Marchwiński, Roman
Wystawa pt. "Wojciech Kętrzyński" w
Muzeum Mazurskim
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 2, 442-444
Sesją zam knęła dyskusja, k tó ra w yw iązała się nad w ygłoszonym i r e fe ra tam i. W dy sk u sji udział w zięli: doc. dr W. C hojnacki, m gr W. Jabłońska, W. K ętrzy ń sk i — w nuk, Z. S. M aślanka i m gr K. Stefanicka.
K O M A N M A R C H W I Ň S K I
WYSTAWA PT. „WOJCIECH KĘTRZYŃSKI”
W MUZEUM MAZURSKIM
W d niu 15 m arca 1968 r. w ram ach obchodów „Roku K ętrzyńskiego” w salach zam ku olsztyńskiego izostała o tw arta w y sta w a pt. W ojciech K ę tr z y ń
ski, urządzona przez M uzeum M azurskie w Olsztynie. Celem w ystaw y było
zapoznanie m ieszkańców w ojew ództw a olsztyńskiego i tu ry stó w z życiem, działalnością i -twórczością n aukow ą W ojciecha K ętrzyńskiego.
E ksponaty zaprezentow ane na w y staw ie pochodziły z Z ak ład u N arodow ego im. O ssolińskich w e W rocław iu, B iblioteki PA N w K ó rniku, O środka Badań N aukow ych im. W. K ętrzyńskiego w O lsztynie, W ojew ódzkiego A rchiw um Państw ow ego w Olsztynie, B iblioteki U n iw ersy tetu W arszaw skiego, B iblioteki PA N w G dańsku, P oznańskiego T ow arzystw a P rzyjaciół N auk, K siążnicy M iejskiej w T oruniu, M uzeum N arodow ego 'w W arszaw ie, M uzeum W ojska Polskiego w W arszaw ie oraz M uzeum w K ętrzynie.
Całość w ystaw y rozm ieszczono w 27 gablotach, w ypełnionych aktam i, do k u m en tam i i p racam i -drukow anym i W ojciecha K ętrzyńskiego w układzie chronologiczno-rzeczow ym . W ystaw ę uzupełniały fotogram y, plansze i ekspo naty dodatkow e, tem atycznie zw iązane z eksponatam i w yłożonym i w gablo tach. O brazow ały one środow iska oraz epokę w ja k ie j żył i tw orzył K ę trzyński.
W pierw szej gablocie umieszczono dok u m en ty z okresu germ anizacji M a zur w X IX w ieku. Z nalazło się tu pism o osław ionego germ an izato ra szkol nictw a na M azurach, rad cy szkolnego w G ąbinie — R aettiga, m em oriał w ładz pro w in cji p ru sk ie j o sta n ie szkolnictw a polskiego na M azurach i d alej pism o tychże w ładz zaw ierające w ytyczne w sp raw ie o rganizacji ak cji p rzeciw r u chow i polskiem u na W arm ii i M azurach.
Osobna gablota m ieściła rękopis p am iętn ik a -K ętrzyńskiego pt. Z dziejów m ojej m łodości (stale przechow yw any w D ziale R ękopisów Z akładu N arodo wego im. O ssolińskich w e W rocław iu).
D alsze gabloty ilu stro w ały zagadnienie życia polskiego na W arm ii i M azu rach oraz dokum entow ały sp raw ę niem ieckiej części nazw iska K ętrzyńskiego. N astępnie wyłożono podręczniki, z k tórych przypuszczalnie korzystał W ojciech K ętrzy ń sk i ucząc się języka polskiego — K. C. M r o n g o w i u s z a,
D okładny n iem iecko -p o lsk i sło w n ik , K rólew iec 1835—1837 i J. S. B a n d t-
k i e g o , Polnische G ra m m a tik fü r Deutsche..., B reslau 1824.
Szeroko p o trak to w an o la ta studiów u n iw ersy teck ich K ętrzyńskiego w K ró lew cu, pokazując kopie dyplom ów : w pisu na W ydział Filozoficzny U n iw ersy te tu A lbertyńskiego z 13 X 1859 r. i im m atry k u lac y jn e g o na tenże w ydział z 18 X 1859 r., podania zaw ierające prośby o sty p e n d ia oraz opinię prof. S ch u b erta o K ętrzyńskim . Pokazano rów nież kopię znam iennego dokum entu
po w tó rn ej im m a try k u la c ji, gdzie A d alb ert von W inkler kazał sobie przyw rócić sta re polskie nazw isko — K ętrzyński.
U dział W ojciecha K ętrzyńskiego w pow staniu styczniow ym zobrazow ały pism a zarek w iro w an e m u przez policję p ru sk ą w e w rześn iu 1863 г., a którym i były m iędzy innym i „D em okrata P o lsk i”, odpisy patrio ty c zn y ch w ierszy w ią żących się z m an ife sta c ja m i w W arszaw ie w 1861 r. (C zarny M otyl) i b ro sz u rk a pt. O zb a w ien iu P olski, w y d an a w L ipsku w 1862 roku. Ten dział eksponatów zam ykał frag m en t w spom nień K ętrzyńskiego o pow staniu stycz niow ym pt. Z m łodości dru k o w an y w „K ronice P ow szechnej”.
W dalszej kolejności przed staw io n o d o k u m en ty zw iązane z odbyw aniem aresz tu przez K ętrzyńskiego w M oabicie i odsiadyw aniem przez niego k ary za udział w pow staniu styczniow ym w tw ierd zy kłodzki*ej. W gablocie z n a la zła się tłum aczona w ted y na język niem iecki „P ieśń o zie m i n a szej” W incen tego Pola oraz egzem plarz tłum aczonej tam że na łacinę d y se rtacji dok to rsk iej pt. „De bello a Boleslao M agno cu m H enrico rege G erm aniae gesto a. 1002—
1005. Poza tym umieszczono pism a K ętrzyńskiego w sp raw ie odbycia k ary
w ięziennej z B erlina, 13 I II I860 r.) i do ko m en d an ta tw ierd zy kłodzkiej zaw ierające prośbę o sw obodne poruszanie się w o brębie tw ierdzy.
L isty K ętrzyńskiego do J a n a D ziałyńskiego i listy pracodaw cy do swojego b ib lio tek arz a oraz ręk o p is tom u IX „A cta T om iciana” in fo rm o w ały o p racy K ętrzyńskiego w Bibliotece K órnickiej.
Osobna ko resp o n d en c ja naw iązyw ała do czasów bytności K ętrzyńskiego n a P om orzu i W ielkopolsce, gdzie bezskutecznie zabiegał o jak ąk o lw iek pracę. Tu tak że zestaw iono dokum enty dotyczące n ieudanych sta ra ń K ętrzyńskiego o k a te d rę h isto rii pow szechnej na U niw ersytecie Jagiellońskim .
N ajo b szern iej p o trak to w an o okres działalności W ojciecha K ętrzyńskiego jako d y re k to ra Z ak ład u N arodow ego im. O ssolińskich w e Lw ow ie. Jego działalność w O ssolineum zobrazow ano na podstaw ie bogatego zestaw u prac d rukow anych. Rozróżniono w nich w y d aw n ictw a źródłow e, z k tó ry ch w y sta w iono m iędzy in n y m i: M onum enta Potoniae H isto rica, K odeks d yplom a tyczny kla szto ru tyn ieckieg o , F ontes O livienses. Osobno zestaw iono prace an ality czn e pośw ięcone średniow iecznym dziejom P olski i Słow iańszczyzny. Ponad d w u k ro tn y w zrost zbiorów O ssolineum w o kresie d y re k tu ry K ę trz y ń skiego o brazow ała tab lica sta ty sty czn a. Pom ysłow o sporządzona m ap a podróży naukow ych zilu stro w ała tru d K ętrzyńskiego na polu jego odkryw czych k w e re n d a rch iw aln y ch i bibliotecznych. K a talo g num izm atów O ssolineum oraz zn akom ity trzytom ow y K atalog rę ko p isó w Z a kła d u Narodow ego im . O ssoliń
sk ich ukazyw ały postać K ętrzyńskiego jako w y traw n eg o n u m izm aty k a i b i
b lio tek arza. Roczne Spraw ozdania z czyn n o ści Z a k ła d u N arodow ego im .
O ssolińskich pióra K ętrzyńskiego u w idaczniały sta ra n ia d y re k to ra o u s ta w iczny rozw ój tej placów ki.
C ałe p raco w ite i tw órcze życie K ętrzyńskiego zw iązane było ja k n a jb a r dziej ze sp raw ą p o d trzy m y w an ia ducha polskiego n a M azurach. Słusznie więc organizatorzy uczynili, pośw ięcając znaczną część w y sta w y tem u zagadnieniu. D ziałalność sp a d k o b iercy G izew iusza szła tu dw iem a drogam i. Je d n a z nich to g ru n to w n e stu d ia h istoryczne nad dziejam i P ru s, p rz y czym głów ny w y si łek K ętrzyńskiego sk ie ro w an y b y ł na u d o w ad n ian ie polskości tej ziemi. Do takich należały w ystaw ione p race: N a zw y m iejsco w e p o lsk ie P rus Z a ch o d nich, W schodnich i P om orza w ra z z p rze zw isk a m i n ie m ie c k im i (Lwów 1879)
czy O ludności p o lsk ie j w P rusiech n ieg d yś k rzy ż a c k ic h (Lwów 1882). Obok tego K ętrzy ń sk i bezpośrednio angażow ał się w sp ra w y m azu rsk ie. Św iadczyła o tym na w y sta w ie jego ko resp o n d en c ja z ów czesnym i działaczam i m a z u r
skim i — J. Sem brzyckim i M. G ierszem . O tym m ów ił rów nież protokół z zebrania T ow arzystw a M azurskiej In telig e n cji L udow ej w sp raw ie w ydania czasopism a „M azur” oraz jego praca publicystyczno-etnograficzna O M a
zurach.
Postać K ętrzyńskiego na trw a le w eszła do n a u k i i k u ltu ry polskiej. Dał tem u w yraz w cale już pokaźny zestaw rozp ra w , szkiców i w y d aw n ictw źró dłow ych pośw ięconych tem u w ielkiem u Polakow i.
W ystaw ę zam ykały plansze obrazujące działalność i osiągnięcia O środka B adań N aukow ych im. W. K ętrzyńskiego w Olsztynie, placów ki, k tó ra k o n
