Wrażliwość odmian rzepaku jarego na herbicyd Pantera 040 EC.

Joanna Pietryga, Sławomir Drzewiecki Instytut Ochrony Roślin, Oddział Sośnicowice

Wrażliwość odmian rzepaku jarego

na herbicyd Pantera 040 EC

Susceptibility of spring oilseed rape varieties to herbicide Pantera 040 EC

Słowa kluczowe: odmiany rzepaku jarego, graminicydy, zwalczanie chwastów, skuteczność, plon Key words: spring oilseed rape varieties, graminicides, weed control, effectiveness, yield W latach 1998–1999 w Oddziale Instytutu

Ochrony Roślin w Sośnicowicach przeprowadzo-no doświadczenia nad stosowaniem w rzepaku jarym odmian Licosmos, Sponsor, Star i Unica, herbicydów Pantera 040 EC i Targa Super 5 EC, zalecanych w ochronie rzepaku ozimego. Sku-teczność działania tych herbicydów przeciwko chwastom jednoliściennym (Avena fatua L., Poa annua L., Elymus repaens L.) była wysoka. Zastosowane graminicydy nie wpłynęły ujemnie na wzrost i rozwój badanych odmian rzepaku. Zauważono niewielką tendencję do drobnienia nasion rzepaku przy zastosowaniu preparatu Pantera 040 EC w dawce 1,75 dm3/ha oraz pre-paratu Targa Super 5 EC w dawce 2 dm3/ha (w 1998 r.) w stosunku do masy tysiąca nasion potraktowanej herbicydem Pantera 040 EC w dawce 1,5 dm3/ha lub kontrolnych wartości mas tysiąca nasion. Nie wpłynęło to jednak w istotny sposób na wielkość plonu nasion rzepaku z tych obiektów doświadczalnych. Najwyższe plony rze-paku jarego przy użyciu badanych herbicydów uzyskano z odmian Sponsor (1998 r.) — 2,66– 3,13 t/ha i Unica (1999 r.) — 3,00–3,19 t/ha.

Experiments on spring rape cultivars Licosmos, Sponsor, Star and Unica, concerning the effectiveness of treating them with herbicides Pantera 040 EC and Targa Super 5 EC, used in winter rape, were conducted in the Sośnicowice Branch of Institute of Plant Protection in 1998– 1999. The herbicides proved to be highly effective against monocotyledonous weeds (Avena fatua L., Poa annua L., Elymus repaens L.). Used graminicides did not influence the growth and development of the investigated spring rape cultivars in any negative way. It was noticed a slight decrease in 1000 seeds weight using Pantera 040 EC, dosed 1.75 dm3/ha and Targa Super 5 EC, dosed 2 dm3/ha (in 1998) compared to treated with Pantera 040 EC, dosed 1.5 l/ha or untreated. This, however, did not influence the seed yield of rape in these treatments in any significant way. The highest yields obtained using the tested herbicides were those of the cultivars: Soponsor (1998) — 2.66–3.13 t/ha and Unica (1999) — 3.00–3.19 t/ha.

Wstęp

Podstawowym surowcem w produkcji oleju jadalnego jest rzepak ozimy. Jednak w ostatnich latach częste jego wymarzanie zwiększyło zainteresowanie jarą formą tej rośliny. Od 1993 roku powierzchnia uprawy rzepaku jarego Brassica

napus var. oleifera f. annua zaczęła wzrastać (Mrówczyński i in. 1996). Do praktyki rolniczej wprowadzono odmiany rzepaku jarego podwójnie uszlachetnionego, a dla zapewnienia wysokich i dobrych jakościowo plonów nasion rzepaku konieczne jest stosowanie prawidłowej agrotechniki i ochrony (Murawa i in. 1997, Rotkiewicz i in. 1997, 1998). Rzepak jary już w początkowych fazach swojego rozwoju jest rośliną wrażliwą na zachwaszczenie. W latach dziewięćdziesiątych prowadzone były intensywne badania nad możliwością zastosowania w rzepaku jarym herbicydów zalecanych dla rzepaku ozimego. Preparaty te badano pod kątem ich skuteczności chwastobójczej oraz wrażliwości na nie różnych odmian rzepaku jarego (Rola i Franek 1995; Ojczyk 1996; Stachecki i in. 1996; Franek 1997, 1998).

Celem przeprowadzanych badań w latach 1998 i 1999 było określenie przydatności graminicydów — Pantera 040 EC (składnik aktywny z grupy feno-ksykwasów – chizalofop-P-tefurylu) i Targa Super 5 EC (składnik aktywny z grupy quinoksalin – chizalofop – P) — zalecanych w ochronie rzepaku ozimego do odchwaszczania wybranych odmian rzepaku jarego.

Materiał i metody

W Oddziale Instytutu Ochrony Roślin w Sośnicowicach koło Gliwic (województwo śląskie) podczas dwóch sezonów wegetacyjnych — 1998 i 1999 r. przeprowadzono ścisłe, jednoczynnikowe doświadczenia poletkowe na rzepaku jarym odmian: Licosmos, Sponsor, Star i Unica. Przedmiotem badań były dwa graminicydy Pantera 040 EC w dawkach 1 i 1,5 dm3/ha oraz Targa Super 5 EC w dawce 1,5 dm3/ha. Doświadczenia założono w układzie bloków losowanych w 4 powtórzeniach na poletkach o powierzchni 20 m2. Opryskiwanie poletek doświadczalnych wykonano opryskiwaczem poletkowym — powschodowo, w fazie 2–6 liści właściwych roślin rzepaku (faza 12–16 w skali BBCH — skrót pochodzi od Biologische Bundesanstalt, Bundessortenamt i Chemical Industry). W trakcie zabiegu chwasty jednoliścienne znajdowały się w fazie 2–6 liści (faza 12–16 w skali BBCH) (Adamczewski i Banaszak 2000). Rzepak na poletkach uprawiano zgodnie z zaleceniami agrotechnicznymi.

Działania herbicydów na roślinę uprawną oceniano w skali bonitacyjnej 1–9o EWRS (zalecana przez European Weed Research Society), a skuteczność chwasto-bójczą w procentach w stosunku do kontroli. Poletka doświadczalne analizowano 2,5–3 tygodni po zabiegu, metodą ramkową, podając liczbę chwastów z powierzchni 1 m2, z rozdzieleniem ich na gatunki. Plon zbierano kombajnem poletkowym.

Wyniki i dyskusja

Na poletkach doświadczalnych wśród chwastów jednoliściennych odnoto-wano owies głuchy Avena fatua L., wiechlinę roczną Poa annua L., perz właściwy Elymus repaens L. oraz podsiany w doświadczeniu owies siewny Avena sativa L. W czasie trwania dwuletnich doświadczeń struktura zachwaszczenia i jego inten-sywność były podobne — w obiektach kontrolnych znajdowało się 103–199 szt./m2 chwastów jednoliściennych. Warunki pogodowe w wymienionych dwóch sezonach badawczych sprzyjały działaniu zastosowanych herbicydów. Preparaty: Pantera 040 EC w dawkach — 1,5 i 1,75 dm3/ha oraz Targa Super 5 EC w dawce — 2 dm3/ha wykazały w roku 1998 i 1999 bardzo dobry efekt chwastobójczy — 100% zniszczenia chwastów (tab. 1).

Tabela 1 Wrażliwość odmian rzepaku jarego na herbicydy Pantera 040 EC i Targa Super 05 EC oraz efektywność ich działania — Susceptibility of spring oilseed rape varieties to herbicides

Pantera 040 EC and Targa Super 05 EC and effectiveness of herbicides Zniszczenie chwastów jednoliściennych Monocotyledonous weeds control [%] Wrażliwość rzepaku skala 1–9o Injury of rape scale 1–9o Lp. No. Preparaty Treatment Dawka Dose [dm3/ha] 1998 1999 1998 1999 Odmiana Licosmos 1. Pantera 040 EC 1,5 100 100 1 1 2. Pantera 040 EC 1,75 100 100 1 1 3. Targa Super 5 EC 2,0 100 100 1 1 4. Kontrola Untreated [szt./m2] – (192) (103) 1 1 Odmiana Sponsor 1. Pantera 040 EC 1,5 100 100 1 1 2. Pantera 040 EC 1,75 100 100 1 1 3. Targa Super 5 EC 2,0 100 100 1 1 4. Kontrola Untreated [szt./m2] – (124) (197) 1 1 Odmiana Star 1. Pantera 040 EC 1,5 100 100 1 1 2. Pantera 040 EC 1,75 100 100 1 1 3. Targa Super 5 EC 2,0 100 100 1 1 4. Kontrola Untreated [szt./m2] – (179) (129) 1 1 Odmiana Unica 1. Pantera 040 EC 1,5 100 100 1 1 2. Pantera 040 EC 1,75 100 100 1 1 3. Targa Super 5 EC 2,0 100 100 1 1 4. Kontrola Untreated [szt./m2] – (114) (199) 1 1

Termin stosowania — Time of application:

rzepak jary — faza 12–16 w skali BBCH — spring rape in stage 12–16 BBCH scale chwasty jednoliścienne — faza 12–16 — monocotyledonous weeds in stage 12–16

Odmiany rzepaku jarego Licosmos, Sponsor, Star i Unica okazały się tolerancyjne w stosunku do zastosowanych herbicydów. W trakcie przeprowa-dzanych przez dwa lata doświadczeń nie wykazały żadnych widocznych objawów fitotoksyczności (tab. 1).

Powyższe wyniki, podobnie jak w przypadku użycia takich samych herbi-cydów w sezonie wegetacyjnym 1995 r. na odmianie rzepaku jarego Lirawel, potwierdzają możliwość bardzo skutecznego działania badanych graminicydów oraz bezpiecznego ich stosowania (Stachecki i in.1996).

Podczas wzrostu i rozwoju rośliny rzepaku jarego potraktowane herbicydami mimo braku wyraźnie widocznych niekorzystnych objawów działania mogą zareagować również ujemnym wpływem na wysokość plonu lub niektóre jego parametry (Ojczyk 1996; Franek 1997, 1998; Murawa i in. 1997; Rotkiewicz i in. 1997, 1998).

W tabeli 2 przedstawiono uzyskane wartości mas tysiąca nasion rzepaku jarego badanych odmian oraz wysokość jego plonu w poszczególnych obiektach z zastosowaniem doświadczalnych preparatów.

Najniższe wartości masy tysiąca nasion w dwóch latach doświadczeń stwier-dzono w przypadku odmiany Licosmos — 3,5–4,00 g, a najwyższe przy odmia-nach Sponsor w 1998 r. i Star w 1999 r. — 4,4–4,92 g. W dwuletnich badaniach, we wszystkich odmianach pod względem statystycznym różnice w wartościach masy tysiąca nasion między poszczególnymi obiektami doświadczalnymi nie różniły się istotnie (tab. 2).

Zauważono niewielką tendencję do drobnienia nasion rzepaku w obiektach opryskiwanych preparatem Pantera 040 EC w dawce 1,75 dm3/ha w stosunku do wartości masy tysiąca nasion potraktowanych tym samym herbicydem w dawce 1,5 dm3/ha. W 1998 r. wartości mas tysiąca nasion w obiektach z użyciem pre-paratu Targa Super 5 EC również w niewielkim stopniu były niższe od wartości masy tysiąca nasion kontrolnych lub z obiektów traktowanych herbicydem Pantera 040 EC w dawce 1,5 dm3/ha (tab. 2).

Nie wpłynęło to jednak w istotny sposób na wysokość plonu nasion rzepaku z tych obiektów. Z badanych odmian najwyżej plonowała w 1998 r. odmiana Sponsor — 2,66–3,13 t/ha, a w 1999 r. Unica — 3–3,19 t/ha (tab. 2).

Tabela 2 Wpływ herbicydów Pantera 040 EC i Targa Super 05 EC na masę tysiąca nasion i wysokość plonu odmian rzepaku jarego — Influence of herbicides Pantera 040 EC and Targa Super 05

EC on the weight of 1000 seeds and the yield of spring rape oilseed varieties Masa 1000 nasion Weight of 1000 seeds [g] Plon Yield [t/ha] Lp. No. Preparaty Treatment Dawka Dose [dm3/ha] 1998 1999 1998 1999 Odmiana Licosmos 1. Pantera 040 EC 1,5 3,73 3,97 2,12 2,71 2. Pantera 040 EC 1,75 3,57 3,94 2,45 2,48 3. Targa Super 5 EC 2,0 3,44 4,00 2,25 2,75 4. Kontrola Untreated [szt./m2] – 3,73 3,83 2,04 2,59 NIR0,05 LSD0.05 0,339 0,393 1,00 0,485 Odmiana Sponsor 1. Pantera 040 EC 1,5 4,92 4,19 2,75 2,84 2. Pantera 040 EC 1,75 4,39 4,19 2,66 2,74 3. Targa Super 5 EC 2,0 4,4 4,27 3,13 2,91 4. Kontrola Untreated [szt./m2] – 4,52 4,16 1,57 2,59 NIR0,05 LSD0.05 0,462 0,254 0,462 0,359 Odmiana Star 1. Pantera 040 EC 1,5 4,42 4,83 1,44 3,00 2. Pantera 040 EC 1,75 4,33 4,77 1,44 2,98 3. Targa Super 5 EC 2,0 4,22 4,78 1,44 3,08 4. Kontrola Untreated [szt./m2] – 4,36 4,70 1,07 3,00 NIR0,05 LSD0.05 0,360 0,249 0,402 0,222 Odmiana Unica 1. Pantera 040 EC 1,5 4,27 4,62 2,29 3,15 2. Pantera 040 EC 1,75 3,92 4,55 2,01 3,00 3. Targa Super 5 EC 2,0 3,87 4,45 2,25 3,19 4. Kontrola Untreated [szt./m2] – 4,12 4,45 1,38 3,10 NIR0,05 LSD0.05 0,275 1,124 0,674 1,559

Termin stosowania — Time of application:

rzepak jary — faza 12–16 w skali BBCH — spring rape in stage 12–16 BBCH scale chwasty jednoliścienne — faza 12–16 w skali BBCH

monocotyledonous weeds in stage 12–16 BBCH scale

Wnioski

1. Preparaty Pantera 040 EC i Targa Super 5 EC zastosowane w latach 1998

i 1999 w rzepaku jarym na odmianach Licosmos, Sponsor, Star i Unica nie wpłynęły ujemnie na wzrost i rozwój tej rośliny uprawnej.

2. We wszystkich badanych odmianach rzepaku jarego i na wszystkich obiektach doświadczalnych graminicydy Pantera 040 EC w dawkach 1,5 i 1,75 dm3/ha oraz Targa Super 5 EC w dawce 2 dm3/ha zniszczyły występujące gatunki chwastów jednoliściennych w 100%.

3. Herbicydy Targa Super 5 EC w dawce 2 dm3/ha i Pantera 040 EC w dawce 1,5 dm3/ha w zależności od odmiany rzepaku jarego wpłynęły na przyrost plonów w 1998 r. o 0,05–1,56 t/ha i w 1999 r. o 0,05–0,33 t/ha.

Literatura

Adamczewski K., Banaszak K. 2000. Skala BBCH określająca fazy rozwojowe roślin uprawnych

i chwastów. Ochrona roślin, 2000, 1: 14-28 .

Franek M. 1997. Wrażliwość odmian rzepaku jarego na herbicydy w zależności od warunków uprawy. Rośliny Oleiste, XVIII (2): 399-405.

Franek M. 1998. Reakcja rzepaku jarego na herbicydy na polu zachwaszczonym i bez chwastów. Rośliny Oleiste, XIX (2): 665-670.

Mrówczyński M., Jajor E., Paradowski A., Heimann S. 1996. Rzepak jary – uprawa i ochrona. Ochrona Roślin, 1996, 1: 3-6.

Murawa D., Adomas B., Rotkiewicz D. 1997. Olej i białko nasion rzepaku jarego ze zbioru 1996 roku w zależności od stosowanych herbicydów. Rośliny Oleiste, XVIII (2): 407-413.

Ojczyk T. 1996. Porównanie różnych sposobów zwalczania chwastów w rzepaku jarym. Rośliny Oleiste, XVII (2): 345-351.

Rola J., Franek M. 1995. Reakcja odmian rzepaku jarego na herbicydy. Materiały XXXV Sesji Nauk. Inst. Ochr. Roślin, cz. II – Postery: 281-285.

Rotkiewicz D., Nowak-Polakowska H., Murawa D., Konopka I. 1997. Wpływ herbicydów na zawartość związków antyżywieniowych w nasionach rzepaku jarego za zbiorów 1995 r. Rośliny Oleiste, XVIII (2): 415-421.

Rotkiewicz D., Murawa D., Konopka I., Adomas B. 1998. Wpływ herbicydów na zawartość związków antyżywieniowych w nasionach rzepaku jarego za zbiorów 1997 r. Rośliny Oleiste, XIX (2): 537-542.

Stachecki S., Paradowski A., Adamczewski K. 1996. Chemiczne zwalczanie chwastów w rzepaku jarym. Rośliny Oleiste, XVII (2): 377-382.