Kronika

IKRONiłKA

POLSM;4

STANISŁAW KARCZEWSKI Wspomnienie . pofimiertne . W dniu 27 liswpada 1954 r. zmarł w Warszawie Stanisław

Karezew-ski zasłużony badacz. naukowy i

najlepszy ·w Polsce dydaktyk nauk ·

o ziemi, długoletni kierownik Dzia-łu Popularyzacji Nauk o Ziemi w

Muzeum Ziemi. ·

Stanisław Karczewski urodził się w Warszawie w r. 1878, gimnazjum · lJ.kończył w K!i.elcach, a studia wyż­

sze na Uniwersytecie Warszawskim,

lizyskując

w

r. 1901 stopień

kandy-data nauk przY,rodniczych.

Przedinlotem ·'zainteresowań na-ukowych , St, . K~rczewskiego . był

karbon· produktywny Dąbrowslnego zagłębia Węglowego. W r. 19~ mi-nęło 50 lat od ogłoszenia jego ·pierw-·

34

szej · pracy geologicznej "0 faunie warstw podredenowskicłi Dąbrow..:

skiego Zagłębia Węglowego". St.

Karczewski · był pierwszym .g~ló­

gi"em, który zwrócił uwagę

na

zna-·

czenie fauny słodkowodnej dla

stra-tygrafii karbonu polskiego i ·możli­

wości paralelizacji ·warstw· Dąbrow­ skiego Zagłębia Węglowego z kar-bonem Al)glii. Jego wnioski .pa1eo-,

geogra~iczne, rozszerzone przez póź­

niejszych badaczy, nie

zdezaktuali-zowały się do dilia dzisiejszego. W

pracach swych St. Karezewski nie ograniczał się do· zagadnień Stl'aty-graficznych · · - paleogęograficznych ..

Zasługi st. Karczewskiego jako

"oj-ca · petrografii węgla" podnoszone były na I Kongres·ie Nauki Polskiej

w 1951 r. W pracy ·swej

"o

budo-wie mikroskopowej węgla kami~m!.. nego z. Dąbrowy Górniczej"· (Pa-miętnik Fizyograficzny t. XIX .:...._

1906) zapoczątkował on okres

no-woczesn!!j i>efrografi{ węgla i nadał właściwi · klenibek dalszym

W r. 1905 po strajka~h szkolnych przechodzi St. Karczewski do

pol-skiego szkolnictwa prywatnego j a-ko nauczyciel geografii, geologii i mineralogii. Uczy w ,szkołach óred-nich oraz w Państwowym Instytu-cie Pedagogicznym, gdzie w charak-Iterze docenta wykłada. metodykę mineralogii i geologii. W latach

1914 - 1915 był internowany w Niemczech. W roku 1919 przechodzi do państwowego szkolnictwa śred-·

niego. Jednocześnie rozwija

inten-s:ywną działalność na polu muzeal-niciwa i popularyzs,cji oraz meto-dyki

1

dyd!łktyki nat1k o Ziemi. Je-go "wskazówki metodyczne" o spo-sobach nauczania minernlogii i ge-ologii stanowią jedyną w swoim rodzaju pozycję w naszej literatti-rze pedagogicznej ("Geologi-a i mi-neralogia w ·szkole średniej wskazówki metodyc:cne" 1923). Pod

-rE:Cznik zaś "Geogr2.1fia Polski" do

-czekał się trzech kolejnych wydai'l. Za zorganizowani-e pierwszej nowo-żytnej pracowni geologicznej i mu'-zeum szkolnego w gimn. im.· A. Mi c-. kiewicza w Warszawie III Zjazd Pol-skich Przyrodników i Lekarzy w r. 1925 przyznał St. Karczewakiemu zło­ ty medal. Bierze on również czynny udział w gromadzeniu zbiorów ge-.

o logicznych na ·Międzynarodową, Wystawę Szkolnictwa we Florencji i na PWK w Poznaniu:

Odbywa liczne podróże w kraju i za granicą, gdzie zapoznaje się z problematyką wystaw z zakresu nauk o Ziemi i sposobami ekspo-zycji. Obchodzi całe polskie wy-brzeże Bałtyku 'i pisze jeden z pierwszych · przewodników geolo-gicznych ("Brzegiem Bałtyku" 1926). . Z podróży naukowych za granicę i wycieczek szkolnycł• przywozi bo-gate zbiory ~ Uczne fotografie, któ-re przekazuje do i~stytucji nauko-wych i muzeów szkolnych. W la-tach 1939 - 1944 lłrz.ygotowuje do druku większą pr~o:cę "Geografię .Fizyczną", której rękopis uległ zni

-szczen1u. · ·

W sierpniu 1946 r. powołany · do Muzeum Ziemi na staoowisko ku-stosm a później kierownika Działu Popularyzacji Nauk Geologicznych, znajduje tu pełnię możliwości roz-woju swego wielkiego taleniu i

wy-korzystania bogatego. doświadcz.e­ nią. Pisze przewodniki po wysta

-wach, bierze udział w redakcji wy-dawnictw"· popularnych (.Bibliotecz-ka Muzeum Ziemi wydawana przez

Wiedzę Powszechną). Jest autorem broszur popularnych na wysokim poziomie ("Wulkany czynne i 'li'Y- · ·gasłe", "Cżas w dziejach Z'iemi") oraz szeregu artykułów. Współpra­ cuje z prasą, wygłasza liczne od-czyty i pogadanki, budząc wielkie zainteresowanie u słuchaczy. Szkoli

współpracow_ników. ·

W uznaniu zasług . stanisława Karczewakiego Rada :Państwa przy-znała mu pośmiertnie krzyi; oficer-ski orderu odrodzenia Polski.

(A.H.)

ODZNACZENIA .DLA

NAUKOWCOW

Z okazji 10 lecia Polski Ludawej na Wydziale· Geologiczno-Poszuki-v.·awczym AGH zostali odznaczeni: prof. dr Marian Kamieński ..., krzy- ·

żem · kawalerskim odrodzenia Fol-ski, prof. dr M-ieczysław Budkie-wicz - złatym krzyżem zasługi.

(Z.D.)

NOWI SAMODZIELŃI

PRACOWNICY NAUKI Uchwałą IX Plena.rnego Pos.ie-dzenia Centralnej Komisji Kwalifi-kacyjnej dla Pracowników Nauki w dniu 27 listopada 1954 r. przy-znano ty.tuł docenta dr Czesławowi Pachuckiemu i dr Stanisławowi

Radwańskiemu: ta)

Z 2YCIA ODDZIAŁU

WARSZAWSKIEGO PTG Oddział Warszawski PTG

rozpo-czął

w

bieżącym sezonie posiedze-nia naukowe. Pierwsze ·odbyło się · dnia 17 listopada. Referat naukowy pt.: Znaczenie analizy minerałów ·ciężkich w rozwiązywaniu

zag:td-nień . geologicznych wygłosiła

prof. dr Maria TUrnau - Morawska.

W dniu l grudnia odbyło się po-siedzenie naukowe z referatem mgr. inż. Jerzego Burka pt.: Promienio-twórcze metody oznaczania wieku

bezwzględnego.

Na wstępie uczczono pamięć zmarłego prof. Stanisława Kar-czewskiego. Następnie zakomuniko-wano zebranym uchwał~ Zarządu Oddziału Warszawskiego PTG . w

sprawie !tzw. luźnych komunikatów . Mianowicie na każde posied:~:enie naukowe zostaje wprowadz~ny osob-ny punkt po;rządku dziennego pod nazwą "luźne komunikaty''. Każdy, kto chciałby wygłosić krótki W-15

minutowy komunikat na dowclny temat (z literatury, z prac bieżą­ cych lub. jakikolwiek inny}, może ·to uczynić, . zgłaszając bezpośrednio przed posiedzeniem !tytuł komuni-katu sekretarzowi Oddziału. · .(Bl) STUDENCKA KONFERENCJA TECHNICZNO ~ EKONOMICZNA NA WYDZ. GEOLOGICZNO~PO­ SZUKIWAWCZYM AGH l W związku z mającą się odbyć studencką konferencją ltechnic.zno-ekonomiczną - katedry i zakłady Wydziału Geologiczno - Poszuki-wawczego podały temast,y naukowe

s~uden.tom do opracowania.

· Temat ogólny: Nowoczesne meto-dy poszukiwawcze

I. Zagadnienie: Mineralogiczne i petrograficzne metody badan złóż surowców uż:;r,teoznych. ·

Tematy: ·

1: Szybkie wy.znacz.anie minerałów · rudnych w !terenie metodą

pro-szk.ów. - . .

2. Wskaźnikowe oznaczanie mine-rałów kruszcowych

w

lnbora-,torium metodą odbitek !.tyko-. wy ch.

3. Nowe metody petrograficzne przy badaniach węgla i ich znaczenie d1a ~asyfikacji węgli.

4. Badania petrograficzne przy

do-kumentowaniu złóż surowców

skalnych.

5. Badania minerałów i skał ila-stych metodą barwienia. 6. Metody mikroskopowe . w

zasto-sowaniu do badań minerałów i

skał. .

II. Zagadnieme: Nowoczesne me-. tody w pod~tawowym zdjęciu

geo-logicznym. · ·

Tematy: ·

l. Kompleksowe zdjęcia geologicz-ne, ich cel i znaczenie.

2. Metoda . analizy strukturalnej przy badaniach l!"egionalnych. 3. Metody sedymentologiczne w

ba-daniach stratygrnficznych i

tek-~onkznych.

4. Nowe metody badań stratygra-ficznych warstw karbońskich i ich znaczenie dla ko·relacji grup warstw.

5. Wykoczystanie metod mikropa-leontologicznych przy prowadze-niu robót górniczych,

6. Mikropaleontologia jako pomoe przy zdjęciach geoł~cznych. . 7. Nowoczesne metody bada:'i

ge-ologicznych przy budowlach · · wodnych.

JII. Zagadnienie: poszukiwanie ·i ocena ekonomiczna złóż surowców uży-tecznych. ·

T~y: .

l. -Metodyka prawidłowego pobie-rania i pomniejszania prób oraz

dokum~wanie wyników jako pod9tawa racjonalnej gospodarki złożem. ·

2. Hydrogeologiczne !i hydi:ogeo-'chemiczne kryteria przy pogzu-kiwaniu złóż kopalin użytecz­

nych.

3. Badania jakości" i · przydatności

piasków w przemyśle f budow-nictwie •

4.

Nowoczesne· nietedy badań su.:

rowców "ilaStych.

5. Metody wzbogacania surowców ·uastych.

6. Biochemiczne metody w · geoche-mii i w poszukiwaniach krusz-ców.

7. Pierwiastki śladowe w minera-·

łach i ·skałach i ich użylf;eczność. 8. Analiza możliwości

poszukiwaw-czych złóż ropnych w Polsce po-za Karpatami.

9. Nowoczesne me'tody badań geo-logicznych w ~ukiwaniu złóż; 10. Poszukiwanie i badanie złóż

so-li pr.zy zaStosowaniu nowych metod geofizycznych.

IV. Zagadnienie• Technika ins"tru-mentalna w badaniach

geofi-zycznych. · ·

.Tematy: . .

l. Technika inst.Tumentalna w me~

<todach grawimetrycznych.

2. Technika instrumentalna w me-tod.ach magnetycznych.

3. Technika instrumemalna w me-todach radioakltywnych. ·

liii"IECO O IMPOBCIE SUROWCÓW

DLA PRZEMYSŁU POLSKIEGO

W axtykule Henryka Lipczy

l'lskie-go pt. "Zmiany strulrtucy towaro-wej w handlu zagranicznym Polski"

(,/Zycie Gospodareze" nr 20, 24.X.

1954 .r.) znajdujemy następujące

in-teresujące wypowiedzi:

"Równocześnie stwierdzić należy,

że w najbliżt:lzych latach nie nastą­

pi u na$ . ogólnie biorąc -

zmniej-szenie impontu surowców i

materia-łów pomocniczych dla p.rzemysłu

ciężkiego, bo właśnie w wyniku

sil-nego rozwoju -tego przemysłu jego

ogólne zapotrzebowanie na

surow-ce z importu stale wzrasta lub w

niekttóiych pozycjach u.trzymuje się na tym satriym poZiomie, jeśli rów-nolegle postępuje roz.bud()wa

krajo-wej bazy surowcoV17ej. -Chodzi tu

o 1akie suro:wce, jak: ll'Udy żelaza, rudy metali kolorowych, kauczult, produkrl:y nafltowe i wiele innych.

Wskażnik wzros-tu im,POrtu

surow-ców (rok 1947

=

100) dla przemysłu

ciężkiego, wynoszący dla 1954 r.

-556, wobec wskaźnika 487 w roku 1953-świadczy o ~ym wyraźnie"'.

W imporcie surowców i

materia-łów pomocniczych dla przemysłu

ciężkiego wzrost charakrl:eryzuje się

. następującymi wskaźnikami: 1947- 100 "1949 - 423 1951 - 505 1953 - 487 1954- 556 (przewidywane wykonanie).·~ (jk)

SZKOLENm ZAWODOWE W

MI-NISTERSTWIE PRZEMYSŁU MA··

TERIAŁÓW BUDOWLANYCH

rw

dniach od 4 do iJ października 19!54 r. w Ośrodku Szkolenia Za-wodowego Minreterstwa Przemysłu

Materiałów Budowlanych w So-.

snOIWcu odbył się kurs dla· służby

geologicznej ltego resortu.

Na program kursu · złOfŻ.yły si~

różne przedrnidty, przeweżnie o

te-. ma tyce geologicznej, w następują-· cym wymiarze godzin: zadania.

re-sortowej służby geologicznej w

świetle uchwal II Zjazdu PZPR

-3 godziny; charaklterystyka

goolo-giczna skał me.gmowych;

osado-WYCh i przeobrażonych - 7 godz.;

w)"SStępowanie, odmiany, własności i

zsstosowanie surowców

eksploato-wanych przez przemysły po(lległe MPMB (kaoliny, gliny dla ceramiki

budowLanej i szlachetnej, piuski

szklarskie, piaski Q.o cegieł

wapien-no-piaskowych, wapienie, dolomity,

gipsy, surowce cementowe, kamie-nie budowlane, l;t.warc, skaleń, mag-nez)llt) -'-- 12 godz.; lokalizacja

ro-bólt geologiczno-poszulciw.aw<:zych

-3 godz.; sporządzanie dokumentacji

geoll:lgicznych - 4 godz.; górnictwo .

i plany ruchu - 7 godz.; wier.:enia

i pobieranie próbek- 3 godz.;

pla-nowanie l sprawozdawczość robot

geologicznych - 4 godz.;

podS'tawo-36

we · wiadomości z inwestycji dla

służby geologicznej-2 godz.;

mier-nictwo - 3 godziny.

Na kurs zgłosiło się 25 słuchaczy

z cenJtralnych zarządów i przedsię­

biorstw podległych MPMB. Wykła­ dowcami },>yli geologowie z

Mini-sterstwa, Przedsiębiorstwa Geolo-gicznego Suro.wców Skalnych i Cen..,

tralnego Zarządu Przemysłu

Ce-mentowego.

Kurs był pierwszą próbą

szkole-nia zawadowego członków służby geologicznej MPMB i miał na celu przypomnienie i tlitrwalenie pods ta-wowych wiadomości po>trzebnych geolGg()wi przy pracy w przemyśle mlllferlałów budowlahych oraz za-znajotnienie z. obowiązującymi prr.e-pisami z dziedzin, z którymi służba

geologiczna musi się stykać

(gór-nictwo, spraw<>zdawczość, inwesty -cje).

Z zebranych drogą ankiety

wy-powiedzi uczestników kursu m\Jt.ną

wnia.skować, że kurs spełnił swoje

zadanie.

w

ankiecie niemal

wszys-cy słuchacze wypowiedzieli się, aby

tego rodzaju kursy były

organizo-wane.

w

czasie dłuższym, np.

mie-sięcznym, i obejmowały poza

wy-kładami se1~aria np. czy;tanie

do-kumentacji ·geologicznych, ćwiczenia praktyc:r.ne, zwiedzanie zakładów itp .

(SB) Z TECHNIKUM GEOLOGICZNEGO

W KRAKOWIE

Dnia 28 listopada odbyły się WY-;-bory do Komitetu Rodzicielskiego przy Technikum, o~arte na nowym

regułamirile wiążąc)m pracę

komi-tetów rodzicielskich z ·radami na-rodawyml. Wybory były

poprzedzo-ne zebl:1alliami pr~ygatowawczymi ·

aktywu rodzicielskiego, na których

rodzice zetknęli się z kandydatami

do rad narodowych, m. in. z tow. Łą.budową, której przedstawiono dezyderaty dotyczące potrzeb loka-lowych szkoły. Zeuranie spraw o-zdawczo - wyborcze otworzyły

wy-stępy !llłodzieży, w ezczególności

nowego wieloosobowego chóru ucz-niowskiego i zespołów tanecznych, połączone z recytacjami. W wynlltu w'yboców powstał 20-osobowy

ko-mitet rodzicielski z tow. F. Walew-skim jako przewodniczącym na c ze-le. Roczny plan pracy komitetu

uwzględnia liczne ~rzeby szkOły,

wśród których najważniejsza · ·jest

budowa technikum, ponadto sprawy

wychowawcze, gdzie na plan

pierw-szy wysuwa się pomoc dla młodzie­

ży o złych warunkach rodzinnych i

nowa w tym roku potrzeba opieki

nad dużą grupą · młodzieży

roczni-ków 1939:'40 z defektami nerworw y-mi.

4 grudnia ponad 400 uczniów tut.

Technikum spotkało się z

kan.:ty-da:tami do rad narodowych,

repre-zentującymi ·szkolnictwo i sprawy

kulturalne. Zebranie odbyło się w

etylowych salach dawnego pałacu

Potockich, obecnie TPPR. Młodzież

zgłaszała wiele zapytań i życzeń.

Główne tematy stanowi1y: bolączki

lokalowe szkoły i możliwości ich usunięcia oraz sprawa walki z

-::hu-ligaństwem 'siłami zewnętrznymi,

wychowawczymi i

administracyj-nymi, głównie zaś weWn.ętrznymi

-_samej młod~ieży. Spotkanie prze~

prowadzono w ramach prac

poza-l~kcyjnych, jako drugą już w tym

roku szkolnym z zaplanowanych

konferencji młodzieżowych na -t~­

maty aktualne.

F.S. PRZEDTERMINOWE WYKONANIE

PLANU ROCZNEGO PRZEZ

"HYDROGEO"

W dniu 16 listopada 1954 r.

Przedsiębiorstwo Geologiczne

Bu-downictwa Wodnego "Hydrogeo"

wykonało na 45 dni przed 'terminem

swój plan produkcyjny roku 1954.

Średnie wykonanie planu wynosiło

miesięcznie 130,3%. ·

Do przedterminowego wykonania

planu orodukcyjnego przyczynił się

wspólny wysiłek całej załogi

zarów-no wiertaczy, jak i opracowujących

dokumen1:acje geologów -

projek-tantów. · .

Na szczególne uznanie zasługuje szereg pomysłów racjonalizatorskich w dziedzinie wiertnictwa i przy

opracowywaniu orzeczeń

geologiCz-nych. Przyczyniły się one do obniż­ ki kosztów własnych, a jednocze,. śnie do podniesienia jak·ości samych

orzeczeń. ·

Ministerstwo Zeghigi, do którego

należy "Hydrogeo", wyraziło

przed-siębiorstwu specjalne podziękowa­

nie depeszą gratula~yjną.

(jg) ARCHIWUM SEKCJI NAUK

GEOLOGICZNYCH MUZEUM . ZIEMI

Muzeum Ziemi uzyskało w r. 1953 pozootały po prof. T;ldeJ.Iszu Wiś­ niowskim cenny. zbiór materialó'w do historii geologii w Polsce, który

S'tał się zaczątkiem ·archiwum

.Mu-zeum Ziemi.

Przed wojną prace Muzeum Ziemi w ltej dziedzinie były prowadzone

jedynie dorywczo z powodu brnku

dostatecznych sił i środków.

Dopie-ro od 1946 r. Muzewn Ziemi

uzyska-ło warunki umożliwiają<:e

rozsze-rzenie zakresu swej działalności.

w.tedy podjęto planową akcję

gro-madzenia, opracowywania i udootęp­

niania matteriałów do historii nauk geologicznych w Polsce.

Praca ta napotyka na wiele trud-ności wskUJtek rozproszenia tych

materiałów po kraju i świecie.

Nie-zmiernie cenny byłby współudział

w niej tych wszys.tklch, kt6rzy ma-jąc si,Yczność z ltego rodzaju

mate-riałami. zechcieliby przyczyuić. się

· do uzupełnienia zbiorów archiwum

pr.zez nadsyłanie pod adresem

Mu-zeum· Ziemi:. 'warszawa, Al. Na Skarpie 20/26 wszelkich przy(!zyn-ków biograficznych, odnoszących się zaróWn.o do dawnych, jak i do współczesnych badaczy Żiemi w Pol·

sce, a nawet choćby· tylko wiudo-mości o 1ych mail;eriałach.

Wobec przypadającej w br. 100 rocznicy urodzin i 50 zgonu inż. górn.- Aleksandra Michalskiego,

szczególne znaczenie miałyby w tej

chwili przyczynki do :i:ycio.rysu tego zasłużonego geologa 1 paleontologa,

zmarłego w Krakowie w 1904 r.

Wszyscy posiadający materiały lub informacje o maieriał?ch d()tyczą­ cych jego osoby i działalności nau-· kowej proszeni są o jak najszybszą wiadomość pod w

/W

adresem.

(MZ)

H'IEL«Ił BRł'TiłNIIł

WAPNO NAWOZOWE

Zużycie wapna nawozowego,. ~óre wynosiło w roku 1951-195~ 2 360 000 ton (W pr~liczaniu na CaO),

w:zro-sło w :rOiku 1953-1954 do 3 170 000 t.

As'O'rtyment wapna nawozowego

przedStawia się następująco:

Wapno pal.Dne 21%

Wapień mialony 50%

Wapno odpadkowe 10%

Res'lltę stanowi kreda, margle itd. Uwaga: Zużycie wapna nawozoi\vego wz,rosło u nas bardzo poważnie w porównaniu z okresem przedwojen-nym, niemniej jedńak pozostaje· ono niezmiernie niskie. Z 15 tys. ton CaO rocznie zużycie wzrosło do 360 000

ton w 1954 r.

Odbytta 'konferencja w sprawie

na-wm.ów sztucznych w drugiej połowie czerwoa 1954 r. poruszyła rto zagad-nienie wyczerpująco. Konferencja zaleciła osiągnięcie w 1954 r. pułapu w zużyciu wapna nawozowego -;v wy-sokości 2 000 000 ton w przeliczeniu na CaO. Propanarwany asortyment:

Wapno palone: 76'0 tys. ton W.api.eń mielony 890 tys. ton . Wapno odpadkowe 350 ltys. ton.

(xł)

SIARKA

Pil:oblem siarki nie schodzi z lam prasy technicznej. W ntirilerze

wrze-śnioWYln "Przemysłu Chemim:nego"

dyrektoi-zy Ins.tytUJtu Kwasu Siark o-wego d Nawozów Fosforowych K.

Akerman i P. Hoffman umieścili obszerny adykuł pt.' , .. Produkcja i zużycie siarki na świecie". Autorzy

szczegółowo przeana-lizowali

sytua-cję gospodarczą na światowym ryn-.

ku sia-rki .rodzimej.

Podobnym problemem ~raniczJI­ jąc się jednakowoż .t:vlko do Anglii - zajął się W. A .• M. EdwardJ w

referacie wygłos21onym w p1_erwszei

połow·ie października na konferencji Instytutu P<!!iw w Londynie n.

.

t.

,.Rzut perspektywiczny na probJem

siarki w Zjednoczonym Królestwie".

Streszczen~e il'eferatu ukazało się w

numerach '3515 i 3516 "Chemical '!'rade Journal" (15 i 22 ,październi­

ka 1954).

Konsumcja · sial"kt w p~ństwie w latach 1941 - 1954 przedstawia się

następuiąoo: w ;tys. ton. · Rok

1941 1942

Siarka na kwas na

dwusiar-zużytA siarkowy czek węgla

220,7 153.5 233,0 ' 170,6 . 1943 1944 1945 1946 1947 1948 1949 1950 1951 1952 . 1953 1954 227,7 237,1 235,2 273,1 299,0 354,1 393,5 468,8 367,2 306,6 347,9 365,0 (przewidywane) 159,4 171,,5 175,8 202,1 218,9. 26'7,0 307,5 357,7 272,2 227,5 252,9 . 250.0 56,00 50,00 37,fi0 54,00 70,00 iProdukcj.a kwasu siarkowego w

W. BryitanU wynosiła w latach

1945·- 54 i przewidywana jest w

latach 1954-55 następująco (w tys. ton): rok. H2S04 (1001_/t) 1945 1,168 1946 1,3'28 1947 1,'333 1948 1,552 1949 1,660 1950 1,803 1951 1,606 1952 1.506 1953 1:875 1954 2,100 1955 2,16'0 przewidywana

Przyjmując, że w przyszłych latach roczny wzroot produkcii kwasu siar-kowego będzie wynosił 30/o,

przewi-d'liana produkcja w latach

1960 - 1965 I 1970 osiągnie 2750,

3250 i 3800 tys. ton.

·Zużycie siarki na kwas siarkowy i dwusiarczek węglą wahalo ąię w

granicach 88 - 90°/G. Reszta zuży-·

. wana była do produkcji płynnego S02, siarczynów w przemyśle

gumo-wym, dla środków owadobójczych i

innych.

W 1920 r. 800/• kwasu siarkl)wego

wytwarzano w W. Brytanii z pirytu,

resztę z masy pogazO:wej. Siarki do

produkcji kwasu siarkowego

!>rak-tycznie nie używano. Wraz z rwmo-jem wydobycia siarki za pomocą sy -stemu Frascha stany Ziednoczone zaczęły ekspo11tować bardzo porw~7.­ ne ilości tł:ego surowca. Udrlał pro-centowy w światowej produkcii

siar-ki Stanów ZJednoczonych wynosił w

1900 r. 0.8%, w 1913 r. 51,9%, w

1920 r. 81%, w 1!:150 T. 930/o. Jedno;.

cześnie firma amerykańl'lka

Monsan-to opracowała rtechno1og!e produkcji

kw~u siarkowego z siarki. Proc~ ten niezmiernie -prosty posługuie l';ę siarką o czystości przeszło 99,9C;ź., (taka bow!em l~t. siarka atrzyrY~~na

metodą Frascha z Luiz.ianv).

M

:

mo

-d'ł tą 01trzymute się nie ltylkn kw~s siarkowv o najwyższej jakooci, -·lc i o najniższej cenie.

Cena l ~nv kwasu siarkowego (100°/,.,) k.s71taJtu1e się Ol"lentacyjnie:

z siarki 7.1 fuillt.a sz,terlmga

z pirytu 9,1

z anhydra.tu. 8,1 ,, "

KoS?rtv . inwestycyine w t'untA.ch

S7.oterlinga na 1 tonę kwasu si

arko-wag(} rocznie WYno::>zą w zależności od SUI'OWC.'l:

z s•ark; 9.5, z pirytu 19.5,

z anhydrytu 34,0.

Koszty mwestycyjne z anhydrytu

. nie obejmują kopalni anhydrytu ani przemiału klinkieru na cement.

Altrakcyjna licencja Monaanto

znajdowała w latach bezpośred­

nio przed drugą wojną chętnych na-bywców ·za gran:ką, w pierwsz.xm

rzędzie Anglia szybko uzależniła się od surowca z Luiziany. W 1950 r.

57,1% kwasu siarkowega

wyprodu-kowano w Wielkiej BrY'tanii z.

siar-ki, 14,80/e z pi·ryłtu. W roku tym

Anglia impo11to.wała ok. pół miliona ton siarki, z czego ok. 75% zużyto

na wyprodukowanie . kwasu sia:rko-wego. W !tym roku zao&trzyła się

gwa~to.wnie. sy,tuacja w . imporcie siarki amerykańskiej i zorientowano

się, że w przyszłości należy oprzeć

się w pierwszym ll'zędzie na kr&jo-wych surowca-ch, jak: anhydryt ~

masa pogazowa. Poza rtym postano-. wiono przyetosować fabryki do

kon-sumowania piryttu .

· Przypominamy cYfry zużycia su-·

rowców na produkcję kwasu siarko-· · :wego w drugim kwiiDtale br.

(przy-toczone w numer~ listopadowym naszego "Przegl. Geolog.") 123,972 to-n pirytu. 71,668 lt.on masy

pogazo-wej, 13,720 ton siarki, 54,045 ton blendy cynkowej i 43,911 ton

::tnhy-drytu. Aczkolwjek - "kryzys

siarko-wy" chwilowo minął, w Anglii

zda-ją sobie sprawę, że jak długo prz.

e-mysł kwasu siar}.t.owego. i s:zttuczne-go jedwabiu zależeć będ?Je od Lui- .

:clany, kryzys rtaki niejednokrotnie

się powtórzy.

Dlat~go w pierwszym rzędzie po-stanoW'iono XQi7..budować zakł:::~dy oparte na anhydrycie, o czym rów-nież pisaliśmy w naszym

czasopi-śmie. Efektów produkcyjnych

chwi-lowo jednak z rtych nowych zakłn­ dów nie ma i sy.tuacja na·· rynku

siarki pozostaje w Anglii nadal

ner-wowa. Około połowy bowiem kwasu

siarkowego w najlepszych wa run-kach będzie musiała być

produko-wana. z surowców impm:1towanych:

z picy.tu i siarki. W Anl(lii liczy sie

jedvn;e na konkurencje :7e &tronY siarki meksykańskiej. Należy się

rnodziewać, ż. \\. połowie 1.955 r., Meksyk zac?nie ek.<Joortować siarkę w wysokości 500 rtys. ton rocznie. Przy:oomln!lmy, że s1ark::t melt~y

k'l-11-ska wvdob:vwan'l ie~ również sy~te­

mem Frascha; Si.arka .ta ~ dnnych ru!enrtńw firmv meks:vkańskiei G•IP."t Jnrln10<tt'ial Ud jest o czystości 99.94% i w'olna iest od !t::lkich

7'lnie-czyszczeń jak 'łrsen, selen i tellu~.

KWAS RtMtltOWY Z ANHYDRYTU

(xt)

Oprócz rozbudowy fabryki kwn-Stł siarkowelto z l!lnhydrvltu w Bll-lin~ham (J C. I.) nowy .zakład budo-wany jest w Widne-s o zdo1_nośc~ produkcyinej 148 .tys. rton kw'lSU sła.rkowel!o ·i l-::\2 t:vs. tł:on kUnkłerp cemenltow~o. Roczne :mżycie

anhy-drytu będzie wynosić '240 rtys, · t<»l.

GERMAN l GAL .

Zawartość germanu w blendach

cynkowych pólnocnej Walii dochodzi

do 0,3%. German i gaJ! są składni­

kami śladowymi węgli

wydobywa-nych w W. BryitanU z ·wyjątkiem

złóż w hrabstwie .Kent. Nie ma

rów-nież ;tych pierwiastów w

antro.cy-:tach płd . . Walii. Sredma . .zawartość

wynosi 7 części!. na m,ilion -

docho-dząc czasami do 30 cz. na mllion.

ilość germanu :i galu w węglu

wydo-. bywanym roczni.e w W. Brytanii

przek.rilma 1000 ton, ale Itrudno

my-śleć o ekonomi<:znej regeneracji tej

ilości.

Podczas produkcji gazu

genera-torowego z koksu german i gal ·

przechodzą w lotne siarczki i

ucho-dzą wraz z gazem. Sadza, kltóra

osa-dza się przy ochładzaniu gazu,

za-wiera do 0,5% germanu i .tyleż galu.

Pyły z ty<:h gazów są obecnie głów­

nym żródłem germanu i galu w

W. Brytanii ..

!Piroces regeneracji polega na

sto-pieniu pyłów pogazoWych, topników,

złomu miedzi z dodatkiem koksu.

otrzymuje się obojętny żużel

krze-mianowy !i stop zawierający żelazo, .

miedź, siarkę, arsen, german .i gal. :

Stop ten po skruszeniu umieszcza się na płycie dziurawi()t').ej w S'lłdoo.ej

'wieży napełnionej chlorkiem żelazo­

. wym. Przez wieżę ~ę przepuszcza się prąd chloru. Reakcja egzotermiczna

doprowadza roztwór do wrzenia.

De-stY'lat otrzymany z tego ro2ltworu

za-wiera w dąlnej warlitwie c~terochlo­

rek germanu obok 10-15%

trój-chl'Orlru. arsenu. Przy pomocy da!:szej

rafinacji otrzymuje się tlenek

ger-manu iawierający 1;ylko ślady

arse--nu. Rozltwór p!Xl.OS.tały po oddestylr>-.

waniu germanu zawiera gal. Po

uprzednim zredukowaniu żelaza .trój

-wart.OOciowego wytrąca się met-1le

ciężkie przy pomocy glinu metalicz~

nego. DeSJtylacja chlorku galu

odby-wą się w obecności

eteru

izopropy-lowego. Gal otrzymuje się z a

lkalicz-nego ·roztworu, lk:tóry poddaje się

elekkolizie.

iPunkt topnienia galu wynosi ok.

30°C, punkt w.rzenia ok.

2ooo•c.

Niestety w wysokich :temperaturach

płynny metal makuje zbiorniki

me-ltalowe i materiały ogniotrwałe, z

wyjątkiem naczyń krzemionkowyctt

w nieobecności itlenu. ·

Czysty german znajcluje

zastoso-wanie w fizyce elelclronowej,

BELGili

KOBALT

Według sprawozdania Union

Mi-niere de Haut Kaltanga produkcja

kobaltu !tego .towarzy51twa. wynosiła

w 1953

r.

8278 ton, co ostanowi wzrost o 201_{/o w porównaniu z 1952 r.}

Produkcja świato.wa ·kobaLtu w

1953 r. wynosiła ok. 12 rtys. ton.

Ił'

LOCHY

SIARKA

W r. 1950 wyekspo.r:towano z Sy

-cylii 209 971 ton siarki, w ·r. 1953

eksport siarki sycylijskiej osiągnął

rtylko 6853 ·ton, a w· 1954 wogóle

siarki się nie eksportuje, natvm!as.t

rezel:'1Wy osiągnęły 275 000 ton.

Dzie-je się to

w

chwili! wciąż

wzra-stającej na świecie konsumcji siar

-ki, kltórej zapotrzebowanie w

Euro-pie ocenia się na 600 000 tton rocznie.

ł.ISłł

URAN

Plan wierceń poszukiwawczych w

równinie Colorado za minerałami

uranu wynosił w 1954 r. przeszło·

mi-lion meltrów bieżących.

lłł.ISTRIILIII .

URAN

W północnej części · .ALUsbr.ałii,

w

Pine Creek, odkryto nowe złoża

ura-nu, k.tóre . bogaJtsze są od złóż Run

Jun.g).e F'ield.

•EM.SW'M

RTĘĆ

Kopamie minerałów Iftęci w Huit

-zuco (Stan Gu!'I'ezo) są rozbudownne

celem zwiększenia wydobycia do

maksimum. Prace geologiczno-·

po-szukiwawcze ;rejoonu Cruz

doptowa-dz.iły do odkrycia bogatY'Ch złóż