Zmiany kierunków produkcji rolniczej w województwie olsztyńskim w latach 1956-1969

Piotr Wójcik, Jerzy Suchta

Zmiany kierunków produkcji

rolniczej w województwie

olsztyńskim w latach 1956-1969

Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 4, 447-469

JE R Z Y SU C H T A , PIO TR W Ó JCIK

ZM IA NY K IE R U N K Ó W P R O D U K C JI R O L N IC Z E J

W W O JEW Ó D ZTW IE O LSZTY Ń SK IM

W LA TA CH 1956— 1969

1. U W A G I W ST Ę PN E W r o z w a ż a n ia c h n a t e m a t k ie r u n k ó w p r o d u k c y j n y c h m o ż e m y b r a ć p o d u w a g ę p o s z c z e g ó ln e g o s p o d a r s t w a r o ln e lu b c a łe r e g io n y r o ln e . M im o p o d o b ie ń s t w a , t r e ś ć i z n a c z e n ie g o s p o d a r c z e t e r m in u k ie r u n k ó w p r o d u k c y j n y c h w m ik r o s k a li s ą n ie c o in n e n iż w m a k r o s k a li. U s t a le n ie p o d s t a w d la d e c y z ji w z a k r e s ie p r z e s t r z e n n e g o u k ie r u n k o w a n ia p r o ­ d u k c j i r o ln ic z e j (m a k r o s k a la ) j e s t d a le k o b a r d z ie j o d p o w ie d z ia ln e s p o łe c z n ie i b a r ­ d z ie j s k o m p lik o w a n e , n iż u k i e r u n k o w a n ie p r o d u k c y j n e j e d n e g o g o s p o d a r s t w a ( m i­ k r o s k a la ). D e c y d u j e o t y m s k a la w ie l k o ś c i p r o b le m u ; w p ie r w s z y m p r z y p a d k u c h o ­ d z i o j e d e n o b ie k t, w d r u g im — o c a ły r e g io n . P r o b le m b o w ie m n ie s p r o w a d z a s ię d o z w ie lo k r o t n ie n ia ilo ś c io w e g o w u k ła d z ie li n i o w y m — t y l e r a z y w ię c e j , i l e r a z y w ię c e j j e s t g o s p o d a r s t w , le c z n a s t ę p u j ą w ó w c z a s in n e p r o p o r c je i in n e s to su n k i n a k ła d ó w i w y n i k ó w o r a z in n e m e t o d y i s p o s o b y o d d z ia ły w a n ia . P u n k t c ię ż k o ś c i o d d z ia ły w a n ia n a k ie r u n k i p r o d u k c j i p r z e s u w a s ię c o r a z b a r d z ie j n a c z y n n ik i z e ­ w n ę t r z n e , t a k ie ja k in w e s t y c j e , k r e d y t y , d o r a d z tw o i u s łu g i — w m ia r ę j a k o d c h o ­ d z im y od j e d n e g o o b ie k t u k u c a ły m g r u p o m g o s p o d a r s t w . T r z e b a p o d k r e ś lić , ż e u ż y t e c z n o ś ć e k o n o m ic z n a k s z t a łt o w a n ia k ie r u n k ó w p r o d u k c ji g o s p o d a r s t w w u j ę c iu r e g io n a ln y m j e s t z a w s z e w y ż s z a , n iż k s z t a łt o w a n ie p r o d u k c j i k a ż d e g o o d d z ie ln e g o g o s p o d a r s t w a o so b n o . T a d ro g a p o s t ę p o w a n ia j e s t b o w ie m ta ń s z a i s k u t e c z n ie j s z a . W z w ią z k u z t y m n a le ż y w y s u n ą ć k w e s t i ę p la n o w a n ia r o ln ic t w a r e g io n a ln e g o i p o d k r e ś lić w a g ę m e t o d u s t a la n ia p la n ó w , j a k i ic h r e a liz a c j i. W p r a k t y c z n y m d z ia ła n iu m o ż n a w y c h o d z ić z d w u p u n k t ó w w id z e n ia : o d g o s p o d a r s t w a d o r e g io n u lu b od r e g io n u d o p o s z c z e g ó ln y c h g o s p o d a r s tw . W p r o b le m ie k ie r u n k ó w p r o d u k c j i n a le ż y o d r ó ż n ia ć p r z y c z y n y od s k u t k ó w , c h o ­ c ia ż w s z c z e g ó ln y c h p r z y p a d k a c h s k u t e k o d g r y w a r o lę r ó w n o c z e ś n ie p r z y c z y n y . N a p r z y k ła d o b f it o ś ć łą k i p a s t w is k (p r z y c z y n a ) p o w o d u j e r o z s z e r z e n ie k ie r u n k u m le c z ­ n e g o (s k u te k ) i d o m a g a s ię d o d a t k o w e g o z w ię k s z e n ia p r o d u k c ji p a s z w u p r a w ie p o lo w e j (s k u te k ), d o d a t k o w e j lic z b y s t a n o w is k d la b y d ła lu b p o w o d u j e k o n ie c z n o ś ć r o z s z e r z e n ia c h o w u p r o s ią t z e w z g lę d u n a z a p a s y m le k a (s k u te k ). T o z a z ę b ie n ie s ię t y c h z a le ż n o ś c i w k s z t a łt o w a n iu k ie r u n k ó w p r o d u k c ji j e s t p o w a ż n y m p r o b le m e m K o m u n ik a ty M a z u r sk o -W a r m iń sk ie , 1973, nr 4 (122)

448 JER ZY SU C H TA ■ PIO TR W ÓJCIK

i m u si b y ć u w z g lę d n io n e t a k w m e t o d y c e b a d a ń ja k i p r a k t y c z n y m d z ia ła n iu . M a ­ m y tu d o c z y n ie n ia z n o s ic ie la m i z m ia n ilo ś c io w y c h i ja k o ś c io w y c h p r o d u k c ji r o l­ n ic z e j; j e d n e z n ic h m o g ą w z m a c n ia ć t e n d e n c j e p o z y t y w n e , n a p r z y k ła d n ie d o s t a t e k s iły r o b o c z e j p r o w a d z ić m o ż e d z ię k i m e c h a n iz a c j i d o w z r o s t u w y d a j n o ś c i p r a c y i p r o d u k c ji lu b o d w r o t n ie do s p a d k u p r o d u k t y w n o ś c i z ie m i; w y s o k i u d z ia ł t r w a ły c h u ż y t k ó w r o ln y c h m o ż e p r z y c z y n ić s ię d o in t e n s y f ik a c j i p r o d u k c ji m le k a i m ię s a lu b o d w r o t n ie — m o ż e b y ć p r z y c z y n ą e k s t e n s y w n e j g o s p o d a r k i r o ln e j.

R ó w n ie ż k r y t e r iu m c z a s u w p r o w a d z a w a ż n e w z b o g a c e n ie t r e ś c i k ie r u n k ó w p r o ­ d u k c y jn y c h . P o p ie r w s z e m o ż n a b a d a ć k ie r u n k i, j a k ie o b e c n ie w y s t ę p u j ą i ja k je p r z e s z ło ś ć u k s z t a łt o w a ła n a d a n y o k r e s b a d a n ia . P o d r u g ie m o ż n a z a s t a n a w ia ć s ię n a d z a g a d n ie n ie m , j a k ie p o w in n y b y ć k ie r u n k i p r o d u k c y j n e n a d a n y i z g ó r y z a ł o ­ żo n y o k r e s . W t y m p r z y p a d k u m y ś lim y o p la n o w a n iu k ie r u n k ó w p r o d u k c y jn y c h . Z e w z g lę d u n a z m ie n ia j ą c e s ię w a r u n k i i c z y n n ik i p r o d u k c ji ja k n a p r z y k ła d c e n y , p o p y t r y n k o w y , p o s t ę p w z a k r e s ie ś r o d k ó w te c h n ic z n y c h r o ln ic t w a , k o s z t y r o b o c iz n y itp . — k ie r u n k i p r o d u k c y j n e p o d n a c is k ie m o p ła c a ln o ś c i d z ia łó w , g a łę z i i p r o d u k t ó w o ra z w y d a j n o ś c i p r a c y m o g ą u le g a ć z m ia n o m w c z a sie . N ie m a w ię c p o ję c ia o p t y m a ln y c h k ie r u n k ó w p r o d u k c ji w s e n s i e a b s o lu tn y m . P o j ę c ie k ie r u n k ó w p r o d u k c ji r o ln ic z e j w p o ls k ie j lit e r a t u r z e e k o n o m ic z n o - r o ln i­ cz ej n ie j e s t j e d n o z n a c z n ie r o z u m ia n e . W y r a z e m t e g o j e s t r o z b ie ż n o ś ć p o g lą d ó w w s p r a w ie d o b o r u m ie r n ik ó w o c e n y k ie r u n k ó w p r o d u k c y jn y c h . B o g a t y p r z e g lą d lit e r a t u r y n a u k o w e j n a te n t e m a t d a je p r a c a S t a n is ła w a A n t o n ie w s k ie g o ł , L eo n a L e w a n d o w s k ie g o i P io tr a W ó j c i k a 2 o ra z Z y g m u n t a W o j t a s z k a 8. M im o k o n k r e tn y c h b a d a ń n a d k ie r u n k a m i p r o d u k c j i p r o w a d z o n y c h p r z e z Z y g m u n t a W o j t a s z k a 4, J ó z e fa O k u n ie w s k i e g o 5, B o h d a n a K o p c i a 6, F r a n c is z k a D z ie d z ic a 7 i in n y c h , r ó ż n ic a p o g lą ­ d ó w n a t e n t e m a t n a d a l s ię u tr z y m u je . P e w ie n ła d te r m in o lo g ic z n y w p r o w a d z ił S t e ­ fa n S c h m i d t 8 w a r t y k u le d y s k u s y j n y m n a t e m a t t e r m in o lo g ii e k o n o m ic z n o - r o ln ic z e j o ra z R y sz a r d a M a n t e u f f la 9. R. M a n t e u f f e l w y p o w ia d a p o g lą d , ż e k ie r u n e k p r o d u k c y j n y j e s t w y r a z e m c e lo w e j d z ia ła ln o ś c i r o ln ik a ; o k r e ś la s ię g o s t r u k t u r ą p r o d u k c ji g o t o w e j , w y r a ż o n e j w je d ­ n o s t k a c h n ie z m ie n n y c h ( j e d n o s t k i z b o ż o w e lu b c e n y n ie z m ie n n e ) . R y sz a r d M a n ­ 1 S . A n t o n i e w s k i , O p ła c a ln o ś ć k ie r u n k ó w w d r o b n y c h g o s p o d a r s tw a c h , W a r s z a w a 1934. 2 L . L e w a n d o w s k i , P. W ó j c i k , S y s t e m g o s p o d a r c z y , k ie r u n e k c z y t y p p r o d u k c y j n y , Z e s z y t y N a u k o w e S G G W , E k o n o m ik a i O r g a n iz a c ja R o ln ic t w a , 1958, z. 2. 3 Z. W o j t a s z e k , P r z e g lą d m e to d o k r e ś la n ia k ie r u n k ó w p r o d u k c j i r o ln ic z e j w l i t e r a tu r z e e k o n o m i c z n o - r o ln ic z e j p o l s k i e j i z a g r a n ic z n e j , K o m it e t P r z e s t r z e n n e g o Z a g o s p o d a r o w a n ia K r a ju P A N , B iu le t y n 42, 1966. 4 Z . W o j t a s z e k , E f e k t y w n o ś ć k ie r u n k ó w p r o d u k c j i g o s p o d a r s tw i n d y w i ­ d u a ln y c h , Z a g a d n ie n ia E k o n o m ik i R o ln e j, 1965, n r 5. 5 J. O k u n i e w s k i , P r ó b a m e t o d y o z n a c z a n ia k ie r u n k ó w p r o d u k c j i r o ln ic z e j , Z a g a d n ie n ia E k o n o m ik i R o ln e j, 1958, n r 1. 3 B . K o p e ć , M e to d a w s k a ź n i k ó w i d a t g r a n i c z n y c h w o k r e ś la n iu s y s t e m u g o s ­ p o d a r c z e g o , Z a g a d n ie n ia E k o n o m ik i R o ln e j, 1964, n r 1. 7 F. D z i e d z i c , P r ó b a o c e n y p o d z ia łu w o j e w ó d z t w n a m n ie js z e r e j o n y p r o d u k - c y jn o - r o l n i c z e o r a z z a g a d n ie n ia u s t a la n ia ic h k ie r u n k ó w p r o d u k c ji, Z e s z y t y E k o n o ­ m ic z n e R o ln ic t w a i P la n o w a n ia , 1960, n r 18. 8 S . S c h m i d t , D y s k u s ja n a t e m a t te r m in o lo g ii e k o n o m i c z n o - r o ln ic z e j, Z a g a d ­ n ie n ia E k o n o m ik i R o ln e j, 1961, n r 5. 9 R. M a n t e u f f e l , T y p y , k ie r u n k i, s y s t e m y . P r ó b a u s t a le n ia p o ję ć i d e f in ic ji, Z a g a d n ie n ia E k o n o m ik i R o ln e j, 1961, n r 4.

ZM IAN Y K IE RU NK Ó W P R O D U K C JI RO LN ICZEJ W O L SZ T Y Ń SK IE M 4 4 9 t e u f f e l p o d k r e ś la t r a f n o ś ć s t w ie r d z e n ia E r n e s ta L a u r a , ż e k ie r u n e k p r o d u k c y j n y j e s t „ n a d a w a n y ” 10. P o g lą d t e n w z m a c n ia z n a c z e n ie p la n o w a n ia k ie r u n k ó w p r o ­ d u k c y jn y c h . S. S c h m id t w s w y m a r t y k u le d y s k u s y j n y m w y r a z ił p r z e k o n a n ie z g o d n e z e s z k o ­ łą k r a k o w s k ą ( W ła d y s ła w L u b o m ę s k i, S t e f a n S u r z y c k i, S t e f a n S c h m id t), ż e k ie r u ­ n e k p r o d u k c ji s t a n o w i „ łą c z n y e f e k t o r g a n iz a c y j n e j c a ło ś c i” u w id o c z n io n y „ w k o ń ­ c o w y c h w y n ik a c h g o s p o d a r o w a n ia ” n . R ó ż n o r o d n e p o g lą d y n a s k a l ę m ia r , k tó r ą p o s łu g u j ą s ię b a d a c z e w m ie r z e n iu w a g i g a łę z i i d z ia łó w p r o d u k c ji d la o k r e ś le n ia k ie r u n k u p r o d u k c j i r o ln ic z e j m o ż n a p o d z ie lić w z a s a d z ie n a d w ie g r u p y . P ie r w s z a p r z y j m u j e , ż e c z y n n ik ie m d e c y d u j ą ­ c y m j e s t w y n ik p r o d u k c y j n y o k r e ś lo n y w ie lk o ś c ią p r o d u k c j i d z ia łó w i g a łę z i. Im w ię k s z y j e s t u d z ia ł o k r e ś lo n e g o d z ia łu lu b g a łę z i w d o c h o d z ie g o s p o d a r s t w a , ty m w ię k s z a j e s t je g o w a g a e k o n o m ic z n a . P r z y t y m j e d n i a u t o r z y s t o s u j ą d o w y c e n y w a r t o ś c i p r o d u k c ji c e n y b ie ż ą c e , in n i j e d n o s t k i s t a łe ja k : z b o ż o w e i c e n y n ie z m ie n ­ n e . P r z y j m o w a n a j e s t r ó w n ie ż r ó ż n a p r o d u k c ja : j e d n i p o s łu g u j ą s ię p r o d u k c ją g lo ­ b a ln ą , k o ń c o w ą , g o t o w ą , a j e s z c z e in n i p r e f e r u j ą p r o d u k c j ę to w a r o w ą . D r u g a g r u p a b a d a c z y r e p r e z e n t u j e p o g lą d , ż e k ie r u n e k p r o d u k c y j n y m o ż n a u s t a ­ li ć n a p o d s t a w ie p r o p o r c ji d z ia łó w i g a łę z i g o s p o d a r s t w a , p o s łu g u j ą c s ię ta k im i w s k a ź n ik a m i, ja k s tr u k tu r a u ż y t k ó w i z a s ie w ó w , o b sa d a o r a z s t r u k t u r a in w e n t a r z a ż y w e g o . D la p r z e s t r z e n n e g o u k ie r u n k o w a n ia p r o d u k c ji r o ln ic z e j w r a m a c h p la n o w a n ia g o s p o d a r k i p r z e s tr z e n ią r o ln ic z ą t r z e b a u w z g lę d n ia ć i w y k o r z y s t a ć z a r ó w n o m ie r ­ n ik i c h a r a k t e r y z u j ą c e n a t u r a ln e w a r u n k i o r g a n iz a c y j n o - p r o d u k c y j n e (s tr u k tu r a u ż y t k ó w , z a s ie w ó w i o b sa d a z w ie r z ą t), ja k i m ie r n ik i d o t y c z ą c e s a m e j p r o d u k c ji, w y r a ż o n e j w p o s t a c i p r o d u k c j i g o t o w e j , g lo b a ln e j lu b t o w a r o w e j . W śró d w y m ie n io n y c h m ie r n ik ó w w y j ą t k o w ą r o lę o d g r y w a p r o d u k c ja to w a r o w a . R a n g a te g o m ie r n ik a n ie z m ie r n ie w z r o s ła w w a r u n k a c h g o s p o d a r k i p la n o w e j i w s y t u a c j a c h , k ie d y p o d e j m u j e m y p r ó b ę o k r e ś le n ia i p la n o w a n ia k ie r u n k ó w p r o ­ d u k c j i w m a k r o s k a li. W y n ik a to p r z e d e w s z y s t k im z te g o , ż e n o w o c z e s n e r o ln ic t w o w ią ż e s ię co r a z ś c iś le j z r y n k ie m , d o s t o s o w u j ą c s t r u k t u r ę p r o d u k c ji i p o d a ż y d o s t r u k t u r y i n a t ę ż e n ia p o p y tu . T o w a r o w a p r o d u k c ja r o ln ic z a s t a j e s ię r ó w n o c z e ś n ie w a ż n y m e le m e n t e m , k tó r y w ią ż e r o ln ic t w o — w r a m a c h p la n u g o s p o d a r c z e g o — z p o z o s t a ły m i d z ia ła m i g o s p o d a r k i n a r o d o w e j (d o sta r c z a s u r o w c ó w d la p r z e m y s łu , o d b ie r a i z u ż y w a o g r o m n e ilo ś c i a r t y k u łó w p o c h o d z e n ia p r z e m y s ło w e g o ) . M ie r n ik p r o d u k c ji t o w a r o w e j m a p r z e w a g ę n a d in n y m i m ie r n ik a m i p r z y d a t n y m i d o o k r e ś ­ la n ia k ie r u n k ó w p r o d u k c y j n y c h i z t e g o w z g lę d u , ż e d a j e s ię ła t w o , s z y b k o i d o ­ k ła d n ie u s t a lić n a p o d s t a w ie u r z ę d o w e j s p r a w o z d a w c z o ś c i, r e je s t r u j ą c e j w s z e lk i s k u p w ie j s k i. B a d a n ia p r o b le m u k ie r u n k ó w p r o d u k c j i r o ln ic z e j w w o j e w ó d z t w i e o ls z t y ń s k im m a ją d u ż e z n a c z e n ie g o s p o d a r c z e d la t e g o r e g io n u . N a t e j p o d s t a w ie m o ż n a o c e n ić d ro g ę, ja k ą to r o ln ic t w o p r z e s z ło , w s k a z u j ą c n a t r w a łe t e n d e n c j e i g łó w n e c e c h y j e g o r o z w o ju w p r z e s z ło ś c i p o to , b y w s p o s ó b b a r d z ie j p r a w id ło w y o c e n ia ć p e r s ­ p e k t y w y d a ls z e g o je g o w z r o s tu . Z a k r e ś lo n e w n in ie j s z y m m a t e r ia le la t a 1956— 1969 m a ją is t o t n e z n a c z e n ie d la p o z n a n ia p o d s t a w o w y c h c z y n n ik ó w , j a k ie z ło ż y ły s ię n a u k s z t a łt o w a n ie a k t u a ln e j s t r u k t u r y p r o d u k c j i r o ln e j r e g io n u . W c a ło ś c i b o w ie m

10 R . M a n t e u f f e l , op . cit., s. 101. 11 S . S c h m i d t, op . cit., s. 98. 29. K o m u n ik a ty

450 JER ZY SU C H TA · PIO TR W ÓJCIK o k r e s t e n o b e j m u j e p o lit y c z n e i s p o łe c z n o - e k o n o m ic z n e n a s t ę p s t w a w y n ik a j ą c e z p r z e ło m o w e g o z n a c z e n ia d la r o ln ic t w a k r a ju , u c h w a ł V II I P le n u m К С P Z P R (p a ź d z ie r n ik 1956) s p r e c y z o w a n y c h w 1957 r. w e w s p ó ln y c h w y t y c z n y c h К С P Z P R i N K Z S L w s p r a w ie n o w e j p o lit y k i r o l n e j 12. P o c z ą t k o w e b o d ź c o w e d z ia ła n ie p o d ­ j ę t y c h w ó w c z a s d e c y z ji e k o n o m ic z n y c h , w k o ń c o w y m o k r e s ie la t s z e ś ć d z ie s ią t y c h z a c z ę ło , ja k w ia d o m o , w y k a z y w a ć d z ia ła n ie s ła b n ą c e . D a ls z y in t e n s y w n y w z r o s t p r o d u k c ji r o ln ic z e j z a z n a c z y ł s ię d o p ie r o p o g r u d n iu 1970 r. z a p o c z ą tk o w a n y h is t o ­ r y c z n y m i u c h w a ła m i V II i V II I P le n u m К С P Z P R , w ś r ó d k t ó r y c h s z c z e g ó ln ie d o ­ n io s łe z n a c z e n ie d la r o z w o ju r o ln ic t w a m ia ła p o d ję ta w n a s t ę p s t w ie d e c y z ja o z n ie ­ s ie n iu o b o w ią z k o w y c h d o s t a w p r o d u k tó w r o ln y c h . K ie r u n e k p r o d u k c ji r o ln ic z e j r o z p a t r y w a n y w w o j e w ó d z t w ie o ls z t y ń s k im w la ­ ta c h 1956— 1969 w is t o t n y s p o s ó b łą c z y s ię z e z m ia n a m i, j a k ie w y s t ą p ił y r ó w n o ­ c z e ś n ie w u ż y t k o w a n iu z ie m i, u k ie r u n k o w a n iu s t r u k t u r y z a s ie w ó w o r a z o b sa d z ie i n a c h y le n iu w z a k r e s ie p r o d u k c ji z w ie r z ę c e j . W o d n ie s ie n iu d o w y m ie n io n y c h e l e ­ m e n t ó w p r o d u k c ji r o ln ic z e j z m ia n y w y s t ą p ił y r ó w n ie ż w r a m a c h s e k t o r ó w s p o ­ łe c z n o - g o s p o d a r c z y c h , r ó ż n ic u ją c n ie k ie d y w s p o s ó b z a s a d n ic z y t e n d e n c j e k ie r u n ­ k o w e w z a k r e s ie p o d s t a w o w y c h g a łę z i i d z ia łó w w y t w ó r c z o ś c i r o ln ic z e j. 2. UŻ Y T K O W A N IE ZIEMI W a r u n k i p r z y r o d n ic z e , a w ię c g łę b o k o ś ć w o d y g r u n t o w e j , ro d z a j g le b y i r z eź b a t e r e n u m a ją d e c y d u j ą c y w p ł y w n a k s z t a łt o w a n ie s t r u k t u r y u ż y t k ó w r o ln y c h . G r u n ­ t y o rn e , t r w a łe łą k i i p a s t w is k a r o z p a t r y w a n e j a k o n a t u r a ln y u ż y t e k r o ln y o d z n a ­ c z a ją s ię d u ż ą o d p o r n o ś c ią n a z m ia n y p o w ie r z c h n i w c z a sie .

W w o j e w ó d z t w ie o ls z t y ń s k im m o ż n a j e d n a k z a o b s e r w o w a ć w y r a ź n e z m ia n y pod ty m w z g lę d e m . W la t a c h 1956— 1969 (t a b e le 1, 2) n a s t ą p iło z w ię k s z e n ie u d z ia łu tr w a ły c h u ż y t k ó w z ie lo n y c h z 24,4% w 1956 r. d o 30,0% w 1969 r. U d z ia ł łą k w z r ó s ł w t y m o k r e s ie z 14,2% d o 15,1% , a p a s t w is k z 10,2% d o 14,9% . R ó w n o c z e ś n ie o b s e r w u j e m y s p a d e k u d z ia łu g r u n t ó w o r n y c h z 74,9% d o 69,6% . Z m ia n y z a c h o d z iły d o ść s z y b k o w la t a c h 1956— 1965, p o r o k u 1965 n a s t ą p iła p e w n a s t a b iliz a c j a , z w ła s z ­ cza w z a k r e s ie g r u n t ó w o r n y c h , k tó r y c h p o w ie r z c h n ia w s t r u k t u r z e u ż y t k ó w z m n ie j ­ s z y ła s ię w la t a c h 1956— 1965 o 5,1 p u n k ta , p o d c z a s g d y w o k r e s ie 1965-—1969 o o k o ­ ło 1,3 p u n k ta (t a b e le 1,2). Z a n ik a n ie t e j t e n d e n c j i n a le ż y o c e n ić p o z y t y w n ie . C h a r a k t e r y s t y c z n e z m ia n y z a z n a c z a ją s ię w p o z y c j i p a s t w is k a . W la t a c h 1956— 1965 n a s t ą p ił w z r o s t u d z ia łu p a s t w is k o 4,7 p u n k ta , p o d c z a s g d y w la t a c h 1965— 1969 u d z ia ł t e g o u ż y tk u n ie u le g ł z m ia n ie . K ie r u n e k z m ia n r ó w n ie ż n a le ż y o c e n ić p o z y ­ t y w n i e , c h o c ia ż s a m o z j a w is k o w z r o s tu u d z ia łu p a s t w is k w s t r u k t u r z e u ż y tk o w a n ia z ie m i za o b j a w n e g a t y w n y . W la t a c h 1956— 1969 n a s t ą p iły p r z e s u n ię c ia w u ż y t k o w a n iu z ie m i, w y k a z u j ą c e p e w n e z n a m io n a e k s t e n s y f ik a c j i z t e n d e n c j ą z a n ik a n ia te g o n ie k o r z y s t n e g o z j a w i­ sk a . W g o s p o d a r c e in d y w id u a ln e j w la t a c h 1956— 1969 n a s t ą p ił s p a d e k u d z ia łu g r u n ­ t ó w o r n y c h o 5% , w P G R — o 5,9% ; u d z ia ł p a s t w is k w g o s p o d a r c e c h ło p s k ie j 12 W u j ę c ia c h s t a t y s t y c z n y c h i z e s t a w ie n ia c h ta b e la r y c z n y c h c e lo w o p o m in ię t o r o k 1970 ja k o n ie t y p o w y p o d w z g lę d e m p r o d u k c y j n y m (n ie u r o d z a j z b ó ż s p o w o d o ­ w a n y s u s z ą i w y n ik a j ą c e s tą d z m n ie j s z e n ie p o g ło w ia b y d ła i tr z o d y ) i z n ie k s z t a łc a ­ ją c e g łó w n e k ie r u n k i r o z w o jo w e .

T a b e l a 1 U ż y tk o w a n ie z ie m i r o ln ic z e j w w o je w ó d z tw ie o ls z ty ń sk im w la ta ch 1 9 5 6 — 19 69 * ZM IA N Y K IE RU NK Ó W P R O D U K C JI RO LN ICZEJ W O L SZT Y Ń SK IE M a 0 0. 44 ,9 co” *3* 49,0 ' 4 6 ,6 4 8 ,0 5 2 ,3 6 2 ,3 6 9 ,0 CO CO t- 78 ,9 8 0 ,5 8 2 ,1 8 2 ,0 6 6 ,4 P a s tw is k a g o s p . in d y w . 7 3 ,8 8 7 ,3 co” co 88 ,6 8 6 ,7 7 8 ,4 6 6 ,6 6 4 ,5 6 0 ,4 9 8 ,2 9 6 ,9 9 5 ,6 co” o> 1 1 2 ,2 o s Λ " <У с o \-> 1 3 5 ,7 1 3 5 ,7 1 3 5 ,9 1 3 6 ,0 1 3 5 ,9 1 3 5 ,6 1 3 5 ,0 1 3 9 ,2 1 3 9 ,2 1 8 2 ,6 1 8 2 ,6 1 8 2 ,7 1 8 3 ,0 1 8 2 ,7 • К 0 Cu 40 ,4 ■ч* 42 ,6 4 2 ,2 4 1 ,9 tO oj” TÍ* 44 ,4 4 6 ,4 4 7 ,9 4 9 ,6 5 0 ,3 5 0 ,2 ŁO to 56 ,3 5 w *3 go s p . in d y w . 1 3 4 ,1 1 4 5 ,8 1 4 5 ,9 1 4 6 ,4 1 4 6 ,5 1 4 3 ,4 1 3 9 ,4 1 3 5 ,6 ■*S*” co ₁30 ,8 O co ₁30 ,6 1 2 9 ,9 1 2 6 ,3 c a łe r o ln ic tw o 1 8 8 ,7 1 8 8 ,6 o a> co 1 8 9 ,2 1 8 9 ,1 1 8 8 ,6 1 8 6 ,5 1 8 4 ,9 1 8 4 ,9 1 8 3 ,4 1 8 3 ,4 1 8 3 ,8 Tł*” 00 1 8 4 ,9 « Ü Pu ₂64 ,8 2 6 2 ,8 2 6 6 ,0 2 5 2 ,1 2 4 3 ,9 2 4 4 ,0 2 4 1 ,6 2 4 2 ,4 2 4 4 ,2 2 4 0 ,9 2 4 3 ,9 2 4 3 ,9 2 4 7 ,5 2 7 9 ,4 Gr unty o r m 1 g o s p . in d y w . 6 4 3 ,3 7 1 7 ,2 7 2 6 ,5 7 4 0 ,8 7 4 6 ,4 7 4 3 ,8 7 4 7 ,7 7 3 0 ,6 7 2 9 ,3 6 0 5 ,8 6 0 2 ,9 6 0 2 ,2 5 9 8 ,0 5 6 4 ,5 o c a łe 1 r o ln ic tv 9 9 4 ,8 9 9 4 ,4 9 9 6 ,5 9 9 7 ,2 9 9 6 ,2 9 9 7 ,8 1 0 0 0 ,2 9 8 3 ,1 9 8 3 ,0 8 5 7 ,0 8 5 6 ,9 8 5 6 ,2 8 5 5 ,1 8 5 3 ,7 ifi 0 0* 3 5 1 ,6 3 5 1 ,5 3 5 7 ,8 3 4 1 ,4 3 3 4 ,3 3 3 9 ,3 3 4 8 ,8 3 5 8 ,3 3 6 6 ,3 3 7 0 ,0 3 7 5 ,1 3 7 6 ,7 3 8 1 ,6 c i o ті* •V с o u 2 g o s p . in d y w . 8 5 8 ,5 9 5 8 ,0 9 6 6 ,5 9 8 3 ,4 9 8 7 ,8 9 6 9 ,7 9 5 7 ,9 9 3 4 ,8 9 2 7 ,9 8 3 9 ,0 8 3 4 ,3 8 3 2 ,7 8 2 8 ,2 8 0 7 ,4 £ о с 13 2 7 ,4 1 3 2 6 ,9 1 3 2 9 ,7 1 3 3 0 ,6 1 3 2 9 ,8 1 3 2 6 ,5 1 3 2 6 ,3 1 3 1 1 ,8 1 3 1 1 ,7 1 2 2 7 ,7 1 2 2 7 ,7 1 2 2 7 ,5 1 2 2 7 ,0 1 2 2 6 ,2 2 R o k 1 9 5 6 1 9 5 7 1 9 5 8 1 9 5 9 1 9 6 0 1 9 6 1 1 9 6 2 1 9 6 3 1 9 6 4 1 9 6 5 1 9 6 6 1 9 6 7 1 9 6 8 1 9 6 9 29* Źródł o: S ta ty st y k a P o ls k i. S ta ty st y k a r o ln ic tw a 1 9 4 6 —1 95 7, z e sz y t 46 . W a r sz a w a 19 61 , W y d a w n ic tw o G U S ; S ta ty st y k a P o ls k i, U ż y tk o w a n ie gr un tów І p o w ie r z c h n ia z as iew ów (k o le jn e z e sz yt y d o ty c z ą c e d a ny c h za la ta 1 9 5 8 —1 96 9) . W a r sz a w a . 1 9 5 9 —1 97 0, W y d a w ­ ni ctw o G U S . * w ty si ą c a c h h e k ta r ó w . • ł d a n e łą c z n ie dl a P a ń st w o w y c h G o sp od ar stw R o ln y c h M in is te r st w a R o ln ic tw a i res ortów n ie r o ln ic z y c h ; w o d n ie si e n iu do z b io ­ ró w z ie m n ia k ó w o b e jm u ją tylko p r o d u k c ją z p o w ie r z c h n i u ż y tk o w a n e j p rze z g o s p o d a r s tw a , a w o d n ie si e n iu do st a n u z w ie r z ą t g o s p o ­ d ar sk ic h do ty c z ą tylko in w e n ta r z a ż y w e g o s ta n o w ią c e g o w ła sn o ść g o s p o d a r s tw .

T

ab

el

a

2

S tr u k tu r a u ż y tk o w a n ia z ie m i r o ln ic z e j w w o je w ó d z tw ie o ls z ty ń sk im w la ta c h 1 9 5 6 — 19 69 *

452 JER ZY SU C H TA · PIO TR W ÓJCIK

« W I (3 IX Ä Ü (X co“ e f Г-c f ©л c f сз ф“ ф_ u f © с-“eo©“ ©“ CO eo CO ю. со со со из. со из со ft j* O Ό_{u с} CO ©“ со ©^ ©“ со со © t-“ ©“ ©“tr-Ä со из © °їчсо о ? Ä tí S с о μ CO © со©“ со ©“соc fN©“ соо “ н со о “ ©^ ©“ ©^ © ©φ “ © φ © ф“ © ф“ © ф“ 3_w К Ü IX U3 r™ł t> © ф^ со“ из_ со“ ©со с-_ со“ co“ COΦc f ф^ e f c f 1Л e f О ф“ é і O Ό M G О 3 Ü t í _{« -} ° 5 о μ ©^ <N φ “ со_ u f со ф“ i f со ф“ © ф" со ф“ со ф“ со ф“ со ф“ со ф“ © ф“ ф“ © φ “ φ “ © φ" φ" ©_ ©“ © φ “ ©л u f © φ “ с-^ u f О u f 1> u f ©^ u f © из u f v a μ о >» с s Ü t í Ü IX ä ? w >. О *0 M G CT_ u f t -© φ “ r -со ф“ с-© ф“ С-со ф“ с-со u f с-c f tr-со u f t -со“ tr-©_ u f t -©. с- С-©“ с» to o f © © co“ t-© c~f © CO t — © “ © © ^ co“ t-u f © eo co“ t-© , u f © co_ co“ C - с-ф“ © со со“ с— со ф“ © со“ с— ф o f © °?ч ©“ © О Ê -м ü S ® O μ ° l φ “ t» © ф“_о © ф с-© φ “ с*· © φ ” t -со из“ с-ф_ u f c— CO tr-© φ “ c-°°. o f © o f© оэ_ ©“ © |> ©“ © ©^ ©“ © v с о μ X >, -N ►э tí Ü IX © ©“ © © ©“ О ©^ ©“ © ©_ c f о ©^ ©“ о о_ О о © O o © o © ©_ ©“ O o^ © “ © ©^ ©“ © © ©“ © ©_ ©“ © О ©“ © ά ^ и ~ ° μ bo C о о " о о сГ © о ©“ О о ©“ о О ©“ © •-Н © ©“ © *Н o ©“ © ©_ ©“ © ©_ c f © © o “ © О о © о О О ł—с ©^ о " © © о “ © O g μ o S £ o μ ©_ ©“ © © ©“ © ©л о “ © О ©“ о гН ©^ c f © о ©“ © o ©“ o © c f o © ©“ © © ©“ © О o “ © ©^ сГ © © о © ©_ ©“ © Jri О tí © из © с-из © © из © © © © гН © © © ©© eo © © eo © © Φ © © из © © © © © t-© © со со © © © © 01 XI ca * X ca N co 0 * «о 8 з 01 а и ca

s I

N 'S С ч N CJ > Q. 2 χ . . Sä ° о « « h W •О S, » « ÿ І N * і

ZM IAN Y K IE R U N K Ó W PR O D U K C JI RO LN IC ZE J W O L SZ T Y Ń SK I EM 4 5 3 T a b e l a 3 S tr u k t u r a u ż y t k o w a n ia z ie m i r o ln ic z e j w w y d z ie lo n y c h p o d r e g io n a c h w w o j e w ó d z t w i e o ls z t y ń s k im w la t a c h 1957 i 1969 * P o d r e g io n 1957 1969 g r u n ty o r n e łą k i p a s tw isk a g r u n ty o r n e łąk i p a stw isk a I 73,8 14,2 12,0 64,8 13,6 21,6 II 79,0 12,1 8,9 73,1 13,9 13,0 III 71,6 17,8 30,6 70,0 19,7 10,3 Ź r ó d ł o : R o c z n ik s t a t y s t y c z n y w o je w ó d z tw a o lsz ty ń s k ie g o 1957, O ls z ty n 1958; R o c z n ik s ta t y s t y c z n y w o je w ó d z tw a o ls z t y ń s k ie g o 1970, O lsz ty n 1971. * w p r o c e n ta c h . w z r ó s ł w a n a liz o w a n y m o k r e s ie o 5,3% , w P G R — o 3,7% ; u d z ia ł łą k w g o s p o d a r c e in d y w id u a ln e j n ie u le g ł ż a d n y m z m ia n o m , w P G R — n a s t ą p ił w z r o s t o 2,5% . D o ś ć z n a m ie n n e z m ia n y w s t r u k t u r z e u ż y t k o w a n ia z ie m i z a z n a c z a ją s ię w tr z e c h w y d z ie lo n y c h p o d r e g io n a c h p r z y r o d n ic z o - r o ln ic z y c h w o j e w ó d z t w a o ls z t y ń s k ie g o . W p o d r e g io n ie I o b e j m u j ą c y m p o w ia t y p ó łn o c n e (B r a n ie w o , P a s łę k , B a r t o s z y c e , K ę ­ tr z y n , W ę g o r z e w o ) u d z ia ł p a s t w is k w s t r u k t u r z e u ż y t k ó w r o ln y c h w z r ó s ł z 12% d o 21,6% , s p a d e k g r u n t ó w o r n y c h w y n i ó s ł w o s t a t n ic h 12 la t a c h 9% , a u d z ia ł łą k s p a d ł n ie z n a c z n ie (o 0,6% ). P o d r e g io n I I I o b e j m u j ą c y p o w ia t y p o łu d n io w e ( P isz , S z c z y t ­ n o , N id z ic a , D z ia łd o w o ) c h a r a k t e r y z u j e s ię m in im a ln y m i z m ia n a m i w u ż y t k o w a n iu z ie m i; s p a d e k u d z ia łu g r u n t ó w o r n y c h — o 1,6%, w z r o s t u d z ia łu łą k — o 1,9% , s p a ­ d e k u d z ia łu p a s t w is k — o 0,3% . P o d r e g io n te n s k u p ia o b s z a r y r o ln e o d o m in a c j i g o s p o d a r k i ch ło p slr ie j. P o d r e g io n II o b e j m u j ą c y p a s ś r o d k o w y w o j e w ó d z t w a o l­ s z t y ń s k ie g o (p o z o s t a łe p o w ia t y ) c h a r a k t e r y z u j e s ię s p a d k ie m u d z ia łu g r u n t ó w o r ­ n y c h o 5,9% , w z r o s t e m u d z ia łu łą k o 1,8% i w z r o s t e m u d z ia łu p a s t w is k o 4,1% ( t a b e la 3).

U p o d s t a w z m ia n w s t r u k t u r z e u ż y t k o w a n ia z ie m i w w o j e w ó d z t w i e o ls z t y ń s k im le ż ą p r z e d e w s z y s t k im d e c y z je z w ią z a n e z p r z e k a z a n ie m d o z a d a r n ie n ia c z ę ś c i t r u d ­ n y c h do u p r a w y p łu ż n e j g r u n t ó w o r n y c h p o ło ż o n y c h z a r ó w n o n a c ię ż k ic h d o u p r a ­ w y g le b a c h , j a k t e ż w y s t ę p u j ą c y c h n a z n a c z n y c h d e n iw e la c j a c h t e r e n o w y c h . Ś w i a d ­ c z y o t y m m ię d z y in n y m i p r z e s t r z e n n e z r ó ż n ic o w a n ie p r z y r o s t u p o w ie r z c h n i p a ­ s t w is k , k t ó r y j e s t n a j w i ę k s z y w c z ę ś c i p ó łn o c n e j i ś r o d k o w e j w o j e w ó d z t w a , a w ię c ta m , g d2ie w y s t ę p u j e k o n c e n tr a c ja g r u n tó w c ię ż k ic h d o u p r a w y p łu ż n e j, ja k i z n a c z ­ n y c h w y n io s ło ś c i t e r e n o w y c h u t r u d n ia ją c y c h lu b w r ę c z u n ie m o ż liw ia j ą c y c h m e c h a ­ n ic z n ą u p r a w ę r o li. J e s t to p ie r w s z a z a s a d n ic z a i r a c jo n a ln a p r z y c z y n a z m ia n w u ż y t k o w a n iu z ie m i. N a le ż y u w z g lę d n ić r ó w n ie ż in n e p r z y c z y n y s k ła n ia j ą c e r o l n i­ k ó w d o z w ię k s z a n ia p o w ie r z c h n i p a s t w is k , n a p r z y k ła d b r a k s iły r o b o c z e j o ra z k o n c e n t r a c j a in w e s t y c j i n a g r u n t a c h o r n y c h . W z n a c z n e j m ie r z e o d g r y w a tu r o lę i t e n f a k t, ż e p a s t w is k a p o d le g a ły n iż s z y m o b c ią ż e n io m p o d a t k o w y m i d o s t a w o b o ­ w ią z k o w y c h ; o d n o s i s ię to z w ła s z c z a d o g o s p o d a r s t w in d y w id u a ln y c h .

S p o r a c z ę ś ć p a s t w is k w g o s p o d a r s t w a c h p a ń s t w o w y c h p o c h o d z i w p r o s t z P a ń ­ s t w o w e g o F u n d u sza i Z ie m i, p r z y c z y m p r z e ję t e g r u n t y n ie m o g ą o d r a z u b y ć w ł ą ­ c z o n e d o p o w ie r z c h n i z a s ie w ó w i p r z e jś c io w o p o z o s ta ją n a e t a p ie u ż y t k u p a s t w is k o ­

454 JER ZY SU CH TA · PIO TR W ÓJCIK w e g o . N ie b e z z n a c z e n ia są r ó w n ie ż k o r e k t y d o k o n a n e w tr a k c ie k la s y f ik a c j i g r u n ­ t ó w o ra z ic h p o m ia r ó w z w ią z a n y c h z o s t a t e c z n y m u r e g u lo w a n ie m p r a w w ła s n o ś c io ­ w y c h . T e n d e n c ja z a r y s o w a n a w g o s p o d a r c e p a ń s t w o w e j , a z n a jd u ją c a s w ó j w y ­ r a z w e w z g lę d n y m z m n ie j s z e n iu u d z ia łu t r w a ły c h u ż y t k ó w z ie lo n y c h (w id o c z n a p o z y t y w n a t e n d e n c ja ) w o s t a t n im o k r e s ie w y n ik a ła z w y r a ź n e g o n a c is k u a d m in i­ s tr a c y j n e g o n a o g r a n ic z e n ie z b ę d n e j p o w ie r z c h n i p a s z o w e j , a b y w te n s p o s ó b z a h a ­ m o w a ć p r o c e s y e k s t e n s y f ik a c y j n e u ż y t k o w a n ia z ie m i. O d w r o tn e n a t o m ia s t z ja w is k o w g o s p o d a r c e in d y w id u a ln e j z w ią z a n e z e w z r o s t e m u d z ia łu p o w ie r z c h n i łą k i p a ­ s t w is k tłu m a c z y ć n a le ż y w y c z e r p y w a n ie m s ię r e z e r w p r o d u k c y j n y c h c z ę ś c i g o s p o ­ d a r s t w i p r z e s t a w ia n ie m s ię ic h n a g o s p o d a r k ę m n ie j p r a c o c h ło n n ą .

N a t l e d o k o n a n e j w y ż e j a n a liz y n a le ż a ło b y p o s t a w ić p y t a n ie n a s t ę p u j ą c e : czy z m ia n y w u ż y t k o w a n iu z ie m i m a ją ja k iś o k r e ś lo n y z w ią z e k z k ie r u n k a m i p r o ­ d u k c ji w w o j e w ó d z t w ie o ls z t y ń s k im ? T e n t y p o w o r o ln ic z y r e jo n z m ie r z a s y s t e m a ­ t y c z n ie d o in t e n s y f ik a c j i p r o d u k c ji z w ie r z ę c e j ; w p ie r w s z y c h la t a c h o m a w ia n e g o o k r e s u n a p o d s t a w ie r o z sz e r z a n ia p o w ie r z c h n i p a s z o w e j , s t ą d w z r o s t t r w a ły c h u ż y t k ó w z ie lo n y c h , a n a s t ę p n ie p r z e z o g r a n ic z a n ie te j p o w ie r z c h n i i z w ię k s z a n ie je j p r o d u k t y w n o ś c i do z w ię k s z e n ia in t e n s y w n o ś c i g o s p o d a r k i p a s z o w e j . T e n d e n c je t e są p r a w id ło w e , a le s z y b k o ś ć z m ia n j e s t z b y t p o w o ln a . Z d r u g ie j s t r o n y w y s t ę ­ p u j e z j a w is k o k o n c e n t r a c j i w y s i łk ó w z m ie r z a j ą c y c h d o z w ię k s z a n ia e f e k t y w n o ś c i g o s p o d a r k i n a g r u n t a c h o r n y c h ( o g r a n ic z a n ie te j p o w ie r z c h n i) i z w ię k s z a n ia p r o ­ d u k c ji z ie m io p ło d ó w to w a r o w y c h . Z a r y s o w a n a t e n d e n c j a p r z e m ia n j e s t d o w o d e m p o w o ln e g o p r o c e s u s t w a r z a n ia le p s z e j p o d s t a w y d o u k ie r u n k o w a n ia p r o d u k c ji r o ln e j te g o w o j e w ó d z t w a . 3. ST R U K T U R A ZASIEW ÓW S tr u k tu r a z a s ie w ó w ( ta b e la 4) j a k o e le m e n t s k ła d o w y g o s p o d a r k i p r z e s tr z e n ią r o ln ic z ą w y k a z u j e w w o j e w ó d z t w ie o ls z t y ń s k im is t o t n e z m ia n y . C h a r a k te r ty c h z m ia n o ra z d y n a m ik a ic h p r z e b ie g u p o z w a la a n a liz o w a n y o k r e s 1956— 1969 p o d z ie ­ li ć w z a s a d z ie n a d w a p o d o k r e s y , d la k tó r y c h u m o w n ą g r a n ic ę s t a n o w i r o k 1962. W p r a w d z ie i w p o d o k r e s ie 1962— 1969 m o ż n a s ię d o p a tr z y ć p e w n y c h o d m ie n n o śc i w s t r u k t u r z e w e w n ę t r z n e j , są o n e je d n a k m n ie j c h a r a k t e r y s t y c z n e . W śró d z a s a d n i­ c z y c h c e c h r ó ż n ic u j ą c y c h d w a w y m ie n io n e p o d o k r e s y n a p o d k r e ś le n ie z a s łu g u j e s z y b k i s p a d e k u d z ia łu r o ś lin z b o ż o w y c h p o r o k u 1960, z n a c z n y w z r o s t u d z ia łu r o ­ ś lin p a s t e w n y c h w la t a c h 1961— 1969, z a z n a c z a ją c y s ię od r o k u 1960 w z r o s t u d z ia łu z i e m n ia k ó w i r o ś lin p r z e m y s ło w y c h , a w g r u p ie t y c h o s ta tn ic h , g łó w n ie r o ś lin o l e ­ is t y c h . J e ż e li p o w y ż s z e p r a w id ło w o ś c i o d n ie s ie m y do p o s z c z e g ó ln y c h · d z ie d z in g o s ­ p o d a r c z y c h , t o o g ó ln ie m o ż n a s t w ie r d z ić , ż e g łó w n e k ie r u n k i w y m ie n io n y c h z m ia n s ą tu z b ie ż n e . N ie c o t y lk o in n y p r z e b ie g w c z a s ie p o s ia d a t e n d e n c j a d o ty c z ą c a u p r a w y z ie m n ia k ó w w g o s p o d a r c e p a ń s t w o w e j , g d z ie p o r o k u 1960 n a s t ą p ił s p a d e k u d z ia łu t e g o z ie m io p ło d u . J e ż e li p r z y ją ć , ż e u d z ia ł r o ś lin z b o ż o w y c h i p a s t e w n y c h r a z e m w z ię t y c h c h a r a k t e r y z u j e e k s t e n s y w n ą f o r m ę w y k o r z y s t a n ia z ie m i r o ln ic z e j, t o s t w ie r d z ić n a le ż y , ż e ta k a w ła ś n i e fo r m a d o m in u je p r z e d e w s z y s t k im w g o s p o ­ d a r c e p a ń s t w o w e j . D la p o r ó w n a n ia b o w ie m u d z ia ł zb ó ż i r o ś lin p a s t e w n y c h w P G R w a h a s ię w g r a n ic a c h 83— 85°/o, p o d c z a s g d y u d z ia ł t y c h d w ó c h g r u p r o ś lin w g o s ­ p o d a r c e in d y w id u a ln e j m ie ś c i s ię w p r z e d z ia le 77— 79% . W ie lk o śc i t e s ą d o ść s t a łe i n a p r z e s t r z e n i b a d a n e g o o k r e s u w z a s a d z ie n ie u le g ły z m ia n ie . Z m ie n ia s ię t y lk o

ZM IAN Y K IERU NK Ó W P R O D U K C JI R O LN ICZEJ W O L SZ T Y Ń SK IE M 4 6 6

w z a j e m n a p r o p o r c ja m ię d z y u d z ia łe m p o w ie r z c h n i z b ó ż i r o ś lin p a s t e w n y c h - z a ­ r ó w n o w c z a s ie , ja k t e ż w o d n ie s ie n iu d o o m a w ia n y c h s e k t o r ó w . S t a łą c e c h ą z a o b ­ s e r w o w a n ą w la t a c h 1956— 1969 w w o j e w ó d z t w i e o ls z t y ń s k im j e s t w y ż s z y u d z ia ł p o w ie r z c h n i r o ś lin z b o ż o w y c h w g o s p o d a r c e in d y w id u a ln e j , c o w y n ik a z u t r z y m u ­ ją c e g o s ię je s z c z e p e w n e g o m a r g in e s u s p o ż y c ia n a t u r a ln e g o w g o s p o d a r c e in d y w i­ d u a ln e j , j a k też k o r z y s t a n ia w m n ie j s z y m s to p n iu z z a k u p u p r z e m y s ło w y c h m i e ­ s z a n e k p a s z t r e ś c iw y c h . D r u g ą c e c h ą j e s t to , ż e p o r o k u 1960 w z a j e m n e p r o p o r c je u d z ia łu r o ś lin z b o ż o w y c h i p a s t e w n y c h w o b u s e k t o r a c h r o ln ic t w a w o j e w ó d z t w a u k ła d a j ą s ię z w y r a ź n y m e k s p o n o w a n ie m g r u p y p a s te w n y c h . P r o c e s te n p o s ia d a p e w ie n z w ią z e k z e z n a c z n y m w z r o s t e m p o g ło w ia b y d ła o ra z , b y ć m o ż e , w y ż s z ą lu b ła t w ie j o s ią g a ln ą o p ła c a ln o ś c ią in t e n s y f ik a c j i p r o d u k c j i p a s z n a g r u n t a c h o r n y c h n iż n a t r w a ły c h u ż y t k a c h z ie lo n y c h . F a k t te n m o ż e z n a j d o w a ć u z a s a d n ie n ie w s t o ­ s u n k o w o p o w o ln y m w z r o ś c ie w y d a j n o ś c i j e d n o s t k o w e j n a łą k a c h w o j e w ó d z t w a o l­ s z t y ń s k ie g o z a r ó w n o w g o s p o d a r c e in d y w id u a ln e j , j a k t e ż P G R . Ś r e d n io p lo n y s i a ­ n a łą k o w e g o w g o s p o d a r c e c a łk o w it e j r e g io n u d la tr z e c h k o le j n y c h o k r e s ó w (1956— 1960, 1961—Ί 965, 1966— 1969) u k ła d a ły s ię b o w ie m n a s t ę p u j ą c o : 29,0 q /h a , 30,8 o ra z 38,2 q /h a . J a k t e ż z t e g o w y n ik a z n a c z n ie j s z y p r z y r o s t p lo n ó w n a łą k a c h w y s t ą p ił w r e g io n ie o ls z t y ń s k im d o p ie r o p o r o k u 1965, p r z y c z y m d y n a m ik a je g o w z r o s t u b y ła j e d n a k z n a c z n ie n iż s z a n iż r ó w n o c z e s n y p r z y r o s t p o g ło w ia b y d ła (t a b e la 8). S tr u k tu r a z a s ie w ó w w y k a z u j e , ż e s p e c j a liz a c j a w g o s p o d a r c e in d y w id u a ln e j z w ią ­ z a n a j e s t p r z e d e w s z y s t k im z u p r a w ą z ie m n ia k a , a w P G R — z u p r a w ą r o ś lin p r z e m y s ło w y c h . W r a m a c h t y c h o s t a t n ic h je d n a k d o m in u ją c ą p o z y c j ę z a j m u j e r z e ­ p a k , j a k o r o ś lin a m n ie j p r a c o c h ło n n a n iż u p r a w a b u r a k a c u k r o w e g o c z y t e ż r o ś lin w łó k n is ty c h . W ła ś n ie t e d w ie o s t a t n ie u p r a w y c h a r a k t e r y z u j ą p r z e d e w s z y s t k im s t r u k t u r ę u p r a w p r z e m y s ło w y c h w g o s p o d a r c e in d y w id u a ln e j . O g ó ln a t e n d e n c j a , ja k a w y s t ą p iła w w o j e w ó d z t w i e o ls z t y ń s k im w o d n ie s ie n iu d o g r u p y u p r a w i n t e n ­ s y w n y c h , w ią ż e s ię ' ze w z r o s t e m w s t r u k t u r z e z a s ie w ó w z a r ó w n o z ie m n ia k ó w , ja k te ż r o ś lin p r z e m y s ło w y c h . T a k i k ie r u n e k j e s t c h a r a k t e r y s t y c z n y r ó w n ie ż d la g o s p o ­ d a r k i in d y w id u a ln e j , p o d c z a s g d y w P G R o b s e r w u j e m y p r z y d u ż e j d y n a m ic e w z r o ­ s t u u d z ia łu r o ś lin p r z e m y s ło w y c h r ó w n o c z e s n y s p a d e k u d z ia łu z ie m n ia k ó w , ja k o r o ś lin y z b y t p r a c o c h ło n n e j w w a r u n k a c h g o s p o d a r k i p a ń s t w o w e j (ta b e la 4).

N a t le o m a w ia n y c h z m ia n w s t r u k t u r z e z a s ie w ó w w w o j e w ó d z t w ie o ls z t y ń s k im n a le ż y z a u w a ż y ć , ż e s p a d e k u d z ia łu w y m ie n io n y c h g r u p r o ś lin n ie s p o w o d o w a ł z m n ie j s z e n ia o g ó ln y c h z b io r ó w z a r ó w n o w s k a li c a łe j g o s p o d a r k i, j a k t e ż p o s z c z e ­ g ó ln y c h d z ie d z in s p o łe c z n o - g o s p o d a r c z y c h w r e g io n ie . W s k a z u j e t o n a f a k t , ż e o k r e ś ­ lo n e t e n d e n c j e w y s t ę p u j ą c e w s t r u k t u r z e z a s ie w ó w in t e g r a ln ie z w ią z a n e b y ły z r e ­ g u ły z p r z y r o s t e m z b io r ó w , (ta b e le 5 i 6). P o r ó w n u j ą c d a n e s t a t y s t y c z n e t a b e li 4 i t a b e li 6, o b r a z u ją c e z m ia n y w la ta c h 1956— 1969 w s t r u k t u r z e z a s ie w ó w i w z b io r a c h w g o s p o d a r c e c a łk o w it e j , w g o s p o ­ d a r s t w a c h in d y w id u a ln y c h i w P G R , m o ż n a w y s u n ą ć w n io s k i n a s tę p u ją c e :

1. M im o z m n ie j s z e n ia u d z ia łu r o ś lin z b o ż o w y c h , d z ię k i z n a c z n e j d y n a m ic e p lo ­ n ó w P G R z w ię k s z y ły z b io r y z b ó ż (z e 119 t y s . to n d o 232 t y s . to n ); 2. G o s p o d a r k a in d y w id u a ln a c h a r a k t e r y z o w a ła s ię n ie z n a c z n y m w z r o s t e m z b io ­ ru z b ó ż (o 33 t y s . to n ) i n i ż s z y m p r z y r o s t e m p lo n ó w ; s p a d e k u d z ia łu p o w ie r z c h n i u p r a w y z b ó ż w g o s p o d a r c e in d y w id u a ln e j w y n i ó s ł w o m a w ia n y m o k r e s ie 4,6% , w P G R — 3,3% . 3. Z b io r y z i e m n ia k ó w w g o s p o d a r c e in d y w id u a ln e j w z r o s ły z 1454 ty s . to n do 1858 t y s . to n , w P G R w z r o s t t e n w y n i ó s ł o d p o w ie d n io z 123 t y s . to n d o 233 ty s . to n ,

456 JER ZY SU C H TA · PIO TR W ÓJCIK S tr u k t u r a z a s ie w ó w w e d łu g g r u p z ie m io p ło d ó w w W y s z c z e g ó ln ie n ie 1 1956 1 1957 1 1958 j 1959 I I960 j 1961 1 1962 C a ł e r o l n i c t w o Z b o ż o w e 61,6 61,3 62,2 59,4 59,6 58,1 55,5 Z ie m n ia k i 13,9 13,9 14,0 15,2 16,4 15,0 16,6 P r z e m y s ło w e 4,3 3,7 2,6 3,3 3,3 3,9 4,4 P a s t e w n e 18,7 19,7 19,9 20,3 19,3 21,6 22,1 P o z o s t a łe 1,5 1,4 1,3 1,8 1,4 1,4 1,4 O g ó ł e m 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 G o s p o d a r k a i n d y w i d u a l n a Z b o ż o w e 64,5 66,0 66,7 61,9 62,8 62,0 59,2 Z ie m n ia k i 15,6 15,4 15,6 17,3 18,9 17,4 19,4 P r z e m y s ło w e 4,0 3,6 2,4 2,4 2,7 3,1 3,5 P a s t e w n e 14,3 12,6 14,0 16,2 14,0 16,1 16,3 P o z o s t a łe 1,6 2,4 1,3 2,2 1,6 1-4 1,6 O g ó ł e m 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 P a ń s t w o w e g o s p o d a r s t w a r o l n e Z b o ż o w e 56,1 49,3 49,4 51,5 49,5 46,0 44,2 Z ie m n ia k i 10,4 9,8 9,6 8,8 8,4 8,1 8,5 P r z e m y s ło w e 4,6 3,9 3,4 5,8 5,2 6,0 6,6 P a s t e w n e 27,2 35,9 36,3 32,8 35,9 38,6 39,5 P o z o s t a łe 1,7 1,1 1,3 1Д 1,0 1,3 1,2 O g ó ł e m 100.0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Ź r ó d ł o : P r z e lic z e n ia w ła s n e autoTÓw oraz ja k w ta b e li 1. * w p r o c e n ta c h . *· u w a g a ja k w ta b e li 1. p r z y c z y m u d z ia ł p o w ie r z c h n i u p r a w y z ie m n ia k ó w z m n ie j s z y ł s ię w P G R o 0,9% , w g o s p o d a r c e in d y w id u a ln e j n a t o m ia s t n a s t ą p ił w z r o s t o 2,0% . L ic z b y t e d o w o d z ą , ż e u p r a w a z ie m n ia k ó w w g o s p o d a r c e in d y w id u a ln e j b y ła w a ż n ą k ie r u n k o w ą g a łę z ią p r o d u k c ji; 4. W u p r a w ie b u r a k a c u k r o w e g o w P G R o b s e r w u j e m y z m n ie j s z a n ie z b io r ó w i w y c o f y w a n i e g o z p o w ie r z c h n i u p r a w y ; w g o s p o d a r c e in d y w id u a ln e j p r z y n ie ­ z n a c z n y m s p a d k u u d z ia łu u p r a w y b u r a k a (o 0,1% ) w id o c z n a j e s t in t e n s y f ik a c j a p r o d u k c ji i w z r o s t z b io r ó w z e 112 ty s . to n d o 166 t y s . to n ;

5. W P G R o b s e r w u j e s ię b lis k o p ię c io k r o t n y w z r o s t z b io r ó w r z e p a k u i r z e p ik u i o k o ło c z te r o k r o t n ie w y ż s z e z b io r y n iż w g o s p o d a r c e in d y w id u a ln e j . D o w o d z i to z n a c z n y c h p o s t ę p ó w w in t e n s y f ik a c j i t y c h z ie m io p ło d ó w w P G R ;

ZM IAN Y K IERU NK Ó W PR O D U K C JI RO LN ICZEJ W O LSZT Y N SK IE M T a b e l a 4 w o j e w ó d z t w ie o ls z t y ń s k im w la t a c h 1956— 1 9 6 9 * 1963 1 1964 1 1965 1 1966 1967 1 1968 1 1969 j W y s z c z e g ó ln ie n ie C a ł e r o l n i c t w o 55,4 55,5 54,2 54,4 54,7 55,6 57,8 Z b o ż o w e 16,8 15,8 15,8 15,4 15,4 15,3 15,0 Z ie m n ia k i 3,8 4,6 4,7 3,8 4,5 4,8 2,9 P r z e m y s ło w e 22,6 22,5 23,6 24,7 24,0 22,7 22,5 P a s t e w n e 1,4 1,6 1,7 1,7 1,4 1,6 1,8 P o z o s t a łe 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 O g ó ł e m G o s p o d a r k a i n d y w i d u a l n a 59,2 59,1 58,1 57,7 57,7 58,0 59,9 Z b o ż o w e 19,7 18,8 18,7 18,1 18,2 18,0 17,6 Z ie m n ia k i 3,0 4,0 3,7 3,0 3,6 3,7 2,9 P r z e m y s ło w e 16,6 16,4 17,7 19,2 19,0 18,8 17,9 P o z o s t a łe 1,5 1,7 1,8 2,0 1,5 1,5 1,7 P a s t e w n e 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 O g ó ł e m P a ń s t w o w e g o s p o d a r s t w a r o l n e 44,0 43,5 43,9 45,4 46,9 49,4 52,8 Z b o ż o w e 8,4 8,5 8;4 8,7 8,8 9,1 9,5 Z ie m n ia k i 5,8 6,3 7,4 5,5 6,8 7,5 2,7 P r z e m y s ło w e 40,4 40,4 38,9 38,8 36,7 32,3 33,0 P a s t e w n e 1,4 1,3 1,4 1,6 0,8 1,7 2,0 P o z o s t a łe 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 O g ó ł e m d o w o d z i t e g o d y n a m ik a je g o z b io r ó w . W P G R j e s t on p o z y c j ą m a r g in e s o w ą , p r z y c z y m w o m a w ia n y m o k r e s ie z b io r y ln u w t y m s e k t o r z e s p a d ły z 1,3 t y s . to n d o 0,8 t y s . to n ; 7. P r z e m ie s z c z e n ia w s t r u k t u r z e z a s ie w ó w i w s t r u k t u r z e u ż y t k ó w w P G R s p o w o d o w a ły w z r o s t p o w ie r z c h n i t r w a ły c h u ż y t k ó w z ie lo n y c h , z w ła s z c z a p a s t w is k o ra z p o w ie r z c h n i r o ś lin p a s t e w n y c h w u p r a w ie p o lo w e j (d o 50,7% p o w ie r z c h n i u ż y t ­ k o w y c h ); j e s t to u z a s a d n io n a p o d s t a w a d o p o s t a w ie n ia p o s t u la t u in t e n s y w n e g o r o z ­ w ij a n ia k ie r u n k u p r o d u k c ji m le k a i m ię s a , n ie z a le ż n ie od d a ls z e j in t e n s y f ik a c j i g o s p o d a r k i z b o ż o w e j i r o ś lin p r z e m y s ło w y c h . 4. O B SA D A ZW IE R ZĄ T G O SPO D A R S K IC H O b o k s t r u k t u r y u ż y t k ó w r o ln y c h i s t r u k t u r y z a s ie w ó w w ie l e m ó w ią c y m a s p e k ­ t e m o u k ie r u n k o w a n iu p r o d u k c ji r o ln ic z e j j e s t o b sa d a o ra z s t r u k t u r a in w e n t a r z a ż y w e g o . S z c z e g ó ln ie in t e r e s u j ą c e z t e g o p u n k t u w id z e n ia są w z a j e m n e p o w ią z a n ia

T a b e l a 5 Zb ior y p o d s ta w o w y c h z ie m io p ło d ó w w w o je w ó d z tw ie o ls z ty ń sk im w lat a ch 1 9 5 6 — 19 69 *

4 6 8 JER ZY SUCM TA · PIO TR W ÓJCIK

AS Q. V

t-X

O.

v

N № K 0 b φ φ _- 03 ф со ОЗ 00 . 11 25 <м 31 37 со g o s p . in d y w . N in φ соф см со о τ~Ί -c a łe ro ln ic tw o ю ІП ΟΙ 1 0 1П со ₁4 ₁2 1 4 3 0 ф ₃8 4 7 с— 0) s o 3 CJ s_co 3 CQ СІ Ü b 3 7 4 7 _in 4 6 СО со 72 61 75 со 6 8 5 7 ₆3 со ф 33 g o s p . in d y w . 1 1 6 in о со оо 1 2 8 ф со ₁12 1 4 9 1 9 4 1П in 2 0 3 1 7 2 ф со c a łe ro ln ic tw o СО 1 5 5 φ_со со ф ₁97 со IM 17 9 со_со 2 3 0 2 8 4 eo rH <м 26 8 2 2 0 1 6 7 2 cO C E (L) N СІ 0 b (Μ о s со со 1 3 8 1 2 7 1 2 6 in_ІП03 со оОЗ 2 2 6 2 0 7 2 3 3 2 6 1 2 3 3 g o s p . in d y w . 1 3 8 4 1 2 6 3 1 4 2 8 1 5 1 7 со со 1 8 6 7 1 8 6 5 2 2 0 6 1 8 9 4 1 9 0 9 1 9 0 3 1 9 1 9 2 0 3 9 1 5 7 3 c a łe ro ln ic tw o 1 7 7 6 1 5 2 1 со_со со 1 7 4 5 о_о оз 2 1 2 3 2 1 2 2 2 5 1 5 2 2 0 1 2 2 5 9 2 2 4 7 2 2 9 1 2 4 4 9 1 9 3 3 CQ O

Δ

_N >*

u

9

Ы

O

b 0 b со 1 2 6 со о 1 3 6

zu

1 2 8 1 0 5 о ф 03 ф со03 inсо ₂17 2 4 9 2 9 6 ^ g o s p . in d y w . 4 5 1 5 8 8 5 4 1 5 7 0 5 7 4 6 2 1 5 2 9 5 9 4 5 2 8 5 7 7 5 2 7 5 7 0 6 1 4 о о со c a łe ro ln ic tw o 6 1 9 7 2 1 6 5 2 7 0 8 6 8 9 7 5 4 6 3 9 7 4 0 6 8 4 7 7 7 со 03 со 79 6 Γ­ ΟΟ 90 5 R o k 1 9 5 6 1 9 5 7 1 9 5 8 1 9 5 9 1 9 6 0 1 9 6 1 1 9 6 2 1 9 6 3 1 9 6 4 1 9 6 5 1 9 6 6 1 9 6 7 00_со 03 1 9 6 9 x

•a

_N 0 К ifí D Ü (9 1 U С

I

Ό >> £

I

■ со Я s s ' й g ί­ α Ä t-’ 0 g 1 с б >» ЧН <-■ C N Д Д .. О I s ­ i s & о

вд

η 0) o’ S ä Д (U 'C Q, Λ rn **

a

s •s ~ « _ § 5 ’S O ? . J3 ? N G ® 1 І Ό O g 1 H * Ь ® ο,Κ ? S Ä ° * £ «

s & B s?

л N % 2 S * 3 « I * :

Tabela

6

Ś r e d n io r o c z n e zbior y p o d s ta w o w y c h z ie m io p ło d ó w w w o je w ó d z tw ie o ls z ty ń sk im w la tac h 1 9 5 6 — >1 96 9 * Z M IA N Y K IE RU NK Ó W PR O D U K C JI RO LN IC ZE J W O L SZ T Y N SK IE M 4 5 9 « 0 Q< 2 3 2 2 3 3 ₅0 2 1 ,5 00 о 1 9 6 9 -1 9 6 9 1 g o sp . in d y w . 5 7 8 1 8 5 8 со со fH 4 ,7 со c a le n ic tw o 8 1 7 ю СО СМ 21 7 2 6 ,5 4 2 ,9 o bi «о■-H K 0 № со Tł<О 76 СО in со 3 go sp . ín d y w 5 7 0 1 9 4 8 со со •ч c a łe r o ln ic tw o 7 1 9 2 2 4 4 σ> см «о «0 4 4 ,5 P G R * О) 1-і 1-І • 1 2 3 5 0r j î со О É i t , О ŤJ w β ₅45 1 4 5 4 см t-H сэ^ 2 9 ,9 о Si ž см CO ü ° 5 о 67 8 1 7 2 5 m сою СО « То G о с с J-I со ю ЇШ V N и N >» iS Cztery z b o ż a Z ie m n ia k i B u r a k i c u k r o w e Rz ep a k i r z e p ik N Ό •о dl ’S ев є о V3 С d) а

Д З

« . ΰ •S «

2

2 o * * * Д а *со ж CJ -г-. s f « S i »

■Z * ?

N * î

T a be la 7 Z w ie rz ę ta g o s p o d a rs k ie w w o je w ó d z tw ie o ls z ty ń sk im w la ta c h 1956—-19 69 *

4 6 0 JER ZY SU CH TA · PIO TR W ÓJCIK

я 0 я 1П in « Iŕf 05. in о со" in" 1П е-ф" ез ф" С-_ со" со. со" да. да" да сд" о . да" да eg" v с о Ы ż i о -а ш с да.in eg іП eg" Ф. e f СО eg" eg e f Ф. eg“ 1—(ef да ф" о . in да in" со. in со. 1П гН о * Ä 3 л ·-О С о 05 o f о" CO o ' о 00 o" rH Ф. о eg o “ t—1 c f да. да" о" да. еГ in c f со. о" сд о" я Ü Я O. of да. со" Ф. C-" in со" in co" со. со Φ. cd 05 in да со" да. со" с-. с»" eg. cd ir­ co" о 05 и * О & 1 О ·ϋ ОС с со c f eg Γ ­ ΟΟ CO cd 05 φ" C-. CO cg ф" Φ. cg" f—і in eg. Т—< сд Ф eg. in cd да. со" СО с-“ о * Ä s β т: o c ' o u Ф co" φ со" in φ" 05_ eg" ЄЗ. eg" « cg" да о" О o “ о о 05. cf да. да. cg" да со" С-. со" • K 0 Я со" w eg eg* eg Ф. co" со cg γ­ ιο" 05^ о" cg о да" да ф" со. со* с-да" cg. да" e-. да" о да" *-н m о" сд Ό О ы и Н d £ l | eg ф" Ф со. со" Ф CO co“ Ф cg eg" Фсо"ф cg со" ineg"in ф. o f Ф ί­ ο" in 1П со" со со in с-да. t-да. со сода"со o t Ä ° a c O ІЗ o ti Ф 05 Ф fH o Ф e-C-" CO со φ 00 e-" ф <э со" Фсо"ф φ . ф" ф t-. о" in Ф. со" m сд. да" in о . in Ф. Л Я Ü я Ф. in cg in CO eg £-. e f eg eg ф" eg cg c-f eg да. о" со 1П с о о . да" со in c f ф СО. ef ф со. cd Ф да. ef да г-t-" ф 1П о" in о s >> я O ОЪО с eg cg" со Г-co φ. CO co. eg" CO in ф" со Ф. да cg" Ф о cd ф с~"ф да. о" 1П t-. о" со сд eg" со Є-. со in. ф" со О * £ о s в о u ф со c-^ о CO CO o CO Ф. eo ir­ co" со да. С-" со со ф со ф" ф соф СО of ф да. юда"in да. да" ІП о in in Ü о Я со in О) c-in 05 CO in 05 05 1П 05 о со 0 5 сода eg со да со со д а ф со да in со да со со да t— со

да

да

со

_да

да

со

_да

o ш 0

3

Ό •O

%

₀₎ "o

*

1

_u ■O

I

с

>>

N *9 0 t-*

№

1

x: _о

•ï

ε

2 _w

•C

_>>

N Д и и 0 &

.2 о

? м

N

£

S о

*

£

Д £

о з * СО * о и п и С

га

-а д a a

s

в „·

Ш

ej

іЛІ

й ” Д 4> И > % с ? N о ’S ·*_{>» га «} ·· ю £ ” © >» ö га ~ И N 00 •о 2 и ® • о » *

%

« і * · ' S