Współpraca państw Europy Zachodniej i Wschodniej w upowszechnianiu społeczeństwa informacyjnego

Pełen tekst

(1)2001. Ekonomlcznel w KJoakowle. Dorota. Kwiecińska. Katedra Goapodarkl I Admlnl.tracJI PubU.. n_J. Współpraca państw Europy. Zachodniej i Wschodniej w upowszechnianiu społeczeństwa informacyjnego absolWllie jasllym, że pOl /CZOS gdy tIIrzymują się znaczące krajami Unii a krajami Europy Wschodniej w wielu dziedzinach. spoleczelJsllVo informacyjne jest jednym obszarem, w którym Stalo. się. różnice między. nasze podobielistwa są bardziej wie/oeV/e niż różni ce. Tak więc wydaje się teraz wla/ciwe sprowadzellie debat dotyczących problemu spoleczelfs/lva informacyjnego w krajach Europy Wschodniej i Europy Zachodniej Ila jedno wspólne forum.. (z. mate riałó w. Martin Bangemnnn Pierwszego Fomm EU-CEEC Information Society). 1. Wprowadzenie Najistotniejszymi trendami w gospodarce światowej w ostatnich latach są: - zaawansowanie technik informacyjnych (IT) , szczególnie w dziedzinie komputeryzacji i telekomunikacji (stąd przyjęlo się mówić o technikach informatycznych i komunikacyjnych - IeT - w skrócie: technikach teleinformatycznych) , - globalizacja i internacjonalizacja gospodarki i spoleczeństwa. Trendy te zbiegają się w jednym nurcie zmiany w kierunku opartej na wiedzy, umiędzynarodowionej gospodarki, w której transfer technologii i koordynacja wspierane są przez rewolucję w środkach komunikacj i. Przemiany te noszą nazwę rewolucji informacyjnej dla podkreślenia, z jednej strony, wielkiego ich tempa , a z drugiej - dla podkreślenia faktu, że coraz większą rolę w rozwoju społeczno-gospodarczym krajów odgrywa informacja. Z powyżej wymienionych składników tworzy się nazwy używane (wymiennie) dla opisa-.

(2) I. Dorota Kwieci/iska. nych zjawisk: rewolucja informatyczna, wiek informacji, społeczeństwo globalnej informacji, czy wreszcie społeczeństwo informacyjne (SI). Od 1994 T., kiedy opublikowany został tzw. raport Bangemanna (zatytuło wany "Europa i globalne społeczeństwo informacyjne"), pojęcie społeczeństwa informacyjnego zaczęło się upowszechniać w coraz szerszych kręgach. Sformułowanie znane dotychczas raczej tylko naukowcom weszło do powszechnego użycia odgrywając ważną rolę w wystąpieniach polityków i przedstawicieli krajów Unii Europejskiej. To raport Bangemanna i następujące po nim publikacje (wymienione poniżej) sprawiły, że termin ten zaczął być powszechnie kojarzony z polityką strukturalną państwa, a zatem z zagadnieniami społecznymi, problemami zatrudnienia, usługami publicznymi (w tym ochroną zdrowia i edukacją), usprawnieniem działania administracji publicznej. W konsekwencji okazało się, że problem społeczeństwa informacyjnego jest problemem polityków i rządów, a nie,jak dotąd, socjologów czy informatyków. Co więcej, używanie tego terminu stało się powszechne w europejskim podejściu do zagadnień zwią zanych z rewołucją informacyjną - w odróżnieniu od łansowanej przez USA "infrastruktury informacyjnej". Termin "społeczeństwo informacyjne" informuje, że w Europie zmiany spowodowane przez postęp techniczny, a zwłaszcza przez rozwój technik informatycznych i komunikacyjnych, kojarzone są ze zmianami organizacyjnymi, a przede wszystkim społecznymi. Reagując na możliwości oraz problemy stwarzane przez społeczeństwo informacyjne, większość krajów świata opracowuje programy mające na celu dostosowanie do tych zmian. Programy o zasięgu krajowym powstały w USA i Japonii , premierzy siedmiu najbardziej uprzemysłowionych państw (G7) dyskutowali na temat społeozeństwa informacyjnego na specjalnym szczycie w Brukseli w 1995 r. i zdecydowali się na wdrożenie eksperymentalnych projektów mię dzynarodowych. Także Unia Europejska odnosi się z wielką uwagą do problemów związanych ze społeczeństwem informacyjnym. Następujące dokumenty i przedsięwzięcia stanowią podstawę działań Unii w tej dziedzinie: - White Paper: "Growth, Competitiveness, Employment - The Challenges and Ways Forward lnto the 21st Centmy" (1993), - "Europe and the Global lnformation Society" - raport Bangemanna (1994), - spotkanie Rady na Korfu (1994), - Action plan: "Europe's Way to the Information Society" (1994), - zatwierdzenie 10 projektów pilotażowych (1994), - spotkanie Rady w Essen (1994), - utworzenie Information Society Program Office - ISPO (1994), - 4 Program Ramowy (4th Framework Programme) - zapewnia finansowanie badal\ i wdrożeń w dziedzinach związanych z teleinformatyką - ICT (1994-1997). Kraje Europy Środkowej i Wschodniej (dalej nazywane dla uproszczenia krajami Europy Wschodniej lub w skrócie CEE) znajdują się w obecnie na bar-.

(3) Współpraca państw. I. Europy Zachodniej i Wschodniej .... dzo ważnym etapie. Większość z nich po osiągnięciu demokracji, rządów prawa i gospodarki rynkowej uzyskała możliwość starania się o przystąpienie do Unii Europejskiej (UE). Nie wszystkie z krajów kandydujących (applicant countries) zostały uznane za odpowiednio przygotowane do akcesji i w marcu 1998 r. rozpoczęły się negocjacje z pięcioma z nich (Czechy, Estonia, Polska, Słowenia i Węgry). Dla tych krajów najbliższe lata będą stanowić okres wzmożonych działań, mających na celu spełnienie warunków omówionych w acquis communautaire. Jednocześnie kraje Unii Europejskiej wdrażają wiele inicjatyw wyznaczonych przez wspólną wizję społeczeństwa informacyjnego. "Jednym z głów nych aspektów ewolucji krajów uprzemysłowionych, z krajami Europy Wschodniej włącznie, w ostatnich latach, jest ciągła ewolucja w kierunku sp 0łeczetlstwa informacyjnego. Unia Europejska ogłosiła, że przygotowania do społeczeństwa informacyjnego są jednym z politycznych priorytetów, a stąd wynika, ze stanowią one także niezbywalną część przedakcesyjnej strategii dla każdego z krajów kandydujących"'. Fakt, że zagadnienie społeczeństwa informacyjnego zostało umieszczone w ramach strategii przedakcesyjnej stawia nowe wyzwania przed krajami Europy Wschodniej i wyznacza nowe cele i zadania. Równocześnie kraje CEE mogą oczekiwać od Unii znacznej pomocy w tej dziedzinie. Pewne działania już się rozpoczęły i ukonstytuowały się ramy współpracy. Realizacja pierwszych inicjatyw zaczyna już przynosić efekty. Jest to więc dobry moment na próbę opisu wspólnych działań reprezentują cych współpracę międzynarodową w dziedzinie upowszechniania społeczeń stwa informacyjnego w krajach Europy Wschodniej. Poniżej omówiono zakres i obszary wspólnych inicjatyw. W celu uporządkowania analizy oraz ułatwie uia oceny wad i zalet, a także szans i zagrożeń tej współpracy przeprowadzono analizę głównych etapów dążenia krajów Europy Wschodniej do społeczeń stwa informacyjnego.. 2.. Przesłanki. do powstania. społeczeństwa. Informacyjnego. W lipcu 1997 r. Komisja Europejska przedstawiła dokument "Agenda 2000", zawierający m.in. opinie dotyczące kandydatur poszczególnych krajów Europy Wschodniej do członkostwa w Unii Europejskiej. Publikacja ta zawiera wszechstronne stanowisko Komisji, zgodne z ustaleniami podjętymi na spotkaniu Rady Europejskiej w Madrycie w grudniu 1995 r. W dokumencie tym Komisja określa perspektywy rozwoju Unii i jej politykę na przełomie stuleci, ocenia wpływ rozszerzenia Unii oraz przyszłe jej finansowanie po 2000 l'.. I. Z materiałów Pierwszego Fotum EUMCEEC Information Society,.

(4) Dorota Kwieci/iska Do sformułowania opinii w sprawie członkostwa krajów stowarzyszonych z Europy Wschodniej Komisja Europejska zastosowała kryteria zaproponowane na spotkaniu w Kopenhadze w czerwcu 1993 r.: - kraj kandydujący powinien osiągnąć stabilność instytucji gwarantującą demokrację, rządy prawa, przestrzeganie praw człowieka oraz poszanowanie i ochronę mniejszości, - kraj ten musi mieć funkcjonującą gospodarkę rynkową oraz zdołność do działania w warunkach sil rynkowych i konkurencji w UE, - kraj ten musi mieć zdolność sprostania wymogom członkostwa, w tym przekonanie co do celów unii politycznej , gospodarczej i walutowej. Na podstawie kompłeksowej oceny każdego kraju kandydującego w odniesieniu do wspomnianych wyżej kryteriów, Komisja zarekomendowała 5 spośród tych krajów jako godnych rozpoczęcia negocjacji: Czechy, Estonię, Polskę, Sło wenię i Węgry. Uznano, że te kraje mogą sprostać wymogom członkostwa IV średnim okresie, jeśli działania przygotowawcze zostaną utrzymane oraz będą nadal silnie popierane. Komisja zaleciła każdemu krajowi wdrażanie strategii przedakcesyjnej, która ma przyspieszyć proces spełnienia warunków acquis. Komisja ustaliła też tzw . accession partnerships z każdym z krajów kandydują cych, zawierające sprecyzowany plan pracy i harmonogram działmi oraz okreśłąjące kompleksowo różnorodne fOlmy pomocy ze strony Unii. Dodatkowo działania te umożliwiają kandydatom lepsze zapoznanie się z polityką i procedurami UE oraz uczestnictwo w jej programach . Wspólnymi dła wszystkich krajów kandydujących priorytetami współpracy jest wzmacnianie administracji i instytucji oraz zwiększanie zakresu inwestycji w biznesie i infrastrukturze. Każdy z dokumentów "Agendy 2000" w części dotyczącej zdolności danego kraju do sprostania wymogom członkostwa analizuje m.in. zagadnienie spoleczeństwa informacyjnego oraz pokrewne mu zagadnienia: telekomunikacji, edukacji oraz B + R. W tabelach l i 2 zaprezentowano dane dotyczące dwóch pierwszych dziedzin, przy podobnym doborze wskaźników, jak dokonano to w opiniach, ałe porównywalne (pochodzące z jednego źródła) i dla szerszego kontekstu zestawione z takimi samymi danymi dla bardziej rozwiniętych krajów (głównie Europy Zachodniej) oraz mniej zaawansowanych krajów (Europy Wschodniej, w tym krajów nie stowarzyszonych). Z przedstawionych w tabeli I danych wynika , że jeśli chodzi o infrastrukturę techniczną niezbędną do upowszechniania się społeczeństwa informacyjnego, kraje Europy Zachodniej (aczkolwiek w większości slabiej wyposażone od USA i Japonii) znajdują się w dużo lepszej sytuacji niż pmistwa Europy Wschodniej. Zważywszy na te i inne dane techniczne oraz dodatkowe analizy jakościowe (oparte m.in. na informacjach dotyczących edukacji oraz B +R), w "Agendzie 2000" dokonuje się oceny zdolności krajów kandydujących do dolączenia do europejskiego społeczeństwa informacyjnego. Podsumowanie tej oceny dla wybranych krajów kandydujących znajduje się w tabeli 2. Jak wynika z tabeli 2, w opinii Komisji Europejskiej kraje Europy Wschodniej, a nawet kraje negocjujące członkostwo w Unii, różnią się pod względem zaawansowania rozwoju spo-.

(5) I. W,pólpraca pa/lstw Europy Zachodniej i Wschodniej .... Tabela 1. Niektóre wskaźniki dotyczące infrastruktury technicznej dla społeczeństwa informacyjnego w wybranych państwach w 1996 r. Liczba komputerów. Kraj. Liczba linii telefonicznych podlączonych na 100 miesz· do Internetu kańc6w lin 10 tys. mieszkańców. Wybrane PU11stwa Unii Europejskiej i wysoko Finlandia Francja Grecja. Hiszpania Irlandia Japonia Niemcy Portugalia Szwecja. USA Wielka Brytania Wiochy. 54,90 56,36 50 ,87 39,25 39,48 48,92 53,84 37,49 68,21 63,99 52,76 44,0 1. .. Wzrost liczby Wzrost komputerów liczby linii komputerów podlączonych telefonicznych osobistych do Internetu w latach na 100 miesz· w latach 1995-1996 kal\ców 1995-1996 (w tys.) (w tys.). Liczba. rozwinięte. 613,08 40,58 15,98 28,83 76,38 58,40 84,46 23,64 268,95 379,39 123,72 25,76. 19,52 15,07 3,53 9,42 17 ,Q4 12,80 23,32 6,74 21,49 36,24 19,26 9,23. 3,0 500,0 166,0 317,4 80,0 420,0 3700,0 138,2 19,0 5943,8 1266,3 414,0. 0,22 3,92 39,60 54,29 4,67 23,31 13,68 3,93 3,46 14,77 69,35 1,29 29,22. b.d. 29,52 6,79 0,67 0,65 0,79 3,62 2,37 0,53 18,61 4,78 0,56 4,41. 21,7 84,5 373,1 27,1 51,7 34,7 803,9 895,6 193,3 128,0 48,8 930,0 504,4. 98,4 85,7 9,0 6 1,8 13,5 465,1 217,5 11,7 93 ,0 4057,9 279,6. 72,S. Pcu)stwa Europy Wschodniej Albania Bułga ria. Czechy Estonia Litwa Łotwa. Polska Rosjn Rumunia Słowacja Słowenia. Ukraina Węgry. Źródło:. 1,74 31,26 27,31 29,85 26,78 29,81 16,91 17 ,54 13,98 23 ,19 33,33 18,09 26,06. b.d. 2,3 19,0 4,4 1,3 4,5 29,8 36,2 6,1 4,9 8,2 4,2 14,0. Internat ional Telccommunication Union 1997.. leczel\stwa informacyjnego. Specyficzne problemy i bariery rozwoju są podobne dla tych krajów i pozostają w obrębie tych samych dziedzin. W .. Agendzie 2000" stwierdza się, że poszerzenie UE zwiększy powszechne zainteresowanie technikami teleinformatycznymi, co będzie mialo wplyw na ksztaltowanie określonej polityki. Jednocześnie sugerowane są i rekomendowane krajom Europy Wschodniej dzialania aktywizuj ące, mające im zapewnić pełną integrację ze społeczeństwem informacyjnym, takie jak: wspieranie rozwoju zaawansowanej infrastruktury, promocja inwestycji prywatnych (poprzez usuwanie przeszkód natury regulacyjnej), pomoc w informatyzacji przemysiu , handlu , administracji, eduka-.

(6) I. Dorota. Kwiecińska. cji, organizacja akcji promocyjnych (awareness actions). Wynikające z tych zaleceń szczegółowe działania, mające pomóc krajom Europy Wschodniej w dąże niu do społeczeństwa informacyjnego, przyjęły formę zorganizowaną, szczególnie w ramach tzw. ministerialnych forów EU-CEEC. Tabela 2.. Społeczeństwo. Kraj Czechy. informacyjne - ocena krajów miara do SI. Względna. dąŻCll. kandydujących. przez Komisję. Wnioski. Dzięki liberalizacji telekomunikacji i systemowi edukacji powinny dołączyć do SI wcześniej niż przeciętny kraj Europy Wschodniej i nie póżniej niż niejeden kraj UE Przewyższa obecne osią~ Dzięki liberalizacji telekomunikacji i systemowi gnięcia 5 krajów UE edukacji powinna dołączyć do SI wcześniej niż przeciętny kraj Europy Wschodniej Nicdostatecznie rozwinięta sieć telefoniczna Musi jeszcze poczekać może zadziałać hamująco na rozwój SI kilka lat Jeszcze nie osiągnęła Infrastruktura telekomunikacyjna, której stan jest obecnie porównywalny ze średnim pozio~ średniego poziomu kra~ jów Europy Centralnej mem UE sprzed 10 lat, może zahamować roZ wój SI Osiągnęła obecnie średni Dzięki zaawansowaniu liberalizacji infrastruktllly i systemowi edukacji powinna dołączyć do poziom UE SI wcześniej niż przeciętny kraj Europy Wschodniej Przewyższają średni stan Dzięki liberalizacji telekomunikacji i systemowi dl. UE sprzed 2 lat edukacji powinny dołączyć do SI wcześniej niż przeciętny kraj Europy Wschodniej. Przewyższają średni. stan. dla UE sprzed 2 lat. Estonia Litwa Polska. w. Słowenia. Węgry. Źródło: opracowanie własne na podstawie "Agendy 2000".. Na zaproszenie komisarza Martina Bangemanna w 1995 r. w Brukseli spotkanie ministrów i przedstawicieli przemysłu z krajów Europy Wschodniej z delegatami reprezentującymi przemysł UE i organizacje badawcze. Konferencja, nazwana później Pielwszym Forum ds. Społeczet\stwa Informacyjnego (The First Forum on the Information Society), poświęcona była problemom związanym z konsekwencjami, jakie powoduje to zjawisko w krajach negocjujących lub posiadających już umowy akcesyjne (Association Agreements) z Unią Europejską. Zastanawiano się jak zapewnić krajom CEE możliwość pełnego uczestniczenia i czerpania korzyści z nowej rewolucji przemysłowej stymulowanej przez rozwój ICT. Forum potwierdziło, że podstawowymi problemami stojącymi przed krajami Europy Wschodniej na początku okresu ich przechodzenia do społeczeństwa informacyjnego są zagadnienia standaryzacji, możliwości współpracy systemów, kompatybilności oraz wzajemnego łączenia się i przekazywania danych. odbyło się.

(7) Współpraca państw. Europy Zachodniej i Wschodniej .... I. Są to także. kwestie dotyczące głównie infrastruktury technicznej. Omawiane były problemy regulacji związane z tworzeniem infrastruktury (liberalizacja i harmonizacja), towarzyszące im kwestie finansowania infrastruktury, problemów instytucjonalnych oraz współpracy w zakresie badań i rozwoju. Prace nad poszczególnymi dziedzinami prowadzone były podczas paneli tematycznych grupujących ekspertów zarówno z Unii Europejskiej ,jak i Europy Wschodniej. Ustalono, że opracują oni szczegółowe raporty. Dokumenty te, wraz z obowiązkowymi rekomendacjami, zostały przedstawione na kolejnym forum, które od tej pory miało się odbywać co roku, jako sprawdzona forma pracy i współ pracy międzynarodowej.. 3. Potrzeba strategII w okresie przechodzenia do społeczeństwa InformacYlnego Na Drugim Forum ds. Społeczeństwa Informacyjnego, które odbyło się w Pradze w 19961'., podkreślano fakt, że przechodzenie do społeczeństwa informacyjnego jest ważną częścią rozwoju społeczno-ekonomicznego krajów Europy Srodkowej i Wschodniej, a także koniecznym składnikiem ich strategii przedakcesyjnej . Podniesiono również sprawę kształtowania polityki w odniesieniu do społeczeństwa informacyjnego. Kraje Europy Wschodniej nie mają ministerstw do tego powołanych, powinny więc zadbać o specjalne uregulowania administracyjne o zasięgu krajowym i europejskim. Na Forum przedstawiono rządom krajów Europy Wschodniej potrzebę wypracowania krajowych strategii i planów działań w zakresie rozwoju społe czeństwa informacyjnego i wyznaczenia oficjalnych krajowych koordynatorów ds. rozwoju społeczeństwa informacyjnego, którzy byliby też koordynatorami współpracy międzynarodowej. Dyskutowano m.in. o roli statystyki w formułowaniu strategii dla społeczel\stwa informacyjnego oraz kształtowaniu współ pracy międzynarodowej. Powstał nowy panel do celów oceny koordynacji polityki krajów Unii i Europy Wschodniej. "W byłych krajach komunistycznych wielkim wyzwaniem dla demokratycznie wybranych rządów jest wypracowanie efektywnych relacji z nowymi, bardziej pluralistycznymi silami ekonomicznymi, które charakteryzują gospodarkę rynkową"2. Wiele krajów Europy Wschodniej posiada strategie rozwoju społeczel\stwa informacyjnego. W wypadku Słowenii podjęto świadomy wybór na rzecz nietworzenia całościowej strategii, przy równoczesnym promowanitl zagadnień społeczeństwa informacyjnego we wszystkich politykach sektorowych. Jednak nadal są kraje (w tym Polska), które mimo zalecel\ europejskich (których są świadome z racji uczestnictwa w inicjatywach międzyna rodowych) nie widzą konieczności lub nie są w stanie wypracować własnej strategii krajowej. Przykłady strategii krajów Europy Wschodniej (np. Węgier, 2. Z materiałów Forum EU-CEEC Information Socicty..

(8) I. Dorota. Kwiecińska. Litwy, Estonii) pokazują pełne zróżnicowanie dokumentów mimo tej samej tematyki, której dotyczą i podobnych tendencji i za łecell , które zdają się śle dzić. Podobny jest też czas powstania dokumentów (1995-1997), który zbiega się z okresem funkcjonowania forów i innych form współpracy międ zynaro dowej w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego. Najnowszym z analizowanych dokumentów jest strategia estońska i widać w niej odbicie wielu zaleceń sformułowanych podczas forów i obrad prowadzonych w ramach paneli. We wszystkich dokumentach otwarcie przyznaje się , że powstały pod wpły wem podobnych dokumentów, pochodzących z krajów zachodnich. We wszystkich strategiach znaczenie integracji europejskiej i przyszłego rozszerzenia Unii uznaje się za ważny składnik strategii. Cytuje się też w strategiach przykłady poszczególnych krajów zachodnich grupy 07 i Unii Europejskiej jako źródło inspiracji w zakresie planowania własnej polityki i działań. Różn i są autorzy wymienionych dokumentów. Strategia litewska jest dokumentem rządowym, pozostałe zostały przygotowane przez wiele osób będących reprezentantami różnych grup użytkowników. Węgierski komitet został specjalnie powołany do stworzenia strategii. Estońską strategię opracowała rada o ustalonej już pozycji. W kontekście tak dobranych grup autorów poszczegól nych strategii, litewski dokument jest w pełni zharmonizowany z innymi strategiami rządowymi i polityką strukturałną rządu. Równocześnie wszystkie dokumenty zostały zaakceptowane przez parlament (rząd), co dowodzi wielkiego zainteresowania wladz sprawami dotyczącymi społeczeństwa informacyjnego i odnośnymi strategiami. Ważnym składniki em wdrażania strategii jest promocja i powszechna akceptacja proponowanych tendencji i działań, co na Węgrzech i w Estonii zostało zapewnione, a dokumenty szeroko rozpowszechnione. Wszystkie dokumenty w różnym stopniu uznają za podstawowe obszary d ziałań i uwzględniają w strategii: infrastrukturę, edukację, naukę, B +R, administrację publiczną, aspekty prawne, społeczne i kulturowe oraz zastanawiają się nad rolą pm\stwa w rozwoju społeczeństwa informacyjnego . Tabela 3. Ocena polityki wladz w odniesieniu do teleinformatycznych w przedsiębiorstwach Kraj. Wladz. miejski. Ookalne). wdrażania. Władze. regionalne. Litwn Polska. 3,1. 4,2 3,2. Węgry. 2,3. 2,3. średnia. 4,3. technik Władze. centralne. 4,1 3,7 2,3. ocena: I - prz.cszkadza, 5 - bardzo sprzyjająca. Źródło: biformatioll Society and Industrial DevelopmeJlt in Celltl'al and Eastem Europe. Com-. parative Report. rękopis.. Strategia litewska zdecydowanie najwięcej uwagi poświęca infrastrukturze i wszystkie zaplanowane działania podporządkowane są temu aspektowi. Jeśli.

(9) W,'pólprQca pm;stw Europy Znchodl1iej i Wschodniej",. I. planuje się rozwijanie aplikacji, to na potrzeby administracji rządowej i dla wspierania działań paJlstwa, Dokument węgierski, bardziej kompleksowy, nie zawiera żadnego planu działań , który zweryfikowałby i uporządkował wiele spośród ambitnych zamierzeń omówionych w strategii. Strategia Estonii zdaje się najlepszym przykładem strategii krajowej. Jest zwięzła, ale nie pomija żad nych istotnych wątków, towarzyszy jej precyzyjny plan działań, Za ilustrację i przykład do niniejszych rozważań może posłużyć tabela 3, zawierająca wyniki badań przeprowadzonych w przedsiębiorstwach węgierskich, litewskich i polskich w 1997 r. Na pytanie o to, jak postrzegają politykę władz w dziedzinie upowszechniania technik teleinformatycznych w przemyśle menedżerowie przedsiębiorstw, średnie wskazania oscylują wokół oceny obojętnej,. 4. Wspólne działania I akcie pllotaiowe na rzecz wprowadzania społeczeństwa In'ormacYlnego Powyżej stwierdzono, że strategie krajowe dotyczące społeczeństwa informacyjnego powinny być uzupełnione przez określone plany działań, Analiza istniejących strategii krajowych (państw CEE) prowadzi do wniosku, że w większości ocenianych dokumentów brakuje tego typu elementów, chociaż stwierdza się ich konieczność, W działaniach koordynacyjnych i wspierających dążenie państw Europy Wschodniej do społeczeństwa informacyjnego Unia Europej ska wyszła naprzeciw tej potrzebie, Drugie Forum EU-CEEC ds, Społeczeństwa Informacyjnego przyjęło dokument pn, "Towards the Information Society in the Central and Eastern European Countries: Thirty Ideas for European Initiatives - Action Plan" ("W kierunku społeczeństwa informacyjnego w krajach Europy Środkowej i Wschodniej: 30 pomyslów na inicjatywy europejskie - plan działań"), Komisja i kraje Europy Wschodniej zgodziły się, aby kontynuować współpracę i dostosować ją do konkretnych działań o wymiarze europejskim, opierając się na "Action Plan" , Ustanowiono też nowy panelgrupę uczestników Forum, których zadaniem mialo być monitorowanie i ocena wdrażania planu działań. W dokumencie "The Action Płan" wymieniono i zaproponowano 30 inicjatyw, mających pełnić w krajach je wdrażających rolę akcji pilotażowych, zgrupowanych w trzech podstawowych dziedzinach działmi, Pełną listę przedstawiono w tabeli 4, Z 30 propozycji wdrożono ogółem 26, Jeden projekt (Magnet) nie zastal wprowadzony ze względu na zmiany w zespole zarządzającym, Zjednego projektu (VILEC) zrezygnowano, żeby nie powielać działaJI podobnych cia już istniejącego projektu PHARE. Większość inicjatyw było kontynuowanych w wyniku realizacji programów finansowanych z odpowiednich do tematyki projektów Unii (ACTS, Esprit, Telematics), W tabeli 4 przedstawiono również procentowy udział krajów Europy Wschodniej (uczestników forów).

(10) I. Dorota. Kwiecińska. Tabela 4 . Udział krajów Europy Wschodniej w ,,30 Ideas - Action Plan" Promocja (Awareness). Procent. I. 2. Monilorowanie akcji pilolażowych w romach wspólpracy UE i CEE (EU·CEEC Secretaliat) - MISAC Globalny projekt inwentarzowy inicjatyw (Global Inventory Project) - GlP DOSlęp do danych i wiedzy eksperckiej w Europie (Access to Data and Expertise in Europe) - ADE Tyd zień promocji SI w krajach CEE wIntach 1996 i 1997 (Awareness Week in the CEE Countries 1996/1997) - AWCEE Dni informacji o unijnych programach współpracy naukowo.badawczej (Infodays on EU R&D Progrnmmes) - /DEVR&D Seminaria promocyjne nt. języka i SI (Awareness Seminars on Lnnguage and the lnrormation Society) - ASUS Sieć ośrodków informacyjnych o innowacjach i wdrożeniach (Fellow Mcmbers of the Community lnnovation Relay Centres) - FEMIRC. 100 40 60 50 100 60 100. Gospodarka (Economy) Europejska inicjatywa strategiczna w dziedzinie handlu elektronicznego (European Strategie Initiative in Electronic Commerce) - ESIEC C zęść programu MARIS (inicjatywy gmpy G7 poświ ęconej zagadnieniom morskim) zawężona do obszoru Morza Bałtyckiego (MARIS Activity in the BaJtlc Sea) - MARlE S ieć europejskich izb handlowych (Europe.n Chambers of Commerce Network) ECCN Sieć grup zadaniowych działających w dziedzinie multimediów (Multimedia Action Group Network) - Magnet Badania przeszkód inwestowania w telekomunikację (lnvestigation into Obstacles to Investment in Telecommunications) -IOJT Wi eloję zyczne wsparcie dla SI (Multilangual SUppOlt for the IS) - MSIS Europejskie nagrody w dziedzinie technik informacyjn ych (ITEA Award) Teleinformatyczne zastosowania w dziedzinie transportu towarowego (Telematics Applications for Freight Operations) - TAFO Zastosowania teleinformatyki do ochrony środowiska (Tclematic Applications for the Environment) - TAE Dzialania publiczne (Public Interest) Europejska sieć władz lokalnych (European Locnl Authorities Network) - ELAN Projekt pilotażowy w dziedzinie statystyki w krajach CEE (Euromethod Pilot Project in the CEE Countrles) - EUROMETHOD Europejskie systemy informncji geograficznej (Europcan Gcographicallnformation System) - EGIS Tra nseuropejskie sieci badawcze (Trans European Rcscarch Netwol'ks) - TEN-34 Intemet dla szkól w Europie (Web for SctlOols in Europe) - WFSE Wideonauczanie nn europejskich uniwersytetach (Videolecturing in Europcun Universilies) - VILEC. 30 40 80. 60 100 100 60 50 80 50 40 30 50. -.

(11) I. Wsp6lpraca państw Europy Zachodniej i Wschodniej ... cd. tabeli 4 I. 2. Europejskie komputerowe "prawo jazdy" (European Computcr Driving License) ECDL Ustug i telemedyczne świadczone w miejscu zapotrzebowrmin (Telemedicine Services Delivered lo the Point of Need) - TEMEP Europejska kalta zdrowia (European HeaUh Card) - EHC Powszechna edukacja i szkolenie (Crosscultural Educntion and Training) TEL*LINGUA Teleinformatyka na potrzeby szkolenia nauczycieli (Telematics for Teachers Training) -ITr Krajowe instylucje regulacyjne (National Regulatory Authorilies) - NRA Regulncje i procedury licencyjne (Licensing Regulation and Procedures) - LRP Biblioteki w SI - know-how, promocja, szkolenia (Librnries in thc IS Know How Awareness, Training) - LISKAT. 20 50 20. -. I. 100. Akronomy zapisane kursywą nie 8:1 oficjalnymi skrótami nazw programów - w przeciwieństwi e do pozostalych - zostaly zaproponowane przez autora z technicznych względów w celu ulatwie-. nia dalszej prezentacji. Źródło: opracowanie własne na podstawie ,,30 Ideas - Action Plan".. Tabela 5. Zaangażowanie wybranych krajów Europy Wschodniej w realizację projektów zawartych w "Action Plan" wedlug dziedzin zastosowań (w %) Kraj Bułgaria. Czechy Estonin Litwa Łotwa. Polska Rumunia Slowacja Slowenia Węgry. Promocja. Gospodarka. 71 86 57 57 57 86 86 57 57 100. 75 50 63 50 63 88 63 75 63 75. Projekty publiczne Wszystkie projekty 67 56. 58 67 58. 22. 42. 44 67 56. 54 79 67 54 54 79. 33. 33. 44 67. Liczba wszystkich oferowanych projektów w danej grupie = 100%. Źródło: opracowanie własne.. w danej inicjatywie. Wskazania mieszczą się w zakresie 20-100%. Średni udział wynosi 58%, co dowodzi ponadprzeciętnego zainteresowania wdraża niem inicjatyw zaproponowanych w "Action Plan". Spośród 24 inicjatyw 6 zostało zaakceptowanych przez wszystkie kraje, a 2 zostały wybrane tylko przez 2 kraje. Wyniki te dowodzą dużego zapotrzebowania krajów Europy Wschodniej na sprawdzone ielee i inicjatywy ze strony państw zachodnich..

(12) .... ~. <l. "~ <b.. Rys. l.. Udział. wybranych krajów Europy Wschodniej w ,,30 Ideas - Action Plan". źródło: opracowanie własne na podstawie raportu panelu ds. implementacji ,. ". ~.

(13) Współpraca. pa/lstw Europy Zachodniej i Wschodniej .... I. Wszystkie kraje PHARE, do których adresowano "Action Plan", uczestniczyły przynajmniej w jednym projekcie. Pozostałe kraje Europy Środkowej. i Wschodniej (nie zamieszczone na rys. I) uczestniczyły w mniej niż 5 projektach. Najwięcej projektów wdrożyły Polska i Węgry oraz Czechy. Litwa uczestniczyła w najmniejszej liczbie projektów. Tabela 5 zawiera bardziej szczegółową analizę zaangażowania poszczególnych krajów we wdrażanie projektów pilotażowych proponowanych przez "Action Plan". Dane zawarte w tabeli 5 potwierdzają największy udział polskich i węgierskich projektów (79%) i naj słabsze zaangażowanie Litwy (poniżej 50%). To ostatnie może dziwić w świetle, znanego z poprzednich fragmentów tego artykułu oraz badań empirycznych 3 , braku krajowego planu działań oraz braku krajowych akcji pilotażowych. Programy dotyczące promocji i gospodarki zyskały ponad 50% popularności, co wskazuje na potrzebę takich działań w Europie Wschodniej, a równocześnie na słaby krajowy potencjał w tym zakresie. Połowa badanych krajów wybrała z oferty strukturalnie najwięcej propozycji działań w dziedzinie promocji (100% w przypadku Węgier), a druga połowa za priorytetowe uznała inicjatywy w dziedzinie gospodarki. Jedną z przyczyn takiej gradacji może być zaufanie do lepszych, sprawdzonych zachodnich wzorców. Najmniejszym zainteresowaniem cieszyły się inicjatywy (idee) z dziedziny działań publicznych. Może to być wynikiem istniejących krajowych akcji w tym zakresie, niskiej akceptacji oferty lub, co najbardziej prawdopodobne, najniż szego priorytetu nadawanego wdrożeniom w tych dziedzinach przez administracje (rządy) krajów Europy Wschodniej. Próba odpowiedzi na te pytania wskazuje na istnienie następującego problemu: czy niewielkie zaangażowanie w europejskie inicjatywy związane z rozwojem społeczeństwa informacyjnego (lub uczestnictwo w grupach tematycznych) można tłumaczyć niewielkim zapotrzebowaniem, spowodowanym z kolei wystarczającą liczbą działatl krajowych. Odpowiedź może zawierać inicjatywa Global Inventory Project (GIP). Global Inventory Projectjest inicjatywą krajów grupy G7 (obecnie koordynowaną również przez Unię Europejską i Japonię), zapoczątkowaną w 1995 l'. i mającą na celu: - dostarczanie informacji do celów promocji społeczeIlstwa informacyjnego, - ustanowienie sieci wymiany informacji o narodowych i międzynarodowych inicjatywach związanych ze społeczeIlstwem informacyjnym, - promocję społeczeństwa informacyjnego i pogłębianie zrozumienia jego wpływu na gospodarkę, przemysł i na społeczeństwo, - stymulowanie mechanizmów międzynarodowej kooperacji i wielonarodowych projektów oraz inwestycji. Realnym efektem tej inicjatywy jest multimedialuy katalog projektów zwią zanych z promocją społeczeństwa informacyjnego. Dla potrzeb niniejszego opracowania użyto bazy danych GIP do wyszukania narodowych projektów J Na podstawie projektu badawczego Illformation Society and Industrial Development in Cen· tral and Eastern Europc (lNFOSOCEE) finansowanego w ramach programu INCO-Coperniclls..

(14) I. Dorota. Kwiecińska. związanych z wdrażaniem społeczer\stwa informacyjnego w krajach Europy Wschodniej. Wybrane wyniki analizy przedstawiono w tabelach 6 i 7. Dane w tabeli 6 wskazują, że tylko 6 z 10 krajów CEE uczestniczy w projekcie GIP dostarczając informacje na temat krajowych inicjatyw. W przypadku Słowenii jeden projekt znajduje się w bazie, ale jest to projekt zainicjowany i koordynowany przez międzynarodową grupę pochodzącą z krajów Europy Zachodniej, nie można go więc nazwać inicjatywą krajową. Zasadniczo udział w GIP mierzony liczbą zgłoszonych do bazy projektów jest bardzo niewielki ze strony krajów Europy Wschodniej, co może ulec zmianie po aktywnym przystąpieniu danego kraju do GIP (polegającym na założeniu serwera krajowego). Wśród krajów uczestniczących w GIP najaktywniejsze są Węgry i Bułgaria. Czechy i Polska nie odbiegają bardzo od nich liczbą inicjatyw krajowych. Należy zauważyć, że są to te same kraje, które najaktywniej uczestniczyły we wdraża niu europejskiego "Action Plan". Jak więc widać, "Action Plan" nie uzupełnia (co było celem tej inicjatywy), ale w większości przypadków zastępuje inicjatywy krajowe. Brak inicjatyw krajowych (co wynika z analizy bazy danych GIP) dowodzi także niewiełkiej wiedzy rządów i decydentów z krajów Europy Wschodniej o projekcie i jego znaczeniu.. Tabela 6. Zestawienie projektów GlP według przynależności ich koordynatorów Kraj Bulgaria Czechy Estonia Litwa. Projekty ogólem 14 10. Łotwa. 2 O O. Polska. 9. Rumunia. 3. Słowacja. O O. Słowenia. Węgry. Razem Procent Żródło:. akademickie komercjalne. 17 55 100. rządowe. lokalne. 7. 3. I. I. 4. 2 I. 3. O O. I. -. 2 2. -. I. O -. O. -. -. I. -3. O. O. 2 I O. 2 l. -. -3. -. 7 13. 15. -. -. 22. 2 9. 4 9. 40. 16. 16. 6. ngo. 2 8. opracowanie włnsne.. Tabele 6 i 7 dostarczają też wskazówek na temat krajowych tendencji w dziedzinie rozwoju spoleczeństwa informacyjnego. Najwięcej inicjatyw jest wdrażanych i koordynowanych przez koła akademickie, a bardzo niewiele przez administracje różnego szczebla. Niewielka liczba projektów zarejestrowanych w bazie, kierowanych przez grupy komercyjne, dowodzi ich niewielkiego zainteresowania GIP, gdyż wiadomo, że projekty takie istnieją . Jednakże dane dla projektów administracyjno-rządowych powinny być dokładne, gdyż to głównie te koła odpowiadają za dostarczanie i weryfikację informacji do GIP..

(15) Współpraca. I. palisllV Europy Zachodniej i Wschodniej.... Tabela 7. Podsumowanie projektów GIP pod względem dziedzin ich zastosowania Rząd,. Kraj Bułgaria. Ogólem. Edukacja administracjn i kształcenie publiczna. Badania i rozwój. Litwa. 14 10 2 O. Łotwa. O. Polska Rumunia. 9 3. 2 1. 1 O. I O. Słowacja. O O. -. -. -. Czechy Estonia. Slowenia Węgry. Razem Procent. 2 5 1. O 1 I. 2 1 O. -. -. -. -. -. 17 55. 16. 100. 29. 5. I 4 7. -. Kultura Infrastruktur i zagadnienia i usługi społeczne. 7 2 O. -. 3 2. -. 6. 8 22. 11. 40. 2. 3 I O. -. 2 O. -. -1 7 13. Żródło: opracowanie własne.. Struktura istniejących krajowych projektów zarejestrowanych w GIP wskazuje, że we wszystkich badanych krajach Europy Wschodniej są to inicjatywy dotyczące infrastruktury i uslug. Projektów mających na celu ułatwienie funkcjonowania administracji publicznej jest relatywnie dużo. Takie są więc główne dziedziny zainteresowań osób odpowiedzialnych za wdrożenia krajowych projektów związanych z upowszechnianiem społeczeństwa informacyjnego w krajach Europy Wschodniej. Biorąc pod uw agę bieżące potrzeby,jest to uzasadnione, dziwi tylko niewielka liczba inicjatyw dotyczących edukacji.. 5. Uwagi. końcowe. I wnioski. W czasie dyskusji panelowej, która odbyła się w ramach Forum ds. Społe czeństwa Informacyjnego do celów oceny wdrażania europejskich inicjatyw pilotażowych opracowano wnioski i rekomendacje dla krajów Europy Wschodniej. Uznano, że kraje te znacząco różnią się zainteresowaniami oraz możliwościami wdrażania akcji pilotażowych, a także międzynm'odowej współpracy badawczej. Kraje kandydujące do Unii mają duży potencjal badawczy i wystarczające doświadczenie, aby radzić sobie z konkurencją państw Unii . Druga grupa krajów Europy Wschodniej potrzebuje jeszcze doświadczenia. Można jednak stwierdzić, że większość przeszkód i problemów jest wspólna dla wszystkich krajów Europy Wschodniej, inna jest tylko skala trudności. Za wspólne przeszkody uznano: - niski poziom świadomości, - zbyt małe zaangażowanie we wdrażanie inicjatyw, - niski poziom finansowania B +R, - niewielką rolę rządu w propagowaniu akcji pilotażowych, - brak dofinansowania rządowego do wspólnych akcji EU-CEEC..

(16) I. Dorota Kwiecińska. "Nowe techniki informatyczne spowodują olbrzymie zmiany w relacjach między administracją publiczną i przedsiębiorcami, administracją i obywatelami oraz między samymi obywatelami. U mieszczenie ludzi w centrum rozwoju społeczeństwa informacyjnego ma najwyższe znaczenie dla wzmacniania świadomości w krajach Europy Srodkowej i Wschodniej wśród wszystkich potencjalnych użytkowników - z podkreśleniem zarówno korzyści i szans, jak i potencjalnych zagrożeń. Na drodze do społeczeństwa informacyjnego rządom przypada ważne zadanie zadbania o to, by ludzie najlepiej do tego przygotowani chcieli, mogli i byli zachęcani do działania"'. Współpraca krajów Europy Wschodniej z Unią Europejską jest najważniej szym składnikiem całej międzynarodowej współpracy, mającej na celu propagowanie społeczeństwa informacyjnego. Inicjatywy Unii wyróżniają się spośród innych największą różnorodnością oraz specyficzną ofertą skierowaną do krajów Europy Wschodniej. Inicjatywy UE są skierowane na różne dziedziny współpracy, a wśród nich na promocję, wzrost świadomości i popularyzowanie przykladowych akcji. Te ostatnie powstają też w innych krajach (takich jak USA , Japonia), ale kraje CEE preferują idee europejskie, bardziej dostosowane do ich sytuacji. Podstawowym warunkiem rozwoju społeczeństwa informacyjnego jest stabilna sytuacja wewnętrzna, demokracja i gospodarka rynkowa (kryteria podobne do kryteriów członkostwa w Unii Europejskiej). Nie wszystkie kraje CEE spełniają te warunki w sposób wystarczający do osiągnięcia społeczet\ stwa informacyjnego. Problemy finansowe stanowią dla krajów Europy Wschodniej przeszkodę w dążeniu do społeczeństwa informacyjnego i w pełnym korzystaniu ze współ pracy międzynm'odowej w tej dziedzinie. Do pewnego stopnia zależy to od sytuacji ekonomicznej poszczególnych krajów, ale dużą rolę odgrywa umiejętność rządu wykorzystania dostępnych środków i potencjalu. Wiedza o dostępnych środkach i inicjatywach międzynarodowych przeznaczonych na rozwój spoleczeństwa informacyjnego w krajach Europy Wschodniej jest niewielka, co stanowi istotną barierę. Niektóre procedllly warunkujące korzystanie i udział w mię dzynarodowych inicjatywach są zaś zbyt skomplikowane dla potencjalnych kandydatów. Doświadczenie krajów CEE zgromadzone w czasie uczestnictwa w programach współpracy międzynarodowej (np. w ramach projektów badawczych) może ułatwiać współpracę w innych inicjatywach, w tym poświęconych upowszechnianiu spoleczel\stwa informacyjnego. Kraje CEE nie powinny skupiać się tylko na spelnianiu wymagnt\ stawianych przez acquis i strategie przedakcesyjne, gdyż nie wyczerpują one kryteriów potrzebnych do osiągnięcia społeczeństwa informacyjnego. Kraje członkowskie Unii nadal wdrażają wiele dzialań związanych z dążeniem do społeczetlstwa informacyjnego.. 4. Z materiałów Forum EU-CEEC Information Socicty..

(17) Współpraca. pGlislw Europy Zachodniej i Wschodniej.... I. Rozwijanie infrastruktury (w wąskim, technicznym rozumieniu) nie powinno wyczerpywać możliwości działań promujących społeczeństwo informacyjne, mimo że jej niewielkie zaawansowanie jest jedną z głównych przeszkód,jakie napotykają kraje Europy Wschodniej. Infrastrukturę powinno się rozumieć szerzej i rozwijać w sposób skoordynowany. Kraje Europy Wschodniej potrzebują strategii krajowych, związanych z rozwijaniem społeczeństwa informacyjnego. Strategie powinny opierać się nie tylko na bieżącej ocenie sytuacji, ale też na prognozach na przyszłość, wewnętrznych i zewnętrznych tendencjach i standardach, zachowując specyfikę i priorytety krajowe. Strategie przedakcesyjne nie zastąpią tych dokumentów. Autorami strategii powinni być przedstawiciele szerokich grup potencjalnych użytkowników i beneficjentów społeczeństwa informacyjnego. Akceptacja strategii powinna się odbyć na możliwie wysokim szczeblu, aby zagwarantować jej wdrożenie, natomiast konsultacja i towarzysząca debata powinna się odbyć możliwie w najszerszym gronie, aby zapewnić powszechną akceptację. Dokumentem towarzyszącym strategii powinien być konkretny plan działatl, potwierdzający zaangażowanie rządu w jego przyszłe wdrożenie. Działania sprzyjające rozwojowi społeczeństwa informacyjnego nie muszą być organizowane lub wdrażane na poziomie rządowym, ale rolą rządu jest inicjowanie, uła twianie i stwarzanie przyjaznego otoczenia. Na wczesnym etapie rozwoju społeczeństwa informacyjnego w krajach Europy Wschodniej rola pal\stwa jest większa, zawiera regulacje, legislacje, inwestowanie w infrastrukturę, budowanie układu instytucjonalnego na poziomie krajowym, ale także w ujęciu sektorowym (przemysł, usługi, administracja, nauka, edukacja) i całościową koordynację tych działań. Na dalszym etapie pozostaje w gestii pm\stwa wewnętrzna i zewnętrzna promocja, ułatwianie i koordynacja działań. Doświadczenie państw zachodnich jest ważne dla krajów Europy W schodniej, które nie dorównują im w działaniach na rzecz spoleczeństwa informacyjnego. Podstawowa wiedza dotyczy możliwych pomyłek i barier, których można uniknąć. Równie ważna jest możliwość wymiany doświadczeń wśród krajów Europy Wschodniej. Wspólnie organizowane fora ds. społeczeństwa informacyjnego stwarzały nieocenione możliwości w tym względzie, a obecnie możliwość uczestnictwa ekspertów i przedstawicieli krajów CEE w forach europejskich jest kolejną szansą. Rozpowszechnianie i promowanie udanych akcji, osiągnięć i wyników inicjatyw pilotażowych jest podstawowe dla szerzenia powszechnej świadomości. Jest to wciąż zaniedbywany w krajach Europy Wschodniej element współpracy w dziedzinie społeczeństwa informacyjnego. Inicjatywy międzynarodowe, w tym również ze strony Unii Europejskiej, aczkolwiek są znaczące dla rozwoju społeczel\stwa informacyjnego w krajach Europy Wschodniej, nie mogą jednak zastąpić działań krajowych. Wiele wspólnych przedsięwzięć zarówno Unii,jak i pm\stw Europy Wschodniej było inicjowanych i wdrażanych przez poszczególne rządy. Odpowiednie akcje powinny mieć miejsce na niższych poziomach: regionałnym, lokalnym,.

(18) I. Dorota Kwiecińska. sektorowym. Używając istniejących struktur sieciowych, winno się budować poziome połączenia w infrastrukturze społeczeństwa informacyjnego i korzystać z niej w celu nauki i wymiany doświadczeń (np. międzynarodowe organizacje i stowarzyszenia, fundacje, samorząd gospodarczy, organizacje naukowe, międzynarodowa współpraca miast i regionów, międzynarodowe powiązania przedsiębiorstw) . Wiele akcji pilotażowych w krajach Europy Wschodniej i inicjatyw powstaje dzięki zaangażowaniu jednostek i nie są one koordynowane. Ich sukces prowadzi do mylnego przekonania, że taki sposób podejścia do tworzenia warunków rozwoju społeczeństwa informacyjnego jest właściwy, że wystarczają oddolne spontaniczne akcje, nie wymagające nadzoru ani wspomagania. Warunkiem powodzenia w dążeniu krajów Europy Wschodniej do społeczeń stwa informacyjnego jest współpraca międzynarodowa, ale podstawowa okaże się zdolność do wdrażania na własnym gruncie zdobytego uprzednio doświad czenia, a jej miarą - umiejętność wdrażania własnych inicjatyw; jest to też warunek pewnej niezależności. Literatura Application oj Informatioll and Communication Tecllllologies in Public Administration. Materialy EU/CEEC Forum on Information Society, Office for State Information System, Praga 1997. Buildillg the Europealllllformation Society for Us Ali. Fillal Policy Report ofthe High-le vel Expert Group April 1997, European Commission, Directorate-General for Employment, Industrial Relations and Social Affairs, Bruksela 1997. Europa i globalne społeczeństwo informacyjne - rekomendacje dla Rady Europy, tzw. Raport Bangemanna, Bruksela 1994. Europeall Millisterial COllferellce. Ministerial Declaration, Bonn 6-8 July 1997 [w:]lnformatioll Society Forum Report 1997, Informalion Society Forum, Bruksela 1997.. G-7 Ministerial Conference Oll the lnformatioll Saciety Theme Paper, Brussels, 27 January 1995, http://www.ispo.cec.be/g7/keydocs/themepap.html. Goban-Klas T., Sienkiewicz Po, Spoleczelistwo informacyjne: szanse zagrożenia, wyzwania, Wydawnictwo Fundacji Postępu Telekomunikacji, Kraków 1999. Go1iński M., Czy jesteśmy spoleczelistwem informacyjnym?, "Informatyka" 1997, nr 4. Hausner J., Kwiecińska D., Informatioll Society and Industrial Developmellf in Central and Eastem Europe. A Comparative Report, raport nie publikowany, Kraków 1998. Hofmoki T., Stymulacyjna rola sieci teleinformatycznych w dziedzinie tral/sferu techl/ologii i pobudzania innowacyjno.fci w Polsce. Stall obecny, por6wnanie ze stanem na świecie i rekomel/dacje. Zarys problem6w [W:]llistrllmellty tral/sfem techl/ologii i pobudzaliia il/I/owacji. Wybór ekspertyz, pod red. T. Markowskiego, E. Stawasz, R. Zembaczyń skiego, Warszawa 1997. lnfol'mation Society and Industria l Development in Central and Eastern EUl'ope, H. van Zon, B. DilIon, J. Hausner, D. Kwiecińska, raport nie publikowany, University of Sunderland 1998. ll/formation Society in Participating CEE COl/ntries al/d EU Cmmtries: A Comparative Perspective, raport nie publikowany, Nexus Europe, 1998. l.

(19) Współpraca państw. Europy Zachodniej i Wschodniej .... I. Iszkowski W .• Raport - strategia rozwoju informatyki w Polsce po dwóch latach, "Informatyka" 1997, nr 3. Kwiechlska D., East-West Co-operatioll and the Spread oj Injol'mation Society ill fhe Central and East European Countries, raport nie publikowany, Uniyersity of Sunder1and 1998. Living and Working in the Information Society: People First, Green Paper, Bruksela 1996. Przystąpienie czy integracja? Polska droga do Unii Europejskiej, J. Hausner, M. Marody, J. Wilkin, A. Wojtyna, M. Zirk-Sadowski, Fundacja Ericha Brosta przy Fundacji im.. Friedricha Eberta, Warszawa 1998. Siochl1l et al .. Assessment oj (he Social and Economic Cohesioll Aspects o/the Developmellt of the Inforlllation Sodety in Europe, CEC, 1996. Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wstęp do formułowania za/aże,! polityki patistwa, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, Warszawa 1996. Strategia rozwoju informatyki w Polsce. Stan, perspektywy, zalecenia, Raport kongresowy opracowany na podstawie wyników prac 1 Kongresu Informatyki Polskiej, Warszawa 1995. World Teleco1nl1lunicatioll Development Report. Universal Access. World Telec01t!I1U1ni calion /lIdicators, International Telecommunication Union, 1998. Wybrane problemy polskiej teleinformatyki, Raport Polskiej Izby Informatyki i Telekomunikacji, "Informatyka" 1997, nr 30. Wydro K.B., Perspektywy rozwoju Unii Europejskiej wobec WYZWali społecZe/istwa informacyjnego [w:] Integracja europejska w obliczu ery informacyjnej (postindustrialnej), Materiały z konferencji zorganizowanej przez CUP i IRiSS, Warszawa 1996. w. Co-operatlon Between West and East European States in Promoting the Information Society. In this articIe, the authar looks at the nature and scope of joint initiatives between West and East European countries aimed at promoting the information society. In order to evaluate the pros and cons, opportunities and dangers of such cowoperation the author anałyses. the principal slages in the efforts of East European countries to join the. information society. The analysis is divided into three main parts. In the first part, the authar describes the conditions in which the information society has emerged. She assesses. the technicaI infrastructure and advances made in related areas, such as education and R&D, and draws conclusions based on European Union documents for selected cOllntries app1ying for EU membership. The author also discusses EU initiatiyes geared towards co-. woperation with tlle East European countries in the field of infrastn1cture. In the second part of the article, the author analyses the assistance pravided by West European countries and the European Union for nssociate member states to help the Iatter create, elabarate and improye. nationał. strategies for. łaunching. the information society. A serYes of joint. EU-CEE forums stl'essed that East European governments need to prepare their awn domestic strategies and plans af action for developing an information society and to appoint official natianal co-ordinators to oversee this process. A panel was set up to assess the co-ordination of policy between the European Union and East European countries. The conclusions of this panel and au assessment af existing strategies provided the basis for an analysis of the joint characteristics and tile strong and weak points of these documents. In the third part of the article, the authar analyses and assesses pilot schemes connected with the information society that have been launched independent1y by Bast European cOllntries ar initiated within the framework of cowoperatian with West European countries. The author demanstrates that these schemes are nn important supplemeut for national strntegies and.

(20) I. Dorota. Kwiecińska. that they determine the method and scope of implementing the information society. The. conclusions drawn from the analysis indicate the extent to which East European countries have used West European models in their activities and identify the bases of their independence in the shift towards the information society..

(21)