£ukasz Tomczak, Lewicowe partie polityczne w Polsce
– programy, organizacja, strategie, Wydawnictwo
Nau-kowe Uniwersytetu Szczeciñskiego, Szczecin 2012,
ss. 458.
Lewicowe partie polityczne w Polsce – programy, organizacja, strategie – to ostatnia z monografii autorstwa £ukasza Tomczaka, zwi¹zanego z Uniwersyte-tem Szczeciñskim i Szczeciñsk¹ Szko³¹ Wy¿sz¹ Collegium Balticum. Zaintereso-wania badawcze Autora od lat ogniskuj¹ siê wokó³ polskich partii politycznych oraz rodzimych kampanii wyborczych. Jest on wspó³autorem analiz wyborów sa-morz¹dowych w Szczecinie w 2006 roku, wyborów do Parlamentu Europejskiego na Ziemi Lubuskiej i Pomorzu Zachodnim w 2004 roku, wreszcie autorem mono-grafii o polskich partiach socjaldemokratycznych w latach 1990–1997. Omawia-na publikacja stanowi niew¹tpliwie kontynuacjê tej ostatniej.
Pierwszym, absolutnie niezaprzeczalnym atutem przedmiotowej monografii jest jej aktualnoœæ. Analiza obejmuje lata 1999–2011, co nadaje jej status wyj¹tko-wy wœród publikacji dotycz¹cych polskiego systemu partyjnego. Od dekady jedy-nymi aktualjedy-nymi, kompleksowymi opracowaniami w tej dziedzinie s¹ publikacje (w rozumieniu monografii, a nie pojedynczego artyku³u w czasopiœmie nauko-wym, czy pracy zbiorowej) dotycz¹ce aspektów finansowania partii politycznych (M. Bidziñski, Finansowanie partii politycznych w Polsce: studium porów-nawcze; A. Gorgol, Prawne aspekty publicznego finansowania partii politycznych w Polsce i na poziomie europejskim), ich struktury organizacyjnej (T. Bichta, Struktura organizacyjna partii politycznych w Polsce po 1989 roku), pozycji ustrojowej (J. Su³kowski, Pozycja ustrojowoprawna partii politycznych w Polsce, Czechach, na S³owacji i na Wêgrzech). Natomiast szerszych opracowañ mono-graficznych, ze wzglêdu na typologiê, doczeka³y siê jedynie narodowe ugrupowa-nie polityczne (Cz. Maj, E. Maj, Narodowe ugrupowania polityczne w Polsce: 1989–2001 – cezura czasowa zamyka siê jednak na szeœæ lat przed wydaniem tomu), ruch ludowy (T. Kuczur, Polityczny ruch ludowy w Polsce – transformacja partyjna: myœl polityczna, organizacja, dzia³alnoœæ, przemiany wewnêtrzne; Par-tie ch³opskie i ludowe w Polsce oraz Europie Œrodkowo-Wschodniej: (1989–2009), red. J. Gmitruk, A. Indraszczyk, St. Stêpka), oraz partie konserwa-tywne (B. Borowik, Parte konserwakonserwa-tywne w Polsce 1989–2001 – niestety i tu okres analizy zostaje zamkniêty na dekadê przed wydaniem publikacji). Praca £. Tomczaka stanowi wiêc chlubny wyj¹tek oraz rzetelne uzupe³nienie zarówno do poprzedniej pracy Autora, jak i na przyk³ad publikacji D. Siekluckiego Partie lewicy i centrolewicy w polskim systemie partyjnym (wydanie – 2008 r.).
Drugim atutem pracy jest jej objêtoœæ – ponad czterysta stron zdaje siê wy-czerpywaæ materiê, a zarazem nie powodowaæ nadmiernego znu¿enia tematyk¹. Funkcjonalny podzia³ na myœl polityczn¹, strukturê organizacyjn¹ oraz przyjmo-wane strategie wyborcze równie¿ wydaje siê byæ trafionym pomys³em.
W pracy Autor przyj¹³ za cel okreœlenie, jak zmienia³a siê pozycja partii lewi-cowych na polskiej scenie politycznej, co j¹ warunkowa³o, jakie by³y przyczyny kryzysu popularnoœci lewicy – wreszcie podj¹³ siê wskazania (choæ nie oceny po-tencja³u) elementów mog¹cych stanowiæ podstawê do wspó³pracy miêdzy posz-czególnymi partiami lewicowymi. Obszerna bibliografia, a przede wszystkim czêste odwo³ywanie siê do trudno dostêpnych dokumentów (np. postanowieñ Krajowego S¹du Partyjnego SLD, niepublikowanych drukiem uchwa³ kongreso-wych poszczególnych partii, stanowisk zarz¹dów, czy konwentów krajokongreso-wych i in-nych najwy¿szych szczebli organizacji wewn¹trzpartyjnej) stanowi¹ równie¿ niew¹tpliwy atut.
Jedynym mankamentem publikacji, w nawi¹zaniu do podstawowych, postu-lowanych funkcji opracowañ politologicznych, jest brak czêœci prognostycznej. £. Tomczak koñczy pracê sformu³owaniem „Polskie partie lewicowe podlegaj¹ ci¹g³ym zmianom. Trudno przewidzieæ, jaka bêdzie ich kondycja w przysz³oœci. Czy lewica siê zjednoczy? Czy odzyska status jednego z g³ównych uczestników sporu politycznego? O tym zdecyduj¹ cz³onkowie partii, ich przywódcy, a przede wszystkim wyborcy”. Zakoñczenie takie rozczarowuje, zw³aszcza ¿e Autor wydaje siê byæ niezwykle zaznajomiony z materi¹ i niepodjêcie nawet próby o charakterze prognostycznym, sytuuje go po prostu na pozycji skrupulatnego kronikarza. Drugim zaniedbaniem, jest w mojej ocenie, brak wyodrêbnienia (obok takich czêœci pracy, jak idea pañstwa œwieckiego, równouprawnienie p³ci, prawa mniejszoœci, koncepcja polityki spo³ecznej, oœwiata i nauka oraz wielu in-nych) polityki historycznej jako polityki szczegó³owej pañstwa i jej realizowane-go, czy te¿ postulowanego przez omawiane partie lewicowe, kszta³tu. Autor poœwiêca zaledwie kilka stron dziedzinie kszta³towania spo³ecznej œwiadomoœci przez lewicê, a to wydaje siê byæ nie tylko tematem aktualnym, ale tak¿e niezwy-kle istotnym w kraju postsocjalistycznym, przez kilka dziesiêcioleci obszarze wp³ywów Zwi¹zku Radzieckiego, w którym przewodni¹ rolê pe³ni³a partia odwo³uj¹ca siê do ideologii komunistycznej.
Niemniej praca stanowi, co warto po raz kolejny podkreœliæ – aktualne – kom-pendium wiedzy o partiach lewicowych w Polsce i tym samym jest nie tylko war-toœciow¹ pozycj¹, Ÿród³em obszernie udokumentowanych informacji, ale tak¿e mo¿e pe³niæ rolê przystêpnego dla studenta opracowania z zakresu polskiego sys-temu partyjnego.
