u to r a . K to ś n a p r z y k ła d o p is u je s ta n s w o je j d u sz y p o le g a ją c y n a d o b ro w o ln y m w ą tp ie n iu o w ie rz e , co k ią ż e c z k o w e r a c h u n k i s u m ie n ia n a k a z u ją w y z n a w a ć n a s p o w ie d z i ja k o g rzech . P e n it e n t o tr z y m u je w o d p o w ie d z i p e w n ą p o c h w a łę w ą tp ie n ia , k tó r e m a b y ć d o w o d e m , że w ia r ę , ja k te ż i sam o w ą tp ie n ie b ie rz e o n n a s e rio . I n n y m p rz y k ła d e m m o że b y ć a r t y k u ł z p e w n eg o cz a so p ism a , k tó r y p o d tr z y m u je k o n ie c z n o ść zg o d n o śc i w ia r y o so b iste j K o śc io ła . R ó w n o c z e ś n ie je d n a k to d o m n ie m a n e c z a so p ism o d r u k u j e lis t c z y te ln ik a , k tó r y b r o n i s to ją c y c h z d a le k a od K o śc io ła i u w a ż a , że ic h s y tu a c ja n a le ż y ró w n ie ż do o b ra z u w ia r y w d z is ie jsz y m św iecie. D la te g o n a le ż y ic h u w a ż a ć za to w a rz y s z y n a w s p ó ln e j d ro d ze. G d zie in d z ie j z n ó w w o so b isty m d z ie n n ik u a u to r z w ie rz a się, że n a jb a r d z ie j w o p o w ie śc ia c h o z m a r tw y c h w s ta n iu C h r y s tu s a u d e r z a j ą go ró ż n ic e p o sz c z e g ó ln y c h r e l a c ji i w ą tp liw o ś c i, ja k ie m ie li b e z p o ś r e d n i ś w ia d k o w ie o b ja w ie ń . W b a rd z o s e r d e c z n y m liśc ie p e w ie n c z ło w ie k u s iłu je w y ja ś n ić s w e m u w n u k o w i, k tó r y o d sz e d ł od w ia ry , że c h rz e ś c ija ń s tw o je s t w y d a rz e n ie m w to p io n y m w h is to rię , b e z k tó r e g o n a s z a k u l t u r a d a w n o b y się ro z p a d ła .
C a ła k s ią ż k a s k ła d a się z te g o r o d z a ju p rz y c z y n k ó w . Z a g u b ie n ie , b r a k o rie n ta c ji, n ie m o ż liw o ś ć w y jś c ia z s y tu a c ji są g łó w n y m i m o ty w a m i, k tó r e się w n ic h u ja w n ia ją . W ty c h w ą tp liw o ś c ia c h a u to r u s iłu je z a p a lić ja k ie ś ś w ia te łk o , n ie d a się je d n a k z a p rz e c z y ć , że św ie c i on o b a rd z o sła b o i ty lk o w m a ły m s to p n iu m oże b y ć c z y te ln ik o w i p o m o c n e . C h rz e ś c ija n in a p o w in n o s ta ć n a w y ra ź n ie js z e i m o c n ie js z e ś w ia d e c tw o . N ie m o ż n a z n ie g o a p r io r i r e z y g n o w ać.
k s. S te f a n M o y sa S J , W a rs z a w a W a lte r K A S P E R , T h e o lo g ie u n d K ir c h e , M a in z 1987, M a tth ia s - G r iin e w a ld - -V e rla g , s. 324.
Z n a n y te o lo g n ie m ie c k i p u b lik u je t,u p o 17 la t a c h n a s tę p n y z b ió r sw o ic h a r ty k u łó w z d z ie d z in y te o lo g ii s y s te m a ty c z n e j. S ą o n e p o p rz e d z o n e b a rd z o in te r e s u ją c y m w s tę p e m d o ty c z ą c y m s y tu a c ji i d z is ie jsz y c h z a d a ń te j d y s c y p li n y . A u to r s tw ie rd z a , że u le g ł b e z p o w ro tn e m u z a ła m a n iu s y s te m n e o s c h o la s ty - ki, k tó r y m ia ł b y ć p e w n y m , p o n a d c z a so w y m , w a ż n y m n a w s z y s tk ie r e jo n y k u ltu r o w e a p a r a te m a n a liz y O b ja w ie n ia . U s tą p ił o n n a rz e c z p lu r a liz m u , k tó r y b ie r z e p o d u w a g ę o k o lic z n o śc i ś w ia ta w sp ó łc z e s n e g o i p ro b le m y , k tó r y m i ż y je , ta k ie j a k s p r a w y p o k o ju , s p r a w ie d liw o ś c i i w o ln o śc i. T e o lo g ia n ie m oże się te ż u c h y lić od d ia lo g u z k u ltu r a m i, r e lig ia m i czy n a u k ą w sp ó łc z e s n ą . J e d n a k ż e te n p lu r a liz m n ie je s t w o ln y od n ie b e z p ie c z e ń s tw , z k tó r y c h n a jw ię k sz y m je s t ro z p ro s z e n ie i u t r a t a w ła s n e j to ż s a m o śc i. A b y się od te g o n ie b e z p ie c z e ń s tw a u c h ro n ić , te o lo g ia p o w in n a b y ć p rz e d e w s z y s tk im k o ś c ie ln a , u p r a w ia n a w e w n ą tr z w s p ó ln o ty (c o m m u n io ) K o śc io ła , c z e rp ią c a z je g o tr a d y c ji, w k tó r e j is to tn ą r o lę o d g r y w a ją z a ró w n o u rz ą d n a u c z y c ie ls k i, j a k te ż zm y sł w ia r y w ie rn y c h ja k o c z y n n ik i w s p o m a g a ją c e się n a w z a je m . D a le j te o lo g ia n ie m o że re z y g n o w a ć z n a u k o w o śc i. P o z o s ta je o n a fid e s q u a e r e n s in te lle c tu m , w ia r ą s z u k a ją c ą ro z u m ie n ia . M u si p rz e d s ta w ia ć p e w n ą je d n o ś ć i k o n k re tn o ś ć , n ie m o że te ż u n ik a ć m e ta fiz y k i, g d y ż m ó w i o o s ta te c z n e j rz e c z y w is to śc i. P r z y ty m w s z y s tk im te o lo g ia w in n a p o z o sta ć o tw a r t ą n a p ro b le m y czasu.
R E C E N Z J E
J e s t to je d n a k o tw a rc ie się d ia lo g ic z n e . T e o lo g ia p r z y j m u j e coś od h is to ry c z n e g o b ie g u rz e c z y w is to śc i, a le te ż m is y jn ie n a n ie g o o d d z ia ły w u je .
A u to r jest, n a s ta w io n y z a sa d n ic z o o p ty m is ty c z n ie co d o m o ż liw o śc i r e a l i z a c ji teg o r o d z a ju p ro g r a m u , m im o je g o sz e ro k ie g o z a k re s u . T eza o p o s tę p u ją c e j s e k u la r y z a c ji b o w ie m się n ie s p ra w d z iła . R e lig ia w d a ls z y m c ią g u tr w a , g d y ż ś w ia t n ie je s t z d o ln y z n a le ź ć w so b ie u z a s a d n ie n ia s w o je j w a rto ś c i. N ie z a le ż n ie o d ró ż n e g o ro d z a ju m ó d te o lo g w in ie n p rz e m a w ia ć „w p o rę i n ie w p o r ę ” p o d e jm u ją c w s z y s tk ie w y z w a n ia m y ś li w s p ó łc z e s n e j, a le te ż b ro n ią c ra c jo n a ln o ś c i re lig ii i w o g ó le c a łe j rz e c z y w isto śc i.
P o w y ższe p o s tu la ty p o w r a c a ją w sp o só b b a r d z ie j szczeg ó ło w y w p o szcze g ó ln y c h a r ty k u ła c h , k tó r e s k ła d a ją się n a k s ią ż k ę . M o żem y w sp o m n ie ć ty lk o o n ie k tó ry c h . I ta k w a ż n e je s t s tu d iu m d o ty c z ą c e o d n o w y z a s a d y d o g m a ty c z n e j ja k o n ie o d z o w n e g o c z y n n ik a w c h r z e ś c ija ń s tw ie . D o g m a t je s t p o ję c ie m z w ią z a n y m n ie ty le z a u to r y te te m , co z p r a w d ą . P r a w d a ta u k a z a ła s ię w J e z u sie C h ry s tu s ie . J e g o p e łn ia u ja w n ia się w h is to rii, a le — p o n ie w a ż je s t A b so lu te m — m o ż e m y o N im m ó w ić ty lk o w sp o só b o k re ś lo n y i b e z w a r u n k o w y .
Z p r a w d ą i d o g m a te m w ią ż e się ś c iśle p ro b le m tr a d y c ji, k tó r ą a u to r z a j m u je się w in n y m a r t y k u le . F a łs z y w e je s t p r z e c iw s ta w ia n ie tr a d y c ji p o s tę p o w i, g d y ż p r a w d z iw y p o s tę p m o ż e s ię d o k o n a ć ty lk o w o p a rc iu o p rzeszło ść. W c h r z e ś c ija ń s k ie j in t e r p r e ta c ji tr a d y c ja d o k o n u je się p rz e z to , że Bóg d a je sie b ie w C h ry s tu s ie J e z u s ie . P o z o s ta je O n s ta le w K o śc ie le . N a s k u te k d z ia ła n i a D u c h a Ś w ię te g o p rz e k a z y w a n e je s t sło w o Boże ja k o p a m ię ć o C h r y s tu sie. T ra d y c ja p o s ia d a w ię c z a ró w n o asp ek t, o n ty c z n y — p rz e k a z y w a n ie r z e czy w isto ści, j a k i p o ję c io w y ■— p rz e k a z y w a n ie p o ję ć i zd a ń .
W a ż n e p a s t o r a ln e z n a c z e n ie m a a r t y k u ł o o d p o w ie d n im n a d z isie jsz e c zasy g ło s z e n iu w ia ry . G ło sz e n ie to n a tr a f ia 1 dziś n a p o w a ż n e tr u d n o ś c i. N ie m n ie j je d n a k n a w e t z s e k u la ry z o w a n e sp o łe c z e ń stw o p o tr z e b u je re lig ii. P r z e k a z y w a n ie w ia r y m u s i b y ć m is y jn e . Z a c h o d z i p o tr z e b a n o w e j k a te c h e z y i n o w e j e w a n g e liz a c ji. P ie r w s z e m ie js c e w in n a t u z a jm o w a ć m ło d zież, k tó r e i n a le ż y p o d a w a ć c h rz e ś c ija ń s tw o r a d y k a ln e , n ie z aś ro z w o d n io n e w lib e r a ln y m h u m a n iz m ie . N ie z a le ż n ie od m o ż liw o śc i p rz e k a z y w a n ia w ia r y w szk o le k a t e c h e z a w in n a b y ć p ro w a d z o n a w p a ra f ii. J e s t o n a b o w ie m p o d s ta w o w ą k o m ó r k ą K o ścio ła, k a te c h e z a zaś je s t w y d a rz e n ie m e k le z ja ln y m .
K ilk a a r ty k u łó w r e c e n z o w a n e j k s ią ż k i p o św ię c o n y c h je s t s a m e m u K o śc io ło w i. N a p ie rw s z e m ie js c e w y b ija się tu s tu d iu m d o ty c z ą c e K o śc io ła ja k o p o w sz e c h n e g o s a k r a m e n t u z b a w ie n ia . W y ra ż e n ie to p o w ra c a — ja k w ia d o m o — w d o k u m e n ta c h S o b o ru W a ty k a ń s k ie g o II. S o b ó r r o z u m ie p rz e z n ie rz e c z y w isto ść , k tó r a p rz e k a z u je c a łe m u ś w ia tu z b a w ie n ie C h ry stu so w e . D o k o n u je się ono ta k ż e w o b e c ty c h , u k tó r y c h b e z w ła s n e j w in y n ie doszło do w y r a ź n e g o a r ty k u ło w a n ia w ia r y c h rz e ś c ija ń s k ie j, cz y li m ó w ią c te r m in o lo g ią R a fi n e r a . w o b e c a n o n im o w y c h c h rz e ś c ija n . P o d a n e w y ż e j w ą tk i k s ią ż k i K a s p e r a są b a rd z o f r a g m e n ta r y c z n e . P o z w a l a j ą je d n a k m oże o c e n ić a u to r a ja k o te o lo g a m o c n o z a k o rz e n io n e g o w t r a d y c ji c h rz e ś c ija ń s k ie j, k tó r y je d n a k b y n a jm n ie j n ie u le g ł s k o s tn ie n iu , a le w y ty cza d la K o śc io ła n o w e d ro g i n ie ty lk o m y ś le n ia , a le i e f e k ty w n e g o d u s z p a s te rs k ie g o o d d z ia ły w a n ia . k s. S t e f a n M o ysa S J , W a r s z a w a W a lte r K A S P E R , W a s a lles E r k e n n e n ü b e r s te ig t. B e s in n u n g a u f d e n c h r is t lic h e n G la u b e n , F re ib u r g - B a s e l- W ie n 1987, V e rla g H e r d e r , s. 112. Co cz y n ić w o b e c k r y z y s u w ia ry , k tó r y w sz ę d z ie jest, z a u w a ż a ln y ? A u to r s ta r a się d a ć o d p o w ie d ź z p u n k tu w id z e n ia teo lo g a. N ie c h o d zi m u p rz y ty m w p ie r w s z y m rz ę d z ie o p rz e m y ś le n ie ty c h czy in n y c h tr e ś c i w ia r y a n i ty m b a rd z ie j je j cało ści. K o n c e n tr u je się o n n a sa m y m a k c ie w ia r y i p y ta : co zn a c z y w ie rz y ć ? j a k s ię do w ia r y d o ch o d zi? n a czym s ię w ia r a o p ie ra ?
