A C T A U N I V E R S 1 T A T I S L O D Z I E N S I S
FO L IA O EC O N O M IC A 146, 1998
Janina D zikowska-Zawirska *, Wiesława Wlodarczyk-Guzek*
N A PŁY W K A PIT A Ł U Z A G R A N IC Z N E G O D O PO LSK I
Podejm ując ten tem at zdawałyśmy sobie sprawę z faktu, iż jest on
obszernie opisany w literaturze. Jednakże już dwa. lata temu przygotowywane
opracow anie z tej dziedziny dotyczyło powstawania przedsięwzięć typu joint
ventures w wybranych krajach postsocjalistycznych Tym razem podjęłyśmy
próbę udzielenia odpowiedzi na pytanie: na jakim etapie (biorąc pod uwagę
cztery fazy w procesie napływu inwestycji zagranicznych) znajduje się Polska?
Jak wiemy, m am y do czynienia z następującymi fazami:
I. Faza studiów i badań rynku przez inwestorów zagranicznych. Najczęściej
rozpoczyna się ona po zmianie praw i przepisów inwestycyjnych w określonym
kraju.
II. F aza inwestycji sondażowych, kiedy zagraniczni inwestorzy realizują
niewielkie inwestycje, pozwalające im ocenić rzeczywistą sytuację na danym
rynku. Bywa tak, że faza ta trw a dość długo w sytuacji, gdy zagraniczny
przedsiębiorca z jednej strony wyraża zainteresowanie rynkiem, z drugiej
zaś obawia się zmian sytuacji polityczno-gospodarczej lub ocenia, że istniejące
przepisy są niekorzystne i oczekuje, iż zostaną one w niedługiej przyszłości
zmienione.
III. Faza realizacji pierwszych, większych inwestycji. Zaczyna się ona
wówczas, gdy sytuacja w kraju jest oceniana przez firmę zagraniczną jako
korzystna.
IV. F aza masowego przepływu inwestycji zagranicznych.
Chcąc udzielić odpowiedzi na wcześniej postaw ione pytanie, należy
przeanalizow ać przepisy regulujące dopływ obcego kapitału do Polski.
W niniejszym opracow aniu nie zajmujemy się przyczynami inwestycji
za-granicznych uważając, że są one ogólnie znane.
Podstawę do działania w Polsce obcego kapitału stworzyło rozporządzenie
R ady M inistrów z 14 m aja 1976 r .1
* D r. dr, K atedra Handlu i Finansów M iędzynarodowych UŁ. 1 D zU 1976, nr 19, poz. 123.
Posiadało ono dwie cechy wyróżniające je spośród podobnych postanowień
podjętych w innych krajach socjalistycznych:
1. Zezwalało ono na tworzenie wyłącznie przedsiębiorstw drobnej
wy-twórczości, nie stawiając równocześnie barier formalnych w zakresie dostępności
do poszczególnych gałęzi gospodarki. Wykluczyło ono jedynie takie dziedziny,
jak: hutnictw o, transport kolejowy, energetykę2.
2. Pozwalało na zakładanie zagranicznych przedsiębiorstw drobnej
wy-twórczości bez udziału partnera polskiego. W celu podjęcia przez takie
przedsiębiorstwo działalności konieczne było uzyskanie zezwolenia od
tere-nowych organów administracji państwowej szczebla wojewódzkiego, w którym
precyzowano rodzaj produkcji i m aksym alne zatrudnienie3.
Rozporządzenie to budziło jednak szereg wątpliwości ze strony
zagranicz-nych inwestorów. Dotyczyły one przede wszystkim:
- dziesięcioletniego okresu przewidzianego dla przedsiębiorstw nowo
powstałych; co praw da zakładano możliwość przedłużenia tego okresu, ale
dokładnie nie sform ułow ano na jakich warunkach;
- zasad finansowania inwestycji w Polsce, wymagania wkładu w walucie
wymienialnej, depozytu (30% przewidzianych wkładów inwestycyjnych
należało zdeponować na nie oprocentowanym koncie, do m om entu
zreali-zowania 50% zadeklarowanej wartości inwestycji);
- zasad repatriacji zysku; przedsiębiorstwa mogły corocznie transferow ać
zysk w wysokości nie przekraczającej 10% dewizowych nakładów
inwes-tycyjnych.
6 lipca 1982 r. w prow adzono kolejną ustawę, która przewidywała pewne
złagodzenie warunków inwestowania w Polsce4. Oto niektóre z jej założeń:
1. Wydłużenie okresu działalności przedsiębiorstw do 20 lat, a w pewnych
przypadkach nawet do 40 lat.
2. W prowadzenie ulg podatkow ych na produkcję antyim portow ą i
eks-portow ą.
3. W prowadzenie dla wszystkich zagranicznych inwestorów trzyletnich
wakacji podatkow ych, z zastrzeżeniem, iż należy co najmniej 1/3 uzyskanego
dochodu reinwestować w Polsce.
4. Zezwolenie inwestorom na transfer zysku w wysokości 10%
zrealizo-wanych inwestycji oraz z nieznacznej nadwyżki eksportu nad importem ;
transfer m ógł być dokonany w walutach wymienialnych. Wielkość tra n
s-ferowanego zysku nie m ogła być jednak wyższa niż 50% zysku z roku
poprzedniego.
2 M . M a ł e c k i , Inwestycje zagraniczne w Polsce, ewolucja uwarunkowań i możliwości, „Spraw y M iędzynarodow e” 1992, nr 1-2, s. 71-90.
3 I. N a w r o c k i , Kapital zagraniczny w polskiej gospodarce w latach 1976-89, „H andel Zagraniczny” 1989, nr 4 -5, s. 9-13.
5.
Zezwolenie na tworzenie spółek kapitału zagranicznego z polskimi
osobam i fizycznymi i prawnymi w sektorze drobnej wytwórczości5.
Zaledwie rok później, bo 9 lipca 1983 r. R ada M inistrów w prow
a-dziła kolejne rozporządzenie, które w sposób zdecydowany zmieniało
stosunek do zagranicznych inw estorów 6. W rozporządzeniu tym p o sta n o
-wiono:
- podwyższyć stopę podatku dochodowego do 80%;
- wprowadzić obowiązek odsprzedaży 50% wpływów eksportowych, bez
względu na wysokość wydatków związanych z im portem 7.
Rozporządzenie to m ożna odebrać jako działanie zmierzające do
zaha-mowania liczby powstających przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego
w Polsce.
Kilkanaście miesięcy później, 31 stycznia 1985 r. znowelizowano ustawę
z roku 1982 w zakresie ustalania progu m inimalnych, dewizowych nakładów
inwestycyjnych“. Zagraniczny inwestor został zobowiązany do:
- przedstawienia kosztorysu inwestycyjnego w minimalnej wysokości
50 tys. USD;
- zdeponow ania w banku polskim sumy równej wartości kosztorysowej.
Depozyt ten był zwracany w momencie zrealizowania planowanej inwestycji.
Nowelizację ustawy interpretow ano jako konieczność wyeliminowania
tych zagranicznych inwestorów, którzy nie posiadali odpowiednio wysokich
kapitałów 9.
Ważnym krokiem w zakresie regulowania dostępu obcego kapitału była
ustawa z 23 kwietnia 1986 r. o przedsiębiorstwach z udziałem zagranicznym 10.
Oto najważniejsze jej elementy:
- zgodnie z założeniami kapitał zagraniczny mógł być inwestowany nie
tylko w drobną wytwórczość, uzyskał także dostęp do państwowych i
spół-dzielczych podm iotów gospodarczych;
- zezwolono na tworzenie przedsiębiorstw typu joint ventures', wiązało
się to z wprowadzeniem odmiennych (dla drobnej wytwórczości i joint
ventures) regulacji prawnych.
Dalej ustaw a przewidywała, że udział obcego kapitału w tworzonej spółce
nie mógł przekroczyć 49% kapitału zakładowego. U stalono podatek d o
-chodowy na poziomie 50% z możliwością uzyskania obniżki o 1 % w zależności
od wzrostu udziału eksportu w ogólnych obrotach. Zobowiązano zagranicznych
udziałowców do odsprzedaży od 15% do 25% dewizowych wpływów
5 M. M a ł e c k i , op. cit. 6 DzU 1983, nr 43, poz. 194. 7 1. N a w r o c k i , op. cit. 8 DzU 1986, nr 3, poz. 12. 5 I. N a w r o c k i , op. cit. 10 D zU 1986, nr 17, poz. 88.
z eksportu. D opuszczano transfer zysku jedynie w przypadku wystąpienia
nadwyżki eksportu nad importem . W arunki działania przedsiębiorstw drobnej
wytwórczości nie uległy zmianie. Zostały natom iast zmodyfikowane ustaw ą
o podatku dochodowym z 28 grudnia 1987 r .11, która zmniejszyła stopę
tego podatku do 75% oraz wprowadziła ulgi podatkow e w wysokości od
6% do 12% wartości eksportu do drugiego obszaru płatniczego i ZSRR.
Wiele nowych elementów wprowadziła ustawa o działalności
gospodar-czej z udziałem podm iotów zagranicznych z 23 grudnia 1988 r .12 Należy
podkreślić, iż podtrzym yw ała ona dw ukierunkow y c h arak ter działania
obcego kapitału w Polsce. W związku z czym każda z tych form
wy-stępow ania zagranicznego kapitału w Polsce podlegała odrębnym
przepi-som prawnym i finansowym. Wydaje się jednak, że znacznie więcej
korzy-ści dawały one przedsiębiorstwom drobnej wytwórczokorzy-ści. Dow odem tego
m ogą być następujące postanowienia:
- obniżenie obowiązkowej odsprzedaży wpływów z eksportu z 50%
do 30%;
- obniżenie podatku dochodowego z 75% do 50%.
Równocześnie postanow iono przekształcić istniejące przedsiębiorstw a
w spółki typu joint ventures, ostatnie zaś, jakie mogły powstać to te,
w przypadku których złożono wnioski przed 1 stycznia 1989 r.
W odniesieniu do joint ventures ustaw a wprowadzała następujące zmiany:
- zmniejszono obowiązek odsprzedaży dewiz uzyskanych z eksportu
z 25% do 15%;
- obniżono stopę podatku dochodowego z 50% do 40% ; w przypadku
jeśli między Polską a rządem zagranicznego udziałowca istniała umowa
o zapobieganiu podwójnemu opodatkow aniu, wówczas podatek dochodowy
wynosił 30% od transferu;
- przyznano spółkom trzyletni okres zwolnień od podatku dochodowego
z zastrzeżeniem, że jeżeli w tym okresie lub trzy lata później spółka ulegnie
likwidacji, zostanie wtedy zobowiązana do uregulowania tego podatku;
- zrezygnowano z zasady, iż udział kapitału zagranicznego nie m oże
wynosić więcej niż 49% kapitału zakładowego oraz mniej niż 20%;
- wprowadzono m inimum nakładów inwestycyjnych w wysokości ok.
50 tys. USD.
Pod koniec roku 1989, tzn. 23 grudnia, Sejm zatwierdził dalsze modyfikacje
przepisów związanych z działalnością obcego kapitału w Polsce. W iązały się
one z prawem dewizowym i podatkow ym 13.
11 I. N a w r o c k i , op. cii. 12 D zU 1988, nr 325.
13 K. G o c ł a w s k a , Funkcjonowanie handlu zagranicznego w Polsce, „Sprawy M iędzy-narodow e” 1990, n r 4, s. 115-126.
W sferze joint ventures postanowiono:
- iż wkład złotówkowy mógł pochodzić z wykupu (za zgodą m inistra
finansów i prezesa Agencji ds. Inwestycji Zagranicznych) polskich długów;
- że ww. spółki m ogą zaciągać kredyty w bankach zagranicznych;
- zobow iązać spółki do odsprzedaży 100% wpływów eksportow ych
(podobnie jak pozostałe przedsiębiorstwa);
- wyrazić zgodę na transfer przypadającej m u części zysku, do poziom u
różnicy między eksportem a importem omawianej spółki;
- przedłużyć ulgi podatkow e do 6 lat.
Podobne zmiany zostały wprowadzone wobec przedsiębiorstwa drobnej
wytwórczości. Zostały one zobowiązane do odsprzedaży 100% wpływów
dewizowych bankom (dotąd tylko 30%). Uzyskały one praw o do zakupu
i transferu dewiz do wysokości 10% wniesionego wkładu inwestycyjnego.
Zastosow ano wobec nich takie same podatki, jak wobec przedsiębiorstw
polskich z tym zastrzeżeniem, że przedsiębiorstwom z udziałem kapitału
zagranicznego nadal przysługiwała ulga z tytułu podjętych inwestycji14.
G dyby pokusić się o ocenę przepisów, jakie opracow ano na przestrzeni
lat 1976-1989, to m ożna sformułować następujące wnioski:
- stwarzały one zagranicznym inwestorom coraz bardziej dogodne warunki
(poza pewnymi wyjątkami);
- były one coraz bardziej konkurencyjne wobec innych państw;
- ograniczały ingerencję administracji zarów no w trakcie tworzenia, jak
i działania przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego.
Najlepiej jednak zmiany warunków dotyczących działalności obcego
kapitału w Polsce w ww. okresie ilustrują dane zawarte w tab. 1.
W ydaje się nam , że najistotniejsze znaczenie dla działalności nowo
tw orzonych przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego posiada
ustaw a o spółkach z udziałem zagranicznym z 14 czerwca 1991 r .15 Obejmuje
ona bowiem wiele istotnych, dla tych przedsiębiorstw, problem ów. I tak
reguluje przede wszystkim sposób przekształcenia podm iotów zagranicznych
działających na podstawie ustawy z 23 grudnia 1988 r. W skazuje ona na
podm ioty, które m ogą brać udział w tworzeniu spółek z udziałem kapitału
zagranicznego. Zgodnie z art. 3 ustawy m ogą to być:
1) osoby fizyczne, m ające stałe miejsce zamieszkania za granicą;
2) osoby prawne z siedzibą za granicą;
3) nie posiadające osobowości prawnej spółki osób wymienionych w pkt
1 i 2, utw orzone zgodnie z ustawodawstwem państw obcych.
14 Tamże.
T a b e l a 1
-ŕ.
(o
Z m iany w arunków działalności kapitału zagranicznego w Polsce w latach 1976-1988
Podstaw a praw na Stopa podatku dochodow ego Obowiązek odsprzedaży dewiz Coroczny transfer zysku dewizowego Ulgi podatkow e z tytułu eksportu W ym agane nakłady dewizowe U dział kapitału zagranicznego
A. Zagraniczne przedsiębiorstwa drobnej wytwórczości
Rozporządzenie R ady M inistrów z 14 m aja 1976 r. 50% 50% wpływów dewizowych netto (nadwyżki ekspor-tu nad im portem ) 10% dewizowych nakładów inwestycyjnych 50% n ad -wyżki dewizowej po odsprzedaży
brak nie określone d o 100%
*
U staw a z 6 lipca 1982 r. jw. jw. jw. brak jw . jw.
R ozporządzenie m inistra finansów z 9 lipca 1983 r. 80% 50% wpływów eksportowych jw. 50% wartości eksportu jw . jw. 1 U staw a z 31 stycznia 1985 r. (nowelizacja ustawy z 6 lipca 1983 i.) jw. jw. jw. jw. m inim um 50 tys. U S D + 50 tys. U SD depozyt jw. U staw a o podatku d o chodow ym z 28 g ru d -nia 1987 r. 75% jw. jw. 6% w artości eks-portu* jw . jw. i U staw a z 23 grudnia 1988 r. (nowelizacja ustawy z 31 stycznia 1985 r.) 50% 30% wpływów eksportow ych 1 10% dewizowych nakładów inwestycyjnych 100% n a d -wyżki dewizowej p o odsprzedaży
obniżka stawki po-d atk u o 0,4% za każdy 1% udziału eksportu w
ogól-nych obrotach
ustaw a wyklucza możliwość pow sta-w ania nosta-w ych za-granicznych przed-siębiorstw drobnej wytwórczości jw. i i
B. Przedsiębiorstw a z udziałem kapitału zagranicznego (joint ventures) U staw a z 23 kw ietnia 1986 r. 50% 15-25% wpływów eksportowych zgodny z udziałem w nadwyżce dewi-zowej po odsprze-daży obniżka stawki p o -d atk u o 1% u-dzia- udzia-łu eksportu w
ogól-nych obrotach nie określone d o 49% U staw a z 23 grudnia 1988 r. 40% 15% wpływów eksportow ych jw. z 30% podatkiem od transferu jw. m inim um 25 m in zł, tj. ok. 50 tys. U SD bez ograniczeń m inim um 20%
* W 1988 r. zwiększono od 8 d o 12% ulgi z tytułu eksportu d o drugiego obszaru płatniczego i Z SR R . Ź r ó d ł o : „H andel Z agraniczny” 1989, n r 4 -5, s. 11.
u>
Ja n in a D z ik o w sk a -Z a w ir sk a , W ie sł aw a W ło d a rc z y k -G u z e k N ap ły w k ap ita łu zagrani czn eg o do P o ls k iDalej ustaw a określa warunki, w których konieczna jest zgoda m inistra
przekształceń własnościowych (w pozostałych przypadkach rezygnuje się
z obowiązku posiadania zezwolenia prezesa Agencji ds. Inwestycji
Zagranicz-nych). Mówi o tym art. 4 ust. 1 pkt 1 i 2.
26 lipca 1994 r. R ada M inistrów wydała rozporządzenie w sprawie
określenia przypadków , w których czynności wymienione w art. 6 ust. 1,
pkt 1 ustawy o spółkach z udziałem zagranicznym nie wymagają zezwolenia16.
Weszło ono w życie z dniem 14 sierpnia 1994 r. Zgodnie z nim (§ 1), spółki
z udziałem zagranicznym m ogą nabywać bez zezwolenia akcje spółek,
których przedm iot działania obejmuje:
- przemysł obronny nie objęty koncesjonowaniem;
- handel hurtow y im portow anym i tow aram i konsumpcyjnymi;
- świadczenia pomocy prawnej.
W § 2 omawianego rozporządzenia dodano, że jeśli spółka prowadzi
„wyłącznie działalność wymagającą zezwolenia sam orządu terytorialnego, to
wówczas nabycie lub objęcie przez przedm iot zagraniczny akcji (bądź praw
z udziałów lub akcji) nie wymaga zezwolenia17.
W racając do samej ustawy z roku 1991, to nie precyzuje ona m inim um
w kładu wniesionego przez każdą ze stron. Oznacza to, że w odniesieniu do
wysokości kapitału zakładowego lub akcyjnego obowiązują przepisy kodeksu
handlowego, tzn., iż m inimalny kapitał zakładowy taki jak dla spółek
polskich wynosi 40 m in zł, a w przypadku spółki akcyjnej 1 m ld zł. Dalej
ustawa stanowi, iż wkład pieniężny podm iotu zagranicznego m oże być
wniesiony w walucie polskiej, pochodzącej ze sprzedaży w polskim banku
dewizowym walut wymienialnych, stosując kurs kupna walut ogłaszany przez
NBP. W przypadku wkładu niepieniężnego (aport) powinien on być przekazany
z zagranicy (lub tam nabyty) za walutę polską pochodzącą ze sprzedaży
w banku dewizowym w alut wymienialnych, stosując kurs w alut NBP.
Szczegóły na tem at form wkładu zawiera art. 10 ust. 1, pkt 1.
U stawa z czerwca 1991 r. znosi ulgi podatkow e (trzyletnie), ale rów
no-cześnie upow ażnia m inistra finansów, na wniosek m inistra przekształceń
własnościowych, do udzielania indywidualnych zwolnień od podatku d o
-chodowego, który wynosi 40% , tak jak w przypadku wszystkich osób
praw nych w Polsce. Podstawowym warunkiem jest wniesienie przez podm iot
zagraniczny do spółki kapitału akcyjnego lub zakładowego przekraczającego
rów now artość 2 m in ECU. P onadto spółka pow inna spełnić przynajmniej
jeden z następujących warunków:
1)
działalność spółki prow adzona jest w regionach o szczególnym
za-grożeniu bezrobociem strukturalnym ;
16 D zU 1991, nr 92, poz. 428. 17 „H andel Zagraniczny” 1994, nr 9.
2) spółka wprow adza nowe rozwiązania technologiczne;
3) co najmniej 20% przychodów rocznych pochodzi ze sprzedaży na
eksport.
M inister finansów może przedstawić spółce dodatkow e warunki, których
spełnienie pozwoli na zwolnienie z podatku dochodowego. Także zwolnienie
występuje również wtedy, gdy podm ioty zagraniczne przeznaczają dochody
na nabycie udziałów lub akcji należących do Skarbu Państwa.
Bardzo interesujące rozwiązanie wprowadza ustaw a w zakresie
dys-ponow ania zyskiem, dopuszczając pełny transfer różnych form dochodów
zagranicznego inwestora (dotąd dotyczyło to jedynie wpływów uzyskiwanych
z eksportu). Pozwala ona (bez odrębnego zezwolenia) na przekazywanie za
granicę waluty obcej nabytej w banku dewizowym. Oczywiście wiąże się to
z możliwością zakupu walut w banku dewizowym za kwoty wypłacane przez
spółkę z tytułu udziału w zysku. Wszystko to jest możliwe jedynie wtedy,
gdy zostaną uregulowane przewidziane ustaw ą podatki.
P onadto w ustawie zostały ujęte następujące problemy:
- zwolnienia celne;
- gwarancje finansowe dla kapitału zagranicznego;
- zasady zatrudniania i wynagradzania cudzoziemców w spółkach z
udzia-łem zagranicznym;
- własność ziemi i nieruchomości;
- umowy w sprawie popierania i wzajemnej ochrony inwestycji;
- umowy w sprawie zapobiegania podwójnemu opodatkow aniu.
Nie sposób w tak krótkim opracow aniu omówić wszystkie elementy
ustawy z roku 1991. Wydaje się jednak, że popraw iła ona w znacznym
stopniu warunki działania obcego kapitału w Polsce. Była bardziej interesująca
dla zagranicznych inwestorów niż poprzednia, zwłaszcza tych wielkich.
W arunki przez nią stw arzane gwarantowały bowiem znaczną stabilność.
Po przedstawieniu głównych założeń przepisów dotyczących funkcjonowania
obcego kapitału w Polsce m ożna by się zastanowić, jakie efekty przyniosły
one dla gospodarki polskiej. Wielu ekonomistów zajmujących się tymi
problem am i dzieli okres otw arcia się gospodarki polskiej dla kapitału
zagranicznego na kilka etapów.
Pierwszy etap obejmuje lata 1976-1985, kiedy stw orzono przepisy
za-chęcające głównie kapitał o mniejszym potencjale do inwestowania w sektorze
drobnej wytwórczości. W tym okresie zanotow ano wzrost liczby
zarejest-rowanych przedsiębiorstw z 3 w roku 1977 do 252 w roku 1982. Wzrosły
także ich obroty z 19 m in zł w roku 1977 do 17650 min zł w roku 1982.
Towarzyszył temu zjawisku ponadto wzrost zatrudnienia ze 105 do 12 201
osób. Średnia wielkość zatrudnionych w przedsiębiorstwie wynosiła 48 o só b '“.
U stawa z roku 1982 zainteresowała kolejnych inwestorów zagranicznych
Polską. W roku 1983 zanotow ano 491 przedsiębiorstw z udziałem kapitału
zagranicznego, obroty ich wzrosły do kwoty 44466 m in zł, a zatrudnienie
do 29 526 osób. Niekorzystne zmiany dla obcych inwestorów wprowadziła
ustawa z roku 1983. Pociągnęło to za sobą spadek liczby zezwoleń i zwiększenie
liczby likwidowanych przedsiębiorstw. Dowodem na to są następujące dane.
W roku 1982 zanotow ano likwidację 10 przedsiębiorstw, a w roku 1986
ponad 40. Zm alała również liczba wydanych licencji, z ok. 200 w roku
1983 do ok. 20 w roku 198619.
E tap drugi - od roku 1986 do chwili obecnej. Wiąże się z ustaw ą z roku
1986, k tó ra według opinii wielu ekonomistów otworzyła drogę dla wielkiego
kapitału. Nie przyniosła ona co praw da zmian dla przedsiębiorstw działających
w sferze drobnej wytwórczości, liczba ich naw et spadła w ro k u 1987
o 7 w porów naniu z rokiem 1986, ale wykazywały one wysoką dynam ikę
w zrostu produkcji i sprzedaży. W produkcji przemysłowej ich udział wzrósł
z 1% w roku 1986 do 1,4% w roku 1987. Liczba przedsiębiorstw typu
joint ventures wzrosła nieznacznie. Od lipca 1986 r. do 24 grudnia 1988 r.
w ydano jedynie 52 zezwolenia, a zarejestrow ano 31 spółek tego typu.
Zagraniczni inwestorzy wykazywali obawę przed angażowaniem zbyt wysokiego
kapitału w nowe przedsięwzięcia. N a 52 istniejące spółki kapitał kształtow ał
się w sposób następujący:
- 12 posiadało kapitał zakładowy poniżej 50 m in zł;
- 10 w granicach od 51-100 m in zł;
- 17 w wysokości od 101 m in do 300 m in zł;
- 11 na poziomie od 301 do 1500 min zł;
- 1 spółka powyżej 1500 m in zł20.
W tej grupie przedsiębiorstw 21 zatrudniało poniżej 50 pracow ników ,
11 od 51 do 100 osób, 10 od 101 do 200 osób, 6 od 201 do 500 osób,
w 4 spółkach zatrudnionych było ponad 500 osób21.
Ustawa z roku 1988 wpłynęła na poprawę sytuacji w zakresie zagranicznych
inwestycji. N a przestrzeni od stycznia 1989 r. do czerwca 1991 r. wydano
4350 zezwoleń na uruchom ienie przedsiębiorstw typu joint ventures,
zarejes-trow ano co praw da tylko 2840. Jeśli do tej liczby dodam y przedsiębiorstwa
drobnej wytwórczości, to będzie ich 3696.
Kolejnym krokiem w kierunku popraw y w arunków dla zagranicznych
inwestorów była ustawa z roku 1991. Dowodem tego, iż zaszły pewne
zmiany w strukturze i wielkości inwestycji są chociażby dane publikow ane
przez Państw ową Agencję Inwestycji Zagranicznych, z których wynika, że
do końca 1993 r. mieliśmy w Polsce 196 inwestorów, a nakłady przez nich
19 H. S i m b e r o w i c z , Firmy z udziałem zagranicy w polskiej gospodarce, „H andel Zagraniczny” 1992, nr 12, s. 5-6.
20 J. K w i a t k o w s k i , Zagraniczne inwestycje bezpośrednie iv krajach Europy Wschodniej, „Sprawy M iędzynarodow e” 1990, nr 1, s. 81-94.
poniesione przekroczyły przeciętnie 1 m in USD. Zanotow ano w tym okresie
15 814 spółek. Średnia wielkość kapitału m oże nie jest zbyt wielka, ale na
polskim rynku pojawiły się już także duże przedsiębiorstwa. Te ostatnie
zrealizowały pod koniec 1993 r. inwestycje na kwotę 3041 min USD, co
stanowiło 70% inwestycji dokonanych w ciągu ostatnich pięciu lat22.
Przedstawiona analiza ponad piętnastoletniego okresu operowania kapitału
zagranicznego w Polsce skłania do krótkiego podsumowania:
1. Od roku 1976 do 1985 kraj nasz otworzył się dla zagranicznego
kapitału, chociaż to „otw arcie” ograniczało się do sektora drobnej w ytw
ór-czości, izolując obcy kapitał od firm polskich początkowo zarówno prywatnych,
jak i państwowych. W iązało się to z obowiązkiem 100% udziału kapitału
zagranicznego. Należy zaznaczyć, że w tym okresie nie określono progów
inwestycyjnych ani ogólnych celów ekonomicznych. M ożemy powiedzieć, że
była to pierwsza faza w dostępie obcego kapitału do Polski.
2. Od roku 1986 do 1991 w prowadzono w Polsce pojęcie joint ventures
i zezwolono na zakładanie spółek z kapitałem mieszanym, z udziałem
polskich przedsiębiorstw uspołecznionych. Była to więc druga faza wejścia
obcego kapitału do Polski.
W om ówionych okresach mieliśmy do czynienia z wieloma zmianam i
przepisów (o czym wspominałyśmy już wcześniej). Dotyczyły one przede
wszystkim:
- podatku dochodowego;
- m inim alnych dewizowych nakładów inwestycyjnych;
- obowiązku odsprzedaży części wpływów dewizowych netto państw u;
- repatriacji zysków;
- ulg podatkow ych.
Zm iany w polskich przepisach prawnych skłaniają nas do sform ułow ania
wniosku, że na przestrzeni lat nastąpiła znaczna ewolucja w tym zakresie.
Zm iany te sprowadziły się m. in. do wyodrębnienia czterech form powiązań
z obcym kapitałem :
1) joint ventures, czyli wspólne przedsięwzięcia istniejących już firm;
2) spółki z udziałem zagranicznego kapitału (poprzez nabycie przez
obcych inwestorów udziałów w przedsiębiorstwach prywatyzowanych);
3) przedsiębiorstwa zagraniczne;
4) inwestycje portfelowe.
Pisząc o inwestycjach zagranicznych w Polsce nie sposób nie wspomnieć
o czynnikach, które wpływają bezpośrednio na zainteresowanie się obcego
kapitału Polską. Czynniki te kreują warunki dla kapitału obcego w kraju,
tw orząc tzw. klim at inwestycyjny, który obejmuje23:
22 W. M i c k i e w i c z , Kto, ile i dlaczego inwestuje w naszym kraju?, „Rynki Z agraniczne” 1994, nr 49, s. 8.
23 L. C. N e h r t , The Political Climate fo r Private Foreign Investment, New Y ork-W as- hington-B oston.
1) klim at ekonomiczny;
2) klim at społeczny;
3) klim at administracyjny;
4) klim at polityczny.
N a klim at ekonomiczny składa się aktualna i przewidywana sytuacja
gospodarcza w kraju ewentualnej lokaty, stan infrastruktury oraz
długo-okresowe zmiany zachodzące w tym kraju.
Przez klimat społeczny rozumiemy uwarunkowania społeczno-ekonomiczne,
mające wpływ na jakość i bezpieczeństwo pracy oraz sytuację na rynku pracy.
K lim at administracyjny to wszelkie przepisy prawne dotyczące zakładania
i funkcjonowania firm zagranicznych bądź joint ventures, przepisy podatkow e,
zasady księgowości itp.
K lim at polityczny obejm uje również szereg czynników, takich jak:
interesy kół rządzących, rola sektora prywatnego w gospodarce, postępy
w prywatyzacji, traktow anie inwestorów zagranicznych itp.
Trudno byłoby w naszym opracowaniu przeanalizować dokładnie wszystkie
elementy składające się na klim at inwestycyjny, w związku z czym
zdecy-dowałyśmy się zwrócić uwagę na niektóre z nich, najczęściej sygnalizowane
przez zagraniczne firmy.
M ówiąc o klimacie ekonomicznym zagraniczni inwestorzy są głównie
niezadowoleni z poziom u i stanu naszej infrastruktury. Jednym z głównych
m otyw ów inwestowania w Polsce jest klim at społeczny, chociaż i tutaj szereg
problem ów budzi kontrowersję. Powszechnie utarła się opinia, iż koszt siły
roboczej w Polsce jest względnie niski. Jednakże po dokładnej analizie
okazało się, że jeżeli do płacy dołożymy znaczne obciążenia związane
z ubezpieczeniem i wysokim podatkiem , to koszt siły roboczej jest dużo
wyższy niż w innych krajach postsocjalistycznych. Zagraniczni inwestorzy
wyrażają także bardzo różne opinie na tem at liczby zatrudnionych w
przed-siębiorstwach już istniejących. Z ich punktu widzenia często jest to liczba
zbyt wysoka. Zagraniczni inwestorzy krytykują także rolę i miejsce związków
zawodowych. Rzadziej takie opinie wyrażają inwestorzy z dużych
przedsię-biorstw ponadnarodow ych.
Znaczne zastrzeżenia budzi klim at administracyjny. Zbyt częste zmiany
w przepisach prawnych, niestabilność systemu podatkow ego, przeciąganie
form alności administracyjnych, skomplikowane praw a własności, wszystko
to zniechęca w znacznym stopniu zagranicznych inwestorów.
K lim at polityczny oceniany jest jako przychylny inwestowaniu w naszym
kraju. Inwestorzy zagraniczni postrzegają pozytywnie stabilizację polityczną,
chociaż sami Polacy m ają na ten tem at odmienne zdanie. Szczegółowy wykaz
czynników przem aw iających za inwestowaniem w Polsce przedstaw iony
został w tab. 2.
T a b e l a 2
Czynniki decydujące o podejm owaniu działalności gospodarczej w Polsce
Lp. Czynniki Znaczenie czynników Razem bardzo ważny średnio ważny m ało ważny nieważny
1. Perspektywy wzrostu gospodarczego 53,5 19,8 8,8 17,9 100
2. Wielkość rynku 47,5 19,9 8,6 24,0 100
3. Cena siły roboczej 44,7 24,4 12,3 18,6 100
4. Podaż siły roboczej 33,9 25,4 13,9 26,8 100
5. M ożliwość redukcji kosztów p ro -dukcji
31,6 26,5 17,9 27,7 100
6. Poziom cen 27,9 26,5 17,9 27,7 100
7. K orzystne w arunki działalności dla inwestorów zagranicznych
27,5 25,8 15,6 31,1 100
8. Możliwości transferu zysków 27,0 24,7 16,5 31,8 100
9. G w arancje własności 25,1 19,8 15,8 39,3 100
10. Bezpieczeństwo prawne 20,4 21,8 14,6 43,2 100
11. D ostępność surowców 17,4 15,3 17,8 49,5 100
12. Możliwości wycofania kapitału bez zwłoki
15,1 17,5 21,6 45,8 100
13. Możliwości nabyw ania gruntów i nie-ruchom ości
12,8 19,6 19,2 48,4 100
14. T ransport 10,5 18,4 19,5 51,6 100
15. Szanse Polski na członkostwo w UE 9,6 14,2 20,1 56,1 100 16. Funkcjonow anie systemu bankowego 7,5 17,7 20,2 54,6 100
17. D ostęp d o kredytów 6,8 9,8 18,5 64,9 100
18. Stopa inflacji 6,3 15,6 20,9 57,2 100
19. Zaopatrzenie w energię 5,1 13,7 19,6 61,6 100 20. Bilans płatniczy Polski 2,3 7,7 23,9 66,1 100 21. Poziom dochodu narodow ego na
głowę mieszkańca
1,9 13,7 20,4 64,0 100
Ź r ó d ł o : D ane PAIZ; cyt. za: W. M i c k i e w i c z , Kto, ile i dlaczego inwestuje w naszym kraju?, „R ynki Zagraniczne” , kwiecień 1994, s. 8.
Tablica 3 prezentuje zaś ocenę atrakcyjności Polski dla inwestorów
zagranicznych na tle innych krajów Europy Środkowej i W schodniej według
Ernest and Y oung - lato 1994. W ocenie ogólnej Polska znalazła się na
czele tej listy z 13 pkt przed W ęgrami (14 pkt) i Czechami oraz Słowacją
(15 pkt). W edług różnych źródeł kolejność Polski, Węgier, Czech i Słowacji
bywa zmienna. N a podstawie np. najnowszego opracow ania sporządzonego
przez Instytut Badań nad G ospodarką Światową24 (patrz wykres 1) Polska
nadal znajduje się na czele rankingu, nieznacznie wyprzedzając Czechy,
b. N R D i Węgry. K raj nasz jednak jest łączony z wyższym ryzykiem
inwestycyjnym niż wymieniona trójka. N a pierwszym miejscu znajdują się
nowe landy Niemiec, na drugim - Węgry i Czechy. To są kraje należące
do grupy najniższego ryzyka inwestycyjnego. W grupie średniego ryzyka
znalazły się Polska, Słowacja i Słowenia. O statnią grupę tw orzą kraje
nadbałtyckie, R um unia, Bułgaria, Białoruś, U kraina i M ołdaw ia. Są to
państw a obarczone wysokim ryzykiem inwestycyjnym.
T a b e l a 3
Wyniki oceny atrakcyjności krajów E uropy Środkowej i W schodniej dla inw estorów zagranicznych według E rnst and Y oung - lato 1994 r.
K raj 1 2 3 4 5 6 7 8 Polska 1 2 3 3 2 2 13(1) 16(3) Węgry 3 2 2 3 2 2 14(2) 12(1) Czechy-Słowacja 2 3 2 3 3 2 15(3) 14(2) Bułgaria 3 3 3 3 3 3 19(4) 21(6) Litwa b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Łotow a 4 3 3 3 3 20(6) 20(5) Estonia b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b. ZSRR 1 4 4 4 4 4 22(7) 22(7) Rum unia 4 4 4 4 4 3 23(8) 23(8) A lbania 5 4 4 4 5 4 26(9) 27(9)
K r y t e r i a o c e n y : 1 - możliwość dla inwestorów (wielkość rynku, stosunek do inwestycji obcych); 2 - ryzyko polityczne; 3 - w iarygodność kredytow a; 4 - stan ekonom iczny; 5 - stabilność polityczna i ekonomiczna; 6 - infrastruktura (telekom unikacja, poziom usług, dystrybucja produktów ); 7 - ocena ogólna; 8 - ocena poprzednia, maj 1993 r.; 9 - skala ocen: 1 - ocena najlepsza, 5 - ocena najgorsza.
Ź r ó d ł o : E. A. D ö r n b e r g , Die Internationalisierung mittelst andlicher Industrierunternehmen, G ottingen 1994; cyt. za: „R ynki Zagraniczne” 1994, nr 126, s. 3.
24 J. M . D ą b r o w s k i , Z. D w o r z e c k i , K. G a w l i k o w s k a - H u e c k e l , B. W y ż - n i k i e w i c z , Ciągle atrakcyjni, nadal ryzykowni, „R zeczpospolita” 1995, n r 76, s. 9.
W y k r e s 1
Ocena atrakcyjności rynku dla inwestorów zagranicznych Atrakcyjność rynku dla inwestora zagranicznego
Poziom ryzyka inwestycyjnego ■ pozycja • pozycja x pozyc|a + pozycja
w llpcu 1993 r.________ w styczniu 1994 r.__________ w lipcu 1994 r. _______ w styczniu 1995 r. Ź r ó d ł o : „R zeczpospolita” 1995, nr 76, s. 9.
Polska postrzegana jest jak o kraj o wyższym ryzyku inwestycyjnym niż
wymienione państwa, chociaż ryzyko ekonomiczne zostało określone na bardzo
niskim poziomie dzięki dobrym wynikom gospodarczym w ostatnim okresie.
Jednak gorzej wygląda sytuacja pod względem ryzyka politycznego i
społeczne-go, Polska traci dystans do wymienionej trójki krajów. Ponadto słabnie tempo
inwestycji zagranicznych w naszym kraju. Jak wynika z raportu opublikow
ane-go przez Instytut K oniunktur i Cen H Z oraz PA IZ25, wbrew przewidywaniom
rok 1994 nie przyniósł gwałtownego wzrostu inwestycji zagranicznych w Polsce.
Zgodnie z tymi danym i do naszego kraju napłynęło w tym czasie 1,28 mld
U SD , czyli mniej o ok. 300 min USD w porów naniu z rokiem poprzednim
(1,632 mld USD). Niewątpliwie złożyło się na to szereg przyczyn mających swe
źródło w polityce rządu26. Przede wszystkim spowolnienie tem pa prywatyzacji
oraz brak wyraźnej polityki przemysłowej rządu, która pozwoliłaby
potencjal-nym inwestorom ocenić, w które dziedziny warto inwestować.
Od początku 1989 r. do końca pierwszego kw artału 1995 r. wartość
zrealizowanych inwestycji zagranicznych przekroczyła 5 mld USD, natom iast
wartość zobowiązań osiągnęła sumę 5,1 mld USD (patrz tab. 4).
25 Inwestycje zagraniczne >v Polsce, Instytut K oniunktur i Cen H andlu Zagranicznego, Państwowa Agencja Inwestycji Zagranicznych; W arszawa 1995, s. 71.
LA
K>
Inwestycje zagraniczne w Polsce po 1 kwartale 1995 r. (kraje, z których pochodzą firmy inwestujące 1 min USD lub więcej)Kraj Stany Zjednoczone Korporacje międzynarodowe Niemcy Wiochy Holandia Francja Austria Wielka Brytania Szwajcaria Szwecja Kanada Dania Norwegia Hiszpania Belgia Chiny Irlandia Finlandia Rosja Japonia Singapur Australia Korea Potudniowa
Republika Południowej Afryki Nowa Jugosławia Turcja Luksemburg Grecja Razem Inwestycje po-niesione (min USD) 1 702,7 860,8 466.4 378.1 339.4 263,6 246.2 161.2 121,9 97.7 70.1 60.2 48.9 47.0 38,3 25.0 25.0 21.9 20.0 13.8 13,0 6.3 5.0 3.4 3.0 3.0 2,3 2.1 5046 33.2 17.2 9.3 7,6 6,8 5.3 4,9 3,2 2.4 2,0 1.4 1Л 1,0 0,9 0,8 0,5 0,5 0,4 0,4 0,3 0,3 0,1 0,1 0,1 0,1 0,1 0,0 0,0 100,0 Zobowiązania inwestycyjne (min USD) 1 619,0 193,5 370,4 1731 196,7 146.0 9.8 247.1 37.0 119.0 6.5 4.5 29.0 85.0 3.6 25.0 0,0 8.9 0,0 53,2 60.0 13,0 132.0 5,5 0,1 0,0 0,0 0,0 5097 % 31,8 3.8 7.3 34.0 3.9 2.9 0,2 4,8 0,7 2.3 0,1 0,1 0,6 1,7 0,1 0,5 0,0 0,2 0,0 1,0 1,2 0,3 2,6 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 100.0 Liczba firm 56 13 57 8 11 21 22 15 8 10 18 ■10 5 2 11
1
51
1
I
1
1
1 1 11
29 19,2 4.5 19,6 2.7 3.8 7.2 7.6 5.2 2.7 3.4 6.2 3.4 1.7 0,7 3.8 0,3 0,7 1,7 0,3 2.4 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 0,3 100,0 Suma inwestycji i zobowiązań 3 321,7 1054,3 836.8 2109,1 536,1 409.6 256.0 408,3 158.9 216.7 76.6 64.7 77.9 132.0 41.9 50.0 25.0 30.8 20.0 67.0 73.0 19,3 137.0 8,9 4.0 3.0 2,3 2.1 10143 32,5 10,4 8.3 20,9 5.3 4,1 2.5 4.0 1.6 2.1 0,8 0,6 0,8 1.3 0,4 0,5 0,2 0,3 0,2 0,7 0,7 0,2 1.4 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 100,0 Ź r ó d ł o : Dział Badań PAIZ.Jan in a D z ik o w sk a -Z a w ir sk a , W ie sła w a W ło d a rc z y k -G u z e k
Lista ważniejszych inwestorów zagranicznych w Polsce po I kw artale 1995 r. (w m in U SD)
N r Inw estor Inwestycje
poniesione Zobow iązania
K raj pochodzenia
Przedm iot
działalności Głów ni polscy partnerzy
1 2 3 4 5 6 7
1 IPC 275 45 USA artykuły papiernicze Z akłady Celulozowo-Papiernicze
w Kwidzyniu
2 F iat 260 1581 Włochy p ro d u k c ja sam o ch o
-dów osobowych
FSM Bielsko-Biała spółki: F iat A u to Poland, Teksid, M agneti M arelli Poland (wartość nakła-dów inwestycyjnych spółek Fiata - ok. 1 mld U SD)
3 P o lis h -A m e r ic a n Enterprise F und
250 36 USA wkłady kapitałow e do
sektora pryw atnego
Polservice, W ielkopolski Bank K redytow y, K rakow skie T ow a-rzystw o Przemysłowe, prywatni przedsiębiorcy
4 Coca-C ola 235 50 USA napoje bezalkoholowe rozlew nie n ap o jó w : G dynia
100%, R adzym in 100%, W ar-szawa 49% , N iepołom ice 100%, Środa Śl. 100%
5 EBR D 222 0 międzynarodow e bankowość, w
spółpra-ca kapitałow a
B anking C entre W arsaw , Polish Private Equity Fund, H u ta Pil- kington-Sandom ierz, W ielkopol-ski B ank Kredytowy', Caresbac Polska, F iat A uto Poland (do-tyczy Fiata: 37 min USD wkład kapitałow y d o spółki - 13%, 38 min U SD - kredyt) N ap ły w ka p ita łu zagr ani czn ego do P o ls k i
L/l
4^
13 Epstein 90 110 USA budow nictw o,
projek-towanie; przetwórstwo żywności
N BP, Z akłady M ięsne C onstar, C hem adex W arszaw a, Konspol Słupca, Animex: 90 m in USD (całkow ita w artość zrealizowa-nych inwestycji sfinansow ana ze środków wewnętrznych i zewnęt-rznych)
14 Philips 69,8 44,7 H olandia urządzenia
elektrote-chniczne
P o lam -P iła (99,83% ), Poland Philips-M atsushita Battery Ltd. (50% udziałów fabryki w Gnieź-nie), produkcja sprzętu audio-video w Kwidzynie
15 D . C hase E n te rp -rises
65 100 USA bankow ość, mass-me-
dia
Bank Solidarność, Polska Telewi-zja K ablow a SA
16 IA EG /W IB EB A 60 0 A ustria budownictwo C entrum Biznesu w K atow icach 17 N estle 59,9 19 Szwajcaria p rodukcja słodyczy 47% akcji w spółce „G oplana
SA” , Poznań; Słupska Spółdziel-n ia M leczarska
18 Pepsico 55 500 USA w yroby czekoladowe,
napoje bezalkoholowe, fabryka chipsów, bary Pizza H u t, K F C i T a -co Bell
W edei SA (40% ), rozlewnie: Ł ódź, Białystok, G dańsk, K ra-ków, Poznań, Szczecin, Wrocław, Żywiec, Leżajsk Pniewy, fabryka słonych przekąsek w G rodzisku M azow ieckim
19 F o rtra d e F in a n -cing
55 0 W łochy budow a obiektów
przemysłowych i biu-rowych
Z akłady M ięsne PFM Stanisła-wów, P F M Małaszewice, PFM Sochocin: F IM Tow er
20 Cimenteries CBR 54 33 m iędzynarodow e przemysł cementowy G órażdże SA (30%); Cementown ia Strzelce Opolskie (42% ); k a -p itał belgijsko-niemiecki
1 2 3 4 5 6 7
6 In te rn a tio n a l F i-nance C orporation
218 0 międzynarodow e inwestycje w różnych sektorach przem ysło-wych
27 p ro je k tó w realizow anych w Polsce, m. in. H u ta Sando-mierz, H u ta W arszawa, C hem adex, International Bank in P o -land, G aspol, Intercell Sp. z o.o., jv. Sprint R P Telekom (zakup 11,7% udziałów za 7 m in USD oraz 70 min U SD kredytu)
7 ABB 150 0 m iędzynarodowe urządzenia
energetycz-ne, turbiny, silniki ele-ktryczne
k ap itał szwedzko-szwajcarski
8 T h o m so n C o n su -m er Electronics
147 37 F rancja kineskopy, odbiorniki telewizyjne
Polkolor Piaseczno (51%): udział w equity: 35 m in USD, pożyczka w łasna 112 m in USD
9 IN G G roup 140 0 H olandia bankow ość IN G Bank W arsaw (kapitał 68 m in U SD ), zakup 25,9% akcji Banku Śląskiego (56 m in U SD) oraz 5,3% akcji B anku Przemys-łow o-H andlow ego (lć m ln U S D ) 10 P rocter & G am ble 113,4 169,5 USA środki higieny
osobis-tej, pieluchy
F ab ry k a pieluch w Warszawie (Targów ek)
11 Curtis 100 0 USA elektronika, budow
ni-ctwo
12 Unilever 97,7 0 międzynarodowe środki piorące,
prze-mysł spożywczy (lody, przetw órstw o oleju), produkcja paluszków rybnych
Pollena Bydgoszcz 100%, Z akła-dy Przemysłu Tłuszczowego „Ol- m ex” 70% , W ytw órnia Lodów w Baninie 100% (kapitał holen- derskobrytyjski), produkcja p a -luszków rybnych w Centrali Ry-bnej w Bydgoszczy Ja n in a D z ik o w sk a -Z a w ir sk a , W ie sła w a W ło d a rc z y k -G u z e k N ap ły w k ap ita łu zagr ani czn ego do P o ls k i
Tabela 5 (cd.) 56 Ja n in a D z ik o w sk a -Z a w ir sk a , W ie sła w a W ło d a rc z y k -G u z e k 1 2 3 4 5 6 7
21 Mars Incorporated 50 25 USA przemysł spożywczy fabryka suchej karmy dla zwie-rząt oraz fabryka słodyczy w Kożuszkach koło Sochaczewa 22 Cadbury’s
Schweppes
50 0 Wielka Brytania wytwórnia czekoladek Cadbury Poland - fabryka cze-kolady we Wrocławiu
23 C ontinental Can Europe (filia firmy Schmalbach-Lube- ca)
47 20 Niemcy fabryka puszek do
na-pojów
fabryka w Radomsku
24 Ameritech 45 100 USA telekomunikacja Telekomunikacja Polska SA
25 France Telecom 45 100 Francja telekomunikacja Telekomunikacja Polska SA
26 Alcatel 42,7 85 Hiszpania urządzenia
telekomu-nikacyjne - produkcja, sprzedaż, usługi
PZT Telekom Warszawa (80%), Teletra SA (80%)
27 RJ Reynolds 40 50 USA przetwórstwo i
sprze-daż tytoniu
fabryka w Piasecznie
28 Ringnes 40 29 Norwegia dystrybucja
produk-tów „The Coca-Cola Company”
rozlewnie napojów: Bydgoszcz (100%), Warszawa 51%, Lublin
100%
29 BTS Baukeramik 38,7 56,2 Niemcy cegielnia zakup udziałów w spółce CER-
KOP (100%), 2 zakłady produk-cji pokryć dachowych oraz plany budowy zakładu produkującego ceramiczne elementy ścienno- -stropowe
30 Siemens 38,5 57
i f e
-Niemcy telekomunikacja ZWUT Warszawa (80%), ELWRO Wrocław (80%)
31 Henkel KGaA 36,5 0 Niemcy środki piorące,
kosme-tyki, artykuły budow-lane
Pollena Racibórz (80%); Hele- nówek; fabryka chemii budow-lanej w Stąporkowie (2,6 min USD) N ap ły w k ap ita łu za g ra n ic zn eg o do P o ls k i 5 7
32 Farm Frites Po-land SA
35 15 międzynarodowe produkcja frytek fabryka frytek w Lęborku (jv. utworzone przez 2 holenderskie firmy Farm Frites i Avico, ja -pońską firmę Mitsubishi oraz EBOR)
33 Commerzbank AG 35 0 Niemcy bankowość 21% udziałów w Banku
Roz-woju Eksportu SA w Warszawie
34 Solco Basel 35 0 Szwajcaria przemysł
farmaceuty-czny
35 Lucchini G roup 34,8 150 Włochy hutnictwo H uta Warszawa
36 AT&T 33,6 56 Holandia telekomunikacja Telfa Bydgoszcz (80%)
37 Ilbau GmbH 33 0 Austria hotele, obiekty
biuro-we
PLL Lot, PŻM Szczecin
38 SHV Europa B.V. 32 10 Holandia hurtownie spożywczo-
przemysłowe
M akro Cash and Carry Poland (jv. 100%), hurtownie w W ar-szawie, Sosnowcu i Łodzi 39 K raft Jacobs
Suchard AG
30,7 39,3 międzynarodowe przemysł spożywczy Olza SA - Cieszyn (99% udzia-łów); Spółdzielnia Mleczarska „Mazowsze” w Chorzelach (woj. ostrołęckie); uruchomienie linii do pakow ania kawy instant w Kaliskich Zakładach Koncen-tratów Spożywczych Winiary SA w Kaliszu
1 2 3 4 5 6 7 40 Ford M o to r C om
-pany
30 69 USA m ontaż sam ochodów m o n to w n ia sam ochodów typu F o rd E sco rt i F o rd T ra n sit w Płońsku
41 M c D o n a ld ’s 30 15 U SA gastronom ia sieć barów szybkiej obsługi (15 min U SD to zobow iązania rocz-ne, gdyż w każdym roku firm a planuje inw estować w Polsce ta -k ą -kw otę)
42 Recheio 30 0 międzynarodowe sieć hurtow ni zakup 48 hurtow ni należących do Elektrom isu przez portugai- skoangielską spółkę (nowa n a -zwa hurtow ni - Eurocash)
43 M c Vitie’s G ro u p (U nited Biscuits)
29 23 W ielka Brytania p ro d u k cja pieczyw a cukierniczego
80% akcji Z akładów Przemysłu Cukierniczego San SA w J a ro -sławcu
44 IK E A 29 11 Szwecja produkcja i sprzedaż
mebli
fabryki mebli: Lubaw a, B abi-m ost, Zbąszyń, Resko, Szczeciń-ski Przemysł Drzewny SA (80%)
45 Pilkington 26 107,3 W ielka Brytania hutnictw o szkła H u ta Sandomierz 46 G uang D ong
Light In d u stria l Product C om pany L td. i N an Fong International
25 25 Chiny centrum handlow o-
-wystawiennicze
budow a G D Poland D istribution C en ter w W ólce K osow skiej k. W arszawy
47 B rau A G 25 0 A ustria d y stry b u cja p ro d u k -tów „The Coca-C ola Com pany”
rozlewnia napojów w Łodzi
. ... , , ■ ...
48 Tchibo 24 25 Niemcy palarnia kawy w M
ar-kach 49 Schooner Capital
C orporation
23,9 48 USA p ro d u k c ja tłuszczów jadalnych oraz mebli
zakup 55% udziałów N adod- rzańskich Z akładów Przemysłu Tłuszczowego w Brzegu D olnym oraz 49% udziałów W ielkopol-skich F abryk Mebli i W yposa-żenia W nętrz w O bornikach
50 Linde AG 23 32,2 Niemcy produkcja gazów
technicznych
Polgaz Mielec i Pszczyna (70% udziałów)
51 Levi Strauss 22 50 USA w yroby tekstylne
52 Boc G ro u p 20 70 W ielka B rytania produkcja gazów technicznych
Polgaz
53 Liquid C arbonic 20 70 USA produkcja gazów
technicznych
Polgaz - Z akłady w W arszawie, G liwicach, Poznaniu, Siewierzu i W rocławiu
54 Telecom D enm ark i G N G re a t N o rth e rn T ele-graph Com pany
20 0 D ania linia św iatłow odow a
P ó ł n o c - P o ł u d n i e (1500 km )
T elekom unikacja Polska SA
55 P o rr In te rn a tio -nal/C hopin
20 0 A ustria hotel IBIS K rak ó w
56 G azprom 20 0 Rosja gazociąg z Płw. Jam ał
do Europy Zachodniej
Polskie G órnictw o N aftow e
57 W arim pex 20 0 A ustria hotele, biurowce joint ventures-. Warimpex-Leasing, W arim pex-H andels, A m ber Bal-tic City Shopping Centre; ogólna w artość projektu 100 min USD
Ja n in a D z ik o w sk a -Z a w ir sk a , W ie sła w a W ło d a rc z y k -G u z e k _ _ ____ ____ ___ ____ __ __ ____ ____ ___ ____ _____ N ap ły w k ap ita łu zagranic zne go do P o ls k i
1 2 3 4 5 6 7
58 S. Lewandowski 19 0 Szwecja produkcja mebli, op
a-kow ań plastya-kowych, kosm etyków
Polish-Am erican Enterprise F u n d
59 G eneral M o to rs 18,6 0 U SA m o n taż i p ro d u k cja sam ochodów o sobo-wych
FSO W arszawa
60 G erber 18,5 13,1 USA przetw órstw o
żywno-ści
A lim a Rzeszów
61 Pam -G as 18 40 H olandia rozlew i dystrybucja
gazu płynnego
spółka G as-Pol (50% ); 7 rozle-wni gazu płynnego: Stąporków, Nowy' T arg, L ubartów , Łomża, R ypin, Barlinek, Pleszew 62 U N P H oldings
Ltd.
18 2,5 K an ad a m aszyny dla przem ys-łu spożywczego, opa-kow ania, ogrzewacze wody
S pom asz-G niezno, jv. Biaw ar, H u ta Szkła w A ntoninku (60% udziałów )
63 Allied Irish Bank PLC
18 0 Irlandia bankow ość objęcie 16,26% akcji W ielkopol-skiego Banku K redytow ego SA 64 Schoeller 17,6 17,4 Niemcy przem ysł spożywczy fabryka lodów w Namysłowie 65 In tern atio n al F ast
F ood C orporation
17,5 0 U SA gastronom ia Bary „B urger K ing”
66 O w e n s - Illin o is Inc.
17,2 25 USA hutnictw o szkła H u ta Szkła w Jarosław iu (36% akcji Owens)
67 Colgate-Palmolive 17 10 USA kosm etyki, środki h
i-gieny osobistej
F ab ry k a pasty do zębów, szam -ponów, m ydła w Halinowie koło W arszawy
ON о
68 Bahlsen 16,8 11 Niemcy przem ysł spożywczy K oncentraty Spożywcze Skawina SA (80% ), Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna „R ex-Pol” w Oła-wie
69 Ahlstrom foretagen Svenska AB
16,2 15,5 Szwecja produkcja sprzętu in-stalacyjnego
Z akłady Sprzętu Instalacyjnego Polam-Szczecinek (80% )
70 A lpla 16 0 A ustria produkcja butelek do
napojów
fabryka w Żywcu
71 GIB 15 0 Belgia handel sieć 11 superm arketów „G lo b i”
72 R ogner G m bH 15 0 A ustria hotelarstw o Syrena International
73 ABN-AMRO Bank 13,6 40 H olandia bankow ość M iędzynarodowy Bank w Polsce (18% ), zakup 99,4% udziałów Interb an k z W arszawy
74 Lentjes 13,5 0 Niemcy ochrona środow iska sp alarn ia śmieci kom unalnych w' G d y n i (sp ó łk a z U rzędem M iasta G dynia, Zespołem Elek-trociepłow ni G d a ń sk , O PE C i Saniporem )
75 M in H oong D eve-lopm ent Com pany
13 60 Singapur budow nictw o,
rekon-strukcje
76 Benckiser 13 0 Niemcy kosm etyki, środki h
i-gieny
Pollena-N ow y D w ór M az.
77 C reditanstalt 13 0 A ustria bankow ość P olish P riv ate E quity F u n d , bank
78 C om pagnie Europeanne d ’A ccum ulateurs (СЕАС)
11,4 30 m iędzynarodowe produkcja akum ulato-rów C entra SA w Poznaniu (75% udziałów) Ja n in a D z ik o w sk a -Z a w ir sk a , W ie sła w a W ło d a rc z y k -G u z e k N ap ły w ka p ita łu z a g ra n ic zn eg o do P o ls k i
1 2 3 4 5 6 7
79 K ruger G m bH 11,2 0 Niemcy produkcja
koncentra-tów spożywczych
fabryka koncentratów spożyw-czych typu in stan t w Ostrowi Mazowieckiej
80 PraU & W hitney 11 1,5 K an ad a budow a silników i podzespołów lotni-czych
W SK „PZL-Kalisz” (58% udzia-łów - P ratt)
81 A m erbank 11 0 USA bankow ość
82 W asa 11 0 Szwecja p ro d u k c ja pieczyw a
chrupkiego
Społem -W rocław (80% udzia-łów)
83 Cargill 10,2 2,7 USA przem ysł paszowy Przetwórnie Pasz w Sierpcu i Sie-dlcach
84 Simest 10,2 0 W łochy przemysł
motoryzacyj-ny
F ia t A u to Poland (zakup mniej-szościow ego p ak ietu akcji), współwydawca dziennika „Nowa E u ro p a” (wraz z BIG i 11 Sole 24 Ore Sviluppo)
85 Intercellulosa AB 10 22,5 Szwecja p ro d u k c ja celulozy, papieru, tektury falis-tej
Intercell sp. z o.o. 43% O stro-łęckie Z akłady Celułozowo-Pa- piernicze
86 M ichel M arb o t 10 0 F rancja w ytw órnia m a k a ro -nów w M alborku
jv. „ D a n u ta ”
87 Citibank 10 0 USA bankow ość
88 Legier 10 0 W łochy przemysł włókienniczy zakup 2 łódzkich zakładów „Bis- to n a ” i „R oltex”
89 H ochland 9 0
i
H olandia przetw órstw o żywno-ści
budow a fabryki serów topionych w Kaźmierzu w woj. poznańskim
90 British V ita 9 0 W ielka B rytania fabryka pianki po li-uretanow ej w Brzegu Dolnym
Z akład Produkcji Pianki Elas-tycznej w Brzegu D olnym
91 CPC Int. 8,8 17 USA k o n cen traty
spożyw-cze
A m ino Poznań
92 A ir Products and Chemicals Inc.
8,7 0 USA zakład produkcji tlenu H u ta Stali „Zaw iercie”
93 K ronospan 8,5 10 Szwajcaria przem ysł papierniczy M a lta P oznań (80% ); Z akład Płyt W iórowych w Ż arach (Kro- nopol - nazw a jv.)
94 Beloit C orporation 8,3 15 USA produkcja maszyn p a -pierniczych
F am p a
95 Am oco 8 22 USA poszukiwanie i w
ydo-bycie m etanu ze złóż węgla kam iennego
96 Bildspedition AB 8 0 Szwecja transport sam
ochodo-wy
Skarb Państw a; d. Przesiębiors- tw o Spedycji K rajow ej
97 Im eko-H olding NV
8 0 H olandia przem ysł m leczarski,
opakow ania
Spółdzielnia M leczarska w Rze-pinie
98 D r. O etker 7,9 1,5 Niemcy produkcja
koncentra-tów spożywczych
D r O etker Środki Spożywcze (100%)
99 C redit Lyonnais 7,9 0 F rancja bankow ość M iędzynarodow y Bank w Polsce (18% udziałów)
100 W e s t d e u t s c h e L an d esb an k (WestLB)
7,8 0 Niemcy bankow ość utw orzenie banku w Polsce
101 E F H A W erke Fleischwarenfabrik
7,7 0 Niemcy produkcja i przetw
ór-stwo drobiu
jv. D robex-H eintz (42% udzia-łów, pozostałe 58% - Szczeciń-skie Z akłady D robiarSzczeciń-skie)
Os
4^
113 R .R . Donnelley & Sons Com pany
7 0 U SA branża wydawnicza d ru k a rn ia w K rakow ie (spółka z PolskoA m erykańskim F u n d u -szem Przedsiębiorczości) - cał-kowita wartość inwestycji 14 min U SD
114 R ethm ann 6,9 5 Niemcy utylizacja odpadów
115 Sodete G enerale 6,9 0 F rancja bankow ość
116 L’O real SA 6,7 0 F rancja kosm etyki K osm eor Sari W arszawa
117 D u P ont C onoco 6,5 12 USA sprzedaż w yrobów
chemicznych i n a fto -wych
118 Brewpolepty Ltd. 6,3 13 A ustralia produkcja piw a, sło-du, artykułów rolno- -spożywczych
Zakłady Piwowarskie w Elblągu, G dańskie Z akłady Piwowarskie
119 Volksvagen 6,2 0 Niemcy sam ochody dostawcze FSR A ntoninek (Poznań)
120 A G A 6 53,8 m iędzynarodow e produkcja gazów
tech-nicznych
Polgaz K ościan
121 A VON 6 25 USA sieć sprzedaży
bezpo-średniej
utw orzenie sieci sprzedaży bez-pośredniej (6 tys. agentów)
122 H erlitz SA 6 0 Niemcy arty k u ły papiernicze
i biurowe
123 Ciba-Geigy 6 0 Szwajcaria budow nictwo b u d o w a m agazynu środków
ochrony roślin
124 P ol-A m er B ank Hipoteczny
6 0 USA bankow ość
1 2 3 4 5 6 7
102 N ordisk W avin A/S
7,6 2,5 D ania instalacje z tworzyw
sztucznych
Skarb Państw a
103 B ering N eth er-lands C om pany
7,5 6 H olandia przetwórstwo zbożowe jv. „T oruń-Pacific”
104 G lobe M e a t T echnology A /S i F u n -dusz Inwestycyjny dla E uropy Środ-kowej i W schod-niej
7,5 0 D ania przetw órstw o mięsa Zakłady Przetw órstw a Mięsnego w Przechlewie
105 M M Beteiligungen 7,2 7,9 Niemcy przemysł meblarski M azurskie M eble Internat, Słup-skie Fabryki M ebli (75% )
106 VF C orporation 7 17 USA odzież jearisowa Legier Polonia Łódź
107 Bifinger und B er-ger Bau A G
7 8 Niemcy budownictwo zakup 70% udziałów H
ydrobu-dowy' SA z W arszawy 108 Szwajcarski F u n
-dusz Rządowy'
7 0 Szwajcaria nowoczesna giełda rol- no-ogrodnicza we Fra- nowie k. Poznania
W ielkopolski Związek O grodni-czy
109 Rockw ool 7 0 D ania produkcja wełny m
i-neralnej
Z ak ład y W ełny M ineralnej k. Zielonej G óry
110 G olden Vale pic, Charleville, Co. C ork
7 0 Irlandia m leczarstw o i p rz e -tw órs-two
zakup 61% akcji polsko-holen- derskiej firm y Vonkpol
111 Raiffeisen-Centro- bank SA
7 0 A ustria bankow ość
112 G reenbrier 7
° USA przem ysł odzieżowy A delar SA Częstochow a
Ja n in a D z ik o w sk a -Z a w ir sk a , W ie sł aw a W ło d a rc z y k -G u z e k ____ ___ ____ ____ ____ ___ ____ ____ ____ ____ ___ _ _ N ap ły w k ap ita łu zagranic zne go do P o ls k i
1 2 3 4 5 6 7 125 N K T Cables A /S
i D uński Rządowy F undusz Inw esty-cyjny dla Ś rodko-wej i W schodniej E uropy
6 0 D an ia p rodukcja kabli zakup II emisji Śląskiej Fabryki K abli w Czechowicach-Dziedzi- cach
126 Unisys Corporation 6 0 USA technologie inform
aty-czne
L O T (jv. - 45% udziałów)
127 G reiner 6 0 A ustria produkcja pianki
poli-uretanowej
Polopren (jv.), Zgierz: 53%
128 Nestle Oil 6 0 Finlandia d y stry b u cja p ro d u k -tów naftowych
129 D anfoss A /S 6 0 D ania produkcja, te rm o sta
-tów
fabryka w W arszawie
130 I K om ercyjny Bank w Lublinie
6 0 USA bankow ość
131 Polen Zem ent Be- t e i li g u n g s g e s s ll - shaft mbH
5,9 17,6 Niemcy produkcja cementu K o m b in at Cem entowo-W apien-niczy „ W a rta ” (75% udziałów)
132 Fazer 5,5 0 Finlandia fabryka wyrobów
cu-kierniczych
„B ałtyk” - Z akłady Przemysłu C ukierniczego w G dańsku 133 N atio n al Express
G ro u p
5,5 0 W ielka B rytania krajowe przew ozy a u -tokarow e n a liniach długodystansow ych
Polski Express (100% udziałów): komunikacja autobusowa między' głównymi m iastam i polskim i
134 D aew oo 5 132 K orea fabryka sprzętu
elek-tronicznego w Prusz-kowie
b udow a kom pleksu elektronicz-nego (produkcja sam ochodów, sprzętu A G D ) n a bazie fabryki telewizorów w Pruszkowie
135 T oyota 5 10 Japonia sieć obsługowo-dystry-
bucyjna sam ochodów T oyota
136 N utricia 5 0 H olandia przetw órstw o
żywno-ści
zakup 66% udziałów Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej w W ęg-rowie (woj. siedleckie)
137 B anque N ationale de Paris
5 0 F rancja bankow ość b an k - spółka jv. z D resdner Bank
138 N ynex In tern atio -nal Publishing Co.
5 0 U SA te l e k o m u n i k a c ja , książki telefoniczne
Telekom unikacja Polska SA A n-drzej B onarski
139 D H L W orldw ide Express
5 0 USA ekspresowy tran sp o rt
przesyłek D H L International (Poland) Ltd. 140 C .E.L . Industries Ltd. 5 0 K an ad a restauracje, produkcja pizzy P an Smak Pizza
141 D resdner Bank 5 0 Niemcy bankow ość b an k spółka jv. z B anque N a -tionale de Paris
142 M arrio tt 5 0 USA hotel PL L L ot
143 R ust Check C entral C o rp o ra -tion
5 0 K anada usługi antykorozyjne dealerów 70 (franchaising)
144 BSN G ervais D anone
5 0 F rancja przemysł spożywczy Z akłady M leczarskie „W ola”
145 M atsushita Electric Industrial Co. Ltd.
4,8 13,2 Japonia produkcja baterii jv . P o lan d P h ilip s-M atsu sh ita B attery L td . (50% udziałów w fabryce w Gnieźnie)
146 K arl-H einz K lose 4,5 10 Niemcy m eblarstw o P om orska F ab ry k a M ebli, Czer-ska F ab ry k a M ebli (80% ), Goś- cińska F ab ry k a M ebli (80% ) Ja n in a D z ik o w sk a -Z a w ir sk a , W ie sła w a W ło d a rc z y k -G u z e k N ap ły w ka p ita łu zagr ani czn ego do P o ls k i
1 2 3 4 5 6 7 147 Presse P a rtic ip a
-tions Europeenes SA
4,5 0 F ra n q a prasa (branża wydaw-nicza)
Presspublica Sp. z o.o. (wydawca „R zeczpospolitej” )
148 Bosh-Siemens Hausgerate GmbH
4,5 0 Niemcy produkcja pralek
au-tom atycznych
zakład m ontażow y pralek a u to -matycznych w Łodzi
149 N utrexpa 4,3 0 H iszpania produkcja kakao fabryka k ak ao w Starych Babi-cach ko ło W arszawy
150 Polarcup 4,3 0 Finlandia produkcja
jednorazowych opakow ań i n a -czyń
fabryka opakow ań w Siemiaty-czach Śląskich
151 Sanitec L td. OY 4,1 8,9 Finlandia urządzenia sanitarne Z akłady W yrobów Sanitarnych K O Ł O
152 M ercedes-Benz 4 0 Niemcy m ontaż i dystrybucja
sam ochodów
Sobiesław Z asada C entrum SA
153 T rusthouse F o rte 4 0 W ielka Brytania hotelarstw o Orbis (H otel Bristol W arszawa)
154 Schroeder Bonn 4 0 Niemcy budownictwo przem
y-słowe
M ostostal E x p o rt (39% )
155 Commercial Union 4 0 W ielka Brytania ubezpieczenia W ielkopolski Bank K redytow y 156 K aufring AG 4 0 Szwajcaria sprzedaż a rty k u łó w
fotograficznych
F o to W orld (jv.)
157 Bel Pagette 4 0 K anada hand el-d y stry b u cja
pagerów
Polish City Page
158 Leier 4 0 A ustria produkcja m ateriałów
budow lanych
fabryka w M alborku
159 Pol-Сап Intertrade 4 0 K an ad a fabryka napojów b u -telkowanych
Pol-Сап T rading
160 Billa 4 0 A ustria sieć superm arketów Billa Poland sp. z o.o. (50% Billa A ustria, 48% Pol M arek, 2% M itpol)
161 F aber 3,8 0 Niemcy produkcja win Biłgorajska W ytw órnia Win
„A m b ra” (25% udziałów) 162 Cusson G ro u p
Ltd.
3,7 6,8 W ielka Brytania środki piorące Pollena W rocław
163 BA SF A G 3,7 0 Niemcy budow nictw o budynek biurowy dla BASF
Pol-ska w W arszawie 164 M iebach Projekt
G m bH
3,6 18 Niemcy przem ysł cementowy Cem entownia O dra SA - Opole (80% )
165 Banca Commercia- le Italian a
3,6 0 W łochy bankow ość M iędzynarodow y Bank w Polsce (18% )
166 Ahlers G oldress 3,6 0 Niemcy przem ysł odzieżowy R om eo Zbąszynek 80% 167 C an Pack 3,6 0 USA opakow ania blaszane F ab ry k a O pakow ań Blaszanych
„O p ak o m et” , Bydgoszcz
168 R enault SA 3,6 0 F rancja sieć sprzedaży sam
o-chodów
R enault Polska
169 D ossche 3,5 0 Belgia produkcja pasz D ossche-Sandom ierz
170 Inline Plastics C orporation
3,5 0 USA produkcja opakow ań
plastikowych
p ro d u k cja jednorazow ych op a-kow ań plastia-kowych w Poznaniu 171 E T E R N I T /
H A T S C H E K
3,5 0 A ustria p rodukcja eternitu p ro d u k c ja p ły t eternitow ych w Szczucinie
172 British Sugar 3,5 0 W ielka B rytania przemysł cukrowniczy C ukrow nie T oruńskie
173 Boart International 3,4 5,5 R PA m aszyny górnicze Z akłady U rządzeń Górniczych „ L en a” (K G H M Polska M iedź SA) Ja n in a D z ik o w sk a -Z a w ir sk a , W ie sł aw a W ło d a rc z y k -G u z e k N ap ły w ka p ita łu zagr an ic zne go do P o ls k i
-о
о 184 CBC (Compagnie G enerale de Bati- m ent et de C ons-truction) Pullm an Int.3 0 F rancja hotelarstw o H olding W ars-W arszaw a
185 K o c h l o e f f e l G m bH
3 0 Niemcy gastronom ia ogólnopolska sieć restauracji szy-bkiej obsługi
186 F urham p 3 0 Niemcy cegielnia
187 N o rth g ate T railer 3 0 K anada budow a dom ów z prefabrykatów
K anbud
188 Benda L utz 3 0 A ustria p ro d u k c ja proszku
alum iniowego
produkcja proszku aluminiowego w Skawinie
189 R C I R ocon 3 0 K an ad a kontenery oceaniczne jv. A grom et-R ofam a
190 Saspol 3 0 T urcja budow nictwo C en tru m H andlow o-B iurow e
w Łodzi 191 P e n to r
C om m unication International
3 0 USA mass m edia współwłaściciel „W arsaw Voice” ,
„U ro d y ” ; Instytut Badania O pi-nii Publicznej P en to r; P en to r Film
192 B ekaert N V 3 0 Belgia p ro d u k c ja w yrobów
m etalowych
B ekaert-K otlam ia (woj. opolskie)
193 Recticel (E urofo- am)
3 0 Belgia produkcja pianki
poli-uretanowej
„ P o lo p ren ” -Zgierz
194 H oldes N V 2,9 1,1 Belgia wydobycie torfu,
tran sp o rt
„H ollas” w Pasłęku (woj. elb-ląskie); „A n d rila” w Warszawie 195 NijhofT W assink 2,9 0 H olandia sprzedaż ciężarów ek
Volvo (rozwój infra-struktury handlowej)
1 2 3 4 5 6 7
174 Pfanni-W erke 3,3 0 Niemcy przetwórstwo
ziemnia-ków
175 B ernard M oteurs 3,3 0 F rancja p ro d u k c ja silników, pojazdów jednoślado-wych i innych u rzą-dzeń
Z akłady M etalow e ,JDezamet” w Nowej D ębie (tarnobrzeskie) BM - 51% udziałów 176 F ra n k e H o ld in g D e u t s c h l a n d G m bH 3,3 0 Niemcy p ro d u k c ja u rządzeń kuchennych G dynia
177 Penetex 3,2 9,3 A ustria przem ysł spożywczy Przedsiębiorstw o Przemysłu M ięsnego O pole SA (55% )
178 O rkla M edia 3,2 0 Norwegia prasa udziały w regionalnych
dzien-nik ach „ G a z e ta P o m o rsk a ” (Bydgoszcz), „Słowo i W ieczór” (obie z W rocław ia), „ G azeta W spółczesna” (Białystok), „G łos Pom orza” (Koszalin), „N ow iny” (Rzeszów)
179 Saur 3,1 0 F rancja dystrybucja wody Saur N eptun, G dańsk
180 Q u arzw erk e G m bH
3 5,5 Niemcy p ro d u k c ja piasków szklarskich
zakup 75% udziałów K opalni i Z akładu Przeróbczego Piasków Szklarskich „O siecznica” 181 G ro u p C apital
E urope
3 1 K an ad a budownictwo jv. T aram o n budow nictw o d o -m ów -m ieszkalnych
182 L ek-Ljubljana 3 1 b. Jugosławia przem ysł farm aceuty-czny
L ek-Polska (jv.); zakład leków w Pruszkowie
183 L ohm ann A G 3 0 Niemcy gastronom ia ogólnopolska sieć restauracji
szybkiej obsługi Ja ni n a D z ik o w sk a -Z a w ir sk a , W ie sł aw a W ło d a rc z y k -G u z e k ____ ___ ____ ____ ___ _ ____ ___ ____ ____ ____ _ __ N ap ły w ka p ita łu zagranic zne go do P o ls k i