NOWOŚCI
WY.DAWNICZE
RECENZJE
HYDROGEOLOGIA
r.
H. KaMeHCi<Hił,n. n.
KJIHMeJITOB, A. ·M. 0B'IHHH_HKOB-fH.nporeOJIOfHll :MeCTOPO:lK.IleHHft IIOJie3HblX HCKOIIaeMblX. focy.n;atJCTBeHHOe l:'faJI.aTeJibCTBO f~OJIOrRIJeCKOił JlHTepa-rypbl. MocKBa, 1953. .Literatura hydrogeologiczna nie posiadała do tej po-ry ·pracy, która by w sposób wyczerpujący ujm~wal~ całokształt zagadnień, dotyczących hydrogeologi·I· złóz kopalin lub jak ją często nazywamy hydrogeologii
ko-palnianej. · .
1. to ' .. O ile w ogóle tematykę tę poruszano, czym 1 me geoloJ!owie, lecz górniG:y. Zaciążyło to oczywiście na opublikowanych pracach i przejawiło się w postaci bardzo jednostronn-ego potraktowania przedmiotu. }'rżY~ k.ladem tego jest pewna ilość artykułów. omawiaJących b~Hłź to charakterystykę hvdrogeoloJrlcmą poszczeg61-I1Vch złóź, badź też mniej lub bardz~ej tvnowe z"l.ga~ nien;l'ł z zakresu hydrogeolo!'(iczneJ obs'łu~i kopaln. . Artykn.ły te rt>~:vt>ane sa ~lóWI1ie w c:r.asopism~ch rt.ń.~-_
nicivch takich: iak: Berrt.bautechnik. Br::~unkohle, rtlu-ck~uf, Gomyj 2umał, Iron and Coal, Technika
Gor-ni~ka, Ugol i inne. . ,
Pewne próby bardziej obszern·ego ujec;a mektórych pr{)blemów hydrogęolo~i kopalnianei .. dali: J.~ Nahsen "Die. Praxis der planmasshten Entwasserung .~m _Bra-1mkóhlenberl'(bau" 1919-i K. Ke~el ·--;- "Bergmanmsc.he Was~rwirtschaft" 1912, l93R. 1951. Pterws7.a z wvmJe-nic>nych prac, o bardzo specjalnym. char~k~erze,. propa-guje zasadę wstępnego odwadnianra zlóz 1 nle ~vkra cza · poza uzasadnienie koni ecznooei. wprowadzen, Ił hv-·drbP:eologicznej obsługi kopalń. Obszerna pra.ca Kef'!lą,
mimo dużej wartości dla praktyki, w szczególności ~la ·hydrogeologicznej obsługi złóż węgli brunatnyc~. Ulę
ta iest również jednostronnie, a hydrogeologia me
sta-no~ jej istotnej treści. .
Również bardzo interesująca praca D. I. Szczegolewa - .. Rudnicznyje wody'' nie WYCzerpuie całości m-oble-mu i mówi prz:ede wszystkim o charakterze. wód w
ko-palniach istniejących. · · ·
Nasz własny dorobek w tej dziedzinie jest nadzwv-czaj skromny, gdyż za.gaćiJ;ienł~mi hydro11:eolop;ii. złóż · w ogóle u nas szerzej s1ę me zaJmowano. Mamy Jedy-. nie rozproszone no archiwach kopAlnianych oor"cow~> n{a St. Czarnockie~to. J. Oołąba, L. Kowalskiego; R.
Kraiewskiel'!o. W. 2ukowskiego. dotyczące wycmko-wych zagadnień i służące doraźnvrn potrzebom .. Tedv-na monograficzną praca jest R. Krajewskiego ,~Za>yod nienie kopalń Piast i Ziemowit na tle stosunkow
geo-lollicznvch okolicy". · ·
Pnlskim oodł'ęcinikiem w zakresie odwadniailia ko-n<tlń jest W. Lesieckiego .. Odwadnianie WYI"nhisk". Ksia7.ka ta jako jeden z tomów obszernej serii ,.Górni-ctwo" poświęcona została zasadniczo omówieniu S".-m:vch urządzeń i WYrObisk odwndniaiących oraz zwal-czaniu dopływów wody do kopalń. Tematyka hydro-geologiczna potraktowana jest tam jed,vnie jako ob- · szemy w~teP. · l'Jlemniej jednak do tei pory jest to nas:>;a jedyna ogólnieisza praca na ten temat.. ·
Cytowana w nagłówku ... praca autorów radzieckich przvnosi opracowanie wszystkich ważniejszvch zagad-nień związanych z zawodnieniem złóż kopalin potr~k tow:tne ze stanowiska geologa.
W dziesięciu rozdziałach na trzystu czterdziestu stro-nach autorowie omawiają m. in. następujące zagadnie-nia: naturalne :przyczvnv i ~teologic2lno-strukturalne wnrunki zawodnienia złóź z jednoczesnym podaniem :p;erwszei tef!o rodzaju ich klasyfikacji; chemizm wód zloźoWYch i hydrogeologiczne kryteria przv poszuki-WR.niu złóż. kopalin: rezultaty badan nad wielkościa do- · płvwów do wyrobisk konalnianych I zasady określania dopł:Vwów: sposoby· zwalczania dopływów w zależności od charakteru wyrobisk i zjawisk ·geologicznych,·
meto-dy osuszania złóż i skał otaczających przy eksploatacji ~emnej i odkrywlk:Q1We1; zakres i . choll!Nikter . badań hydrogeologicznych na etapie poszukiwań i eksploata-cji złóż kopalin. _ . · · · . ·
.Jak z powyższego krótkiego przeglądu treści wyn1ka, książka obejmuje zarówno tematykę teoretyczną, prak-tyczną, jak i metodyczną. Recenzentowi t:udno jest
,na- .
wet zwrócić uwagę na bardziej interesuJące rozdziały książki, gdyż wszystkie będą dla większości naszych czytelników nowe i wartościowe. . .Zarówno dla czytelnika interesującego się tymi za-gadnieniami teoretycznie; jak i dla praktyka , WYdaj.ą się zasługiwać na szczegolną uwagę na wskros oryg1~ nalne rozdziały: V - "Reżim dopływów wody do wy-robiJsk .gónni·CZYlch :przy ek~1oo.J1Jacji i osuSZBll'liu złóź" oraz rozdział VI ...,... "Określenie dopływów wody do wyrobisk podziemnych", Już w prz.edmowie a~torzy stwierdzają, że napisanie teg'? rozdz1ału b~ło naJtru~ niejszym zadaniem. W omaWianym r!Jzdziale podaJ_ą kiJka sposobów określenia dopływów wody do kopalrr, z których pewne stosowane są w naszych warunkach, inne zaś, jak np. opracowana przez radzieckich bada-czy M. W. Syrowatko i N. K. Girinskiego metoda elek-trodynamicznych analogii (EGDA) jest dla nas
zupeł-nie nowa. . · . ·
Naleźy tutaj od razu zaznaczyć, że czytelnik, którego zagaditienia dopływów wody do k.o~lń intere~ują be~ pośred:nio praktycznie, nie powmien oczekiwać, ze znalezione w książce gotowe wzory matematyczne mo-że stosować mechanicznie w każdym przypadku wy-stępującym w praktyce. Nie pozwala na to złożoność i różnorodność warunków geologicznych oraz.zbyt _sła bo dotychczas opracowana strona teoretyczna dynami-ki wód podziemnych. Jednakże przytoczone przykłady, sposób . rozumowania oraz wyprowadzone wzory mate-matyczne mogą pozwolić na określenie spodziewanych dopływów równieź w innych warunkach niż podane przez autorów w ich książce po odpowiedniej ich
ana-~~ .
.
Całość wykładu jest bogato ilustrowana stara~nie wykonanymi i utrzymanytpi w jednym stylu graficz-nym rysunkami i wykresami w liczbie około stu
trzy-dziestu. . ·
Nie jest rzeczą przypadku, że pierws~ obszerna praca 0 hydrogeologi~ . złóż kopalin j~st dz1ełem uczo7
nych · radZieckich. Ks1ążk.a tego rodzaJu mogła powstac jedynie tam . gdzie autor ma do dyspozyjci ogromnil
ilość materi~łu
obserwacyjnego, w kraju gdzie na ol-brzymią .skalę prowadzone są g~l?giczne roboty· po-szukiwawcze, rozpoznawcze i górmczo-eksploatacyJne. Złoża· radzieckie zalegają w krainach o najróżnorod niejszych warunkach geologicznych i morfologiczno-klimatycznych, które decydują o zawodnieniu złóż. Ba-. dania geologiczne na wszystkich etapach prowadzone są, komplek13owo przez wysoko kwalifikowane kadry, a w kopalniach czynnych istnieje stała obsługa geolo-giezna. Realizując postulat racjonalnej. gospodarki su-rowcami w ZSRR eksploatuJe się również złożawy-stępując~ w trudnych warunkach górniczo-technicz-nych co przed nauką radziecką stawia bardzo wyso-kie ~magania. Wyrazem tego jest m. iri. wysoki po-ziom nauki o dynamice wód pod;z:iemnych. Praca taka jak omawiana mogła powstać jedynie w kraju, gdzie bezwzględnie realizuje .się zasadę jedności teorii I pra-ktyki, nauk przyrodniczych i techniki, gdzie górnictwo w pełni docenia konieczność współpracy z geologią, a wśród pracowników geologii nie bagatelizuje się tych jej działów, które słuźą bezpośrednio górnictWu.. Nie ulega również wątpliwości, źe zebranie i opracowani&
· tak: ogromnej ilości materiałów, jakie zawarte są w omawianej "Pracy, mogło "zostać zrealizowane tylko
zbiorowym wysiłkiem. . Książka radziecldcb autorów·
Ok.de się nieocenioną pornocą głównie dla słUżby .
geo-logi.cZ.nej
·
resortów
górnictwa, w szczególności węglibrunatnych, hutnictwa, pro·jektantów kopalń podziem-nych i odkrywkowych oraz: ogółu geologów zatrudnio-nych przy. sporządzaniu dokumentacji geologicznej złó~.
W tym zakresie, w jakiin · została wydana, książl;ta
obejmuje kura hydroge()logii złóż kopalin w Instytucie
Geologiczno-PosŹukiwawczym w Moskwie. Podobnie ·
pomyślany jest kurs "Hydrogeologii kopalnianej'1 na
Wydzial.e Geologiczno-poszukiwawczym AGH, dla któ:.. rego książka może być doskonałą podstawą.
Polski przekład tej książki, który "Wydawli:ictwa Geologiczne". już opracowują, wypełni dotkliwy brak
w naszej hydrogeologicznej literaturze podręcznikowej.