INFRASTRUKTURA I EKOLOGIA TERENÓW WIEJSKICH INFRASTRUCTURE AND ECOLOGY OF RURAL AREAS Nr 2/2011, POLSKA AKADEMIA NAUK, Oddziaá w Krakowie, s. 171–181
Komisja Technicznej Infrastruktury Wsi
Sebastian Goraj, Marta GwiaĨdziĔska-Goraj
ROZWÓJ PRZEDSIĉBIORCZOĝCI
NA OBSZARACH WIEJSKICH
WOJEWÓDZTWA WARMIēSKO-MAZURSKIEGO
____________
ENTREPRENEURSHIP DEVELOPMENT IN RURAL
AREAS IN WARMIēSKO-MAZURSKIE VOIVODSHIP
Streszczenie
Obszary wiejskie charakteryzują siĊ znacznym zróĪnicowaniem pod wzglĊdem uwarunkowaĔ przyrodniczych oraz spoáeczno-gospodarczych. Bardzo duĪy wpáyw na obecny kierunek rozwoju obszarów wiejskich miaáa transformacja systemowa a obecnie czáonkowstwo Polski w Unii Europejskiej. Artykuá niniejszy stanowi próbĊ ukazania stanu i tendencji wystĊpujących w procesie rozwoju dzia-áalnoĞci pozarolniczych na obszarach wiejskich województwa warmiĔsko-mazurskiego w okresie pomiĊdzy 2000 a 2009 rokiem. Przeprowadzona analiza rozwoju dziaáalnoĞci pozarolniczych wskazuje, Īe potencjaá gospodarczy obsza-rów wiejskich województwa warmiĔsko-mazurskiego skoncentrowany jest w naj-wyĪszym stopniu w gminach sąsiadujących z najwiĊkszymi miastami regionu Olsztynem i Elblągiem. Wysokim potencjaáem gospodarczym odznaczają siĊ takĪe gminy o wysokich walorach turystycznych poáoĪonych Ğrodkowej i wschodniej czĊĞci województwa oraz wysokim udziale gospodarstw indywidualnych poáoĪo-nych w jego zachodniej czĊĞci. NajniĪsza koncentracja podmiotów gospodarki na-rodowej wystĊpuje w czĊĞci póánocnej województwa, którą stanowią gminy o ni-skim poziomie rozwoju spoáeczno-gospodarczego.
Sáowa kluczowe: obszary wiejskie, województwo warmiĔsko-mazurskie,
dziaáal-noĞü pozarolnicza
Summary
Rural areas are characterized by considerable diversity in terms of natural conditions and socio-economic indicators. Very great influence on their current
membership in the European Union. This article is an attempt to show the status and trends in the development of rural non-agricultural activities of the Warmia and Mazury in the period between 2000 and 2009. The analysis of non-agricultural business development indicates that the economic potential of rural areas the voivodship is concentrated in the highest degree in the municipalities adjacent to the major cities of the region Olsztyn and Elblag. High economic potential are characterized by the municipality with strong tourist located in the central and eastern parts of the region and a high proportion of private farms located in its western part. The lowest concentration of economic entities present in the northern province, which are municipalities with low levels of socio-economic development
Keywords: rural areas, Warmia and Mazury, non-agricultural activities.
WSTĉP
Obszary wiejskie województwa warmiĔsko-mazurskiego charakteryzują siĊ znacznym zróĪnicowaniem pod wzglĊdem uwarunkowaĔ przyrodniczych oraz spoáeczno-gospodarczych. Bardzo duĪy wpáyw na obecny kierunek ich rozwoju miaáa transformacja systemowa a obecnie czáonkowstwo Polski w Unii Europejskiej. Czynniki te wpáynĊáy na ich poziom rozwoju gospodarczego, wy-posaĪenie w infrastrukturĊ techniczną i spoáeczną, jak i warunki Īycia mieszkaĔ-ców wsi. JednoczeĞnie wystĊpujące lokalnie uwarunkowania spowodowaáy róĪ-ne nasycenie podmiotami gospodarki narodowej na obszarach wiejskich województwa warmiĔsko-mazurskiego oraz zróĪnicowanie ich struktury pod wzglĊdem prowadzonej dziaáalnoĞci.
PRZEDSIĉBIORCZOĝCI W WOJEWÓDZTWIE WARMIēSKO-MAZURSKIM
Województwo warmiĔsko-mazurskie poáoĪone jest w póánocno-wschod-niej czĊĞci Polski. Od póánocy graniczy z Obwodem Kaliningradzkim Federacji Rosyjskiej (obecnie granica Unii Europejskiej) oraz wodami Zalewu WiĞlanego, od wschodu z województwem podlaskim, od poáudnia z mazowieckim, od za-chodu z kujawsko‐pomorskim i pomorskim.Zajmuje obszar 24 173,5 km2 (7,7% powierzchni kraju) i jest czwartym, co do wielkoĞci województwem w Polsce. Obszary wiejskie zajmują ok. 97% jego powierzchni i są zamieszkiwane są przez 40% ludnoĞci województwa. Województwo warmiĔsko-mazurskie ma charakter gáównie rolniczy i cechuje siĊ wysokim udziaáem produkcji rolniczej i produktów spoĪywczych, przy czym coraz wiĊkszego znaczenia obok funkcji rolniczej nabiera turystyka oraz przemysá drzewny. Niestety województwo war-miĔsko-mazurskie od lat zaliczane jest do najsáabiej rozwiniĊtych gospodarczo regionów Polski, na co miaáy wpáyw niesprzyjające uwarunkowania historyczne i ekonomiczne. Uwarunkowania te powodują sáabe szanse na szybki rozwój tego
regionu a w konsekwencji zwiĊksza siĊ dystans pomiĊdzy województwem war-miĔsko-mazurskim, a województwami zajmującymi najwyĪsze lokaty w rankin-gach dotyczących rozwoju gospodarczego kraju. Istotnym elementem rozwoju gospodarczego jest niewątpliwie rozwój pozarolniczych dziaáalnoĞci gospodar-czych, które z jednej strony tworzą nowe miejsca pracy, z drugiej zaĞ prowadzą do poprawy sytuacji dochodowej ludnoĞci [Koáodziejczyk 2000]. DziaáalnoĞci te są zgodne równieĪ z celem krajów czáonkowskich Unii Europejskiej, które dąĪą do przeksztaácenia gospodarki Europy w najbardziej konkurencyjną gospodarkĊ na Ğwiecie. Celowi temu ma sáuĪyü przyjĊcie Strategii LizboĔskiej, gdzie jed-nym z podstawowych dziaáaĔ jest rozwój przedsiĊbiorczoĞci.
W województwie warmiĔsko-mazurskim w 2000 r. zlokalizowane byáo 102 722 podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w systemie REGON a do 2009 liczba ich wzrosáa do 114 821 czyli o ok.12%, co jednak jest wartoĞcią niĪszą niĪ przeciĊtnie w Polsce.
StopieĔ koncentracji podmiotów gospodarczych bardziej szczegóáowo ob-razuje jednak liczba podmiotów gospodarczych na 10 tys. mieszkaĔców. WskaĨnik ten w 2000 roku wynosiá 717 a w 2009 roku 805, co Ğwiadczy o po-prawie sytuacji. Jednak naleĪy zauwaĪyü, iĪ byá niĪszy od przeciĊtnej wartoĞci dla Polski w badanym okresie czasu (tab. 1).
Tabela 1. Podmioty gospodarki narodowej w Polsce i województwie
warmiĔsko-mazurskim w latach 2000–2009
Table 1. Entities of the national economy in Poland and in warmiĔsko-mazurskie
voivodship in 2000–2009 year liczba podmiotów gospodarki narodowej ogóáem liczba podmiotów gospodarczych na 10 tys. mieszkaĔców liczba podmiotów gospodarki narodowej ogóáem liczba podmiotów gospodarczych na 10 tys. mieszkaĔców udziaá% podmio-tów gospodarki narodowej do ogólnej liczby w kraju Lata
Polska województwo warmiĔsko-mazurskie
2000 3 186 704 833 102 722 717 3,2 2001 3 325 539 870 104 340 728 3,1 2002 3 468 218 907 107 891 755 3,1 2003 3 581 593 938 110 390 773 3,1 2004 3 576 830 937 108 910 762 3,0 2005 3 615 621 948 110 087 771 3,0 2006 3 636 039 954 111 311 780 3,1 2007 3 685 608 967 113 058 793 3,1 2008 3 757 093 985 115 821 812 3,1 2009 3 742 673 981 114 821 805 3,1
ħródáo: www.stat.gov.pl [dostĊp: 11 styczeĔ 2011] Source: www.stat.gov.pl [access: 11 january 2011]
Pod wzglĊdem podziaáu podmiotów gospodarki narodowej na sektor pu-bliczny i prywatny w województwie warmiĔsko-mazurskim dominuje sektor prywatny, którego udziaá procentowy do ogólnej liczby podmiotów stanowiá w roku 2000 - 77,9% a w 2009 - 73,7%.
NajczĊĞciej spotykaną formą prawną prowadzonej dziaáalnoĞci w woje-wództwie warmiĔsko-mazurskim w obydwu latach są zakáady osób fizycznych, które stanowią ponad 70% wszystkich zarejestrowanych podmiotów. Jest to rodzaj dziaáalnoĞci gospodarczej, który dobrze obrazuje aktywnoĞü ekonomiczną ludnoĞci, czyli tzw. przedsiĊbiorczoĞü. Drugą pod wzglĊdem liczebnoĞci formą prawną są spóáki handlowe, jednak ich udziaá nie przewyĪszaá 15%. Z kolei najmniejsze znaczenie mają przedsiĊbiorstwa paĔstwowe i spóádzielnie, których liczebnoĞü spadáa pomiĊdzy 2000 a 2009 rokiem
Tabela 2. Podmioty gospodarki narodowej wedáug wybranych form prawnych
w województwie warmiĔsko-mazurskim w roku 2000 i 2009
Table 2. Entities of the national economy by selected legal forms per 10 thous.
population in 2000 and 2009 year
Lata Wyszczególnienie
2000 2009
Podmioty gospodarki narodowej ogóáem 102 722 114 821
w tym :
- przedsiĊbiorstwa paĔstwowe 74 5
- spóáki 11 870 12 298
- spóádzielnie 788 695
- fundacje 100 231
- stowarzyszenia i organizacje spoáeczne 1 670 3 864
- osoby fizyczne prowadzące dziaáalnoĞü gospodarczą 80 013 84 617 ħródáo: www.stat.gov.pl [dostĊp: 11 styczeĔ 2011]
Source: www.stat.gov.pl [access: 11 january 2011]
W badanym województwie w 2009 roku pod wzglĊdem wielkoĞci domi-nowaáy podmioty gospodarki narodowej kaĪde zatrudniające do 9 osób i stano-wiáy aĪ 94,8% ogólnej liczby podmiotów. Odgrywają one i bĊdą odgrywaü do-minującą rolĊ dziĊki swej elastycznoĞci są bardziej otwarte na dyfuzjĊ wiedzy i technologii a jednoczeĞnie do ich uruchomienia nakáady inwestycyjne są znacznie mniejsze. Pozostaáe kilka procent to podmioty Ğrednie, liczące od 10 do 49 pracowników oraz duĪe, zatrudniające 50 i wiĊcej osób. Te ostatnie stanowią nawet mniej niĪ 1% wszystkich podmiotów zarejestrowanych, jednak to w nich zatrudniona jest znaczna czĊĞü pracujących.
Wedáug rodzaju prowadzonej dziaáalnoĞci podmioty gospodarki moĪna zakwalifikowaü do trzech gáównych sektorów: I – rolnictwo, leĞnictwo, áowiectwo i rybactwo, II - przemysá i budownictwo i III – usáugi.
W województwie warmiĔsko-mazurskim zarówno w 2000 jak i 2009 roku najwiĊcej podmiotów gospodarki narodowej byáo zarejestrowanych w sektorze III. Najmniej zaĞ w sektorze I gdzie udziaá procentowy wynosiá w 2000 r. 5,5%, a w 2009 r. juĪ tylko 4,3 co Ğwiadczy o jego coraz mniejszej roli. Liczba pod-miotów gospodarki narodowej zaliczonych do sektora II ogólnie zwiĊkszyáa siĊ, ale tylko o 1% w ogólnej liczbie podmiotów. Wzrost ten spowodowany byá w duĪej mierze powstaniem firm o profilu budowlanym (tab.3).
Tabela 3. Podmioty gospodarki narodowej wedáug prowadzonej dziaáalnoĞci
w województwie warmiĔsko-mazurskim w 2000 i 2009 roku
Table 3. Entities of the national economy by selected kind of activity
in warmiĔsko-mazurskie voivodship in 2000 and 2009 in year Lata
2000 2009
liczba udziaá% liczba udziaá%
Dynamika zmian 2000 = 100 Wybrane rodzaje dziaáalnoĞci
wedáug sekcji PKD 102633 100 114821 100 112 Sektory w tym Sektor I rolnictwo, leĞnictwo, áowiectwo i rybactwo 5447 5,3 4951 4,3 91 przemysá 10081 9908 98 Sektor II budownictwo 10007 19,6 13626 20,5 136 Sektor III usáugi 77098 75,1 86336 75,2 112
ħródáo: www.stat.gov.pl [dostĊp: 11 styczeĔ 2011] Source: www.stat.gov.pl [access: 11 january 2011]
ROZWÓJ PRZEDSIĉBIORCZOĝCI NA OBSZARACH WIEJSKICH W WOJEWÓDZTWIE WARMIēSKO-MAZURSKIM
Rozwój przedsiĊbiorczoĞci w województwie warmiĔsko-mazurskim staá siĊ poprzez moĪliwoĞü zatrudnienia ludnoĞci pozostającej bez pracy, bądĨ od-chodzącej z rolnictwa, a takĪe pozwalając na uzyskiwanie dochodów uzupeá-niających w gospodarstwach rodzinnych, najbardziej poĪądanym sposobem aktywizacji obszarów wiejskich. Jednak istotną barierą wpáywającą na jego roz-wój jest: niski poziom wyksztaácenia ludnoĞci, záy stan infrastruktury, brak ka-pitaáu, niekorzystne uwarunkowania gospodarcze. Problem ten w województwie warmiĔsko-mazurskim dotyczy zwáaszcza gmin typowo rolniczych o poáoĪeniu przygranicznym, oddalonych od wiĊkszych oĞrodków miejskich.
Liczba podmiotów gospodarki narodowej na obszarach wiejskich woje-wództwa warmiĔsko-mazurskiego w 2000 r. wynosiáa 23 075, czyli 22,5% ich
ogólnej liczby w województwie. PomiĊdzy 2000 a 2009 rokiem ich liczba wzro-sáa do 29 599 (28,3%) i stanowiáa 25,8% ich ogólnej liczby w województwie. W celu ukazania stopnia koncentracji podmiotów gospodarczych zastosowano wskaĨnik liczby podmiotów gospodarczych na 10 tys. mieszkaĔców. Na obsza-rach wiejskich wskaĨnik ten w 2000 r. Ğrednio wynosiá 407 a do 2009 roku wzrósá do 517. Jednak mimo, jego wzrostu jest on duĪo mniejszy niĪ Ğrednio w województwie w badanym okresie, co Ğwiadczy o niskim nasyceniu funkcja-mi pozarolniczyfunkcja-mi obszarów wiejskich. Szczególnie problem ten dotyczy gfunkcja-min gdzie duĪy udziaá stanowiáy grunty paĔstwowe a proces transformacji spowo-dowaá tam niespotykane dotąd skutki spoáeczne i przestrzenne [GwiaĨdziĔska 2004]. W wyniku likwidacji PGR-ów stanowiących w wielu gminach zasadni-czy rynek pracy, czeĞü obszarów wiejskich straciáa gospodarcze podstawy roz-woju [Karczmarek 1998]. JednoczeĞnie nie bez znaczenia na poziom rozroz-woju przedsiĊbiorczoĞci w poszczególnych gminach wiejskich mają istniejące uwa-runkowania lokalne.
W 2000 roku na obszarach wiejskich województwa liczba podmiotów go-spodarczych na 10 tys. mieszkaĔców wahaáa siĊ od 183 w gminie Górowo Iáa-weckie do 910 w gminie Ruciane-Nida i byáa zróĪnicowana przestrzennie. Naj-wiĊksze natĊĪenie dziaáalnoĞci pozarolniczej wystĊpowaáo w gminach wiejskich w pobliĪu wiĊkszych miast województwa gáównie Olsztyna i Elbląga. Rozwój ich miaá wpáyw na powstanie szeregu podmiotów gospodarki narodowej pomoc-niczych i usáugowych dla wiĊkszych zakáadów a takĪe obsáugujących mieszkaĔ-ców tych miast. WiĊkszą koncentracją podmiotów gospodarki narodowej charakteryzują siĊ równieĪ gminy poáoĪone w pasie pojezierzy o wysokich walorach turystycznych i wysokim udziale gospodarstw indywidualnych. Zdecydowanie najsáabiej dziaáalnoĞü pozarolnicza rozwiniĊta jest w gminach w póánocnej i wschodniej czĊĞci województwa, a wiĊc na obszarach związanych gáównie z rolnictwem.
Do 2009 roku liczba podmiotów gospodarczych na 10 tys. mieszkaĔców na obszarach wiejskich województwa wzrosáa i wahaáa siĊ od 226 w gminie Korsze do 1120 w gminie Stawiguda. Podobnie jak w 2000 roku najwyĪsze wartoĞci wskaĨnika uzyskaáy gminy poáoĪone w pobliĪu wiĊkszych miast, gáównie Olsztyna i Elbląga oraz w pasie pojezierzy w gminach w Ğrodkowej czĊĞci województwa, co Ğwiadczy o wzroĞcie ich aktywnoĞci ekonomicznej. Jednak naleĪy zwróciü uwagĊ na fakt, iĪ znacząco wzrosáa wartoĞü tego wskaĨ-nika w gminach póánocno-wschodnich województwa. Gminy te charakteryzuje duĪy wzrost liczby podmiotów gospodarki narodowej do 2000 roku (od 25% do 50%). Mimo to zróĪnicowanie pod wzglĊdem koncentracji podmiotów
gospo-darczych na obszarach wiejskich województwa jest nadal duĪe. Rozwój funkcji pozarolniczych jest ograniczony zwáaszcza w minach wiejskich poáoĪonych w czĊĞci póánocnej, w których duĪy udziaá stanowiáy grunty popegeerowskie. JednoczeĞnie po wstąpieniu Polski do Unii Europejskiej póánocna granica woje-wództwa stanowi równieĪ jej granice, co czyni poáoĪenie tych gmin peryferyj-nym. NajwiĊkszy rozwój przedsiĊbiorczoĞci nastąpiá w gminach wiejskich poáo-Īonych w sąsiedztwie duĪych miast województwa i gminach o wysokich walorach przyrodniczych poáoĪonych w pasie pojezierzy. Tak duĪe zróĪnicowa-nie przestrzenne nasycenia podmiotami gospodarki narodowej gmin wiejskich prowadzi niestety do dalszej polaryzacji spoáeczno-gospodarczej obszarów wiej-skich województwa warmiĔsko-mazurskiego, co nie jest procesem korzystnym.
ħródáo: www.stat.gov.pl [dostĊp: 11 styczeĔ 2011] Source: www.stat.gov.pl [access: 11 january 2011]
Rysunek 1. Podmioty gospodarki narodowej na obszarach wiejskich
województwa warmiĔsko-mazurskiego w 2000 roku
Figure 1. Entities of the national economy on rual areas in warmiĔsko-mazurskie
ħródáo: www.stat.gov.pl [dostĊp: 11 styczeĔ 2011] Source: www.stat.gov.pl [access: 11 january 2011]
Rysunek 2. Podmioty gospodarki narodowej na obszarach wiejskich
województwa warmiĔsko-mazurskiego w 2009 r.
Figure 2. Entities of the national economy on rual areas in warmiĔsko-mazurskie
voivodship in 2009 year
Na zróĪnicowanie przestrzennej struktury podmiotów gospodarki narodo-wej pod wzglĊdem prowadzonej dziaáalnoĞci na obszarach wiejskich woje-wództwa warmiĔsko-mazurskiego w najwiĊkszym stopniu wpáynĊáy istniejące uwarunkowania przyrodnicze oraz przeszáoĞü historyczna. Województwo war-miĔsko-mazurskie generalnie naleĪy do terenów, gdzie istotne znaczenie ma rolnictwo. Jednak z tytuáu prowadzonej dziaáalnoĞci wedáug podziaáu na sektory: I, II i III najwiĊkszy udziaá na obszarach wiejskich stanowią podmioty gospo-darcze zakwalifikowane, jako usáugowe (61,2%). Jednostki gospogospo-darcze prowa-dzące dziaáalnoĞü przemysáową i budowlaną stanowią 25,1% a związane z rolnictwem, leĞnictwem, áowiectwem i rybactwem tylko 13,7%. W celu wy-znaczenia obszarów o ponadprzeciĊtnej koncentracji podmiotów gospodarczych wybranych dziaáalnoĞci wykorzystano dane o udziale podmiotów wybranych dziaáalnoĞci w poszczególnych gminach oraz wartoĞü Ğrednią i odchylenie stan-dardowe wyliczone dla tych dziaáalnoĞci ogóáem dla obszarów wiejskich woje-wództwa.
ħródáo: www.stat.gov.pl [dostĊp: 11 styczeĔ 2011] Source: www.stat.gov.pl [access: 11 january 2011]
Rysunek 3. Podmioty gospodarki narodowej wedáug rodzaju prowadzonej dziaáalnoĞci
na obszarach wiejskich województwa warmiĔsko-mazurskiego w 2009 roku
Figure 3. Entities of the national economy by selected kind of activity on rual areas
in warmiĔsko--mazurskie voivodship in 2009 year
Koncentracja podmiotów zaliczonych do sektora I jest gáównie w póánoc-no-zachodniej i wschodniej czĊĞci województwa, co związane jest z korzystnymi warunkami pod wzglĊdem jakoĞci rolniczej przestrzeni produkcyjnej i jednocze-Ğnie wysokim udziaáem uĪytków rolnych w powierzchni ogólnej a niską lesisto-Ğcią. Jednostki gospodarcze prowadzące dziaáalnoĞü przemysáową i budowlaną tworzą zwarty obszary gáównie w czĊĞci poáudniowej i poáudniowo-zachodniej województwa. Wpáyw na ten stan mają miĊdzy innymi mniej korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa. Jednak istniejący potencjaá rolny stanowi dobrą podstawĊ do rozwoju dziaáalnoĞci opartej o przetwórstwo rolno-spoĪywcze, o czym Ğwiadczy koncentracja podmiotów prowadzących dziaáalnoĞü zarówno w ra-mach sektora I i II w wielu gminach wiejskich poáoĪonych wáaĞnie w czĊĞci zachodniej województwa. NajwiĊkszy udziaá podmiotów usáugowych w struktu-rze wedáug prowadzonej dziaáalnoĞci wystĊpuje w tstruktu-rzech obszarach wojewódz-twa warmiĔsko-mazurskiego. Pierwszy stanowią gminy wiejskie zlokalizowane w sąsiedztwie wiĊkszych miast stanowiąc ich zaplecze. Drugi obszar zaĞ gminy w czĊĞci wschodniej województwa, która charakteryzuje siĊ bardzo wysokimi walorami przyrodniczo-krajobrazowymi oraz licznie wystĊpującymi zabytkami
architektury. DuĪe nasycenie podmiotami prowadzącymi dziaáalnoĞü usáugową jest związane z rozwojem turystyki. Trzeci obszar koncentracji podmiotów pro-wadzących dziaáalnoĞü usáugową tworzą gáównie gminy popegeerowskie, poáo-Īone w póánocnej czĊĞci województwa. NajczĊĞciej są to podmioty związane gáównie z drobnym handlem lub nieprzynoszące bezpoĞrednich dochodów usáu-gi publiczne. Szansą rozwoju dla tego obszaru moĪe byü poáoĪenie przy granicy z Obwodem Kaliningradzkim, który moĪe stanowiü potencjalny rynek zbytu produktów. Jednak bĊdzie to moĪliwe tylko wtedy, gdy nastąpi intensyfikacja handlu i powiązaĔ gospodarczych oraz usprawnienie istniejących przejĞü gra-nicznych [ZgliĔski 2002]. Gminy wiejskie, w których nasycenie podmiotami prowadzącymi dziaáalnoĞü zarówno w zakresie przemysáu i budownictwa jak i usáug wystĊpują wzdáuĪ waĪnych szlaków transportowych w województwie, przy drogach nr 16 i nr 7.
Przeprowadzona analiza przestrzenna potwierdziáa powiązania pomiĊdzy nasyceniem podmiotami gospodarki narodowej wedáug prowadzonej dziaáalno-Ğci a czynnikami przyrodniczymi i historycznymi.
PODSUMOWANIE - WNIOSKI
Przeprowadzona analiza rozwoju dziaáalnoĞci pozarolniczych wskazuje, Īe potencjaá gospodarczy obszarów wiejskich województwa warmiĔsko-mazur-skiego skoncentrowany jest w najwyĪszym stopniu w gminach sąsiadujących z najwiĊkszymi miastami regionu Olsztynem i Elblągiem. Wysokim potencjaáem gospodarczym odznaczają siĊ takĪe gminy o wysokich walorach turystycznych poáoĪonych Ğrodkowej i wschodniej czĊĞci województwa oraz wysokim udziale gospodarstw indywidualnych poáoĪonych w jego zachodniej czĊĞci. NajniĪsza koncentracja podmiotów gospodarki narodowej wystĊpuje w czĊĞci póánocnej województwa, którą stanowią gminy popegeerowskie. PowaĪną barierą rozwoju funkcji pozarolniczych na tym obszarze jest zacofanie infrastrukturalne i cywilizacyjne a takĪe mentalne, co powoduje ich niską atrakcyjnoĞü inwesty-cyjną [Karczmarek 1998. Uwarunkowania te spowodowaáy dysproporcje w roz-woju gospodarczym obszarów wiejskich województwa. Doszedá jeszcze jeden bardzo waĪny czynnik to jest czáonkostwo Polski w Unii Europejskiej a co za tym idzie moĪliwoĞü korzystania z funduszy unijnych. MoĪe to spowodowaü jeszcze wiĊksze zróĪnicowanie gmin wiejskich pod wzglĊdem rozwoju przed-siĊbiorczoĞci, czego efektem moĪe byü ich dalsza polaryzacja spoáeczno-gospodarcza.
BIBLIOGRAFIA
GwiaĨdziĔska M. 2004. Przemiany spoáeczno-gospodarcze obszarów wiejskich województwa
warmiĔsko-mazurskiego, Rozprawy i Materiaáy OĞrodka BadaĔ Naukowych im. Wojciecha
KĊtrzyĔskiego w Olsztynie nr 221, Edycja wspólna Towarzystwa Naukowego i OĞrodka BadaĔ Naukowych im. Wojciecha KĊtrzyĔskiego, Olsztyn, s. 1-194.
Kaczmarek T. 1998. Funkcje gospodarcze obszarów wiejskich w Polsce [w:] Przestrzenna
trans-formacja struktury agrarnej a wielofunkcyjny rozwój wsi w Polsce – B.GáĊbocki (red.),
Bogucki Wydawnictwo Naukowe, PoznaĔ. s. 75-101.
Koáodziejczyk D. 2000. Pozarolnicza dziaáalnoĞü gospodarcza na obszarach wiejskich [w:]
Szan-se rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich ze szczególnym uwzglĊdnieniem pogranicza pol-sko-ukraiĔskiego – B. Górz (red.), Wydawnictwo sfinansowano ze Ğrodków Komitetu
Ba-daĔ Naukowych, Lublin, s. 168-172;
ZgliĔski W. 2002. Regionalne zróĪnicowania a przyszáoĞü rolnictwa i wsi polskiej, Przegl. Geogr., 74, 3, s. 381-406.
http://www.stat.gov.pl [dostĊp: 11 styczeĔ 2011].
Dr inĪ. Sebastian Goraj Uniwersytet WarmiĔsko-Mazurski w Olsztynie Wydziaá Geodezji i Gospodarki Przestrzennej Katedra Katastru i Zarządzania Przestrzenią ul. PrawocheĔskiego 15 10-724 Olsztyn tel. 89-523-45-98 e-mail – sebastian.goraj@uwm.edu.pl Dr Marta GwiaĨdziĔska-Goraj Uniwersytet WarmiĔsko-Mazurski w Olsztynie Wydziaá Geodezji i Gospodarki Przestrzennej Katedra Planowania i InĪynierii Przestrzennej ul. PrawocheĔskiego 15 10-724 Olsztyn tel. 89-523-32-30 e-mail – marta.gwiazdzinska-goraj@uwm.edu.pl Recenzent: Prof. dr hab. Wáadysáawa Stola
