Kredyty, szkolenie, inkubatory przedsiębiorczości - drogą przeciwdziałania bezrobociu w regionie łódzkim

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S

F O L IA O E C O N O M IC A 140, 1996

W łodzim ierz P otocki*

KREDYTY, SZK O L EN IE, INKUBATORY PR Z E D SIĘ B IO R C Z O ŚC I - DROGĄ PR Z ECIW DZIAŁANIA BEZR O BO C IU

W REGIONIE ŁÓDZKIM

1. W PR O W A D Z E N IE

Z a p o c z ą tk o w a n e w 1989 r. przem iany ek o n o m iczn e u jaw niły wiele n iedostosow ań w ystępujących w dotychczasow ym sposobie g o sp o d aro w an ia i spow odow ały w ystąpienie recesji gospodarczej. K ryzys ten znalazł swój w yraz w szeregu negatyw nych zjaw isk d o ty k ając y ch g o s p o d a rk i i legł u podstaw pojawienia się oraz ciągłego, bardzo poważnego w zrostu bezrobocia w naszym kraju.

Bezrobocie jest zjawiskiem występującym we wszystkich krajach gospodarki rynkow ej. D ośw iadczenia pokazują, że naw et b ardzo aktyw ne zaangażow anie się pań stw a w zw alczanie zjaw iska bezrobocia nie gw aran tu je 100% p o w o ­ dzenia w prób ach jego w yelim inow ania. M usim y zatem nauczyć się żyć z nim n a co dzień i ograniczać w m ożliwie największym stopniu.

Aby m ó c m ów ić o podjęciu skutecznej walki z bezrobociem , trzeb a wpierw określić źródła jego po w staw ania i przyjrzeć się czynnikom w pły­ w ającym n a stały jeg o p rz y ro st. O b serw acja b a d a n e g o zjaw iska m oże w skazyw ać, że p o dstaw ow ą przyczyną ta k w ysokiego jeg o poziom u jest g łęb o k a recesja gospodarcza., spadek p ro d u k cji przem ysłow ej i p o p y tu konsum pcyjnego o raz nadm ierny w zrost im p o rtu 1. W takiej sytuacji po lity ka walki z bezrobociem pow inna dotyczyć nie tylko likwidacji jego negatyw nych skutków , ale szczególnie przyjm ow ać po stać zintegrow anej polityki z a tru d ­ n ien ia. 1 ra fn e podejście m o że bow iem w d łu ższym czasie d a ć więcej

* Mgr, asystent w Katedrze Pracy i Polityki Społecznej U L.

1 Patrz: М. К a b a j , Program przeciw działania bezrobociu IPiSS, seria Ekspertyzy - P o­ szukiw ania - Propozycje, W arszawa 1993.

pozytyw nych efektów . Skala zjaw iska i stosow ane m eto d y walki z nim pok azały bezradność dotychczasow ej polityki przeciw działania bezrobociu. K onieczne stało się przeorientow anie poglądu, zarów no co d o przyczyn, ja k i m eto d walki z nim. D o piero w 1993 r. rząd o p raco w ał „P ro g ram przeciw ­ d z ia ła n ia b ez ro b o ciu i łag o d ze n ia je g o s k u tk ó w ” , będący za ło ż en iam i kom pleksow ego planu zw alczania zjaw iska bezrobocia w Polsce. P rogram ten kładzie nacisk na:

tw orzenie now ych m iejsc pracy i ochro nę istniejących p rod uk ty w n ych m iejsc pracy,

- dynam izację i aktywizację rynku pracy dla ograniczania skali bezrobocia, - uspraw nienie system u osłonow ego,

- integrację działań w szystkich p artn eró w rynku p ra cy 2.

Jed y n ie realizacja w szystkich p ostaw ion ych powyżej z a d a ń pozw oli w efekcie na ograniczenie skali bezrobocia w naszym kraju.

W śród m etod zw alczania bezrobocia w ystępują generalnie dw ie grupy: 1) pasyw ne m etody łagodzenia skutków bezrobocia (zasiłki i św iadczenia d la bezrobotnych);

2) aktyw ne form y ograniczania bezrobocia i za p ob iegan ia jeg o p o ­ w staw aniu:

a) kredyty dla bezrobotnych chcących rozpocząć w łasną działaln ość go spodarczą;

b) kredyty d la zakładów przem ysłow ych tw orzących now e m iejsca pracy d la bezrobotnych;

c) ró żn eg o ty p u szko len ia m ające n a celu zm ianę za w o d u a tak że podnoszenie kwalifikacji ju ż posiadanych, tak by bezrobotny stał się bardziej atrak cy jn y na ry n k u pracy;

d) aktyw izacja zaw odow a absolw entów ;

e) p race interw encyjne, po zakończeniu których przynajm niej część osó b zostanie zatru d n io n y ch n a etacie;

f) szeroki zakres ro b ó t publicznych w ram ach inwestycji in fra s tru k tu ra l­ nych, podnoszących jednocześnie atrakcyjn ość regionu;

W k ra ja c h o g o sp o d arce rynkow ej w ykorzystyw ane są ob ie grupy. Środki budżetow e na w alkę z bezrobociem w dużej m ierze są przeznaczane n a aktyw ne form y polityki przeciw działania bezrobociu. P ierw sza g ru p a pow oduje jedynie złagodzenie samych skutków , nie m oże natom iast zapobiegać jeg o p o w staw an iu . A k ty w n a p o lity k a przeciw d ziałania b ez ro b o ciu d aje szansę stw orzenia now ych miejsc prac i ograniczenia skali zjaw iska.

S kala zjaw iska o ra z jego trw ały ch a ra k te r decydują o b ard zo pow ażnym tra k to w a n iu b ez ro b o cia i przezn aczan iu b ard zo d u żych k w o t n a jeg o zw alczanie w większości krajów zachodu. W krajach w ysoko rozw iniętych

w ydatki n a przeciw działanie bezrobociu sięgają naw et, ja k np. w Szwecji 30 tys. U SD n a jednego bezrobotnego rocznie, w tym na aktyw ne form y d o ok. 20 tys. U S D . W ielkość w vdatków n a ak ty w n e m eto d y w alki z bezrobociem w w ybranych krajach i w Polsce p o kazuje tab. 1.

T a b e l a 1 Średnie roczne wydatki na 1 bezrobotnego w Polsce i w wybranych krajach O E C D

Kraj Rok

Średnie roczne wydatki na 1 bezrobotnego ogółem

U SD

w tym na programy aktyw ne U S D udział w % Austria 1989 15 518 3 492 23 Belgia 1990 21 679 6 157 28 D an ia 1991 29 980 6 865 23 Finlandia 1991 18 383 7 022 38 Francja 1990 14 766 4 400 30 Grecja _{1988 477 276 58} Hiszpania 1988 4 542 1 122 25 H olandia 1989 17 734 5 320 30 K anada 1990 9 974 2 334 24 N iem cy 1991 9 160 11 170 58 N orwegia 1989 16 858 7 838 47 Portugalia 1989 1 785 1 180 66 USA _{1990 4 710 1 780} 37 Szwajcaria 1988 29 212 14 021 48 Szwecja 1991 31 026 18 863 61 Turcja 1989 276 276 100 W ielka Brytania 1991 5 468 1 865 34 W łochy 1988 4 834 2 296 48 Polska 1990 1991 1992 1993 632 770 771 681 200 54 33 75 32 7 5 11

/ r ó d ł o : М. К a b a j , Program Przeciwdziałania Bezrobociu, „E kspertyzy-Poszukiw a- nia-Propozycje", IPiSS, W arszawa 1993.

D la uzyskania długookresow ego pozytyw nego efektu w walce z bez­ robociem należy właściwie postaw ić diagnozę odn ośnie jego źródeł w n a ­ szym k ra ju i p o d jąć odp o w ied n ie d ziałan ia. P o lity kę p rz eciw d ziałan ia bezrobociu należy zorientow ać w szerszym zakresie n a w szelkie form y zap o b ieg an ia jego pow staw aniu, a w następnej kolejności likw idacji ju ż istniejącego.

„Z asadn icze znaczenie w walce z bezrobociem m ają d ziałan ia w siedm iu w spółzależnych płaszczyznach:

zm niejszania luki pom iędzy liczbą likw idow anych a liczbą tw orzonych m iejsc pracy,

p obudzanie procesów gospodarczych i lepsze w ykorzystanie istniejących zdolności produkcyjnych,

stym ulow anie inwestycji,

o p ty m aln a polity ka w spółpracy gospodarczej z zagranicą, - stw orzenie pro g ram u budow nictw a m ieszkaniow ego,

stym ulow anie rozw oju m ałych przedsiębiorstw i zatru d n ian ie na własny rachu nek,

- rozw ój na wielką skalę szkolenia zaw odow ego” 3.

P rac a ta jest pró b ą przedstaw ienia w ykorzystania w ybranych in stru ­ m entó w polityki przeciw działania bezrobociu w regionie łódzkim w o k re ­ sie 1990 1993 r. i ich skuteczności w zakresie tw orzenia now ych m iejsc pracy. D la p o trz e b badaw czych w y ko rzy stan o d an e z W ojew ódzkiego U rzęd u P racy, d o tyczące aktyw nych form p rzeciw działania bezro b o ciu w latach 1990 1993. P o n ad to dla celów porów naw czych skuteczności wy­ ko rz y sta n ia środków finansow ych przez inne p odm ioty o p ra co w an o a n ­ kietę i p rz eb ad a n o utw orzony w 1993 r. Ł ódzki In k u b a to r P rzed sięb io r­ czości. B adaniam i objęto okres od pow stania in k u b a to ra d o k o ń ca 1993 r.

2. SY T U A C JA E K O N O M IC Z N A R E C IO N U Ł Ó D ZK IEG O

Wyżej w ym ienione zjaw iska pojawiły się rów nież w b ard zo szerokiej skali w regionie łódzkim . W tym okresie w ystąpiła w Łodzi d u ż a stagn acja przem ysłow a, k tó ra pociągnęła za so b ą p o w stan ie zjaw isk a b ez ro b o cia i zapo czątk o w ała proces upadłości przedsiębiorstw . N a tle k ra ju rozm iary sp ad k u produkcji i upadłości przedsiębiorstw należały d o najw yższych. Ia k ż e bezrobocie osiągnęło poziom plasujący region łódzki n a jed nym z czołow ych m iejsc w kraju. W ynosi on ok. 100 tys. b ezrob otny ch, co stanow i w przybliżeniu 18% osób zaw odow o czynnych. Przyczyn p rz ed ­ staw ionego stan u rzeczy należy upatryw ać w n astępujących przesłankach:

zła s tru k tu ra lokalnego przem ysłu (dom inacja dużych przedsiębiorstw , słabo rozw inięta sfera usług),

- u tra ta dotychczasow ych rynków zbytu (bardzo znaczącą rolę w s tru k ­ tu rze sprzedaży odgryw ał ek sp o rt d o krajów daw nego R W P G ),

- n ied o sto so w an ie system u kształcen ia d o p o trze b , w szczególności zaw odow ego (duża liczba absolw entów szkół średnich nie m ogących znaleźć za tru d n ien ia po ukończeniu szkoły),

- likw idacja dużych przed sięb io rstw przem ysłow ych o ra z zw o lnienia grupow e w przedsiębiorstw ach państw ow ych.

T a k a sytuacja, a także sam a s tru k tu ra b ez rob otny ch (w ysoki udział bezrobotnych długookresow ych) pow oduje konieczność aktyw neg o z a a n ­ g ażow ania się w ładz lokalnych nie tylko w sam o w ypłacanie zasiłków , ale szczególnie w akty w n ą politykę walki z bezrobociem . A by przeciw działać wym ienionym powyżej ujemnym zjaw iskom niezbędny jest kom pleksow y p akiet rozw iązań m ających n a celu:

- zah am ow anie recesji i ożywienie gospodarcze regionu,

przyspieszenie pryw atyzacji z w yko rzystan iem ró żn ych d o stęp n y ch form i w efekcie zm ianę stru k tu ry podm iotow ej ry n k u , zaró w n o z p u n k tu w idzenia w łasności ja k i w ielkości p o d m io tó w g o sp o d arczy c h , a tak że zwiększenie udziału firm o ch arak terze usługowym ,

- zaangażow anie się w przeciw działanie likwidacji istniejących m iejsc pracy i w ykorzystanie potencjału produkcyjnego niektó ry ch za k ład ó w prze­ m ysłow ych regionu (posiadających często bardzo d o b rz e w ykw alifikow aną kadrę).

P olityką przeciw działania bezrobociu obok urzędów pracy m o g ą rów nież zajm ow ać się inne podm ioty, ja k np.: władze sam orządo w e, agencje re ­ gionalne, stow arzyszenia itp. P ow inna o n a być n astaw io n a nie tylko n a efekt k ró tk o o k reso w y , ale głównie o rien tow ać się n a d ług ofalow e korzyści zw iązane z re stru k tu ry z a c ją przem ysłu w regionie, tw orzeniem now ych m iejsc pracy o raz stw arzaniem korzystnych w arun kó w d la po w staw an ia firm .

B ardzo isto tn ą rolę pow inno odegrać um iejętne za g o sp o d aro w an ie ju ż istniejącego potencjału produkcyjnego przedsiębiorstw . R ynek łódzki był zdom inow any przez przem ysł włókienniczy, posiadający d o b rze rozw inięte zaplecze nauko w e w postaci Politechniki Łódzkiej o ra z pozauczelnianego zaplecza В + R. W zw iązku je d n a k z załam aniem się e k sp o rtu n a rynki państw daw nego bloku socjalistycznego, w ykorzystuje o n swój p otencjał produk cy jny w niewielkim jedynie stopniu. A by ten stan rzeczy zm ienić, należałoby zasilić k apitałow o większość zakładó w przem ysłow ych regionu i uniem ożliwić w ten sposób ich upadek, ra tu ją c b ard zo wiele istniejących m iejsc pracy, część zrestrukturyzow ać, a niektóre zlikw idow ać. Z m ian a stru k tu ry przem ysłow ej reg io n u p o w in n a o d by w ać się ró w n ież p o p rz ez tw orzenie now ych m iejsc pracy. K ieru n k i po lity k i g ospo darczej w ład z regionu pow inny koncen tro w ać się na stw orzeniu preferencyjnych w aru n k ó w d la pow staw an ia m ałych i średnich firm . T a k a p o lity k a pozw oliłaby n a popraw ienie stru k tu ry gospodarczej regionu, w której w ażną rolę zaczęłyby odgryw ać m ałe i średnie firm y produkcyjne, usługowe i handlow e. W wielu państw ach o gospodarce rynkow ej m ałe i średnie firm y są ważnym elem entem procesów ekonom icznych. N ow o u tw o rzo n a firm a nie m o że je d n a k n a

starcie k o n k u ro w a ć z ju ż istniejącym i m ałym i, średnim i, czy też dużym i przedsiębiorstw am i, czy to ze względu na koszty produkcji, m ożliw ości m ark e tin g u , czy też rynki zbytu. Pow staw anie nowych przedsiębiorstw jest jednak nieodłącznym elem entem funkcjonow ania wszystkich g ospodarek rynkow ych św iata. Proces ten jest jak b y m otorem napędow ym rozw oju gospodarczego. Sądzę, że rów nież w naszej sytuacji należy bard zo pow ażnie podejść d o tego problem u, zw łaszcza że dośw iadczenie p o kazało , iż brak w aru n k ó w dla tw orzenia now ych firm oraz opieranie całej g osp od arki wyłącznie n a dużych państw ow ych przedsiębiorstw ach jest silnym elem entem destabilizującym racjonalność procesów ekonom icznych. K onieczne w ydaje się więc przew artościow anie poglądu na problem y gospodarcze regionu, zajęcie kon k retn eg o stanow iska odnośnie d o m iejsca m ałych i średnich przedsiębiorstw w życiu gospodarczym , o p raco w ania koncepcji w spierania inicjatyw gospodarczych, rozw ażenia m ożliwości rozszerzenia oferty preferen ­ cyjnych kredytów itp.

M o żn a w skazać na kilka m etod praktycznego rozw iązania om aw ianego problem u. K ierunek zainteresow ań pow inien jed n ak oscylować w okół takich, k tó re nie w ym agają olbrzym ich nakład ów finansow ych, a d ają nadzieję n a d u żą racjonalność i efektyw ność w ykorzystania, przejaw iającą się obniżeniem kosztów jednostkow ych utw orzenia now ego m iejsca pracy.

A nalizując sytuację gospodarczą regionu z p u n k tu w idzenia przeciw ­ d z ia ła n ia bezro b o ciu należy zw rócić uwagę na w y k orzy stan ie śro d k ó w z różnych źródeł, przeznaczonych n a w spieranie inicjatyw gospodarczych i tw orzenie now ych m iejsc pracy. W pracy d o k o n a n o analizy w ydatków W ojewódzkiego Urzędu Pracy w Łodzi na aktywne formy walki z bezrobociem n a tle w ydatków ogółem w latach 1990-1993 (tab. 2).

P ro p o rcjo n aln ie najwięcej na aktyw ne form y przeciw działania bezrobociu przeznaczono w roku 1990, bo aż 37,1% ogółu w ydatków z F u n d u szu Pracy. W następnych dw óch latach (1991 i 1992) udział ten zm niejszył się d o ok. 10,6% , aby w roku 1993 w zrosnąć do 22,7% . N ic jest to jed n ak poziom , któ ry w m aksym alnym stopniu o dp ow iada potrzebo m w zakresie m ożliw ości tw orzenia nowych m iejsc pracy.

3. CH ARAKTERYSTYKA W Y BR ANY CH FOR M POLITYKI AKTYW N EGO P R Z E C IW D Z IA Ł A N IA B EZR O BO C IU

W REG IO N IE Ł Ó D ZK IM W LATACH 1990-1993

W śród w ym ienionych wcześniej form aktyw nego przeciw działania bez­ robociu, stosowanych przez Urzędy Pracy na największą uwagę zasługują dwie:

- kredyty (indyw idualne d la b ezrobotnych n a rozpoczęcie własnej działal­ ności gospodarczej o ra z dla zakładów pracy n a tw orzenie now ych m iejsc pracy),

- szkolenia bezrobotnych.

T e dwie form y w ydają się być najbardziej pożądanym i z p u n k tu w idze­ nia prow adzenia długookresow ej polityki zatru dn ien ia. D ają bow iem m o ż­ liwość, bądź stw orzenia now ego m iejsca pracy, bądź podniesienia kw alifi­ kacji zaw odow ych bezrobotnego, a w konsekw encji pow iększenia m o żliw o­ ści zatrudnienia.

Ja k b y zaprzeczeniem tego zapo trzeb o w an ia była działalność W ojew ódz­ kiego U rzędu Pracy w Ł odzi aż d o końca 1992 r. Jed yn ie ro k 1990 m o żn a uznać za udany z p u n k tu w idzenia proporcji w ykorzystanych środków . S tru k tu ra w ydatków z F u nduszu Pracy w następnych latach nie od p o w iad ała w zupełności sytuacji i w ym aganiom regionu. Począwszy od 1991 r. udział w y d atk ó w n a ak tyw ne form y zaczął sp ad a ć w p o ró w n a n iu z 1990 r. i doszedł d o poziom u ok. 11% w 1991 i 1992 r. o raz ok. 22% w 1993 r.4 podczas gdy w krajach o go spodarce rynkow ej w spółczynnik ten wynosi od 23% w A ustrii do ok. 70% w P ortugalii i 100% w T u rc ji5.

W a rto też się zastan o w ić n ad sam ą s tru k tu rą w y d a tk ó w w ew n ątrz b u dżetu przeznaczonego n a aktyw ne form y walki z bezrobociem .

T a b e l a 2 W ysokość wydatków z Funduszu Pracy w W ojewódzkim Urzędzie

Pracy w Ł odzi w latach 1990-1993 (w min zł)

Rok W ydatki ogółem

N a aktywne formy w ielkość w ydatków w % 1990 104 405,0 38 776,1 37,1 1991 485 779,6 51 250,5 10,6 1992 875 350,8 92 597,5 10,6 1993 1 167 986,5 265 015,2 22,7

Ź r ó d ł o : Opracowanie własne na podstawie danych W ojewódz­ kiego Urzędu Pracy w Łodzi.

4 N a podst. informacji W ojewódzkiego Urzędu Pracy w Łodzi dotyczącej aktyw nych form przeciwdziałania bezrobociu w 1992 i pierwszej połow ie 1993 roku.

Ro k Ogółem na aktywne formy Pożyczki % Szkolenie % Prace interwen­ cyjne % R ob oty publiczne % 1990 38 776,1 33 934,8 87,5 410,9 1,1 4 430,4 11,4 0,0 0,0 1991 51 250,5 24 709,1 48,2 5 495,4 10,7 21 046,0 41,1 0,0 0,0 1992 92 597,5 44 031,7 47,5 24 353,2 26,3 16 836,2 18,2 7 376,4 8,0 1993 265 015,2 74 042,0 28,0 52 639,4 19,9 74 507,3 28,1 63 700,9 24,0 Ź r ó d ł o : Jak w tab. 2.

N iep o k o jąca wydaje się tendencja spadkow a środ kó w przeznaczanych na kredyty dla b ezrobotnych n a rozpoczęcie własnej działalności gospodarczej i dla zakładów pracy na tw orzenie m iejsc pracy d la b ez ro bo tn ych - form y, k tó re pow inny być najbardziej istotnym i elem entam i w alki z bezrobociem .

3.1. Wykorzystanie pożyczek dla tworzenia miejsc pracy

Począw szy od ro k u 1990 rejonow e biura pracy w ojew ództw a łódzkiego zaczęły realizow ać udzielanie pożyczek d la b ezro bo tn ych n a rozpoczęcie w łasnej działalności gospodarczej i d la za k ład ó w p racy n a stw o rzenie now ych m iejsc pracy. W okresie o 1 stycznia 1990 do k o ń ca g ru d n ia 1993 r. urzędy pracy w ojew ództw a łódzkiego udzieliły łącznie 5261 pożyczek, w tym 4026 indy w id u aln y ch na podjęcie d ziałaln ości g o spo darczej, n a kw otę 104 865 208 tys. zł o raz 633 pożyczki dla zakładów pracy n a łączną kw otę 71 816 400 tys. zł n a stw orzenie 1689 now ych m iejsc pracy.

K o szt utw orzenia jednego m iejsca pracy przy pom ocy tego in stru m en tu wynosi dla pożyczek indyw idualnych - 26 046,9 tys. zł, a w p rzy p ad k u m iejsca pracy utw orzonego przez zakład pracy - 42 520,0 tys. zł. Łącznie w ypłacono 176 681 608 tys. zł. Z ogólnej liczby 4026 pożyczek indywidualnych zrezygnow ało z prow adzenia działalności gospodarczej 295 o só b, co stanow i 7,3% ogółu. Pozytyw nie należy rów nież ocenić fakt, że spłaty pożyczek d o k o n a n e do d n ia 30.06.1993 r. stanow ią 21,2% w sto su n k u d o kw oty udzielonych pożyczek i n astęp u ją w sposób dość system atyczny. M oże to św iadczyć o dużej efektyw ności i dobrym d ob o rze zaró w n o osó b indyw

idual-T a b e l a 4 Zastawienie wydatków na pożyczki z Funduszu Pracy

w woj. łódzkim w lalach 1990-1993 (w min zł)

Rok

K w ola udzielonych pożyczek

Ilość stw orzonych miejsc pracy ogółem

w tym

indywidualne dla zakładów

pracy indywidualne dla zakładów pracy 1990 33 934,8 26 857,7 7 077,1 1760 436 1991 24 709,1 20 358,2 4 350,9 1029 215 1992 44 031,7 26 880,9 17 150,8 604 343 1993 74 042,0 30 768,4 43 273,6 633 695 Ź r ó d ł o : Jak w tab. 2.

nych, którym udzielono pożyczek jak i zakładów pracy o ra z dużej celowości tej form y aktyw izacji zaw odow ej bezrobotnych. Jeśli d o d a tk o w o w eźm iem y pod uw agę fak t, że co ro k u zainteresow anie kredytam i n a indyw idu alną działalność g ospodarczą w zrasta, a przejaw ia się to większym za p o trz e b o ­ w aniem n a środki o raz, że osoby, którym udzielono k red y tu d o k o n u ją system atycznej jego spłaty w raz z odsetkam i, m o żn a sądzić, że ta form a jeSi jed n ą z istotniejszych w polityce przeciw działania bezrobociu. N acisk należałoby położyć jedynie na pewne uelastycznienie podejścia d o pożycz­ kobiorcó w o ra z powiększenie kw ot pożyczek.

B iorąc pod uwagę w ym ienione wcześniej pozytyw ne cechy tej form y przeciw działania bezrobociu, tru d n o uzasadnić ciągle sp ad ającą tendencję w jej udziale w ogóle w ydatków na aktywne formy przciwdziałania bezrobociu. Począwszy od 1990 r., kiedy stanow iła o n a 87,5% ogółu w ydatków b iu ra pracy n a aktyw ne form y, spadla w 1991 r. d o 48,2% , w 1992 r. - 47,5% t w 1993 r. d o 28,0% w ydatków n a akty w n e form y przeciw d ziałan ia bezrobociu W ojew ódzkiego U rzędu Pracy w Łodzi.

P ro p o n o w an e w ram ach aktyw nych form przeciw działania b ezrobociu pożyczki (nisko oprocentow ane) na rozpoczęcie własnej działalności gos­ podarczej d a ją szansę sam o zatru d n ien ia i d o d atk o w o stw orzenia m iejsc pracy dla innych bezrobotnych. P ro ponow ane nato m iast przez banki k o m er­ cyjne kredyty są w ysoko o p ro c en to w an e , co p ow o duje, że inicjatyw a u tw orzenia now ego przedsiębiorstw a (naw et o niezbyt w ysokim sto pn iu ryzyka niepow odzenia n a rynku), n a p o ty k a n a barierę finansow ą, u n iem o ż­ liw iającą jego realizację.

3.2. Realizacja środków na szkolenie bezrobotnych

B ardzo w ażną rolę w walce z bezrobociem w regionie łódzkim m ają rów nież przyuczenia d o zaw odu, kursy i szkolenia. W stru k tu rz e w ydatków n a aktyw ne form y walki z bezrobociem W ojew ódzkiego U rzędu P racy w Ł odzi stanow iły one począwczy od 1990 r. - 1,1% , w 1991 r. - 10,7% , w 1992 r. - 26 % , a w 1993 r. ok. 19,9% . W połączeniu z an alizą w ydatków na kredyty daje to dość negatyw ny o b ra z tendencji w k ształto w aniu śro dk ów na przeciw działanie bezrobo ciu6.

T a b e l a 5 W ydatki na szkolenia z Funduszu Pracy w W ojewódzkim U rzędzie Pracy w Łodzi

w latach 1990-1993 (w min zł)

Rok Wydatki na szko­ lenia ogółem Ilość szkolonych bezrobotnych Bezrobotni, którzy ukończyli szkolenie Zatrudnieni p o ukończeniu szkolenia 1990 410,9 577 • 1991 5 495,4 1 814 1992 24 353,2 8 661 4 810 1 114 1993 52 639,4 15 768 9 422 3 857 Ź r ó d ł o : Jak w tab. 2.

W 1990 r. na szkolenia w ydatkow ano 410,9 m in zł i o b jęto ogółem 577 o só b , w tym sk iero w an o na szkolenie 273 osob y, a 304 o so b o m w ypłacono zasiłki szkoleniow e. P o n ad to dla 11 257 m łod ociany ch p ra c o w ­ ników zrefundow ano w ynagrodzenie i składkę Z U S w kw ocie 10 051,3 m in zł, a także dla 17 375 uczniów ZSZ zrefundow ano ekw iw alenty pieniężne n a sum ę 1340,6 m in zł.

W 1991 r. w szkoleniach wzięło udział ogółem 4439 o só b , z czego p rzyu czono d o zaw odu 1814, co daje p rzy ro st w sto su n k u d o ro k u p o ­ przedniego o 1541 osób, a dla 2625 osób w ypłacono zasiłki szkoleniow e, co rów nież d aje przyrost o 2321 osób. Ł ączne koszty tych d w óch form w yniosły 5495,4 m in zł. D o d a tk o w o dla 12 276 m łodocianych zrefu n d o w an o w ynagrodzenie i składkę Z U S na sum ę 27 028,0 zł, a 15 038 uczniom ZSZ zrefu n d o w an o ekw iw alenty pieniężne w łącznej kw ocie 4464,3 m in zł.

W 1992 r. objęto program em szkoleń 8661 osó b, op ró cz tego 334 k o n tynuow ały rozpoczęte rok wcześniej. N a sfinansow anie tej działalności

w ydano 24 353,2 m in zł. Z ogólnej liczby kursy uk ończyło 4810 o sób , co stanow i p o n ad 50% , a w śród nich podjęło pracę 1114 osób wg stan u n a koniec 1992 r. K oszt zatru d n ien ia 1 bezrobotneg o przy tej form ie w yniósł zatem 21 861,0 tys. zł, koszt natom iast 1 przeszkolonego 5063,0 tys. zł.

W 1993 r. sytuacja uległa zdecydow anej pop raw ie i ju ż w pierw szym półro czu objęto tą fo rm ą p onad 6600 b ezrobotnych. W edług sta n u n a dzień 31.12.1993 r. szkolenia ukończyło ogółem 9422 osoby, a z tej liczby podjęło pracę 3857 bezrobotnych. W ydatkow ano w tym czasie łącznie 52 639,4 m in zł. D aje to koszt zatru d n ien ia jednego bezrob otn ego przy zasto so w an iu tej form y w wysokości 13 647,3 tys. zł, co w p o ró w n an iu d o ro k u p o przedn iego zdecydow anie po p raw ia efektyw ność tej form y.

N ajbardziej popularnym i kierunkam i szkoleń w analizow anym okresie są: - rach u n k o w o ść k o m p u tero w a i księgowość,

- podstaw y użytkow ania kom p uterów , - szwaczka,

- obsługa w ózków akum ulatorow ych, - palacz C.O.,

- a p a ra t o chrony m ienia,

- spaw acz gazow o-elektryczny itp.

4. T W O R Z E N IE IN K U BA TO R Ó W P R Z E D S IĘ B IO R C Z O ŚC I JE D N Ą Z B A R D Z IE J SK U TE C ZN Y C H FO R M WALKI

Z BEZR O BO C IEM

4.1. Cele i zadania inkubatora przedsiębiorczości

P róby przeciw działania skutkom recesji gospodarczej w ym uszają koniecz­ ność p oszukiw ania skutecznych in strum entów w spierania przedsiębiorczości, restrukturyzacji, tworzenia nowych miejsc nie tylko n a instytucjach rządow ych, ale tak że w co raz większym stopniu na w ładzach lokalnych. Je d n ą z takich form jest d aw n o spraw d zo n a w k rajach w ysoko rozw iniętych in stytucja in k u b a to ró w przedsiębiorczości, funkcjonująca pod różnym i określeniam i: ośro d k i przedsiębiorczości, strefy biznesu, w ylęgarnie przedsiębiorczości, o śro d k i założycielskie. In te rp re to w a n a je st ja k o g ru p a p rz ed sięb io rstw funkcjonujących n a jednym obszarze o rzeczow ych i o rganizacyjnych p o ­ w iązaniach. In ic ja to ra m i organizacji o m aw iany ch lokalizacji są w ładze k o m u n aln e, lokalne stow arzyszenia gospodarcze, instytucje finansow e, to ­ w arzystw a rozw oju regionalnego, osoby pryw atne.

In k u b a to ry p rzedsiębiorczo ści z pow odzeniem fu n k c jo n u ją w p o n a d dw udziestu krajach. Ich ojczyzną jest U SA , gdzie d ziała ok. 500 tego typu

lokalizacji. W innych państw ach (szczególnie w E uropie Z ach .) ju ż od kilku lat po w stają coraz częściej kolejne lokalizacje.

W iciu ekspertów zajm ujących się p roblem aty ką rozw oju g ospodarczego i transform acji systemowych zaleca organizację inkubatorów przedsiębiorczości ja k o jednego ze skuteczniejszych instrum entów tw orzenia stru k tu r rynkow ych w państw ach postkom unistycznych. N a obszarze byłej N R D bezpośrednio p o zjednoczeniu się państw niem ieckich utw orzono 23 o śro d k i, przy w spół­ udziale instytucji i organizacji z zachodnich krajów zw iązkow ych R E N . W pozostałych państw ach daw nego bloku w schodniego (W ęgry, Czechy, P olska), realizow anych jest kilkanaście inicjatyw lokalizacyjnych o różnym sto p n iu zaaw ansow ania.

C elem in k u b a to ra jest pom oc d la now o pow stałych firm poprzez: - zorganizow ane w ram ach o śro d k a usługi con sultingow o-doradcze, - obniżkę kosztów stałych w w yniku do stęp u d o w spólnych urządzeń serwisow ych, ja k np.: ksero, fax, kom p u ter itp.,

ułatw ienie k o n tak tó w z instytucjam i finansow ym i dzięki firm ow aniu przedsięwzięcia,

- tzw. d o b ry adres (image o śro d k a) ułatw iający prom ocję ry nk ow ą, - w zajem ną pom oc, wym ianę dośw iadczeń m iędzy firm am i, m ożliw ość w spólnych przedsięwzięć,

- czynsz niższy od rynkow ego.

Inicjatorzy poprzez organizację tego typu lokalizacji liczą na: - tw orzenie now ych m iejsc pracy;

pop raw ę stru k tu ry i konkurencyjności lokalnego ry n k u w w yniku w zrostu liczby m ałych i średnich firm;

- stym ulację rozw oju regionalnego i zm ian stru kturalny ch ;

- reklam ę i popraw ę atrakcyjności regionów dla lokalizacji przemysłowych. In k u b a to ry przedsiębiorczości są najczęściej in sty tu cjam i non p ro fit. W większości otrzym ują subwencje ze środków publicznych przeznaczone na: - za k u p (budow ę), adap tacje dla potrzeb m ałych firm i w yposażenie w urząd zenia serwisowe obiektu,

d o p ła ty do czynszu przez określony okres now o pow stałym firm om , - pensje dla d o rad có w i konsultantów ,

- dofin an so w an ie kursów i szkoleń dla przedsiębiorców .

D la p o trze b om aw ianych ośrodków ad a p tu je się najczęściej z a b u d o ­ w a n ia fa b ry cz n e po u p ad ły ch lu b z re stru k tu ry z o w a n y c h p rz e d s ię b io r­ stw ach. O k res p o b y tu firm n a terenie lokalizacji w ynosi 2 -5 la t bez m ożliw ości przedłużenia. W m iarę upływ u czasu rośnie w ielkość czynszu osiągając pod koniec planow anego p o b y tu poziom zbliżony d o realnych cen rynkow ych.

4.2. Próby utworzenia inkubatora przedsiębiorczości w Łodzi

W Polsce n a przestrzeni ostatnich kilku lat pow stało kilkanaście inicjatyw, k tó ry ch celem jest utw orzenie in k u b a to ra przedsiębiorczości (np. Szczecin, P oznań, W arszaw a, K ra k ó w , Starachow ice, Pionki, Zelów). Pierwsze o środki p row ad zą ju ż sw oją działalność i na trw ałe wrosły w stru k tu ry gospodarcze regionów . N iek tóre z nich posłużyły ja k o wzorzec przy organizacji Łódzkiego In k u b a to ra Przedsiębiorczości.

N a terenie Ł odzi m iały do ty ch czas m iejsce ró ż n e p ró b y tw o rz en ia in k u b a to ra przedsiębiorczości. S praw ą tą zajęła się pierw otnie P olitech nika Ł ódzka, a w okresie późniejszym także Izba P rzem ysłow o-H andlow a w Łodzi. Jednakże próby te nie wyszły poza sferę teoretycznych koncepcji. Nie m o żn a było bowiem znaleźć odpow iedniej lokalizacji.

Powyższe problemy nie zaham owały jednak prac związanych z utworzeniem in k u b a to ra na terenie Łodzi.

K olejna inicjatyw a po w stan ia Ł ódzkiego In k u b a to ra P rzedsiębiorczości zrodziła się pod koniec 1991 r. P race koncepcyjne trw ały kila miesięcy. P o czątkow o zak ła d an o , że in k u b a to r pow stanie w połow ie m a rc a 1992 r., ze względu jed n ak n a trudności organizacyjne i lokalow e przesunięto term in u tw orzenia L IP . T o co na p o czątk u m ogło w ydaw ać się niezw ykle łatw e d o w y kon ania, przy próbie realizacji ok azało się o wiele bardziej sk om ­ plikow ane. U jaw niło się wiele barier, k tó re teoretycznie nie pow inny m ieć m iejsca, a okazały się być najw ażniejszym i. N ajbardziej istotnym elem entem blokującym m ożliw ość utw orzenia in k u b ato ra był b ra k środków finansow ych n a zak up budynków , w któ ry ch funkcjonow ałby in k u b a to r o ra z n a w ypo­ sażenie go w najb ard ziej isto tn e śro d k i techniczne, a ta k ż e n a sam o „ ro z ru sz a n ie ” przedsięw zięcia. P o d o b n ie ja k cz y n io n o to w n iek tó ry c h p rzy p ad k ach w wiciu krajach E u ro p y Z ach. i w U S A , p ow stała k o ncep cja w ykorzystania w olnych hal fabrycznych, czy to w p rzedsiębiorstw ach p ra ­ cujących n a niepełnych o b ro tac h , czy też w firm ach zb a n k ru to w an y c h , k tó re poprzez proces p rodukcji (nierentow ny), „ p rzejad a ją” m ajątek w łasny, zaciągając w b an k ach kredyty. Z p u n k tu w idzenia racjonalności g o sp o d a ­ ro w an ia i interesu ekonom icznego w ydaw ałoby się idealnym rozw iązaniem za gospod aro w ać ten m ajątek. Jednakże problem „m ają tk u n iechcianego” jest o wiele bardziej skom plikow any. U jaw niło się wiele kolejnych tru dn ości:

- niejasna sytuacja w łasnościow a,

„ re a ln a ” wycena m a ją tk u przedsiębiorstw ,

m ajątek „niechciany” jest nie chciany do m o m en tu d o p ó k i k to ś się nim nie zainteresuje.

P rzedstaw ione powyżej problem y pow odow ały, że przy p ró b ie zag o s­ podarow ania m ajątku, następow ał proces obliczania good will przedsiębiorstw a

i w efekcie nieefektyw ne, b an k ru tu ją ce przedsiębiorstw o u ra sta ło d o rangi do b rze prosperującej firmy. Z d arzało się rów nież, że różne grem ia decyzyjne w firm ie natychm iast opracow yw ały program y sanacyjne, co uniem ożliw iało przejęcie m ajątk u n a zasadach korzystnych d la pow stającego in k u b ato ra .

P rzedstaw ione podejście kierow nictw a i załogi przedsiębiorstw praktycznie uniem ożliw iało w ykorzystanie (zagospodarow anie) jakiegokolw iek przedsię­ biorstw a n a potrzbey ink u b ato ra, zanim zostałby ukończony proces likwidacji, który wym aga dużych nakładów finansowych i czasowych (organem założyciel­ skim dla większości dużych łódzkich firm jest M inisterstw o Przem ysłu). F a k t ten kom plikow ał w znacznej m ierze m ożliw ość podjęcia błyskaw icznej decyzji i d o p ro w a d zen ia w krótkim okresie czasu d o zakończenia procesu p rzejm ow ania m ajątk u przedsiębiorstw a.

4.3. Fundacja Inkubator Przedsiębiorczości w Łodzi

W dniu 11 czerw ca 1993 r. Ł ódzka A gencja R ozw oju R egionalnego o raz G m in a M iejsk a Ł ó d ź pow ołały F u n d ację In k u b a to r P rzedsiębiorczości w Ł odzi. R ejestracja sądow a in k u b a to ra n astąp iła d n ia 19 p aździernika 1992 r. w W ydziale G ospodarczym i R ejestrow ym Sądu R ejonow ego dla M ia sta Stołecznego W arszaw y Z arząd fundacji pow ołał dw a zakład y gos­ p o d arcze zw ane In k u b a to ra m i Przedsiębiorczości: w Łodzi i O zorkow ie.

Celem fundacji są:

- finansow anie i w spieranie rozw oju przedsiębiorczości w regionie, - p rom o w anie m ałych i średnich firm ,

- finansow anie kursów , szkoleń i stypendiów d la przedsiębiorców , - w spieranie wszelkich przedsięwzięć pozw alających n a łagodzenie i u su ­ w anie negatyw nych skutkó w bezrobocia.

P referow ane kierunki aktyw ności gospodarczej to:

- d ziałan ia organizacyjne, m ające n a celu podnoszenie kw alifikacji o raz przekw alifikow anie przedsiębiorców rozpoczynających i rozw ijających działal­ n ość gospodarczą,

- m ark e tin g i p rom ocja p ro d u k tó w o raz usług ważnych gosp od arczo dla Ł odzi i regionu,

- działalność handlow a, ek sp ortow a i im p ortow a p ro d u k tó w m ałych i średnich firm w celu stym ulow ania ich rozw oju,

- w szelka działalność gospodarcza, w ytw órcza, h an dlow a i usługow a, p ro w ad ząca d o likwidacji negatyw nych sk utkó w bezrobocia.

F o rm ę fundacji u znano za najbardziej o dpow iednią z p u n k tu w idzenia założonych celów in k u b a to ra o raz m ożliw ości dalszego rozw oju o śro d k a. P ozw ala on n a elastyczne kierow anie lokalizacją, a tak że stw arza szerokie

m ożliw ości ze względu na bieżące zarządzanie o ra z ew en tualne p ro blem y ekonom iczno-finansow e. F o rm a fundacji jest rów nież szczególnie k o rz y stn a w odniesieniu d o projektow anych przedsięwzięć rozw ojow ych (utw orzenie p a rk u technologicznego) o ra z um ożliw ia ak ty w n e w łączenie się inn ych pod m io tó w zainteresow anych przedsięwzięciem.

In k u b a to r Przedsiębiorczości w Łodzi mieści się przy P lacu K o m u n y Paryskiej 6. C ały obiekt składa się z trzech bu dy n k ó w pięcio-, cztero - i dw ukondygnacyjnego. P ow ierzchnia całkow ita o śro d k a w ynosi 2800 m 2, w tym w dyspozycji Z arząd u jest 300 m 2, a d o dyspozycji firm 2500 m 2. B udżet n a bieżące prow adzenie o śro d k a pokryw any jest w 30% z w pływ ów z czynszu, w 10% z działalności własnej i w 60% z subw encji i d o p ła t udziałow ców .

F irm a po w prow adzeniu do In k u b a to ra (w niosek o przyjęcie ro z p atru je specjalna kom isja), otrzym uje lokal n a preferencyjnych zasad ach. Pierwszy m iesiąc u ży tk o w a n ia je st b ezp łatn y , w d ru gim u ży tk o w n ik płaci 2 0% staw ki, w następnym 40 % itd., aż d o osiągnięcia pełnej k w oty k tó ra wynosi miesięcznie:

- pow ierzchnia biurow a 45 000 zł/m 2, - pow ierzchnia pro d u k cy jn a 45 000 zł/m 2, - pow ierzchnia m agazynow a 20 000 zł/m 2.

(C eny kom ercyjne pow ierzchni użytkow ej są w tym rejonie nieco wyższe). W pierwszej fazie fu nkcjonow ania in k u b a to ra k o m isja w y brała 18 firm d o zak ład u w Ł odzi i 2 d o filii w O zorkow ie. N a dzień 31.12.1993 r. w ram ach lokalizacji funkcjonow ało ok. 20 firm w Ł odzi i 9 firm w O zo r­ kowie. D ocelow o planuje się w prow adzić d o In k u b a to ra w Ł odzi ok. 35 firm , a d o zak ład u w O zorkow ie 20.

F irm a-u ży tk o w n ik będzie m iała zapew nion y d o stę p d o S e k re ta ria tu In k u b a to ra . Z adaniem sekretariatu będzie obsługa adm in istracy jn a o śro d k a - korespondencja, k o n ta k ty zew nętrzne itp.

Od p o czątku swojej działalności In k u b a to r p o d jął szeroki zakres usług consultingow o-doradczych. P ro p o n o w an e usługi są przeznaczone głów nie d la firm z In k u b a to ra . W kursach m o g ą rów nież uczestniczyć m ałe i średnie przedsiębiorstw a spoza lokalizacji.

W pierwszej kolejności p rzeprow adzono k u rs dotyczący o p ra co w an ia Business P lanu, podstaw prow adzenia ksiąg rachunkow ych oraz p o d staw m ark etin g u i prom ocji rynkow ej. W zw iązku z sugestiam i p rzedsiębiorców przew iduje się rów nież, uruchom ienie stałych konsultacji w zakresie p raw a gospodarczego, m arketingu, rachunkow ości i finansów . F o rm a i zakres konsultacji m a odpow iadać bieżącym potrzebom sygnalizow anym przez firmy.

Z założenia In k u b a to r jest instytucją non profit. W ygospodarow ane środki w całości są przeznaczane n a rozwój w łasny, różne fo rm y pom ocy now o pow stałym firm om i działalność prom ocyjną.

K a p itał początkow y fundacji o raz subwencje U rzędu M iasta Łodzi są gw arancją, że In k u b a to r Przedsiębiorczości będzie do statecznie silny, aby o degrać znaczącą rolę w regionie. In k u b a to r w raz z przyszłym parkiem technologicznym o raz we w spółpracy z uczelniam i Łodzi pow inien stać się zalążkiem T ech n o p o lu Łódzkiego.

B ad an ia ankietow e p rzep row adzono w 13 firm ach z In k u b a to ra P rzed ­ siębiorczości w Łodzi n a 28 teoretycznie działających w ram ach lokalizacji i 8 z zak ład u w O zorkow ie. Pozostali nie odesłali ank iet lub też nic m o żn a było d o nich dotrzeć. Z n ajd u ją się one m ianow icie na etap ie tw orzenia ry n k u zbytu swoich usług bądź produkcji, co p ociąga za sob ą niedys- pozycyjność czasow ą ich właścicieli zw iązan ą z częstym p rzebyw aniem w terenie. N iektóre pom im o udostępnienia im lokalizacji w ogólne nic podjęły działalności.

W dziesięciu przypadkach szefem bądź właścicielem je st m ężczyzna, w jednym jest to ko b ieta w wieku 31-45 lat, a w dw óch sp ó łk a - w łaś­ cicielami są m ężczyzna i kob ieta. Z astanaw iająca jest stru k tu ra w iekow a

praw ie we wszystkich przypadkach w dw óch przedziałach: 31-45, 46-65. W łaściciel tylko jednej firm y jest w przedziale wieku 25-30 lat. P raw ie wszyscy m ają wykształcenie wyższe (za w yjątkiem jednej - średnic ogólne). Z decy d o w an ie d o m in u ją absolw enci politechn ik i, przy niew ielkim tylk o udziale osób z w ykształceniem uniw ersyteckim (11 osób ukończyło stu d ia politechniczne). P o n ad po ło w a szefów-w łaścicieli p o sia d a d ośw iad czen ie za w o d o w e w p ro w a d z e n iu w łasnej firm y - staż ten w ynosi 2 -4 la ta (w dw óch przy p ad k ach 10 i 12 lat), a 1/3 pracow ała n a sam odzielnym stanow isk u w firm ach będących jed n o stk am i go sp o d ark i uspołecznionej. M o ż n a zatem sądzić, że osobam i, k tó re są skłonne podejm ow ać w łasną d ziała ln o ść g o sp o d arczą przy udziale in k u b a to ra p rzedsiębiorczo ści są ludzie w średnim wieku (być m oże w p rzy p ad k u absolw entów podjęcie działalności na własny rachunek wiąże się ze zbyt dużym ryzykiem , lub nic p o siad ają oni w ystarczających środków finansow ych n a założenie firm y. D la żadnej spośród przebadanych osób inform acja o pow stan iu In k u b a to ­ ra nic m iała zbyt dużego wpływu na założenie własnej fu m y , w kilku p rzy p ad k ach znaczący, w kolejnych m ało znaczący, a w pozostałych ża­ den. T ak ie wyniki sugerują, że bez względu na to, czy In k u b a to r byłby

utw orzony czy nie, to i tak pow stałoby ok. 90% firm , a w pozostałych p rzy p ad k ach z dużym praw dopodobieństw em .

K orzystniej n ato m iast w ygląda wpływ In k u b a to ra na rozw ój firm y. D la wszystkich przebadanych podm iotów działalność In ku bato ra odegrała pozytyw­ ne znaczenie w ich funkcjonow aniu. W 70% przypadków wpływ ten był duży lub średni, a w pozostałych m ały. Przejaw iał on się w ko n k retn ej m ożliw ości k o rzy stan ia z dobrej lokalizacji, niskiego czynszu o ra z pom ocy w n iektórych bieżących spraw ach ze stro ny sek retariatu in k u b a to ra .

M ając n a uw adze bardzo k ró tk i okres istnienia lokalizacji interesujące są rów nież wyniki analizy zm ian zatrudn ienia. W jed ny m ty lk o p rz y p ad k u n astąp ił spadek za tru d n ien ia zarów no po w prow adzeniu d o In k u b a to ra , ja k i w okresie późniejszym . W tym przypadku jed n ak w ydaw ać się m oże, że było to posunięcie organizacyjne, m ające n a celu oszczędności n a sk ład kach Z U S (nastąpił jednocześnie w zrost zatrudnienia n a um owę-zlecenie). W p o z o ­ stałych firm ach poziom zatru d n ien ia uległ pow iększeniu. G lo b aln ie w ielkość ta zm ieniła się z 33 w m om encie p ow stania firm do 49 po wejściu do in k u b a to ra i 86,5 w m om encie bad an ia, co daje p rzy rost w p o n ad 100% d o ko ń ca 1993 r. W śród sposobów rekrutacji now ych praco w n ikó w najis­ totniejszą rolę odgryw a poszukiw anie potencjalnych pracow nik ów w śród członków rodziny i znajom ych, m niejsze znaczenie o d egrała o fe rta U rzędu Pracy, a ż a d n a z firm nic skorzystała z agencji pośredn ictw a pracy (m oże n ależałoby tę fo rm ę szerzej rozpow szechnić). A ż w 35% oso b y n ow o z a tru d n io n e w firm ach pozostaw ały wcześniej bezro bo tne.

Jeśli p rz eb ad a n ą p ró b ę uogólnim y n a ogół firm z In k u b a to ra , to m o żn a sk o n k lu d o w ać , że po w stan ie In k u b a to r a m iało du ży w pływ n a rozw ój przedsiębiorstw i w konsekw encji n a zwiększenie zatru d n ien ia, a co za tym idzie ograniczenie bezrobocia. Są to je d n a k wyniki analizy kró tk o o k reso w ej fu n k c jo n o w a n ia lo k alizac ji. D łuższy o k re s fu n k c jo n o w a n ia I n k u b a to r a pow inien potw ierdzić te pozytyw ne zjaw iska, naw et niek tó re w skaźniki popraw ić. T a fo rm a p ro m o w a n ia przedsiębiorczości z założenia przew iduje pow olność procesów adaptacyjnych i rozw ojow ych. W In k u b a to rz e m usi bow iem pow stać odpow iedni klim at sprzyjający działalności gospodarczej, m u szą pow stać pew ne pow iązania, zarów no pom iędzy sam ym i po d m io tam i, ja k i z sek retariate m i zarząd em . W ym agać to będ zie k o n ty n u o w a n ia działalności rozwojowej i rozszerzania zakresu usług oferow anych p o d m io tom p rzez In k u b a to r.

5. W N IOSKI KOŃ CO W E

1. W yniki analizy w skazują, że środki przeznaczane n a p olitykę przeciw ­ d ziałania bezrobociu w regionie łódzkim w najw iększym sto p n iu d o ty czą form pasyw nych.

2. N iep o k o jąc a je s t ten d en c ja zm niejszającego się u d ziału śro d k ó w przeznaczanych n a kredyty d la bezrobotnych na podjęcie własnej działalności gospodarczej o ra z dla zakładów pracy n a tw orzenie now ych m iejsc pracy. F o rm a ta w krajach zachodnich jest o wiele bardziej w ykorzystyw ana.

3. Należy utrzym ać pozytywną tendencję w organizow anych szkoleniach dla b ezro b o tn y ch (ta fo rm a tw orzenia m iejsc p racy jest w naszych w a ru n k ach

w ystarczająco efektyw na). D o b ó r kierunków szkoleń pow inien n ato m iast o d p o w iad ać za p otrzebo w aniu ze strony p o dm io tów gospodarczych.

4. W przeciw działanie bezrobociu należy włączyć szereg innych instytucji i organizacji, w tym władze sam orządow e regionu (przykład In k u b a to ra Przedsiębiorczości pokazuje jak skuteczne m o g ą być d ziałania nie tylko U rzędu Pracy).

W łodzim ierz P olocki

C R E D IT S, T R A IN IN G , ENTER PR EN U E R SH IP IN C U B A T O R S - T H E W AY TO R E D U C E OF U N E M P L O Y M E N T IN L O D Z ’S REG IO N

The Province o f Lodz is regarded as the region with the highest rate o f unem ploym ent in Poland. The analysis o f this situation reveals the urgent need for active policy to fight unem ploym ent. The analysis should concentrate on making better conditions for the emergence o f small and medium sized businesses.

T w o m ethods should be adopted to reduce unem ploym ent, taking into accou nt realities o f L od z’s market: credit support o f the enterprenuership and training o f the unem ployed.

One o f the m ost effective and desired forms o f support for business activities are so called enterprenuership incubators. In June 1993 such an institution was established in Lodz. It has to be underlined, the L odz’s enterprenuership incubator activity in the field o f organisation, marketing and prom otion as well as trade. The incubator also helps elim inate other negative effects o f unem ploym ent.