Nasiennictwo i odmianoznawstwo
NOWE ODMIANY ZIEMNIAKA
dr Juliusz Kamasa, mgr Tomasz Lenartowicz
Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych, 63-022 Słupia Wielka
2006 roku do krajowego rejestru wpi-sano 15 nowych odmian ziemniaka, reprezentujących wszystkie grupy wczesno-ści i grupy użytkowe. W grupie jadalnych wprowadzono do uprawy 13 odmian, spo-śród których 11 przeznaczonych jest do bezpośredniego spożycia (w tym jedna bar-dzo wczesna przydatna na chipsy), a dwie – średnio wczesne – głównie do przetwórstwa (Courage, Quincy). Z pozostałych dwóch odmian skrobiowych jedna może być wyko-rzystana również do produkcji frytek.
Na przełomie lat 2005/2006 skreślono z krajowego rejestru 9 odmian: Delikat, Basz-ta, Mors, Balbina, Tokaj, Wigry, Wawrzyn, Danusia oraz Saturna. W wyniku tych zmian krajowy rejestr liczy obecnie 132 odmiany ziemniaka, w tym 97 jadalnych i 35 skrobio-wych.
Poniżej podano krótkie opisy właściwości użytkowych odmian wpisanych do rejestru w bieżącym roku, a w tabelach 1 i 2 – uśred-nione wyniki dwuletnich doświadczeń reje-strowych dotyczących najważniejszych cech użytkowych i odpornościowych określają-cych wartość gospodarczą tych odmian.
ARIELLE (Agrico, Holandia) – bardzo wczesna, jadalna, w typie konsumpcyjnym ogólnoużytkowym. Bulwy bardzo duże do dużych, owalne, kształtne, o płytkich oczkach i jasnożółtym miąższu. Bardzo plenna, o dużym udziale frakcji handlowej w plonie. Przydatna do uprawy na wczesny zbiór. Jest odporna na mątwika ziemniacza-nego, podatna na wirus Y, średnio odporna na wirus liściozwoju i bardzo podatna na porażenie zarazą ziemniaka. W rejonach dużego zagrożenia wirusami wymaga czę-stej wymiany sadzeniaków.
BERBER (HZPC, Holandia) – bardzo wczesna, jadalna, w typie konsumpcyjnym ogólnoużytkowym. Bulwy średnie do dużych, okrągłoowalne, kształtne, o płytkich oczkach i jasnożółtym miąższu. Plenna, o dużym udziale frakcji handlowej w plonie. Jest od-porna na mątwika ziemniaczanego, podatna na wirus Y, średnio odporna na wirus liścio-zwoju, podatna na porażenie zarazą ziem-niaka. W rejonach dużego zagrożenia wiru-sami wymaga częstej wymiany sadzenia-ków.
JUSTA (HZ Zamarte) – bardzo wczesna, jadalna, w typie konsumpcyjnym ogólnoużyt-kowym do lekko mączystego. Bulwy bardzo duże, okrągłoowalne, kształtne, o płytkich oczkach i żółtym miąższu. Plenna, o bardzo niskiej zawartości cukrów redukujących. Przydatna do przetwórstwa na chipsy. Jest odporna na mątwika ziemniaczanego, śred-nio odporna na wirusy Y i liściozwoju, podat-na podat-na porażenie zarazą ziemniaka. Przydat-na do uprawy Przydat-na terenie całego kraju, w re-jonach dużego zagrożenia wirusami wymaga częstej wymiany sadzeniaków.
MIŁEK (HZ Zamarte) – bardzo wczesna, jadalna, w typie konsumpcyjnym ogólnoużyt-kowym do lekko mączystego. Bulwy duże, okrągłoowalne, kształtne, o dość płytkich oczkach i jasnożółtym miąższu. Bardzo plenna, przydatna do uprawy na wczesny zbiór. Jest odporna na mątwika ziemniacza-nego, odporna na wirus Y, średnio odporna na wirus liściozwoju, podatna na porażenie zarazą ziemniaka. Przydatna do uprawy na terenie całego kraju.
Tabela 1 Plon bulw, zawartość skrobi i plon skrobi (dośw. rejestrowe COBORU, 2004-2005)
Plon bulw ogólny Zawar- tość skrobi Plon skrobi Plon bulw handlowy Wiel-kość bulw Grup a wc ze sn o ści Odmiana Użytkowanie % wzorca % % wzor-ca % wzorca % plonu ogólnego skala 9-stop. Wzorzec dt/ha; % 410,5 12,7 382,5 Arielle jadalna 105,6 12,9 99,2 94 8 Berber jadalna 103,4 12,4 100,4 91 7 Justa jadalna/chipsy 93,0 13,0 93,6 94 8 B a rd zo w c ze sne Miłek jadalna 97,3 14,2 93,2 94 8 Wzorzec dt/ha; % 411,0 12,9 52,9 387,0 Bellarosa jadalna 109,5 12,1 102,8 111,5 96 9 Eugenia jadalna 104,6 12,1 98,3 100,9 91 8 Ewelina jadalna 111,1 13,2 113,4 110,6 94 8 Wc ze sn e Owacja jadalna 115,4 13,5 122,1 115,5 94 9 Wzorzec dt/ha; % 433,0 16,0 68,6 402,0 Benek jadalna 101,0 14,4 91,8 96,4 89 7 Courage jadalna/chipsy 95,6 16,8 100,7 95,4 93 7 Dali jadalna 93,4 12,8 75,3 91,1 91 7 Ś redni o wcze sne Meridian Quincy jadalna jadalna/frytki 101,2 111,3 13,7 16,0 87,0 111,8 98,7 113,8 90 91 7 8 Wzorzec dt/ha; % 438,0 17,4 74,6 409,0 Pokusa skrobiowa/frytki 109,0 18,5 118,4 108,2 93 8 Pó źne Sekwana skrobiowa 114,1 17,6 117,3 116,3 95 9
BELLAROSA (Europlant, Niemcy) – wczesna, jadalna, w typie konsumpcyjnym ogólnoużytkowym. Bulwy bardzo duże, okrągłoowalne, o czerwonej skórce i żółtym miąższu; bardzo kształtne, o płytkich oczkach. Bardzo plenna, o bardzo dużym udziale frakcji handlowej w plonie. Jest od-porna na mątwika ziemniaczanego, średnio odporna na wirus Y, odporna na wirus liścio-zwoju, bardzo podatna na zarazę ziemniaka. Zalecana do uprawy w całym kraju, w rejo-nach dużego zagrożenia wirusami wymaga częstej wymiany sadzeniaków.
EUGENIA (HZ Zamarte) – wczesna, ja-dalna, w typie konsumpcyjnym ogólnoużyt-kowym. Bulwy duże, owalne, kształtne, o płytkich oczkach i jasnożółtym miąższu. Plenna, o dużym udziale frakcji handlowej w plonie. Odporna na mątwika ziemniaczane-go. Cechuje się dużą odpornością na wirus Y i średnią odpornością na wirus liściozwoju.
Jest podatna na zarazę ziemniaka. Przydat-na do uprawy Przydat-na terenie całego kraju.
EWELINA (Europlant, Niemcy) – wcze-sna, jadalna, w typie konsumpcyjnym ogól-noużytkowym do lekko mączystego. Bulwy duże, okrągłoowalne, kształtne, o bardzo płytkich oczkach i żółtym miąższu. Bardzo plenna, o bardzo dużym udziale frakcji han-dlowej w plonie. Jest odporna na mątwika ziemniaczanego, podatna na wirus Y, od-porna na wirus liściozwoju oraz podatna na zarazę ziemniaka. Zalecana do uprawy w całym kraju, w rejonach dużego zagrożenia wirusami wymaga częstej wymiany sadze-niaków.
OWACJA (PMHZ Strzekęcin) – wczesna, jadalna, w typie konsumpcyjnym ogólnoużyt-kowym do lekko mączystego. Bulwy bardzo duże, okrągłoowalne, o płytkich oczkach i jasnożółtym miąższu. Bardzo plenna, o du-żym udziale frakcji handlowej w plonie. Jest
chuje się dużą odpornością na wirusy Y i liściozwoju, jest dość podatna na porażenie zarazą ziemniaka. Zalecana do uprawy na terenie całego kraju.
BENEK (HZ Zamarte) – średnio wczesna, jadalna, w typie konsumpcyjnym ogólnoużyt-kowym do mączystego. Bulwy średnie do dużych, okrągłoowalne, kształtne, o płytkich oczkach i żółtym miąższu. Plenna, o dużym udziale frakcji handlowej w plonie. Jest od-porna na mątwika ziemniaczanego, ma dużą odporność na wirusy Y i liściozwoju. Jest dość podatna na zarazę ziemniaka. Przydat-na do uprawy Przydat-na terenie całego kraju, a zwłaszcza w rejonach o dużym zagrożeniu wirusami.
COURAGE (HZPC, Holandia) – średnio wczesna, jadalna, w typie konsumpcyjnym ogólnoużytkowym do mączystego. Bulwy duże, okrągłoowalne, o dość płytkich oczkach, czerwonej skórce i jasnożółtym miąższu. Odmiana plenna, o bardzo niskiej zawartości cukrów redukujących. Przydatna do przetwórstwa na chipsy i zalecana głów-nie do tego kierunku uprawy. Jest odporna na mątwika ziemniaczanego, podatna na wirus Y, średnio odporna na wirus liściozwo-ju oraz podatna na zarazę ziemniaka.
DALI (HZPC, Holandia) – średnio wcze-sna, jadalna, w typie konsumpcyjnym sałat-kowym. Bulwy średniej wielkości, owalne, kształtne, o bardzo płytkich oczkach i jasno-żółtym miąższu. Dość plenna, o niskiej za-wartości skrobi. Jest odporna na mątwika ziemniaczanego, średnio odporna na wirusy Y i liściozwoju, podatna na zarazę ziemnia-ka. Zalecana do uprawy w całym kraju.
MERIDIAN (NORIKA, Niemcy) – średnio wczesna, jadalna, w typie konsumpcyjnym ogólnoużytkowym. Bulwy średnie do dużych, okrągłoowalne, bardzo kształtne, o bardzo płytkich oczkach i żółtym miąższu. Plenna, o dużym udziale frakcji handlowej w plonie. Jest odporna na mątwika ziemniaczanego, średnio odporna na wirus Y, odporna na wirus liściozwoju i podatna na zarazę ziem-niaka. Zalecana do uprawy na terenie całego kraju.
QUINCY (HZPC, Holandia) – średnio wczesna, jadalna, w typie konsumpcyjnym ogólnoużytkowym do mączystego. Bulwy bardzo duże, podłużnoowalne, kształtne, o
dzo plenna, o bardzo dużym udziale frakcji handlowej w plonie. Przydatna do przetwór-stwa na frytki i przeznaczona głównie do tego kierunku uprawy. Jest odporna na mą-twika ziemniaczanego, podatna na wirusy Y i liściozwoju i dość podatna na zarazę ziem-niaka.
POKUSA (PMHZ Strzekęcin) – późna, skrobiowa, o zawartości skrobi średnio 18,5%. Bulwy duże do bardzo dużych, okrą-głoowalne, o płytkich oczkach i jasnożółtym miąższu. Bardzo plenna, o dużym udziale frakcji handlowej w plonie. Przydatna rów-nież do przetwórstwa na frytki. Jest odporna na mątwika ziemniaczanego, odporna na wirus Y, średnio odporna na wirus liściozwo-ju, dość odporna na porażenie zarazą ziem-niaka. Zalecana do uprawy na terenie całego kraju.
SEKWANA (HZ Zamarte) – późna, skro-biowa, o zawartości skrobi średnio 17,5%. Bulwy bardzo duże, okrągłoowalne, o dość płytkich oczkach i jasnożółtym miąższu. Bar-dzo plenna, o barBar-dzo dużym udziale frakcji handlowej w plonie. Jest odporna na mątka ziemniaczanego, bardzo odporna na wi-rusy Y i liściozwoju, bardzo odporna na po-rażenie zarazą ziemniaka. Przydatna do uprawy na terenie całego kraju, a zwłaszcza w rejonach o dużym zagrożeniu wirusami.
Tabela 2
Ocena cech konsumpcyjnych i odpornościowych
(doświadczenia COBORU, 2004-2005) Odporność wirusy* Z arys kszta łtu G łę boko ść
oczek Smak Y
liścio-zwój zaraza ziem- niaka liście Grupa wczesno ści Odmiana Barwa skórki Barwa mi ąż szu Kszta łt bulw skala 9-stopniowa Typ konsumpcyjny m ą twik ziemniaczan y skala 9-stopniowa 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Arielle ż j ż ow 7,5 7,1 7,3 B Ro1 3-4 5-6 2 Berber ż j ż oow 7,4 7,4 7,3 B Ro1 3-4 5-6 3 Justa ż ż oow 7,2 7,2 6,9 B-BC Ro1 5-6 5-6 3 Bardzo
wczesne
Miłek ż jż oow 7,0 6,5 6,6 BC Ro1 7 5-6 3 Bellarosa cz ż oow 7,7 7,0 7,1 B Ro1 5-6 7 2 Eugenia ż j ż ow 6,8 7,0 7,2 B Ro1 8 5-6 3 Ewelina ż ż oow 7,2 7,7 7,2 BC Ro1 3-4 7 3 Wczesne
Owacja ż j ż oow 6,8 6,9 6,9 B-BC Ro1 8 7 4
Benek ż ż oow 7,1 7,4 7,1 BC Ro1 8 7 4
Courage cz jż oow 6,6 6,6 7,0 BC Ro1 3-4 5-6 3 Dali ż j ż ow 7,6 7,8 7,0 AB-B Ro1 5-6 5-6 3 Meridian ż ż oow 7,7 7,8 7,3 B Ro1 5-6 7 3
Średnio-wczesne
Quincy ż j ż pow 7,5 7,1 7,0 BC Ro1 3-4 3-4 4 Pokusa ż j ż oow 6,8 7,0 6,8 BC Ro1 7 5-6 6 Późne
Sekwana ż j ż oow 6,5 6,4 6,7 BC Ro1 8 7 7 Objaśnienia:
kol. 3: ż – żółta, cz – czerwona; kol. 4: jż – jasnożółta, ż – żółta; kol. 5; oow – okrągłoowalny, ow – owalny, pow – podłużnoowalny, kol. 6-8, 11-13: skala 9-stop.: 9 – stan najlepszy, 1 – stan najgorszy
Ocena cech konsumpcyjnych i odpornościowych
(doświadczenia COBORU, 2004-2005) Odporność wirusy* Z a ry s kszta łtu G łę boko śćoczek Smak Y
liścio-zwój zaraza ziem- niaka liście Grupa wczesno ści Odmiana Barwa skórki Barwa mi ąż szu Kszta łt bulw skala 9-stopniowa Typ konsumpcyjny m ą twik ziemniaczan y skala 9-stopniowa 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Arielle ż jż ow 7,5 7,1 7,3 B Ro1 3-4 5-6 2 Berber ż jż oow 7,4 7,4 7,3 B Ro1 3-4 5-6 3 Justa ż ż oow 7,2 7,2 6,9 B-BC Ro1 5-6 5-6 3 Bardzo
wczesne
Miłek ż jż oow 7,0 6,5 6,6 BC Ro1 7 5-6 3 Bellarosa cz ż oow 7,7 7,0 7,1 B Ro1 5-6 7 2 Eugenia ż jż ow 6,8 7,0 7,2 B Ro1 8 5-6 3 Ewelina ż ż oow 7,2 7,7 7,2 BC Ro1 3-4 7 3 Wczesne
Owacja ż jż oow 6,8 6,9 6,9 B-BC Ro1 8 7 4 Benek ż ż oow 7,1 7,4 7,1 BC Ro1 8 7 4 Courage cz jż oow 6,6 6,6 7,0 BC Ro1 3-4 5-6 3 Dali ż j ż ow 7,6 7,8 7,0 AB-B Ro1 5-6 5-6 3 Meridian ż ż oow 7,7 7,8 7,3 B Ro1 5-6 7 3
Średnio-wczesne
Quincy ż jż pow 7,5 7,1 7,0 BC Ro1 3-4 3-4 4 Pokusa ż jż oow 6,8 7,0 6,8 BC Ro1 7 5-6 6 Późne
Sekwana ż jż oow 6,5 6,4 6,7 BC Ro1 8 7 7 Objaśnienia: kol. 3: ż–żółta, cz–czerwona; kol. 4: jż–jasnożółta, ż–żółta; kol. 5; oow – okrągłoowalny, ow – owalny, pow – podłużnoowalny,
kol. 6-8, 11-13: skala 9o: 9o – stan najlepszy, 1 – stan najgorszy *- ocenę odporności na wirusy wykonano w IHAR O/Młochów
