Marzena Malińska
EFFECTIVENESS OF PHYSICAL ACTIVITY INTERVENTION AT WORKPLACE
Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy / Central Institute for Labour Protection – National Research Institute, Warszawa, Poland
Zakład Ergonomii, Pracownia Fizjologii i Higieny Pracy / Department of Ergonomics, Laboratory of Physiology and Hygiene of Work Streszczenie
Aktywność fizyczna jest ważnym czynnikiem mającym znaczenie w poprawie i utrzymaniu dobrego stanu zdrowia. Mimo że jest to zagadnienie istotne nie tylko dla środowiska pracy, to właśnie to środowisko stanowi dobre warunki do prowadzenia i utrwalania zachowań prozdrowotnych, w tym również programów promujących aktywność fizyczną. W artykule przedstawio-no analizę piśmiennictwa dotyczącego skuteczprzedstawio-ności prowadzenia tego typu działań w miejscu pracy. Szczególną uwagę zwrócoprzedstawio-no na wpływ programów promujących aktywność fizyczną na dolegliwości mięśniowo-szkieletowe, absencję chorobową, zdolność do pracy, wydolność fizyczną oraz masę ciała uczestników. Mając na uwadze to, że w Polsce tego typu programy nadal są prowa-dzone na niewielką skalę, starano się pokazać korzyści wynikające z realizowania tego typu inicjatyw oraz uczestnictwa w nich. Med. Pr. 2017;68(2):277–301
Słowa kluczowe: aktywność fizyczna, program interwencyjny, interwencja w miejscu pracy, dolegliwości mięśniowo-szkieletowe, program corporate wellness, zdolność do pracy
Abstract
A physical activity is a key factor contributing to the improvement and maintenance of one’s general health. Although this issue is by no means limited to the workplace, it is precisely the work environment that can provide the basis for keeping and reinforcing more health-conscious attitudes and lifestyles, including programs promoting a physical activity. The paper presents an analysis of the literature on the effectiveness of physical activity intervention at the workplace. Particular attention is paid to the impact of the physical activity programs on musculoskeletal disorders, absenteeism, work ability, physical capacity and body weight of the participants. Given a marginal extent of programs of this kind in Poland, the authors’ intention was to show the benefits resulting from implementation of and participation in such initiatives. Med Pr 2017;68(2):277–301
Key words: physical activity, intervention, worksite activity programs, musculoskeletal disorders, corporate wellness programs, ability to work
Autorka do korespondencji / Corresponding author: Marzena Malińska, Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Zakład Ergonomii, Pracownia Fizjologii i Higieny Pracy,
ul. Czerniakowska 16, 00-701 Warszawa, e-mail: mamal@ciop.pl Nadesłano: 16 lutego 2016, zatwierdzono: 2 sierpnia 2016
SKUTECZNOŚĆ PROGRAMÓW INTERWENCYJNYCH
PROMUJĄCYCH AKTYWNOŚĆ FIZYCZNĄ W MIEJSCU PRACY
PRACA POGLĄDOWA
WSTĘP
Aktywność fizyczna (AF) jest istotnym elementem
profilaktyki zdrowotnej. Wyniki wielu badań
wyka-zują jej przydatność w zapobieganiu chorobom
ukła-du krążenia, ukłaukła-du mięśniowo-szkieletowego,
otyło-ści, a także w poprawie samopoczucia i zmniejszaniu
objawów depresyjnych [1–3]. Mimo że promocja
ak-tywności fizycznej nie jest zagadnieniem swoistym
dla środowiska pracy, to korzyści z jej podejmowania
przekładają się również na ten obszar. Znajduje to
po-twierdzenie w badaniach prowadzonych przez wielu
badaczy, według których AF wpływa na zmniejszenie
absencji chorobowej i rotacji pracowników, zwiększa
ich wydajność i satysfakcję z pracy, a także poprawia
wizerunek firmy oraz zwiększa jej oszczędności kapi-
tałowe [4].
Wyniki raportu opracowanego przez Canadian
Fit-ness and Lifestyle Research Institute również wskazują
na liczne korzyści prowadzenia programów
promują-cych aktywność fizyczną, płynące zarówno dla
praco-dawców, jak i samych pracowników. Opisano w nim
m.in. zmniejszenie kosztów opieki zdrowotnej,
absen-cji chorobowej, liczby wypadków i rotaabsen-cji pracowników
oraz wzrost produkcji firmy, ale także poprawę stanu
zdrowia i samopoczucia pracowników, relacji między
współpracownikami oraz satysfakcji zatrudnionych
z pracy i kultury organizacyjnej [5].
Korzystny wpływ aktywności fizycznej obserwuje
się szczególnie w przypadku aktywności rekreacyjnej
wykonywanej w czasie wolnym od pracy. Według
de-finicji Światowej Organizacji Zdrowia (World Health
Organization – WHO) całkowita aktywność fizyczna
obejmuje również pracę w domu i ogrodzie oraz
aktyw-ność wykonywaną w drodze do pracy, a także w pracy
zawodowej. Jak pokazują dane literaturowe, w
przy-padku tej ostatniej korzyści wynikające z jej
podejmo-wania nie zawsze są oczywiste [6,7].
Wiele współczesnych doniesień wskazuje na
nieko-rzystny dla zdrowia wpływ dużego wysiłku fizycznego,
zwłaszcza wysiłku statycznego, polegającego na
prze-noszeniu/podnoszeniu ciężkich przedmiotów. Udo-
wodniono m.in jego wpływ na zwiększenie ryzyka
za-wału mięśnia sercowego [6] czy zgonu z powodu
choro-by niedokrwiennej serca [7].
Środowisko pracy jest szczególnym miejscem do
prowadzenia działań promujących aktywność fizyczną
z wielu powodów. Przede wszystkim ze względu na ilość
czasu poświęcanego pracy oraz skupianie osób różnych
pod względem społeczno-demograficznym (w
aspek-cie wieku, stopnia wykształcenia, statusu rodzinnego).
Wyniki 5. Europejskiego Badania Warunków Pracy
(European Working Conditions Surveys – EWCS)
po-kazały, że Polska należy do państw, których
obywate-le pracują najdłużej. Więcej niż 1 na 3 respondentów
z Polski spędza w pracy ponad 40 godz. tygodniowo [8].
Tematyka promocji zdrowia w miejscu pracy staje się
współcześnie coraz istotniejszym elementem
zarządza-nia personelem wielu polskich przedsiębiorstw.
Według aktualnych danych 40% polskich firm
de-klaruje troskę o zdrowie swoich pracowników
w więk-szym zakresie, niż wymagają tego uregulowania
praw-ne. Działania te dotyczą jednak głównie dbałości
o fi-zyczne warunki pracy oraz zapewnienia świadczeń
me-dycznych, a w dalszej kolejności – promocji aktywności
fizycznej [9]. Również priorytety polityki Unii
Europej-skiej dotyczące zatrudnienia i spraw społecznych oraz
cele strategii Komisji Europejskiej na rzecz
bezpieczeń-stwa i higieny pracy mają na celu zachęcanie
pracowni-ków do zmiany stylu życia, a pracodawców – do
dzia-łań służących poprawie higieny pracy, w tym również
prowadzenia i utrwalania zachowań prozdrowotnych
w miejscu pracy w zakresie aktywności fizycznej [10].
Celem niniejszego artykułu jest analiza
dostęp-nego piśmiennictwa w zakresie skuteczności
progra-mów interwencyjnych, promujących aktywność fizy-
czną w miejscu pracy, a w rezultacie pokazanie oraz
uświadomienie czytelnikowi korzyści wynikających
z prowadzenia tego typu działań w firmie.
Obszer-ność zagadnienia i prowadzonych na świecie
interwen-cji uniemożliwia wyczerpujące opisanie skuteczności
wszystkich realizowanych programów oraz korzyści
wynikających z uczestniczenia w tego typu
działa-niach, a w szczególności w kontekście chorób układu
sercowo-naczyniowego.
W niniejszej pracy skoncentrowano się głównie
na przedstawieniu związku interwencji promujących
aktywność fizyczną w miejscu pracy z
dolegliwościa-mi dolegliwościa-mięśniowo-szkieletowydolegliwościa-mi (musculoskeletal
disor-ders – MSD), absencją chorobową, zdolnością do
pra-cy, wydolnością fizyczną oraz masą ciała uczestników.
W 1. części pracy przedstawiono definicję programów
interwencyjnych oraz sposoby prowadzenia tego typu
działań w kontekście promocji aktywności fizycznej
w miejscu pracy.
W dalszej części zawarto charakterystykę
anali-zowanych programów interwencyjnych. Szczegółowe
informacje dotyczące czasu ich trwania, uczestników,
mierzonych wartości oraz otrzymanych rezultatów
przedstawiono w obszernej tabeli. Zdaniem autorki jest
ona istotnym punktem pracy, a dzięki swej formule
po-zwala na szybki i czytelny przegląd informacji
dotyczą-cych szczegółów prowadzenia tego typu programów.
Program Interwencyjny
Promujący Aktywność Fizyczną (PIPAF)
Pierwsza definicja programów promujących
zdro-wie pracowników pojawiła się w Polsce pod koniec
lat 90. ubiegłego wieku i dotyczyła „działań
podejmo-wanych wobec pracowników zakładu pracy, których
celem jest umocnienie i rozwój ich zdrowia,
realizowa-nych głównie w sferze prozdrowotrealizowa-nych przekształceń
ich stylu życia (zachowań zdrowotnych) oraz w sferze
tych elementów najszerzej rozumianego środowiska
w zakładzie, które istotnie warunkują możliwości
do-konania tego rodzaju zmian” [11].
Mimo że tematyka programów interwencyjnych pro-
wadzanych w miejscu pracy jest rozpowszechniona,
w szczególności w literaturze zagranicznej, to
niniej-sza praca wymagała wielu ograniczeń. Dotyczyły one
m.in. problemów z definicją programu interwencyjnego,
która przez wielu badaczy była niejednakowo określana.
Próby ujednolicenia tej definicji podjął się, w swojej
pracy poglądowej, Dishman w 1998 r. [12]. Na
podsta-wie tej analizy rozróżniamy interwencje, których celem
jest [12]:
■
zmiana zachowania poprzez zmianę stylu życia
uczestników, np. zaprzestanie palenia tytoniu, og-
raniczenie spożywania alkoholu (behavior modifi-
cation);
■
zmiana zachowań i świadomości uczestników
po-przez zmianę postaw, myślenia, spostrzegania
pew-nych zachowań, podejmowania decyzji oraz naukę
radzenia sobie ze stresem (cognitive-behavior
mo-dification);
■
edukacja zdrowotna (programy edukacyjne,
kam-panie społeczne, interwencje nakierowane na
edu-kację zdrowotną);
■
ocena ryzyka zdrowotnego (health risk appraisal) –
jednorazowa ocena opierająca się na samoocenie,
ocenie zdrowia lub wykonywanych ćwiczeń;
■
program ćwiczeń fizycznych zawierający zestaw
ćwiczeń o określonej częstotliwości, intensywności
i czasie trwania;
■
połączenie 2 lub więcej odrębnych interwencji.
Współcześnie tematyka programów promujących
zdrowie pracowników, opisywanych często
w literatu-rze jako programy wellness lub corporate wellness, jest
definiowana jako działania wspierające rozwój
ekono-miczny firm poprzez inwestycje w zdrowie
i samopo-czucie pracowników.
Jak wskazują dane literaturowe, programy
promują-ce aktywność fizyczną w miejscu pracy prowadzone są
na świecie od lat 70. ubiegłego wieku. W literaturze
an-glojęzycznej występują pod określeniami: physical
acti-vity programs at worksites, physical actiacti-vity
interven-tions, worksite exercise program i workplace physical
activity intervention. Na potrzeby niniejszego artykułu
zdecydowano się na stosowanie zamiennie terminów:
program interwencyjny promujący aktywność fizyczną
w miejscu pracy (PIPAF), program interwencyjny
i in-terwencja.
Mimo że problematyka promocji zdrowia
w miej-scu pracy jest coraz częściej podejmowana w wielu
polskich firmach, to programy promujące aktywność
fizyczną prowadzone są głównie w dużych,
korpora-cyjnych przedsiębiorstwach. Z badań Puchalskiego
i Korzeniowskiej [9], przeprowadzonych na
reprezenta-tywnej próbie 1002 polskich zakładów pracy, wynika,
że najczęstszymi przeszkodami w realizowaniu tego
typu działań są ograniczone środki finansowe
przed-siębiorstw.
Natomiast według wytycznych WHO z 2008 r.
pra-codawca powinien stworzyć środowisko pracy
sprzy-jające podejmowaniu aktywności fizycznej. Działania
takie powinny zapewniać pracownikom możliwość
ko-rzystania ze świadczeń całkowicie lub częściowo
finan-sowanych przez zakład pracy. Przykłady takich
inicja-tyw określają wytyczne WHO. Obejmują one: dostęp
w czasie i po pracy do obiektów sportowych zarówno
pod dachem, jak i na świeżym powietrzu, stale
dostęp-nego profesjonalistę (instruktora, rehabilitanta)
prowa-dzącego zajęcia grupowe i udzielającego
indywidual-nych porad i instrukcji, uczestnictwo w wydarzeniach
sportowych, turniejach/rozgrywkach w miejscu pracy,
a także promowanie dojazdów rowerem do pracy [10].
W polskich zakładach pracy najczęściej spotykaną
praktyką jest tworzenie specjalnie zorganizowanych
miejsc do ćwiczeń (tzw. pracowniczych siłowni lub sal
gimnastycznych), boisk piłkarskich, a czasami również
centrów rehabilitacyjno-sportowych. Gdy na terenie
firmy nie ma możliwości utworzenia takich miejsc,
pracownicy otrzymują karnety/abonamenty do klubów
sportowych, fitness lub na basen.
Spotykane są również programy o bardziej
zło-żonym charakterze, w których prowadzenie zajęć
sportowych jest często uzupełniane organizowaniem
szkoleń i warsztatów edukacyjnych. Ich tematyka jest
różnorodna. Bardzo często wykracza poza kwestię
ak-tywności fizycznej i dotyczy promocji zachowań
pro-zdrowotnych oraz zmiany stylu życia pracowników
po-przez: ograniczenie spożywania alkoholu, zaprzestanie
palenia tytoniu, przestrzeganie zaleceń dietetycznych
czy dbanie o stan zdrowia. W niektórych przypadkach
oprócz tradycyjnych szkoleń prowadzone są również
kampanie społeczne, tworzone broszury i plakaty,
a uczestnicy dostają drobny sprzęt sportowy
(kroko-mierze, hantle, maty do ćwiczeń) [13].
Programy interwencyjne, polegające na regularnym
spotykaniu się i wykonywaniu ćwiczeń fizycznych,
mogą się różnić między sobą: częstotliwością
(licz-ba dni w tygodniu), intensywnością (niska, średnia
lub wysoka) oraz czasem trwania prowadzonych zajęć.
Treningi prowadzone są zazwyczaj przez
instrukto-rów/fizjoterapeutów lub opierają się na opracowanym
przez nich planie indywidualnych ćwiczeń fizycznych
do samodzielnego treningu w domu (dostępnym także
online).
Zalecenia dotyczące intensywności dobieranych
ćwiczeń opierają się bardzo często na wytycznych
Ame-rykańskiego Kolegium Medycyny Sportowej (ACSM –
American College of Sports Medicine). Zalecają one
podejmowanie umiarkowanej aktywności fizycznej
przez przynajmniej 30 min dziennie 5 dni w
tygo-dniu lub intensywnej aktywności fizycznej przez
min. 20 min 3 dni w tygodniu bądź połączenie
umiar-kowanej i intensywnej aktywności tak, żeby
osiąg-nięty całkowity wydatek energetyczny wynosił 500–
–1000 MET (metabolic equivalent of task –
równo-ważnik metaboliczny) (min/tydzień). Trening fizyczny
powinien być dostosowany do możliwości i sprawności
fizycznej, wieku oraz stanu zdrowia ćwiczących [14].
METODY PRZEGLĄDU
Do wyszukiwania artykułów wykorzystano
elektro-niczne bazy: PubMed, Medline, Google Scholar
i Scien-ceDirect. Przegląd dostępnych artykułów wykonano
w grudniu 2015 r. z zastosowaniem słów kluczowych:
physical activity intervention, worksite activity
pro-gramme, exercise breaks, workplace exercises.
Znale-ziono 2046 pozycji dotyczących opisywanego tematu.
Przeszukiwano również bibliografię wybranych
arty-kułów w celu odnalezienia innych prac dotyczących
omawianej problematyki, nieodnalezionych podczas
przeszukiwania baz danych. Pod uwagę brano
artyku-ły, których tematyka dotyczyła wybranych zagadnień:
dolegliwości mięśniowo-szkieletowych, absencji
cho-robowej, zdolności do pracy, wydolności fizycznej oraz
masy ciała.
Do opracowania niniejszego artykułu
posłuży-ło 45 artykułów (13 prac poglądowych, 32 prace
ory-ginalne). Wyszukiwania dotyczyły prac w językach
polskim i angielskim, opublikowanych
między 1 stycz-nia 1994 r. a 22 grudnia 2015 r. Największa liczba
opi-sanych PIPAF pochodziła z Finlandii [15–22]. W
na-stępnej kolejności 5 opisanych programów prowadzono
w Danii [23–27], 4 – w Holandii [28–31], 3 – w Stanach
Zjednoczonych [32–34], po 2 – we Francji [35,36],
Nor-wegii [37,38] i Australii [39,40], a po 1 programie –
w Niemczech [41], Szwecji [42], Brazylii [43],
Male-zji [44], we Włoszech [45] i w Japonii [46].
Polskich badań dotyczących prowadzenia
progra-mów interwencyjnych promujących aktywność
fizycz-ną w zakładach pracy w zakresie omawianej tematyki
nie odnaleziono. Dostępne są jedynie dane dotyczące
przykładów dobrych praktyk promujących aktywność
fizyczną w zakładach pracy.
WYNIKI PRZEGLĄDU
Analiza dostępnego piśmiennictwa w zakresie skute-
czności programów interwencyjnych promujących ak-
tywność fizyczną w miejscu pracy została
przedstawio-na przedstawio-na podstawie wyników 32 interwencji. Zastrzeżenia
budzi jakość prowadzonych 13 interwencji. W
opi-sie realizowanych działań zabrakło licznych danych,
m.in. na temat: czasu trwania interwencji [33,43], obe-
cności grupy porównawczej [22,31,32,34–36,39] czy
jej liczebności [21,37,38,42]. Dodatkowo w
przypad-ku 10 programów autorzy nie zamieścili informacji
charakteryzujących grupę badaną pod kątem
rodza-ju wykonywanej pracy czy zatrudnienia [15–17,22,32,
35–37,40,46].
Jak pokazują wyniki analizy, czas trwania
interwen-cji wynosił od 8 tygodni do nawet 3 lat.
W przypad-ku 14 interwencji czas trwania był dłuższy
niż 6 mie-sięcy [17–19,22–25,29,30,39,40,42,45,46]. Krótkotrwałe
interwencje (poniżej 6 miesięcy)
przeprowadziło nato-miast 16 badaczy [15,16,20,21,26–28,31,32,34–38,41,44].
Programy interwencyjne były prowadzone w
gru-pach liczących 25–884 pracowników w wieku 28,7–
–70,8 roku. Uczestnikami interwencji byli pracownicy
różnych przedsiębiorstw i instytucji, m.in. policji,
ban-ku, opieki społecznej, zakładów chemicznych,
przemy-słu odzieżowego, motoryzacji, przychodni
stomatolo-gicznych czy zakładów metalurstomatolo-gicznych.
Analiza zebranego materiału wskazuje, że najwięcej
programów interwencyjnych przeprowadzono wśród
pracowników biurowych [21,23–25]. Grupy porówna-
wcze wykorzystano w 25 badaniach. Liczebność tych
grup wynosiła 17–1852 osób.
W artykule skupiono się głównie na przeglądzie
programów interwencyjnych, polegających na
regu-larnym spotykaniu się i wykonywaniu ćwiczeń
fizycz-nych. Intensywność organizowanych treningów
wyno-siła min. 3 dni w tygodniu przez 30–60 min
jednora-zowo. Większość zajęć sportowych była organizowana
w zakładach pracy w czasie godzin pracy, w niektórych
przypadkach pracownicy otrzymywali również plan
treningowy z ćwiczeniami do wykonania po pracy.
Naj-częściej wybieranymi ćwiczeniami podczas treningów
były: wzmacniające, oporowe, rozciągające, aerobowe
(włączając bieganie, aerobik, nordic walking, taniec,
spacerowanie) oraz połączenie części lub wszystkich
elementów.
Jedna z prowadzonych interwencji była realizowana
również online, za pomocą skonstruowanej w tym celu
platformy internetowej. Uczestnicy otrzymywali
wska-zówki dotyczące zasad wykonywania poszczególnych
ćwiczeń fizycznych oraz korzyści wynikających z ich
podejmowania [40]. W 2 innych przypadkach program
interwencyjny był skierowany do operatorów
kompute-rowych i składał się ze szkoleń oraz części praktycznej –
wizyty trenera, który prezentował ćwiczenia
rozciąga-jące oraz instruktaż dostosowania stanowiska
kompu-terowego do zasad ergonomii [27,43].
W 10 prowadzo-nych programach interwencyjW 10 prowadzo-nych oprócz zajęć
spor-towych organizowano również spotkania, szkolenia
i warsztaty edukacyjne [21,24,27,29,36,37,39,40,43,45].
Wartościami mierzonymi przed zakończeniem
programu interwencyjnego i po nim były:
dolegliwo-ści mięśniowo-szkieletowe, absencja chorobowa,
zdol-ność do pracy, wydolzdol-ność fizyczna (ilość tlenu, jaką
organizm może pobrać w czasie wykonywania
mak-symalnego wysiłku fizycznego – VO
2max), aktywność
i sprawność fizyczna, wydatek energetyczny, liczba
spacerów, zachowanie równowagi, maksymalna siła
mięśniowa, częstość skurczów serca (heart rate – HR),
dane antropometryczne (masa i wysokość ciała,
wskaź-nik masy ciała (body mass index – BMI), obwód talii,
wskaźnik WHR (waist–hip ratio – stosunek obwodu
talii do obwodu bioder), zawartość tkanki tłuszczowej),
ciśnienie tętnicze oraz stężenia cholesterolu i glukozy.
Badano również satysfakcję z pracy i zadowolenie
z życia [18], styl życia [46], radzenie sobie ze stresem,
konflikt praca–dom, subiektywną ocenę zdrowia [42],
a także zadowolenie z obecnego poziomu aktywności
fizycznej i stan nastroju [33].
Korzystne efekty prowadzonych działań
zaobser-wowano po zakończeniu większości programów. Tylko
w przypadku 2 interwencji nie odnotowano żadnych
istotnych statystycznie różnic [20,31]. Korzyści były
widoczne również 12 miesięcy [28,31], 3 lata [37,38]
i 5 lat [19] po zakończeniu interwencji.
Szczegółową charakterystykę analizowanych
pro-gramów interwencyjnych przedstawiono w tabeli 1.
Za-warto tam informacje dotyczące: uczestników,
prowa-dzonych działań, czasu trwania, mierzonych wartości
oraz otrzymanych rezultatów.
W dalszej części pracy zwrócono szczególną
uwa-gę na rezultaty prowadzenia PIPAF w zakresie
dolegli-wości mięśniowo-szkieletowych, absencji chorobowej,
zdolności do pracy, wydolności fizycznej oraz masy
ciała uczestników.
Dolegliwości mięśniowo-szkieletowe
Tematyka dolegliwości mięśniowo-szkieletowych (MSD)
jest często poruszana w kontekście badań dotyczących
skuteczności programów interwencyjnych. Wynika to
z tego, że są one problemem często występującym
w populacji osób pracujących [47–49]. Według
Euro-pejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
występowanie takich problemów zdrowotnych
za-uważa u siebie nawet 25% z nich [50]. W Polsce,
we-dług danych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS),
w ciągu ostatnich lat choroby układu
mięśniowo-szkie-letowego i tkanki łącznej stanowią 3. co do częstości
występowania przyczynę całkowitej niezdolności do
pracy [51].
Tematykę dolegliwości mięśniowo-szkieletowych
podejmowano w 15 analizowanych programach
in-terwencyjnych. W zdecydowanej większości w celu
zbadania występowania i intensywności MSD
zasto-sowano kwestionariusz dolegliwości
mięśniowo-szkie-letowych Nordic Musculoskeletal Questionnaire [52].
Analiza wyników 11 badań wskazuje, że
uczestnicze-nie w programie interwencyjnym promującym ak-
tywność fizyczną wpływało na zmniejszenie
dole-gliwości bólowych układu mięśniowo-szkieletowe-
go [23,24,27,28,31,37,38,42–45]. Takie rezultaty
zaob-serwowali Andersen i wsp. [23], którzy stwierdzili, że
uczestnicy interwencji zauważyli zmniejszenie
inten-sywności bólu odcinka szyjnego kręgosłupa, odcinka
lędźwiowo-krzyżowego, prawego stawu łokciowego
i prawej ręki w porównaniu z grupą porównawczą
nie-uczestniczącą w interwencji. Badani byli również
po-dzieleni na grupy w zależności od intensywności
wy-konywanych ćwiczeń. W tym przypadku nie
zaobser-wowano jednak żadnych istotnych statystycznie różnic.
Natomiast z innych badań wynika, że wśród
opera-torów komputerowych wpływ interwencji na
zmniej-szenie dolegliwości bólowych MSD zaobserwowano
w szczególności w przypadku odcinka szyjnego
krę-gosłupa, lewej kończyny górnej i lewej kończyny
dol-nej [44]. Warto zauważyć, że program interwencyjny
wzbogacono o szkolenia dotyczące ergonomii
stanowi-ska pracy oraz wizyty eksperta w celu zaprezentowania
jak najlepszych rozwiązań w tej kwestii.
Z kolei brazylijscy badacze, prowadzący badania
w grupie krawcowych, wykazali istotnie
statystycz-ny wpływ interwencji na zmniejszenie dolegliwości
bólowych odcinka szyjnego kręgosłupa, stawów
nad-garstka, stawów ramiennych i obręczy barkowej oraz
palców [43]. Czas trwania wykonywanych ćwiczeń
nie był długi – jednorazowo 15 min – jednak były one
wykonywane codziennie. Niestety autorzy nie podali,
ile trwał cały program interwencyjny. Interesujące są
także wyniki kilkuletnich badań przeprowadzonych
w Norwegii. Wykazano w nich zmniejszenie
dolegli-wości bólowych odcinka lędźwiowo-krzyżowego
krę-gosłupa zarówno 12 miesięcy, jak i 3 lata po
zakończe-niu programu interwencyjnego, którego czas trwania
wynosił jedynie 13 tygodni [37,38].
Z kolei z najnowszych badań Rasotto [45] wynika, że
mimo małej liczebności grupy badanej (N = 17)
zaob-serwowano, że uczestnicy istotnie statystycznie rzadziej
skarżyli się na dolegliwości bólowe odcinka szyjnego
kręgosłupa oraz stawów nadgarstkowych w
porówna-niu z grupą porównawczą. Interwencja trwała w tym
Ta be la 1 . W yn ik i 3 2 p ro gr amó w i nt er w en cy jn yc h p ro m uj ąc yc h a kt yw no ść fi zy cz ną w m ie jsc u p ra cy Ta ble 1 . R es ul ts o f 3 2 s tu di es o f p hy sic al a ct iv ity i nt er ve nt io n p ro gr am s a t w or kp la ce Pi śmiennic tw o Ref er en ces G ru pa b ad an a St ud y g ro up In ter w en cj a – p ro wadzo ne dzi ała ni a In ter ven tio n – ac tiv ities t ak en Cza s t rwa ni a D ura tio n M ierzo ne wa rt oś ci O ut co m e m es as ur ed a nd i ts a ss es sm en t Wy ni ki Res ul ts A nder sen i ws p. / / et a l., 2010 [23] D ani a / D enm ar k 616 p raco w ni kó w bi ur ow yc h (397 k ob iet – w ie k (M): 44,6 r ok u, 219 m ężczyzn – w ie k (M): 45,7 r ok u), 549 p raco w ni kó w uk oń czyło in ter w en cj ę 182 – g ru pa p or ów na w cza / / 616 o ffice w or ker s (397 w om en – ag e (M): 44.6 y ea rs, 219 m en – ag e (M): 45.7 y ea rs), 549 em plo ye es co m plet ed th e in ter ven tio n p rog ra m 182 – co nt ro l g ro up U czes tni kó w in ter w en cji p odzie lo no na 3 g ru py : 1. W yk on uj ąc yc h ć w iczeni a wzm acni aj ące i r ozci ąga jące k ręg osłu p szyjn y i s ta w ra mienn y (N = 180) 2. W yk on uj ąc yc h og óln e (aer ob ow e) ćw iczeni a fizy czn e (N = 187) – 3 razy w t yg odni u (p o 20 min) 3. G ru pę p or ów na w czą nieuczes tnicząc ą w in ter w en cji / / P ar tici pa nts w er e di vide d in to 3 g ro ups: 1. P er fo rmin g ex er ci ses a im ed a t str en gt henin g a nd s tret chin g t he cer vic al s pin e a nd t he s ho ulder j oin t (N = 180) 2. P er fo rmin g g en era l (aer ob ics) ex er ci ses (N = 187) – 3 t im es a w ee k (la stin g 20 min) 3. A co nt ro l g ro up n ot p ar tici pa tin g in t he in ter ven tio n p rog ra m 12 miesię cy / / 12 m on th s D oleg liw oś ci mięśnio w o-szk ie let ow e (N or dy ck i k w es tio na riu sz do leg liw oś ci mięśnio w o-szk ie let ow yc h) / / M us cu los ke let al di so rder s (Th e N or dic M us cu los ke let al Q ues tio nn air e) Zao bs er w owa no zmniejszenie in ten sy w noś ci b ól u o dcin ka szyjn eg o i lę dźw io w o-k rzyżo w eg o k ręg osłu pa, pra w eg o s ta wu ło kcio w eg o i p ra w ej rę ki wśr ód uczes tni kó w in ter w en cji , w p or ów na ni u z g ru pą p or ów na w czą (p < 0,05). / / Com pa re d t o t he co nt ro l g ro up (p < 0.05), t he in ter ven tio n g ro up n ot ed re duce d in ten sit y o f p ain in t he cer vic al an d l um bos acra l s pin e, t he r ig ht e lb ow an d t he r ig ht h an d. A sika in en i ws p. / / et a l., 2006 [16] Fin la ndi a / / Fin la nd 134 k ob iet p o m en op auzie , w ie k: 50–65 l at, M = 57,7 r ok u 128 k ob iet u ko ńczyło in ter w en cj ę 45 – g ru pa p or ów na w cza, w ie k (M): 56,5 r ok u / / 134 p os tm en op au sa l w om en, a ge: 50–65 y ea rs, M = 57.7 y ea rs 128 w om en co m plet ed t he in ter ven tio n p rog ra m 45 – co nt ro l g ro up , ag e (M): 56.5 y ea rs W t ra kcie in ter w en cji uczes tniczk i: sp acer owały (2 razy w t yg odni u min. 2 k m) o raz w yk on ywały ć w iczeni a op or ow e i r ozci ąga jące (2 razy w t yg odni u) / / D ur in g t he in ter ven tio n p ar tici pa nts to ok r egu la r wa lks (min. 2 k m t w ice a w ee k) a nd p er fo rm ed r esi sta nce a nd str et chin g ex er ci ses (t w ice a w ee k) 15 t yg odni / / 15 w ee ks 1. Sp ra w noś ć fizy czn a, zac ho wa nie ró w no wa gi o
raz siła mięśni k
oń czy n do ln yc h (t es t UKK HRF) 2. L iczb a s pacer ów n a p od sta w ie n ag ra ń kr ok omierzy 3. HR [uderzeni a/min] (P ol ar E le ct ro , Fin la ndi a) / / 1. P hysic al fi tn es s, b al an ce a nd m us cle s tren gt h o f t he lo w er lim bs (UKK HRF t es t) 2. N um ber o f wa lks b as ed o n r eco rdin gs of p edo m et er s 3. HR [b ea ts/min] (P ol ar E le ct ro , Fin la nd) Zao bs er w owa no i sto tn ą s ta tys ty cznie po pra w ę cza su t rwa ni a i d ys ta ns u sp acer owa ni a o
raz siły mięśni k
oń czy n do ln yc h uczes tnicze k in ter w en cji w p or ów na ni u z g ru pą p or ów na w czą (p < 0,00). U trzy m anie r ów no wa gi nie ró żnico wało w s pos ób i sto tn y b ad an ej gr up y. / / C om pa re d t o t he co nt ro l g ro up (p < 0.00), t he in ter ven tio n g ro up n ot ed a s ta tis tic al ly sig nific an t im pr ov em en t in t he wa lk in g d ura tio n a nd di sta nce a s w el l a s in t he s tren gt h o f m us cles o f t he lo w er ext remi ties. M ain ta inin g b al an ce did n ot h av e a sig nific an t infl uen ce o n th e diff er en tia tio n o f t he s tud y g ro up . A sika in en i ws p. / / et a l., 2002 [15] Fin la ndi a / / Fin la nd 121 k ob iet p o m en op auzie , w ie k: 46–63 l at 116 k ob iet u ko ńczyło bad ani a 40 – g ru pa p or ów na w cza, w ie k (M): 56 l at / / 121 p os tm en op au sa l U czes tniczk i p rog ra m u in ter w en cyjn eg o sp acer owały 5 dni w t yg odni u, u trzy m uj ąc od po w ie dni ą in ten sy w noś ć i w yd at ek en er get yczn y. U tw orzo no 4 g ru py : 1. W1 – 55% V O2 m ax/1500 k ca l/t ydzień 2. W2 – 45% V O2 m ax/1500 k ca l/t ydzień 3. W3 – 55% V O2 m ax/1000 k ca l/t ydzień 24 t yg odnie / / 24 w ee ks 1. W yd at ek en er get yczn y [k ca l/min] (mierzo ny m et od ą w en ty lac ji płuc [l/min]) 2. W ydo ln oś ć fizy czn a (V O2 m ax) 3. HR [uderzeni a/min] (P ol ar E le ct ro , Fin la ndi a) 4. BMI [kg/m 2] Zao bs er w owa ną i sto tn ą s ta tys ty cznie po pra w ę w ydo ln oś ci fizy czn ej o raz zmniejszenie t ka nk i tłu szczo w ej u wszys tk ic h uczes tnicze k in ter w en cji w p or ów na ni u z g ru pą p or ów na w czą. D la g ru py W1 w ydo ln oś ć zw ię kszyła się o 2,9 m l/min/kg , W2 – 2,6 m l/min/kg ,
w om en, a ge: 46–63 y ea rs 116 w om en co m plet ed t he in ter ven tio n p rog ra m 40 – t he co nt ro l g ro up , ag e (M): 56 y ea rs 4. W4 – 45% V O2 m ax/1000 k ca l/t ydzień / / P ar tici pa nts o f t he in ter ven tio n p rog ra m str ol le d 5 d ays a w ee k m ain ta inin g ap pr op ria te in ten sit y a nd en er gy exp en di tur e le ve ls. F our g ro ups w er e set u p: 1. W1 – 55% V O2 m ax/1500 k ca l/w ee k 2. W2 – 45% V O2 m ax/1500 k ca l/w ee k 3. W3 – 55% V O2 m ax/1000 k ca l/w ee k 4. W4 – 45% V O2 m ax/1000 k ca l/w ee k 5. Tka nka tłu szczo wa [%] / / 1. En er gy exp en di tur e [k ca l/min] (a s m ea sur ed b y l un g v en til at io n [l/min]) 2. M axim um ra te o f o xyg en co ns um pt io n (VO 2 m ax) 3. HR [b ea ts/min] (P ol ar E le ct ro , Fin la nd) 4. BMI [kg/m 2] 5. B od y fa t [%] W3 – 2,4 m l/min/kg , W4 – 2,2 m l/ /min/kg . Częs toś ć s kur czó w s er ca wzr osła o 4 uderzeni a n a min ut ę w e wszys tk ic h g ru pac h w p or ów na ni u z g ru pą p or ów na w czą. N ie zao bs er w owa no i sto tn yc h s ta tys ty cznie ró żnic BMI. / / A s co m pa re d t o t he co nt ro l g ro up , t he in ter ven tio n g ro up n ot ed a s ta tis tic al ly sig nific an t im pr ov em en t in t he m axim um ra te o f o xyg en co ns um pt io n an d a de cr ea se in b od y fa t. F or t he gr ou p W1 – V O2 m ax b y 2.9 m l/min/kg , W2 – 2.6 m l/min/kg , W3 – 2.4 m l/min/ /kg , W4 – 2.2 m l/min/kg . Th e h ea rt ra te in cr ea se d b y 4 b ea ts p er min ut e in a ll gr ou ps co m pa re d t o t he co nt ro l g ro up . Fo r BMI, t her e wa s n o s ta tis tic al ly sig nific an t diff er en ce . Ber naa rd s i ws p. / / et a l., 2007 [28] H ol an di a / Th e N et he rla nd s 466 o pera to ró w ko m pu ter ow yc h ze zdi ag no zo wa ny mi do leg liw oś ci ami odcin ka szyjn eg o kr ęg osłu pa i k oń czy n gó rn yc h, w ie k b ad an yc h z wszys tk ic h b ad an yc h gr up (M): 43,9 r ok u / / 466 co m pu ter o pera to rs w ith di ag nos ed di so rder s of t he cer vic al s pin e a nd up per lim bs, a ge o f t he su bj ec ts f ro m a ll t he gr ou ps (M): 43.9 y ea rs U czes tnic y in ter w en cji zos ta li p odzie leni na 3 g ru py : 1. U czes tnicząc yc h w s po tka ni ac h ed ukac yjn yc h do ty cząc yc h er go no mii , w yk on ywa ni a p rzer w i o rga nizac ji prac y z k om pu ter em (w or k s ty le gr ou p – W S) (N = 152) 2. U czes tnicząc yc h w s po tka ni ac h ed ukac yjn yc h i w yk on uj ąc yc h ćw iczeni a fizy czn e (w or k s ty le p hysic al ac tiv ity g ro up – W SP A) (N = 156) 3. G ru pę p or ów na w czą os ób zdr ow yc h (N = 158) W ra m ac h in ter w en cji o db yło się 6 s po tka ń. B ad an e os ob y p odzie lo no na: 4 d uże g ru py (do 10 os ób) i 2 m ałe gr up y (do 3 os ób). S po tka ni a o db ywały się w cza sie g odzin p rac y, t rwały w d uży ch g ru pac h 1,5 g odz., a w m ały ch gr up ac h 60 min. / / P ar tici pa nts o f t he in ter ven tio n w er e di vide d in to 3 g ro ups: 1. T ak in g p ar t in e duc at io na l m eet in gs o n er go no mics, b re ak t ak in g a nd w or kin g w ith t he co m pu ter (W S) (N = 152) 2. T ak in g p ar t in e duc at io na l m eet in gs a nd per fo rmin g p hysic al ex er ci ses (W SP A) (N = 156) 3. C on tro l g ro up co m pos ed o f h ea lth y in di vid ua ls 6 miesię cy , bad ani a po wt órzo no po r ok u / / 6 m on th s, th e s tudies w er e r ep ea te d aft er 1 y ea r 1. D oleg liw oś ci mięśnio w o-szk ie let ow e (ksi ąże czka a nk iet owa za w iera jąc a pyt ani a do ty czące: ––s to pni a zmniejszeni a do leg liw oś ci ze str on y o dcin ka szyjn eg o k ręg osłu pa i s ta w ów ra mienn yc h – 7-p un kt owa ska la V A S ––n asi leni a b ól u o dcin ka szyjn eg o, s ta w ów ra mienn yc h, n adga rs tka i r ęk i w ci ągu os ta tnic h 4 t yg odni ––liczb y dni z do leg liw oś ci ami k ręg osłu pa szyjn eg o i k oń czy n g ór ny ch ––liczb y miesię cy b ez do leg liw oś ci bó lo w yc h – p ół r ok u p o za ko ńczeni u in ter w en cji) 2. A kt yw noś ć fizy czn a (k ró tka w er sja kw es tio na riu sza SQ UA SH) / / 1. M us cu los ke let al di so rder s (a q ues tio nn air e b oo klet a sk in g a bo ut: ––t he le ve l o f im pr ov em en t in r ed uc tio n of t he cer vic al s pin e a nd u pp er lim bs di so rder s – 7 p oin ts V A S s ca le ––p ain in ten sit y in t he cer vic al s pin e, sh ou lder , w ris t a nd h an d j oin ts d ur in g th e p as t 4 w ee ks ––n um ber o f d ays w ith p ain in t he cer vic al sp in e a nd t he u pp er ext remi ties ––n um ber o f m on th s w ith ou t p ain – h alf a y ea r a fter t he in ter ven tio n h as b een co m plet ed In ter w en cj a do ty cząc a zmi an y sp os ob u w yk on ywa ni a p rac y (W S) wpły nęła n a zn aczn ą r ed uk cj ę częs toś ci w ys tęp owa ni a do leg liw oś ci b ólo w yc h odcin ka szyjn eg o i s ta w ów ra mienn yc h, nie wpły wała n at omi as t n a zmniejszenie do leg liw oś ci b ólo w yc h s ta w ów nadga rs tka i r ęk i. Wzr os t c ałk ow itej ak ty w noś ci fizy czn ej zao bs er w owa no wśr ód wszys tk ic h uczes tni kó w in ter w en cji , a le nie zao bs er w owa no ist ot ny ch r óżnic mię dzy g ru pa mi . Ro k p o za ko ńczeni u p rog ra m u zao bs er w owa no i sto tn e zmniejszenie do leg liw oś ci MS D w g ru pie W S, w p or ów na ni u z g ru pą W SP A. / / Th e in ter ven tio n co ncer nin g a c ha ng e in th e w or kin g m et ho ds (W S) res ul te d in a sig nific an t r ed uc tio n in p ain f re quen cy of t he cer eb ra l s pin e a nd s ho ulder jo in ts; i t h ad n o infl uen ce , h ow ev er , o n re ducin g p ain in w ris t a nd h an d j oin ts. In a 1-y ea r f ol lo w-u p m ea sur em en ts in th e W S g ro up MS D di so rder s de cr ea se d in co m pa ris on t o W SP A g ro up . T ot al ph ysic al ac tiv ity in cr ea se d in a ll t he pa rt ici pa nts o f t he in ter ven tio n, y et no sig nific an t diff er en ces b et we en t he gr ou ps w er e n ot ed .
Ta be la 1 . W yn ik i 3 2 p ro gr amó w i nt er w en cy jn yc h p ro m uj ąc yc h a kt yw no ść fi zy cz ną w m ie jsc u p ra cy – c d. Ta ble 1 . R es ul ts o f 3 2 s tu di es o f p hy sic al a ct iv ity i nt er ve nt io n p ro gr am s a t w or kp la ce – c on t. Pi śmiennic tw o Ref er en ces G ru pa b ad an a St ud y g ro up In ter w en cj a – p ro wadzo ne dzi ała ni a In ter ven tio n – ac tiv ities t ak en Cza s t rwa ni a D ura tio n M ierzo ne wa rt oś ci O ut co m e m es as ur ed an d i ts a ss es sm en t Wy ni ki Res ul ts Ber naa rd s i ws p. / / et a l., 2007 [28] H ol an di a / The N et he rla nd s – cd . / c on t. Six m eet in gs w er e h eld a s p ar t o f t he in ter ven tio n. Th e s ub je cts w er e di vide d in to: 4 l ar ge g ro ups (u p t o 10 s ub je cts) an d 2 sm al l g ro ups (u p t o 3 s ub je cts). M eet in gs w er e h eld d ur in g t he w or kin g ho ur s, a nd l as te d 1.5 h in l ar ge g ro ups, an d 60 min in sm al l g ro ups. 2. P hysic al ac tiv ity (SQ UA SH ques tio nn air e) Bl an gs te d i ws p. / / et a l., 2008 [24] D ani a / D enm ar k 549 p raco w ni kó w bi ur ow yc h (337 k ob iet i 219 m ężczyzn), w ie k (M): ko biet y – 46,4±10,3 r ok u, m ężczyźni – 46,7±11,2 r ok u 182 – g ru pa po ró w na w cza, w ie k (M): ko biet y – 43,9±9,7 r ok u, m ężczyźni – 46,3±9,0 r ok u / / 549 o ffice w or ker s (337 w om en an d 219 m en), a ge (M): w om en – 46.4±10.3 y ea rs, m en – 46.7±11.2 y ea rs 182 – t he co nt ro l gr ou p, a ge (M): w om en – 43.9±9.7 y ea rs, m en – 46.3±9.0 y ea rs U czes tni kó w b ad ani a p odzie lo no na 3 g ru py : 1. W yk on uj ąc yc h ć w iczeni a o po ro w e d la reg io nu szyj a–ra mię (N = 180) 2. W yk on uj ąc yc h og óln e ć w iczeni a fizy czn e (N = 187) 3. G ru pa p or ów na w cza Ćw iczeni a w yk on ywa no w cza sie g odzin prac y, t rwały 60 min t yg odnio w o / / P ar tici pa nts w er e di vide d in to 3 g ro ups: 1. P er fo rmin g s pe cific r esi sta nce t ra inin g of t he n ec k–s ho ulder r eg io n (N = 180) 2. P er fo rmin g a ll-r oun d p hysic al ex er ci se (N = 187) 3. Th e co nt ro l g ro up A-60-min ut e t ra inin g (o nce a w ee k) wa s per fo rm ed d ur in g w or kin g t im e 1 r ok / / 1 y ea r 1. D oleg liw oś ci mięśnio w o-szk ie let ow e (N or dy ck i kw es tio na riu sz do leg liw oś ci mięśnio w o-szk ie let ow yc h) 2. Z do ln oś ć do p rac y (k w es tio na riu sz W AI) 3. A bs en cj a ch or ob owa (p yt anie z k w es tio na riu sza W AI) / / 1. M us cu los ke let al di so rder s (Th e N or dic M us cu los ke let al Q ues tio nn air e) 2. W or ka bi lit y (W AI ques tio nn air e) 3. Sic k le av e (W AI ques tio nn air e) Cza s t rwa ni a i in ten sy w noś ć b ól u o dcin ka szyjn eg o kr ęg osłu pa i s ta wu ra mienn eg o b yły mniejsze wśr ód uczes tni kó w in ter w en cji , w p or ów na ni u z g ru pą p or ów na w czą. I nt er w en cj a p olega jąc a na ć w iczeni ac h og óln yc h o kazała się i sto tnie sk ut eczniejsza w p ro fil ak ty ce do leg liw oś ci o dcin ka szyjn eg o k ręg osłu pa i s ta wu ra mienn eg o niż ćw iczeni a o po ro w e. / / Th e d ura tio n a nd in ten sit y o f t he n ec k an d s ho ulder sy m pt om s w er e sm al ler in t he in ter ven tio n g ro up t ha n in t he co nt ro l g ro up . In ter ven tio n in vo lv in g t he a ll-r oun d ex er ci se wa s sig nific an tly m or e s ucces sfu l in r ed ucin g ne ck-s ho ulder sy m pt om s t ha n s pe cific r esi sta nce tra inin g Chr ist en sen i ws p. / / et a l., 2011 [25] D ani a / D enm ar k 54 o pie kun ek w do m ac h op ie ki s połe czn ej, z n ad wa gą (BMI > 25 kg/m 2), w ie k (M): 44,8±9,5 r ok u 44 – g ru pa p or ów na w cza, w ie k (M): 46,4±9,5 r ok u / / 54 f em ale , o ver w eig ht ho m e c ar e w or ker s (BMI > 25 kg/m 2), ag e (M): 44.8±9.5 y ea rs 44 – t he co nt ro l g ro up , ag e (M): 46.4±9.5 y ea rs U czes tniczk i in ter w en cji o trzy m ały in dy w id ua lnie o praco wa ny : p la n diet y (1 200 k ca l/dzień), p la n t renin go w y za w iera jąc y ć w iczeni a r ozci ąga jące o raz szk oleni a b eh aw io ra ln e do ty czące u tra ty m asy ci ała, og óln eg o s ta nu zdr ow ia i s pra w noś ci fizy czn ej (1 g odz./t ydzień). Każd a uczes tniczka o trzy m ała r ów nie ż pl an t renin go w y z ć w iczeni ami p o p rac y (2 g odz./t ydzień) / / P ar tici pa nts r ecei ve d: a p er so na lis ed diet ar y p la n (1 200 k ca l/d ay), a t ra inin g pl an w ith s tret chin g ex er ci ses a nd cog ni tiv e b eh av io ra l t ra inin g m at er ia l on b od y w eig ht los s, g en era l h ea lth an d p hysic al fi tn es s (1 h/w ee k). E ac h pa rt ici pa nt r ecei ve d a t ra inin g p la n in cludin g ex er ci ses a fter w or k (2 h/w ee k) 12 miesię cy / / 12 m on th s 1. M as a ci ała [kg] 2. BMI [kg/m 2] 3. Z awa rt oś ć t ka nk i tłu szczo w ej [%] 4. O bw ód t alii [cm] 5. Ci śnienie t ęt nicze [mm H g] 6. W ydo ln oś ć fizy czn a (VO 2 m ax) 7. D oleg liw oś ci mięśnio w o--szk ie let ow e (N or dy ck i kw es tio na riu sz do leg liw oś ci mięśnio w o-szk ie let ow yc h) 8. M aksy m aln a siła mięśnio wa w izo m et rii / / 1. B od y w eig ht [kg] 2. BMI [kg/m 2] 3. B od y fa t [%] 4. W ai st cir cumf er en ce [cm] Zao bs er w owa no wśr ód uczes tnicze k i sto tn e zmniejszenie: m asy ci ała – o 3,6 kg (p < 0,001), BMI – z 30,5 do 29,2 (p < 0,001), t ka nk i tłu szczo w ej – z 40,9% do 39,3% (p < 0,001), ob w od u w p asie – z 99,7 cm do 95,5 cm (p < 0,001), ci śnieni a t ęt niczeg o – z 134/85 mm H g do 127/80 mm H g (p < 0,001), w p or ów na ni u z g ru pą p or ów na w czą (p < 0,001). W p rzyp ad ku do leg liw oś ci MS D i w ydo ln oś ci fizy czn ej (V O2 m ax) nie zao bs er w owa no r óżnic i sto tn yc h s ta tys ty cznie . / / C om pa re d t o t he co nt ro l g ro up (p < 0.001), t he fo llo w in g sig nific an t c ha ng es w er e n ot ed in t he in ter ven tio n g ro up: r ed uc tio n o f b od y w eig ht – by 3.6 kg (p < 0.001), r ed uc tio n o f BMI – fro m 30.5 t o 29.2 (p < 0.001), a los s o f b od y fa t – fro m 40.9% t o 39.3% (p < 0.001), r ed uc tio n o f wa ist cir cumf er en ce – f ro m 99.7 cm t o 95.5 cm (p < 0.001), lo w er in g o f b lo od p res sur e –
5. B lo od p res sur e [mm H g] 6. M axim um ra te o f o xyg en co ns um pt io n (V O2 m ax) 7. M us cu los ke let al di so rder s (Th e N or dic M us cu los ke let al Q ues tio nn air e) 8. Is om et ric m axim al s tren gt h fro m 134/85 mm H g t o 127/80 mm H g (p < 0.001). N o s ta tis tic al ly sig nific an t diff er en ces w er e n ot ed fo r MS D sy m pt om s, t he m axim um ra te o f o xyg en co ns um pt io n (V O2 m ax) a nd m us cle s tren gt h. C ox i ws p. / / et a l., 2003 [39] Au stra lia 126 k ob iet p ro wadząc yc h sie dząc y t ry b ży ci a, w ie k (M): 48,2 r ok u Bra k inf or m ac ji do ty czącej gr up y p or ów na w czej / / 126 w om en li vin g a s eden ta ry lif es ty le, ag e (M): 48.2 y ea rs N o inf or m at io n o n t he co nt ro l g ro up U czes tniczk i p odzie lo no n a 2 g ru py ćw icząc yc h 3 razy w t yg odni u (o umi ar ko wa nej i w ys ok iej in ten sy w noś ci): ––p od k on tro lą in str uk to ra (6 miesię cy , a p óźniej s am odzie ln e ć w iczeni a w do m u) ––s am odzie lnie w do m u / / P ar tici pa nts w er e di vide d in to 2 g ro ups ex er ci sin g 3 t im es a w ee k (w ith m odera te an d hig h in ten sit y):
–
un der t he s up er vi sio n o f a n in str uc to r (6 m on th s, a nd l at er o n t heir o w n at ho me )–
on t heir o w n a t h om e 18 miesię cy / / 18 m on th s 1. W yd at ek en er get yczn y 2. W ydo ln oś ć fizy czn a (VO 2 m ax) / / 1. En er gy exp en di tur e 2. M axim um ra te o f o xyg en co ns um pt io n (V O2 m ax) Is to tn e s ta tys ty cznie r óżnice d la w ydo ln oś ci fizy czn ej (V O2 m ax) zao bs er w owa no po 18 miesi ąc ac h o d r ozp oczę ci a p rog ra m u in ter w en cyjn eg o wśr ód: ––ć w icząc yc h o umi ar ko wa nej in ten sy w noś ci – 2% (–1,9–5,9%) ––ćwicząc yc h o w ys ok iej in ten sy w noś ci – 2,8% (0,01–5,6%) W yd at ek en er get yczn y i sto tnie zw ię kszył się t yl ko w g ru pie w yk on uj ąc yc h ć w iczeni a o w ys ok iej in ten sy w noś ci p od k on tro lą in str uk to ra. / / S ta tis tic al ly sig nific an t diff er en ces in t he m axim um ra te o f o xyg en co ns um pt io n (V O2 m ax) w er e n ot ed 18 m on th s a fter t he co mm en cem en t o f th e in ter ven tio n p rog ra m a nd co ncer ne d: ––s ub je cts ex er ci sin g w ith m odera te in ten sit y – 2% (–1.9–5.9%) ––subj ec ts ex er ci sin g w ith hig h in ten sit y – 2.8% (0.01–5.6%) A sig nific an t in cr ea se in en er gy exp en di tur e wa s no te d o nl y in t he g ro up ex er ci sin g w ith hig h in ten sit y un der t he s up er vi sio n o f a n in str uc to r. D un ca n i ws p. / / et a l., 2005 [34] USA 492 uczes tni kó w pr owadząc yc h sie dząc y tr yb ży ci a (315 k ob iet i 177 m ężczyzn), w ie k (M): 48,4 r ok u Bra k inf or m ac ji do ty czącej gr up y p or ów na w czej / / 492 p ar tici pa nts li vin g a s eden ta ry lif es ty le (315 w om en a nd 177 m en), ag e (M): 48.4 y ea rs N o inf or m at io n o n t he co nt ro l g ro up W t ra kcie t rwa ni a in ter w en cji le ka rz za le cał 30-min ut ow e s pacer y o r óżn ej in ten sy w noś ci . U tw orzo no 4 g ru py uczes tni kó w, k tó ry ch a kt yw noś ć ch ara kt er yzo wała się: ––umi ar ko wa ną in ten sy w noś ci ą i ni ską częs to tli w oś ci ą ––umi ar ko wa ną in ten sy w noś ci ą i w ys oką częs to tli w oś ci ą ––w ys oką in ten sy w noś ci ą i ni ską częs to tli w oś ci ą ––w ys oką in ten sy w noś ci ą i w ys oką częs to tli w oś ci ą / / F ol lo w in g a do ct or ’s ad vice , d ur in g th e in ter ven tio n p rog ra m p ar tici pa nts to ok 30-min ut e wa lks w ith va rie d in ten sit y. 6 miesię cy , bad ani a po wt órzo no p o 24 miesi ąc ac h / / 6 m on th s, th e s tudies w er e rep ea te d a fter 24 m on th s 1. W ydo ln oś ć fizy czn a (VO 2 m ax) 2. C ho les ter ol [mm ol/l] / / 1. M axim um ra te o f o xyg en co ns um pt io n (V O2 m ax) 2. T ot al b lo od c ho les ter ol [mm ol/l] Po 6 miesi ąc ac h o d r ozp oczę ci a b ad ani a zao bs er wo wa no zn acząc y wzr os t w ydo ln oś ci fizy czn ej (V O2 m ax) wśr ód uczes tni kó w w yk on uj ąc yc h ć w iczeni a o w ys ok iej in ten sy w noś ci i częs to tli woś ci , w ys ok iej in ten sy w noś ci i ni sk iej częs to tli woś ci o raz umi ar ko wa nej in ten sy w noś ci i w ys ok iej częs to tli woś ci (p < 0,01). Z nacząc ą po pra wę s tę żeni a c ho les ter ol u c ałk ow iteg o zao bs er wo wa no u os ób , k tó re w yk on ywały ćw iczeni a o w ys ok iej in ten sy w noś ci i częs to tli woś ci (p < 0,004). / S ix m on th s a fter t he co mm en cem en t of t he s tudies a sig nific an t in cr ea se in t he m axim um ra te o f o xyg en co ns um pt io n (V O2 m ax) wa s n ot ed am on g t he p ar tici pa nts w ho ex er ci se d w ith hig h in ten sit y a nd hig h f re quen cy , w ith hig h in ten sit y an d lo w f re quen cy a nd w ith m odera te in ten sit y a nd hig h f re quen cy (p < 0.01). C ho les ter ol le ve ls w er e co nsidera bl y im pr ov ed in s ub je cts ex er ci sin g w ith hig h in ten sit y a nd hig h f re quen cy (p < 0.004).Ta be la 1 . W yn ik i 3 2 p ro gr amó w i nt er w en cy jn yc h p ro m uj ąc yc h a kt yw no ść fi zy cz ną w m ie jsc u p ra cy – c d. Ta ble 1 . R es ul ts o f 3 2 s tu di es o f p hy sic al a ct iv ity i nt er ve nt io n p ro gr am s a t w or kp la ce – c on t. Pi śmiennic tw o Ref er en ces G ru pa b ad an a St ud y g ro up In ter w en cj a – p ro wadzo ne dzi ała ni a In ter ven tio n – ac tiv ities t ak en Cza s tr wa ni a D ura tio n M ierzo ne wa rt oś ci O ut co m e m es as ur ed an d i ts a ss es sm en t Wy ni ki Res ul ts D un ca n i ws p. / / et a l., 2005 [34] USA – c d. / c on t. Fo ur g ro ups, di vide d o n t he b asi s o f t he ac tiv ity le ve l, w er e s et u p: ––m odera te in ten sit y a nd lo w f re quen cy ––m odera te in ten sit y a nd hig h f re quen cy ––hig h in ten sit y a nd lo w f re quen cy ––hig h in ten sit y a nd hig h f re quen cy G ra m i ws p. / / et a l., 2012 [26] D ani a / D enm ar k 35 p raco w ni kó w za tr udnio ny ch w b ra nży b udo w la nej , w ie k (M): 44±11,1 r ok u 32 – g ru pa p or ów na w cza, w ie k (M): 43±10,0 r ok u / / 35 co ns tr uc tio n w or ker s, ag e (M): 44±11.1 y ea rs 32 – t he co nt ro l g ro up , ag e (M): o f 43±10.0 y ea rs U czes tnic y w yk on ywa li ć w iczeni a fizy czn e z in str uk to rem 3 razy w t yg odni u p o 20 min (1 g odz./t ydzień) w cza sie g odzin p rac y. T renin g o bejm ował ćw iczeni a aer ob ow e i r ozci ąga jące / / Th e p ar tici pa nts t ra in ed 3×20 min a w ee k w ith t he in str uc to r (1 h/w ee k) dur in g w or kin g t im e. T ra inin g p rog ra m s co nsi ste d o f aer ob ic ex er ci se a nd str et chin g 12 t yg odni / / 12 w ee ks 1. W ydo ln oś ć fizy czn a (V O2 m ax) 2. Z awa rt oś ć t ka nk i tłu szczo w ej [%] 3. BMI [kg/m 2] 4. C ho les ter ol [mm ol/l] 5. Ci śnienie t ęt nicze [mm H g] 6. M aksy m aln a siła mięśnio wa w izo m et rii / / 1. M axim um ra te o f o xyg en co ns um pt io n (V O2 m ax) 2. B od y fa t [%] 3. BMI [kg/m 2] 4. T ot al b lo od c ho les ter ol [mm ol/l] 5. B lo od p res sur e [mm H g] 6. Is om et ric m axim al s tren gt h Zao bs er w owa no i sto tnie s ta tys ty czn y wzr os t w ydo ln oś ci fizy czn ej (V O2 m ax) o 0,4 l/min wśr ód uczes tni kó w in ter w en cji w p or ów na ni u z g ru pą p or ów na w czą (p < 0,00). I nn yc h i sto tn yc h sta tys ty cznie r
óżnic nie zao
bs er w owa no . / / Th e m axim um ra te o f o xyg en co ns um pt io n (VO 2 m ax) in cr ea se d sig nific an tly , i .e., b y 0.4 l/min in th e in ter ven tio n g ro up co m pa re d t o t he co nt ro l g ro up (p < 0.00). N o o th er s ta tis tic al ly sig nific an t diff er en ces w er e o bs er ve d. Ket tun en i ws p. / / et a l., 2014 [17] Fin la ndi a / / Fin la nd 338 zdr ow yc h uczes tni kó w (212 k ob iet i 126 m ężczyzn), w ie k (M): 43 l at a 33 – g ru pa p or ów na w cza (17 k ob iet i 16 m ężczyzn) / / 338 h ea lth y p ar tici pa nts (212 w om en a nd 126 m en), ag e (M): 43 y ea rs 33 – t he co nt ro l g ro up (17 w om en a nd 16 m en) U czes tnic y w yk on ywa li ć w iczeni a fizy czn e: ––2 s po tka ni a w miesi ąc u, p odcza s kt ór yc h w yk on ywa no ć w iczeni a p od ko nt ro lą t ren era ––3–5 s es ji w t yg odni , b ez n adzo ru tren era (głó w nie: s pacer owa nie , j azd a na r ow erze , n ar tac h) / / P ar tici pa nts p er fo rm ed p hysic al ex er ci ses: ––2 m eet in gs a m on th d ur in g w hic h t he y ex er ci se d un der t he s up er vi sio n o f a n in str uc to r ––3–5 s es sio ns a w ee k w ith ou t t he in str uc to r’s a ssi sta nce (m ain ly wa lk in g, cy clin g, s kiin g) 1 r ok / / 1 y ea r 1. Z do ln oś ć do p rac y (k w es tio na riu sz W AI) 2. W ydo ln oś ć fizy czn a (V O2 m ax) 3. A kt yw noś ć fizy czn a w cza sie w oln ym (k w es tio na riu sz L TP A) / / 1. W or k a bi lit y (W AI ques tio nn air e) 2. P hysic al c ap aci ty (V O2 m ax) 3. L ei sur e-t im e p hysic al ac tiv ity (L TP A q ues tio nn air e) Zdo ln oś ć do p rac y uczes tni kó w in ter w en cji u legła po pra w ie: o 2% p o 4 miesi ąc ac h o d r ozp oczę ci a bad ań (p < 0,00), o 3% p o 8 miesi ąc ac h (p < 0,00), o 3% p o 12 miesi ąc ac h (p < 0,07). Z ao bs er w owa no ist ot ne s ta tys ty cznie zw ię kszenie w ydo ln oś ci fizy czn ej: o 4% p o 4 miesi ąc ac h (p < 0,00), o 6% po 8 miesi ąc ac h (p < 0,00) i o 8% p o 24 miesi ąc ac h (p < 0,00). W cza sie t rwa ni a in ter w en cji a kt yw noś ć fizy czn a w cza sie w oln ym wzr osła o 71% (p < 0,02). / / P ar tici pa nts ’ w or ka bi lit y im pr ov ed a fter t he in ter ven tio n: b y 2% 4 m on th s a fter t he b eg innin g of t he s tudies (p < 0.00), b y 3% a fter 8 m on th s (p < 0.00), b y 3% a fter 12 m on th s (p < 0.07). Th e m axim um ra te o f o xyg en co ns um pt io n sig nific an tly in cr ea se d, i .e., b y 4% a fter 4 m on th s (p < 0.00), b y 6% aft er 8 m on th s (p < 0.00) a nd b y 8% a fter 24 m on th s (p < 0.00). D ur in g t he in ter ven tio n p rog ra m lei sur e-tim e p hysic al ac tiv ity im pr ov ed b y 7% (p < 0.02). Le chn er i ws p. / / et a l., 1998 [29] 884 p raco w ni kó w (86% k ob iet y) U czes tnic y w yk on ywa li ć w iczeni a fizy czn e (tr enin g aer ob ow y, ć w iczeni a 1 r ok / / 1 y ea r Abs en cj a c ho ro bo wa – d an e ot rzy m an e z dzi ału za so bó w Abs en cj a c ho ro bo
wa zmniejszyła się o 4,8 dni
a wśr ód os ób , k tó re częs to uczes tniczyły w p rog ra mie
H ol an di a / Th e N et he rla nd s za tr udnio ny ch w : p olic ji, b an ku i za kładzie c hemiczn ym, w ie k (M): 37,9 r ok u 415 – g ru pa p or ów na w cza / / 884 w or ker s (86% w om en) em plo ye d in p olice fo rces, b an kin g s ec to r an d a c hemic al p la nt, ag e (M): 37.9 y ea rs 415 – t he co nt ro l g ro up ro zci ąga jące , s tret chin g i tp .) 2 razy w t yg odni u p o 1 g odz. Z os ta li o ni po dzie leni n a 3 g ru py : 1. Częs to ć w icząc yc h (p rzy na jmniej raz w t yg odni u) (N = 115) 2. Rzad ko ć w icząc yc
h (rzadziej niż raz
w t yg odni u) (N = 354) 3. N ie ćw icząc yc h (g ru pa p or ów na w cza) / / P ar tici pa nts ex er ci se d 2×60 min a w ee k (aer ob ics, s tret chin g, et c.). Th ey w er e di vide d in to 3 g ro ups: 1. F re quen tly a tten din g p ar tici pa nts (o nce a w ee k) (N = 115) 2. R ar ely a tten din g p ar tici pa nts (les s t ha n on ce a w ee k) (N = 354) 3. N o p ar tici pa tio n (t he co nt ro l g ro up) ludzk ic h fir m, w k tó ry ch b ad ani by li za tr udnieni / / S ic k le av e – d at a o bt ain ed f ro m hum an r es our ces dep ar tm en ts of t he co m pa nies em plo yin g t he pa rt ici pa nts in ter w en cyjn ym, w p or ów na ni u z g ru pą po ró w na w czą. / / I n co m pa ris on t o t he co nt ro l g ro up , a bs en ce d ue to sic k le av e dr op pe d b y 4.8 d ay a m on g f re quen t at ten de es. Lep ret re i ws p. / / et a l., 2009 [35] Fra nc ja / F ra nce 19 k ob iet i 16 m ężczyzn, w ie k (M): 65,4±4,9 r ok u Bra k inf or m ac ji do ty czącej gr up y p or ów na w czej / / 19 w om en a nd 16 m en, ag e (M): 65.4±4.9 y ea rs N o d at a o n t he co nt ro l gro up Tr enin g aer ob ow y (j azd a n a r ow erze), tr wa jąc y 2 razy w t yg odni u p o 30 min / / A er ob ic ex er ci se (c yc lin g) 2×30 min per w ee k 9 t yg odni / / 9 w ee ks 1. W ydo ln oś ć fizy czn a (V O2 m ax): MTP (W ), V O2 pe ak [m l/min/kg] 2. W en ty lac ja min ut owa MMV [l/min] 3. HR [uderzeni a/min] 4. Ci śnienie t ęt nicze [mm H g] / / 1. M axim um ra te o f o xyg en co ns um pt io n (V O2 m ax): MTP (W ), V O2 pe ak [m l/min/kg] 2. M in ut e v en til at io n MMV [l/min] 3. HR [b ea ts/min] 4. B lo od p res sur e m ea sur em en ts Po 9 t yg odni ac h in ter w en cji zao bs er w owa no i sto tn y sta tys ty cznie wzr os t w en ty lac ji min ut ow ej, V O2 pe ak, MTP , a t akże s pade k s kur czo w eg o ci śnieni a k rw i. Is to tn e s ta tys ty cznie r óżnice częś ciej o bs er w owa no u m
ężczyzn niż u k
ob iet. / / A fter 9 w ee ks o f t he in ter ven tio n p rog ra m, a s ta tis tic al ly sig nific an t in cr ea se wa s n ot ed in a min ut e v en til at io n, V O2 pe ak, MTP . S ys to lic b lo od pr es sur e de cr ea se d a s w el l. S ta tis tic al ly sig nific an t diff er en ces w er e m or e o ften o bs er ve d in m en t ha n w om en. M ahm ud i ws p. / / et a l., 2010 [44] M ale zj a / / M al aysi a 89 p raco w ni kó w b iur ow yc h, prac uj ąc y min. 3 g odz. dziennie z k om pu ter em, w ie k (M): 34,6±10,4 r ok u 90 – g ru pa p or ów na w cza, w ie k (M): 34,2±8,4 r ok u / / 89 o ffice w or ker s, w or kin g a minim um o f 3 h p er da y w ith t he co m pu ter , ag e (M): 34.6±10.4 y ea rs 90 – t he co nt ro l g ro up , ag e (M): 34.2±8.4 y ea rs In ter w en cj a s kład ała się z 2 częś ci: ––częś ci t eo ret yczn ej (1-dnio w e szk olenie n a t em at p rzes trzega ni a za sad er go no mii p odcza s p rac y z k om pu ter em o raz p re zen tac ja ć w iczeń ro zci ąga jąc yc h) ––częś ci p ra kt yczn ej p olega jącej n a w izy cie t ren era u uczes tni kó w, w ce lu za pr ezen to wa ni a n ajlepszy ch r ozw iąza ń do ty cząc yc h za stos owa ni a za sad er go no mii w miejs cu p rac y / / I nt er ven tio n co nsi ste d o f 2 p ar ts: ––a t he or et ic al p ar t (1 d ay t ra inin g o n obs er vin g er go no mic p rin ci ples w hi le w or kin g w ith t he co m pu ter an d p res en ta tio n o f s tret chin g ex er ci ses) 6 miesię cy / / 6 m on th s 1. D oleg liw oś ci MS D (N or dy ck i kw es tio na riu sz do leg liw oś ci mięśnio w o-szk ie let ow yc h) 2. A bs en cj a c ho ro bo wa (2 p yt ani a w k w es tio na riu szu) 3. Sa m op oczucie psy chiczn e (S ka la D ep res ji, L ęk u i S tres u) 4. E ks per tyza do ty cząc a za stos owa ni a za sad er go no mii (p rzep ro wadzo na p rze z eks per tó w z NI OS H) / / 1. M us cu los ke let al di so rder s (N or dic q ues tio nn air e) 2. Sic k le av e (2 q ues tio ns in t he ques tio nn air e) 3. P sy ch olog ic al w el l-b ein g (D A SS-21 q ues tio nn air e) Zao bs er w owa no i sto tn e s ta tys ty cznie zmniejszenie do leg liw oś ci b ólo w yc h o dcin ka szyjn eg o k ręg osłu pa (–42,2%, 95% CI: o d –60,0 do –24,4), le w ej k oń czy ny gó rn ej (–29,6%, 95% CI: o d –46,31 do –12,89) i le w ej k oń czy ny do ln ej (–28,1%, 95% CI: o d –41,99 do –14,21) wśr ód uczes tni kó w in ter w en cji w p or ów na ni u z g ru pą p or ów na w czą. / / I n co m pa ris on t o t he co nt ro l g ro up , t her e wa s a s ta tis tic al ly sig nific an t r ed uc tio n in t he p er cen ta ge of m us cu los ke let al di so rder s in t he n ec k r eg io n (–42.2%, 95% CI: f ro m –60.0 t o –24.4), t he left u pp er lim bs (–29.6%, 95% CI:f ro m –46.31 t o –12.89) a nd th e left lo w er lim b (–28.1%, 95% CI: f ro m –41.99 to –14.21) a m on g t he p ar tici pa nts o f t he in ter ven tio n.
Ta be la 1 . W yn ik i 3 2 p ro gr amó w i nt er w en cy jn yc h p ro m uj ąc yc h a kt yw no ść fi zy cz ną w m ie jsc u p ra cy – c d. Ta ble 1 . R es ul ts o f 3 2 s tu di es o f p hy sic al a ct iv ity i nt er ve nt io n p ro gr am s a t w or kp la ce – c on t. Pi śmiennic tw o Ref er en ces G ru pa b ad an a St ud y g ro up In ter w en cj a – p ro wadzo ne dzi ała ni a In ter ven tio n – ac tiv ities t ak en Cza s tr wa ni a D ura tio n M ierzo ne wa rt oś ci O ut co m e m es as ur ed an d i ts a ss es sm en t Wy ni ki Res ul ts M ahm ud i ws p. / / et a l., 2010 [44] M ale zja / M ala ysi a – cd . / c on t. ––a p rac tic al p ar t-t ra in er s v isi te d t he pa rt ici pa nts ’ w or ks ta tio ns a nd p ro vide d as sis ta nce o n h ow t o ad ju st w or ks ta tio ns eff ec tiv ely 4. W or ks ta tio n o bs er va tio n c he ck lis t (c ar rie d o ut b y exp er ts f ro m t he NI OS H) N ai to i ws p. / / et a l., 2008 [46] Ja po ni a / J ap an 807 m ężczyzn i 270 k ob iet, w ie k (M): 42,7 r ok u 1588 m ężczyzn i 264 k ob iet y – g ru pa po ró w na w cza, w ie k (M): 39,8 r ok u / / 807 m en a nd 270 w om en, ag e (M): 42.7 y ea rs 1588 m en an d 264 w om en – th e co nt ro l g ro up , ag e (M): 39.8 y ea rs Przep ro wadzo no 3 r odza je in ter w en cji: 1. P re zen to wa nie inf or m ac ji n a t em at ak ty w noś ci fizy czn ej (p la ka ty , s tro na w w w, br oszur y) 2. P ro wadzenie ka m pa nii zac hę ca jącej do ak ty w noś ci fizy czn ej 3. Z ao pa trzenie uczes tni kó w w k ro ko mierze / / Thr ee k in ds o f in ter ven tio n w er e ca rr ie d o ut: 1. Di ss emin at io n o f inf or m at io n o n p hysic al ac tiv ity (p os ter s, w eb pa ge , b ro ch ur es) 2. Ca m pa ig n p ro m ot in g p hysic al ac tiv ity 3. Pr ov isio n o f p ar tici pa nts w ith p edo m et er s 5 l at / / 5 y ea rs 1. C ho les ter ol [mm ol/l] 2. Ci śnienie t ęt nicze [mm H g] 3. St yl ży ci a (n a p od sta w ie a ut or sk iej an kiet y) 4. A kt yw noś ć fizy czn a (uczes tnic y inf or m owa li o sw oj ej co dzienn ej ak ty w noś ci , i loś ci cza su [min] pośw ię co neg o n a s pacer owa nie) / / 1. T ot al b lo od c ho les ter ol [mm ol/l] 2. Blo od p res sur e m ea sur em en ts 3. Lif es ty le (o n t he b asi s o f t he ques tio nn air e de ve lo pe d b y t he aut hor s 4. Ph ysic al ac tiv ity (p ar tici pa nts rep or te d o n t heir d ai ly p hysic al ac tiv ity , t im e [min] s pen t o n wa lk in g) Zao bs er w owa no i sto tn y s ta tys ty cznie wzr os t s tę żeni a c ho les ter ol u HD L w g ru pie in ter w en cyjn ej 2,7 m g/d l (4,8%), a w g ru pie po ró w na w czej 0,6 m g/d l (1%) (p < 0,00). D zienn y cza s s pacer owa ni a i sto tnie zw ię kszył się w g ru pie in ter w en cyjn ej w p or ów na ni u z w yni ka mi o trzy m an ymi p o r ok u in ter w en cji . / / Th er e wa s a s ta tis tic al ly sig nific an t in cr ea se in HD L c ho les ter ol co ncen tra tio n le ve ls in t he in ter ven tio n g ro up 2.7 m g/d l (4.8%), w hi le in th e co nt ro l g ro up 0.6 m g/d l (1%) (p < 0.00). In a 1-y ea r f ol lo w-u p m ea sur em en ts d ai ly wa lk in g t im e in cr ea se d sig nific an tly in t he in ter ven tio n g ro up . N ur min en i ws p. / / et a l., 2002 [18] Fin la ndi a / / Fin la nd 65 k ob iet w yk on uj ąc yc h pracę fizy czn ą w p ra lni , w ie k (M): 40 l at 127– g ru pa p or ów na w cza / / 65 w om en en ga ge d in ph ysic al ly dem an din g la un dr y w or k, ag e (M): 40 y ea rs 127 – co nt ro l g ro up 60-min ut ow e s po tka ni a (raz w t yg odni u) pr owadzo ne p rze z fizj ot era peu tę (w s umie 28 s po tka ń). P rog ra m in ter w en cji ob ejm ował ć w iczeni a r ozci ąga jące , aer ob ow e i o po ro w e / / 60-min ut e s es sio ns (o nce a w ee k) ca rr ie d o ut b y a p hysio th era pi st (a t ot al of 28 m eet in gs). Th e p rog ra m in vo lv ed str et chin g, c ar dio va sc ul ar ex er ci se a nd m us cle str en gt henin g 8 miesię cy (12 s po tka ń na j esieni , 14 s po tka ń na wiosn ę) / / 8 m on th s (12 s es sio ns in t he au tumn, 14 s es sio ns in t he sp rin g) 1. Z do ln oś ć do p rac y (k w es tio na riu sz W AI) 2. A bs en cj a c ho ro bo wa (d an e z dzi ału za so bó w l udzk ic h) 3. Sa tysfa kc ja z p rac y (s ka la 0–10) 4. Z ado w olenie z ży ci a (s ka la 0–10) / / 1. W or k ab ili ty (W AI ques tio nn air e) 2. Sic k le av e (h um an r es our ces d at a) 3. Jo b s at isfac tio n (s ca le 0–10) 4. L ife s at isfac tio n (s ca le 0–10) Zdo ln oś ć do p rac y b ad an yc h ch ara kt er yzu jąc yc h się do brą i dos ko nałą zdo ln oś ci ą do p rac y wzr osła wśr ód uczes tni kó w in ter w en cji w p or ów na ni u z g ru pą p or ów na w czą. N ie zao bs er w owa no ist ot ny ch s ta tys ty cznie r óżnic mię dzy o biem a gr up ami w za kr esie s at ysfa kc ji z p rac y, abs en cji c ho ro bo w ej o raz og óln eg o w yni ku ws kaźni ka zdo ln oś ci do p rac y. / / W or k a bi lit y o f w or ker s w ith g oo d a nd ex ce llen t w or ka bi lit y in dex in cr ea se d m or e in t he in ter ven tio n g ro up t ha n in t he co nt ro l gr ou p. Th er e w er e n o s ta tis tic al ly sig nific an t diff er en ces b et w een t he 2 gr ou ps a s r ega rd s j ob sa tisfac tio n, sic k le av e a nd w or ka bi lit y (g en era l res ul ts). Per eira i ws p. / / et a l., 2013 [43] Brazy lia / B razi l 44 p raco w ni kó w przem ysłu o dzie żo w eg o, w ie k (M): 28,7±8,8 r ok u 17 – g ru pa p or ów na w cza, w ie k (M): 27,8±7,4 r ok u / Pr og ra m a kt yw noś ci fizy czn ej w miejs cu prac y o bejm ował 15-min ut ow e, co dzienn e ć w iczeni a: r ozci ąga jące (40%), w yt rzy m ałoś cio w e (40%), r el aks ac yjn e (10%), aer ob ow e (10%) / Bra k da ny ch / / N o d at a D oleg liw oś ci MS D (k w es tio na riu sz Tig ger P oin ts T es t) / / MS D di so rder s (T ig ger P oin ts T es t ques tio nn air e) Zao bs er w owa no i sto tnie s ta tys ty czn y wpły w in ter w en cji n a zmniejszenie do leg liw oś ci bó lo w yc h o dcin ka szyjn eg o k ręg osłu pa, sta w ów n adga rs tk ow yc h, s ta w ów b ar ko w yc h, ra mio n i p alcó w (p < 0,00). /
