* Uniwersytet w Białymstoku [iwonaklonowska76@interia.pl] ** Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach [jadwigastawnicka@wp.pl]
Rola pedagogiczno-wychowawcza
Krajowej Mapy Zagrożeń Bezpieczeństwa
– nowa forma dialogu społeczności lokalnej z Policją
Abstract: Podstawową potrzebą człowieka jest poczucie bezpieczeństwa. Współpraca z pod-miotami zewnętrznymi ma ogromny wpływ na realizację ustawowych zadań Sił Policyjnych w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa i porządku publicznego państwa. Obecnie Policja kładzie większy nacisk na znaczenie społeczeństwa w zapobieganiu i zwalczaniu przestęp-czości. Przykładem roli społeczeństwa jest interaktywne narzędzie Krajowej Mapy Zagrożenia Bezpieczeństwa, w którym mieszkańcy mogą anonimowo zgłaszać informacje o zagrożeniach pojawiających się w ich sąsiedztwie, zmuszając odpowiednie służby do reagowania jako ra-dykalna zmiana pracy konstabla, przybliżając go obywatelom. Artykuł poświęcony jest peda-gogicznej i edukacyjnej roli Krajowej Mapy Zagrożeń dla BezpieczeństwaSłowa kluczowe: Bezpieczeństwo, Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa, przestęp-czość, zagrożenia, rola pedagogiczna, rola edukacyjna, komunikacja, funkcja wychowawcza i społeczność lokalna.
Wstęp
Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa jest nowoczesnym systemem komunikacji między społecznościami lokalnymi a Policją, ważnym interaktywnym narzędziem pozwalającym na właściwe zidentyfikowanie i przedstawienie skali i rodzaju zagrożeń, które tworzone jest przez użytkowników wspólnie z Policją. Decyzja
o stworzeniu tego narzędzia informatycznego została podjęta w styczniu 2016 r. w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji przy współpracy z Komendą Główną Policji. Niniejszy artykuł poświęcony jest omówieniu roli pedagogiczno--wychowawczej Krajowej Mapy Zagrożeń Bezpieczeństwa na tle innych jej funkcji (zarządzania bezpieczeństwem, integrującej, kontrolnej, prewencyjnej i aktywizu-jącej). Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa stanowi bardzo cenne narzędzie w kształtowaniu edukacyjnej roli Policji oraz angażowania obywateli w kształto-wanie bezpieczeństwa i porządku publicznego. Dialog Policji ze społeczeństwem pozwala na budowanie wzajemnego zaufania i wzrost świadomości o rzeczy-wistym wpływie na budowanie bezpieczeństwa w społeczeństwie obywatelskim z udziałem wszystkich zaangażowanych w ten proces podmiotów.
Z aktualnych danych wskazujących funkcjonowanie Krajowej Mapy Zagrożeń Bezpieczeństwa wynika, że na dzień 27 kwietnia 2018 r. za okres od 1 stycznia do 27 kwietnia 2018 roku odnotowano 126 859 zgłoszeń, z tego potwierdzonych 63 990. W tym okresie zgłoszenia potwierdzone stanowią 56,23% ogółu zgłoszeń. Najwięcej zgłoszeń odnotowano w województwie małopolskim (19 576).
Bezpieczeństwo
jako jedna z najbardziej cenionych wartości
Bezpieczeństwo stanowi niewątpliwie jedną z najwyżej cenionych wartości za-równo dla jednostki, jak i całych narodów. Hierarchia potrzeb A.H. Maslowa wskazuje, że niezaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa, mieszczącej się w ramach potrzeb egzystencjalnych, hamuje rozwój człowieka (Jakubczak, Skrabacz, 2008, s. 27). Współczesne analizy bezpieczeństwa prowadzone są w trzech wymiarach: w wymiarze podmiotowym, w wymiarze przedmiotowym oraz w wymiarze pro-cesualnym, a o złożoności kategorii bezpieczeństwa świadczy różnorodność jego rodzajów, które wyodrębniane są w licznych typologiach, oraz zaznacza się roz-wój badań w sferze securitologicznej (Korzeniowski, 2008), której przedmiotem zainteresowania jest człowiek i grupy społeczne tworzone przez niego, potrzeby człowieka i wyznawane przez niego wartości (Zięba, 1997 ss. 3–4; Zięba, 1999, ss. 30–32; Wawrzusiszyn, 2011, s. 10).
Wśród sposobów zaspokajania poczucia bezpieczeństwa publicznego wymienić można: możliwość zgłoszenia przestępstwa, możliwość otrzymania podstawowych informacji o prawach ofiary przestępstwa, przekonanie o skuteczności działań służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo, poczucie uzyskania zadośćuczynienia, ukarania sprawcy. Natomiast skutkami braku zaspokojenia poczucia bezpieczeń-stwa publicznego jest brak poczucia kompetencji służb odpowiedzialnych za bez-pieczeństwo, niechęć do zgłaszania przestępstw, brak reakcji na naruszanie prawa przez innych, frustracja i agresja, niska ocena instytucji i jej pracowników odpo-wiedzialnych za utrzymanie porządku publicznego.
Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa
– forma efektywnego dialogu Policji ze społeczeństwem
We współczesnym modelu funkcjonowania Policji, opartym na kryteriuach praw-nym i prakseologiczpraw-nym, pojawiają się możliwości zastosowania nowoczesnych modeli zarządzania opartych o wskaźniki kryterium społecznego (Hryszkiewicz, Su-chanek, 2014, s. 5–6). Nowoczesna Policja w swoim działaniu uwzględnia zarówno intensywne rozwijanie różnych form współpracy ze społeczeństwem (community
policing), jak i nastawienie na rozwiązywanie konkretnych problemów związanych
z bezpieczeństwem (problem-oriented policing). Policja uwzględnia również obszer-ne gromadzenie i przetwarzanie wszelkich informacji, które mogą posłużyć zapo-bieganiu i zwalczaniu przestępczości (intelligence-led policing) (Tilley, 2008, s. 373). Wśród charakterystycznych cech działania nowoczesnej Policji ważne miejsce zaj-muje zatem intensywne rozwijanie różnych form współpracy ze społeczeństwem.
Poparcie lokalnego społeczeństwa jest konieczne dla skutecznego działania organów ścigania i zależy w dużej mierze od uczciwości i podejmowanych przez policjantów decyzji, a także od charakteru bezpośrednich kontaktów między oby-watelami a funkcjonariuszami Policji. Pomoc ze strony obywateli i współpraca z Policją jest koniecznością, gdyż ład społeczny jest nie tylko sprawą państwa i administracji państwowej, ale stanowi wspólne dobro wolnego społeczeństwa (Stawnicka, 2013, s. 29). Policja współpracuje także z podmiotami administracji rządowej, samorządowej i pozarządowej. W takcie współpracy dąży do maksy-malnego wykorzystania potencjału umiejętności zawodowych, predyspozycji osobi-stych i możliwości podmiotów współdziałających, do dbałości o najskuteczniejszy w określonych warunkach i odpowiedni do zadań sposób organizacji pracy, do sprawnego obiegu informacji, do racjonalnej koncentracji sił i środków (Górska, 2007, s. 13–143).
Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa
– uniwersalne narzędzie służb państwowych
Postępujący rozwój techniki i komunikacji społecznej wymaga wzbogacania kon-taktów społeczeństwa z Policją właśnie o nowe rozwiązania, które wykorzystują wszechstronne możliwości Internetu. Takim rozwiązaniem jest Krajowa Mapa Za-grożeń Bezpieczeństwa, stanowiąca nową platformę wymiany informacji między Policją a społeczeństwem. Dzięki niej można w sposób klarowny, rzetelny i do-stępny przedstawić społeczeństwu zagrożenia występujące w lokalnym otoczeniu. Najważniejsze jednak jest to, że przedstawianie zagrożeń odbywa się z udziałem samego społeczeństwa.
Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa to aplikacja informatyczna składająca się z dwóch części. Pierwszą z nich stanowią dane statystyczne, a drugą – narzę-dzie interaktywne umożliwiające obywatelowi nanoszenie na niej zagrożeń1. Dane statystyczne dokonanych przestepstw i wykroczeń zostają ujmowane przez wiz-ualizację i podzielone są na poszczególne wojewodztwa, powiaty oraz gminy. Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa stanowi wykaz określonych, najczęściej występujących zagrożeń bezpieczeństwa dla życia i zdrowia ludzkiego, mienia oraz porządku publicznego. Uwzględniono rozkład czasowy oraz przestrzenny za-grożeń mających istotny wpływ na kształtowanie poczucia bezpieczeństwa w spo-łeczeństwie (Minkiewicz, 2017, ss. 69–75).
Specyfika funkcjonowania
Krajowej Mapy Zagrożeń Bezpieczeństwa
Zaletą tego projektu była jego interaktywność. Każda osoba mająca dostęp do In-ternetu za pomocą dowolnego urządzenia, komputera, tabletu czy telefonu komór-kowego, może w ciągu kilku sekund umieścić na interaktywnej mapie informację o zagrożeniu czy nieprawidłowościach. Ponadto w celu ułatwienia korzystania z mapy osobom, które na co dzień nie mają dostępu do Internetu, w centrach miast zostały zorganizowane punkty informacyjne, gdzie każda osoba może za-poznać się z działaniem tego nowego narzędzia oraz skorzystać z podpowiedzi dzielnicowych oraz porozmawiać z funkcjonariuszami Policji o bezpieczeństwie w mieście. Mapa powstała i działa dzięki współpracy z Głównym Urzędem Geodezji i Kartografii, którego przedstawiciele, wykorzystując potężne zaplecze techniczne umożliwiające udostępnienie informacji przestrzennej w Internecie, za-proponowali implementację rozwiązania w ramach platformy Geoportal 2.
Ostatecznie Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa opiera się na infor-macjach zamieszczonych w trzech płaszczyznach. Pierwsza płaszczyzna dotyczy gromadzenia informacji pochodzących z policyjnych systemów informatycznych. W drugiej płaszczyźnie informacje gromadzone w ramach Krajowej Mapy Za-grożenia Bezpieczeństwa pozyskiwane są w trakcie bezpośrednich kontaktów z obywatelami, przedstawicielami samorządu terytorialnego lub organizacji po-zarządowych. W trzeciej płaszczyźnie zawarte są informacje, które mieszkańcy przekazują podczas debat społecznych poświęconych bezpieczeństwu publiczne-mu. W tym miejscu należy zaznaczyć i szczególnie podkreślić, że dialog
społecz-1 Wytyczne nr 3 Komendanta Głównego Policji z 14 września 2016 r. w sprawie sposobu
postępo-wania policjantów podczas realizacji zadań związanych z funkcjonowaniem Krajowej Mapy Zagrożeń Bezpieczeństwa Dz.Urz. 2016, poz. 58; Pismo z 28 lipca 2017 r. (l.dz. EP-2819/17) podpisane przez dyrektora Biura Prewencji Komendy Głównej Policji wprowadziło nową wersję aplikacji Krajowej Mapy Zagrożeń Bezpieczeństwa, która zawiera również aplikację na urządzenia mobilne (smartfony, ipody itp.).
ny związany z zapewnieniem bezpieczeństwa obejmuje również i inne inicjatywy podejmowane w celu aktywizowania społeczności lokalnych do działań na rzecz szeroko pojmowanego bezpieczeństwa. Do takich inicjatyw należą: aplikacja mo-bilna Moja Komenda oraz aplikacja Twój Dzielnicowy.
Mapa zagrożeń wyeksponowała 25 kategorii: akty wandalizmu, bezdomność, dzikie kąpieliska, dzikie wysypiska śmieci, grupowanie się małoletnich zagrożo-nych demoralizacją, kłusownictwo, miejsca niebezpieczne na terenach wodzagrożo-nych, nielegalna wycinka drzew, nielegalne rajdy samochodowe, nieprawidłowe parko-wanie, niestrzeżone przejście przez tory, niestrzeżony przejazd kolejowy, niewłaści-wa infrastruktura drogoniewłaści-wa, niszczenie zieleni, poruszanie się po terenach leśnych quadami, przekraczanie dozwolonej prędkości, spożywanie alkoholu w miejscach niedozwolonych, utonięcia, używanie środków odurzających, wałęsające się bez-pańskie psy, wypalanie traw, zdarzenia drogowe z udziałem zwierząt leśnych, znęcanie się nad zwierzętami, zła organizacja ruchu drogowego, żebractwo2.
Dzięki nowemu narzędziu, zainicjowanemu przez Ministerstwo Spraw We-wnętrznych i Administracji, zarówno Policja, jak i inne instytucje społeczne mogą podejmować działania służące poprawie bezpieczeństwa obywateli. Jest to możliwe przez zlokalizowanie szczególnie niebezpiecznych dzielnic czy ulic danego miasta z uszczegółowieniem występujących tam zagrożeń. Jednocześnie nie są to zagroże-nia, w ocenie mieszkańców miast, wymagające natychmiastowej interwencji, zgła-szanej na numer alarmowy 112 lub 997, tylko takie zagrożenia, które w czasie ich występowania znacznie obniżają poczucie bezpieczeństwa mieszkańców.
Pojęcie Map Zagrożeń zostało wprowadzone zapisami § 8 ust. 3 Zarządzenia nr 768 Komendanta Głównego Policji z 14 sierpnia 2007 roku w sprawie metod i form wykonywania zadań przez policjantów pełniących służbę patrolową oraz koordynacji działań o charakterze prewencyjnym3. Wśród aktów prawnych regulu-jących funkcjonowanie Krajowej Mapy Zagrożeń Bezpieczeństwa wymienić należy: — Zarządzenie nr 768 Komendanta Głównego Policji z 14 sierpnia 2007 r. w
spra-wie form i metod wykonywania zadań przez policjantów pełniących służbę pa-trolową oraz koordynacji działań o charakterze prewencyjnym.
— Wytyczne nr 3 Komendanta Głównego Policji z 14 września 2016 r. w sprawie
sposobu postępowania policjantów podczas realizacji zadań związanych z funk-cjonowaniem Krajowej Mapy Zagrożeń Bezpieczeństwa.
— Wytyczne nr 1 Komendanta Głównego Policji z 31 lipca 2017 r. zmieniające
wytyczne w sprawie sposobu postępowania policjantów podczas realizacji zadań związanych z funkcjonowaniem Krajowej Mapy Zagrożeń Bezpieczeństwa.
2 Poszerza się w związku z powyższym katalog wartości podlegających ochronie. Wprowadzane są
nowe funkcjonalności, które mają służyć zwiększeniu sprawności działania Policji w zakresie weryfi-kacji oraz eliminacji zagrożeń zgłaszanych przez społeczeństwo. Również użytkownicy Krajowej Mapy Zagrożeń Bezpieczeństwa proponują rozwiązania funkcjonalne i zgłaszają propozycje za pośrednictwem skrzynki kmzb@policja.gov.pl. Wskutek tego zostaje opracowana lista zmian aplikacji koniecznych do realizacji.
— W każdym z garnizonów komendanci wojewódzcy wydali stosowne akty prawne regulujące funkcjonowanie KMZB na podległym im terenie.
Funkcja aktywizująca
Krajowej Mapy Zagrożeń Bezpieczeństwa
Zanim Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa rozpoczęła funkcjonować, ujawni-ła się jej funkcja aktywizująca przez gromadzenie wstępnych informacji dotyczą-cych oczekiwań społecznych wobec zakresu danych, jakie mają być gromadzone i prezentowane w ramach map zagrożeń. Z końcem pierwszego kwartału 2016 r. zakończono etap konsultacji społecznych oraz rozpoczęto prace, których efektem było wdrażanie tego rozwiązania na terenie całego kraju. Proces ten rozpoczął się 5 października 2016 r. A zatem Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa po-wstawała przy aktywnym udziale lokalnych społeczności uczestniczących w kon-sultacjach społecznych na poziomach wojewódzkim, powiatowym oraz lokalnym. W całym kraju do końca pierwszego kwartału 2016 r. odbyło się około 12 tys. konsultacji społecznych, a uczestniczyło w nich 217 tys. osób. Uczestnicy konsul-tacji społecznych odpowiadali na dwa główne pytania: Czy mapa zagrożeń jest
potrzeba? Co powinna zawierać? W działania konstruowania Krajowej Mapy
Za-grożeń Bezpieczeństwa zaangażowane zostały organizacje pozarządowe, wojewo-dowie, samorządy, lokalne media oraz wszyscy, którzy posiadają wiedzę na temat zagrożeń na danym terenie. Podczas konsultacji społecznych cenny był głos każ-dego obywatela. W książce J. Stawnickiej i I. Klonowskiej Krajowa Mapa Zagrożeń
Bezpieczeństwa nową formą dialogu polskiej Policji ze społecznością lokalną na rzecz bezpieczeństwa wewnętrznego. Aspekt społeczno-pedagogiczny (2018) omówiono rolę
konsultacji społecznych w konstruowaniu obszarów prezentowanych na mapach zagrożeń bezpieczeństwa oraz przedstawiono wyniki badań ankietowych podczas konsultacji społecznych w województwach mazowieckim i świętokrzyskim oraz w województwie śląskim (Katowice).
Przeprowadzenie badań ankietowych potwierdziło społeczną akceptację two-rzenia przez Policję map zagrożeń bezpieczeństwa w Polsce. Inicjatywę twotwo-rzenia Krajowej Mapy Zagrożeń Bezpieczeństwa poparło aż 76,90% respondentów wo-jewództwa mazowieckiego, a jedynie 4,44% badanych stwierdziło, że tej idei nie popiera. Prawie 40% badanych natomiast stwierdziło, że na mapie zagrożeń po-winna się przede wszystkim pojawiać informacja o wszystkich stwierdzonych prze-stępstwach. W województwie świętokrzyskim uczestnicy konsultacji społecznych wskazali (80%), że Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa powinna korzystać przede wszystkim z policyjnych systemów informacyjnych.
Wyniki ankiet wskazują, że przy tworzeniu map zagrożeń Policja powinna kontaktować się przede wszystkim z osobami prywatnymi, które mogą udzielić informacji dotyczących najbliższej okolicy. Najważniejszym celem powstania KMZB
jest przedstawienie społeczeństwu informacji o stanie bezpieczeństwa. Co trzeci ankietowany wskazał Internet jako medium, gdzie obecnie każdy jest w stanie uzyskać potrzebne informacje. Badani wskazywali także lokalne media oraz lo-kalną prasę. Największym problemem mieszkańców województwa świętokrzyskie-go są niebezpieczne drogi oraz problem ze spożywaniem alkoholu. Natomiast w województwie śląskim analiza wypowiedzi respondentów podczas konsultacji społecznych wykazała, że przy tworzeniu mapy brane były pod uwagę informacje pochodzące z opinii społecznych, a także pochodzące od przedstawicieli innych służb i inspekcji. Pozwoliło to na rzetelne i czytelne zidentyfikowanie i przedsta-wienie społecznościom lokalnym skali i rodzaju zagrożeń oraz instytucji współod-powiedzialnych za zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego. Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa stała się zatem narzędziem, które spowodowało zaktywizowanie różnych podmiotów w zakresie współpracy z Policją w celu ujaw-niania i przeciwdziałania okolicznościom zagrażającym bezpieczeństwu obywateli oraz lepszego zarządzania siłami i środkami policyjnymi.
Z liczby zgłoszeń naniesionych na Krajową Mapę Zagrożeń Bezpieczeństwa wynika, że taka forma współpracy na linii Policja – obywatel w zakresie ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego się sprawdza. Tylko dzięki zgłoszeniom naniesionym na mapę policjanci diagnozują zagrożenia nurtujące lokalną społecz-ność, a przez podjęcie dalszych działań zmierzających do ich usunięcia przyczynili się nie tylko do poprawy poczucia bezpieczeństwa, lecz także do utwierdzenia u lokalnej społeczności przekonania co do jej realnego wpływu na poczucie bez-pieczeństwa w miejscu zamieszkania. Ponadto oprócz zaznaczenia i rejestracji zdarzenia Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa w Polsce umożliwia śledzenie statystyk policyjnych dotyczących bezpieczeństwa na wybranym obszarze kraju. Niewątpliwie zbudowany w ten sposób „świadomy mosty współpracy” między obywatelem a właściwymi podmiotami (w tym z Policją) przyczyni się do osią-gnięcia zakładanego celu z korzyścią nie tylko dla jednostki (obywatela), ale przez budowanie tego mostu umacnia się rola aktywizująca Krajowej Mapy Zagrożeń Bezpieczeństwa.
Funkcje Krajowej Mapy Zagrożeń Bezpieczeństwa charakteryzuje D. Minkie-wicz (2017, ss. 69–75) i wymienia jej funkcję prewencyjno-ochronną, funkcję spo-łeczno-integrującą, funkcję zarządzania bezpieczeństwem oraz funkcję kontrolną. Funkcja prewencyjna Krajowej Mapy Zagrożeń Bezpieczeństwa może realizować się zarówno w znaczeniu wąskim, jak i szerokim. Mapa wypełnia swoją rolę za-równo w wymiarze indywidualnym, jak i społecznym. Funkcja ta daje możliwość nie tylko przeciwdziałania kolejnym zagrożeniom, ale i stwarza możliwość powzię-cia informacji o zagrożeniach na danym terenie. Funkcja ta realizuje się przez za-pobieganie zagrożeniom przez Policję oraz przez ostrzeganie przez społeczeństwo o charakterze istniejących zagrożeń oraz ich zasięgu (Minkiewicz, 2017, s. 72). Funkcja społeczno-integrująca wiąże się ze wzbudzaniem zainteresowania społe-czeństwa tworzeniem bezpiespołe-czeństwa społecznego w środowisku lokalnym. Z kolei
funkcja zarządzania bezpieczeństwem koncentruje się na uzupełnianiu procedury możliwości zgłaszania Policji informacji o zagrożeniach o anonimowe zgłoszenia miejsc, w których w ocenia zgłaszających występują zagrożenia i poszerza się o działania związane z prognozowaniem zagrożeń i planowaniem działań prewen-cyjnych, o możliwość wpływu na koordynację działań policyjnych na poziomach krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Natomiast funkcja kontrolna realizuje się poprzez ocenę sposobu realizacji zadań przez policjantów z poziomu przełożonych (Minkiewicz, 2017, ss.73–75).
Funkcjonowanie KMZB
w kontekście reguł wpływu społecznego
Działania związane z funkcjonowaniem KMZB znajdują swoje odzwierciedlenie w zakresie funkcji pedagogiczno-wychowawczej w perspektywie opisanych w li-teraturze reguł wpływu społecznego R. Cialdiniego (1996)4.
Robert B. Cialdini, profesor psychologii Uniwersytetu w Arizonie, opisał 6 podstawowych zasad, które stały się podłożem tysięcy taktyk, których używają praktycy do przekonywania i nakłaniania do ustępstw5. Są to następujące reguły: — reguła wzajemności;
— reguła zaangażowania i konsekwencji; — reguła społecznego dowodu słuszności; — reguła lubienia i sympatii;
— reguła autorytetu; — reguła niedostępności.
Szczególnej uwadze poddane zostaną wybrane spośród wymienionych przez R. Cialdiniego.
Reguła społecznego dowodu słuszności zwraca uwagę na to, że punktem
odniesienia dla naszych zachowaniach są reakcje na zachowania innych ludzi.
Aktywizowanie społeczeństwa i angażowanie go w kwestię tworzenia bezpieczeń-stwa społeczności lokalnych jest ściśle związane z działaniem reguły społecznego
dowodu słuszności i wpływem na postawy, zachowania i reakcje społeczne.
Jednym ze sposobów określenia, jakie zachowanie jest poprawne i pożądane, jest odniesienie do tego, co inni ludzie uznają za poprawne, a zatem postrzegamy za-chowanie jako bardziej poprawne w jakiejś sytuacji w stopniu w jakim widzimy,
4 Zakreślenie zagadnienia funkcji pedagogicznej KMZB było tematem wystąpienia dyrektor Biura
Komunikacji Społecznej KGP insp. Iwony Klonowskiej podczas konferencji „Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa jako narzędzie dialogu ze społeczeństwem”, która odbyła się w Komendzie Wojewódz-kiej Policji w Opolu 15.03.2018 r.
5 Opisał je w książce Wywieranie wpływu na ludzi: teoria i praktyka (2000), która stała się
be-stsellerem w USA. O regułach wpływu społecznego zob. także Doliński, 2000; 2005: 41–54; 2006; Hogan., 2001; Mortensen, 2006; Tyszka, 1999.
że inni to czynią. Jeśli jakieś zachowanie jest powszechnym wydaje nam się że “wszyscy tak robią”. Występuje tu niejako ‘efekt śnieżnej kuli”, która zatacza coraz szersze koło swoich oddziaływań. Trudno nie zgodzić się z tezą że im więcej ludzi jakoś postępuje tym łatwiej kolejnym zachować się podobnie, gdy trudno przeciw-stawiać się pewnemu trendowi, łatwiej jednostkowym zachowaniom czy opiniom. Ta reguła znajduje swoje zastosowanie w Krajowej Mapie zagrożeń Bezpieczeń-stwa. Im więcej ludzi korzysta z aplikacji mapy i bierze aktywny w niej udział, tym większym zainteresowaniem się cieszy i staje się z jednej strony opiniotwórcza z drugiej zaś, przyczynia się do realnego współtworzenia bezpieczeństwa przez obywateli. Efektem działania reguły społecznego dowodu słuszności jest poszano-wanie norm prawnych, jeśli zauważamy, że inni to czynią.
Zgonie z kolejną reguła jaką jest reguła zaangażowania i konsekwencji lu-dzie jeśli się w coś zaangażowali starają się być konsekwentni w swoich słowach, wierzeniach, celach i czynach. Dzieje się tak z kilku powodów wśród których wy-mienić możemy najważniejszy jakim jest subiektywne poczucie zysku i straty. Oso-ba która została przekonana lub sama posiadała przekonanie o słuszności jakiejś działalności podejmuje aktywność i ponosi związane z tym nakłady pracy, czasu, środków. Zmiana decyzji jest tym trudniejsza im dłużej trwa zaangażowanie jed-nostki w sprawę i im większe środki dotychczas zostały poniesione. Dlatego naj-trudniejsze jest przekonanie i zmotywowanie do podjęcia działania. W przypadku KMZB zmotywowanie do podjęcia działania, a w konsekwencji zaangażowania jest stosunkowo łatwe, gdyż wystarczy przekonać jednostkę do jednorazowej aktywno-ści, by w krótkim, określonym w przepisach czasie, zyskać efekt w postaci podję-cia konkretnych działań przez Policję w zgłaszanym przez obywatela problemie. Ta szybka reakcja ze strony Policji jest też dodatkowym motywatorem do dalszych działań i wzmacnia konsekwencję, która nagradzana jest informacjami zwrotnymi ze strony Policji potwierdzającymi skuteczność działania obywatela.
W odniesieniu do KMZB reguła ta przejawia się poprzez konsekwentne zgła-szanie zagrożeń przez coraz większą część społeczeństwa. Rozpoczęcie dialogu z Policją za pośrednictwem włączenia się w funkcjonowanie KMZB sprawia, że raz podjęte działania będą powtarzane i powielane w przyszłości zgodnie z dzia-łaniem reguły konsekwencji.
Zgodnie z kolejną reguła jaką jest reguła wzajemności łańcuchy wymiany i relacji korzystnych dla społeczeństwa jako całości, tworzą się dzięki poczuciu zobowiązania do odwdzięczenia się za przysługę. Dzięki funkcjonowaniu Krajo-wej Mapy Zagrożeń Bezpieczeństwa oraz naniesionym na nią przez społeczeństwo zagrożeniom, Policja uzupełniła swoją wiedzę na temat miejsc, gdzie dochodzi do łamania przepisów prawa. Z uzyskanych informacji od lokalnych społeczności wynika, że dzięki możliwości powiadamiania o zagrożeniach mieszkańcy w po-szczególnych powiatach czują się bezpieczniej. Do tego faktu przyczyniło się to, że zagrożone miejsca są szybko przez Policję identyfikowane i bez zbędnej zwłoki wdrażane są stosowne działania.
Reguła lubienia i sympatii, podobnie jak wcześniej opisane reguły, mają
za-stosowanie w odniesieniu do Krajowej Mapie Zagrożeń Bezpieczeństwa. Aplikacja daje szansę nanoszenia informacji o zagrożeniach jakie występują w środowisku lokalnym. Nie bez znaczenia w zaangażowaniu obywatela we współpracę z Policją jest jego postrzeganie całej instytucji. Jeżeli obywatel uważa Policję za przyjazną, kompetentną i skuteczną instytucję, stojącą na straży bezpieczeństwa i porządku publicznego, to chętniej będzie jej pomagał, natomiast jeśli jego zdanie jest nega-tywne lub dalekie od ideału, ta motywacja do działania będzie mniejsza. Wyniki badania opinii społecznej z kilku ostatnich lat wskazują, że Policja jest oceniana bardzo dobrze, z jej wynik ubiegłoroczny na poziomie 98% w zakresie poczucia bezpieczeństwa w miejscu zamieszkania oraz 75% oceny instytucji jest rekordowy. Zatem można śmiało powiedzieć że odbiór społeczny instytucji i jej działań jest pozytywny, na co niewątpliwie ma wpływ szereg działań, w tym także KMZB, po-przez którą Policja realizuje w sposób szybki zgłoszone uwagi i zagrożenia po-przez obywateli.
Funkcja sekurytyzacyjna
Krajowej Mapy Zagrożeń Bezpieczeństwa
Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa pełni także funkcję sekurytyzacyjną (Buzan, 1991). Przez segmentację przestrzeni zostaje dokonany podział na regiony i strefy zgodnie z kryterium poziomu bezpieczeństwa lub zagrożenia. Sekurytyzacja społeczna polega na kreowaniu, czy raczej modyfikowaniu, świadomości bezpie-czeństwa, socjalizacji i edukacji dla bezpiebezpie-czeństwa, dysponowaniu kompetencjami bezpieczeństwa w praktyce społecznej czy też „zwykłym życiu zwykłych ludzi”.
Podmiotem bezpieczeństwa jest jednostka i jej subiektywny charakter postrze-gania zagrożeń. W ramach teorii konstruktywistycznych, rozróżniających zagrożenia w kategoriach subiektywnych i obiektywnych, poczucie zagrożenia jest konstruowa-ne społecznie, a nie obiektywkonstruowa-ne. Osoba staje się podstawowym przedmiotem ba-dań i analiz, a bezpieczeństwo instytucji nabrało charakteru pomocniczego.
Należy się w tym miejscu odwołać do teorii konstruktywistycznej Emanuela Adlera i Michaela Barnetta (1998) – twórców koncepcji „budowania wspólno-ty bezpieczeństwa” (ang. securiwspólno-ty communiwspólno-ty building). Na wspólnotę składa się wspólna tożsamość, podobny system wartości, wzajemna odpowiedzialność da-nych podmiotów. Według konstruktywistów podstawowym elementem ideacyjnym są intersubiektywne przekonania, na które składają się idee, koncepcje, założe-nia itp., które są powszechnie powielane przez ludzi. Twórcą sekurytyzacji jest O. Waver6, przedstawiciel szkoły kopenhaskiej, która odegrała istotną rolę w po-szerzeniu koncepcji bezpieczeństwa i skonstruowaniu ram wskazujących, jak dana
kwestia podlega sekurytyzacji. W centrum zainteresowania znajduje się proces wskazujący, w jaki sposób dane kwestie stają się częścią sfery bezpieczeństwa. Niewątpliwie KMZB jest odpowiedzią na założenia tej teorii i „buduje wspólnotę bezpieczeństwa”.
Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa wyodrębniła 25 kategorii zagrożeń, rozszerzając ten katalog np. o nieprawidłowe parkowanie, wałęsające się bezpań-skie psy, dzikie kąpieliska, żebractwo i bezdomność. Koncentrując się na procesie, w jakim pewne kwestie stają się częścią sfery bezpieczeństwa, wskazać należy, że jest to nowa forma dialogu Policji ze społeczeństwem (Stawnicka, Klonow-ska,2018). Bezpieczeństwo nie jest analizowane jako konkretny fakt, ale jako swo-ista konstrukcja wypływająca z interakcji społecznych przez interakcję obywateli między sobą oraz obywateli z Policją.
Teoria sekurytyzacji wpisuje się w badania konstruktywistyczne nad bezpie-czeństwem (McDonald, 2008, s. 68–71). Badacze ze szkoły kopenhaskiej i, szerzej, zwolennicy konstruktywizmu jako sekurytyzację (securitization) określają proces przechodzenia wyzwań do kategorii zagrożeń. Świat społeczny jest światem ludz-kiej świadomości, a zatem myśli, wierzeń, idei, koncepcji, znaków i sygnałów i ma sens dla ludzi, którzy go tworzą, w nim żyją i go rozumieją. A dzieje się tak dlatego, że sami go tworzą. Dialog Policji ze społeczeństwem tworzy nową rze-czywistość przy współudziale społeczności lokalnych. Podobnie zatem, jak w teorii konstruktywistycznej, bezpieczeństwo traktowane jest jako konstrukt społeczny. Zdaniem konstruktywistów kluczem do zrozumienia bezpieczeństwa różnych pod-miotów jest uwzględnienie jego subiektywnych aspektów, do czego dochodzi przez uwzględnienie własnych doświadczeń komunikacyjnych, postrzeganych zagrożeń oraz podejmowanych działań ochronnych. Bezpieczeństwo postrzegane jest zatem subiektywnie przez subiektywne doświadczenia komunikacyjne jednostki, a jed-nostka konstruuje rzeczywistość społeczną w oparciu o wielokrotne akty komu-nikacji.
Zakończenie
Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa – nowa forma dialogu Policji ze społecz-nością lokalną – pełni różne funkcje: zarządzania bezpieczeństwem, integrującą, kontrolną, prewencyjną, aktywizującą, pedagogiczno-wychowawczą i sekurytyza-cyjną. Wszystkie funkcje, współgrając i korespondując ze sobą, przyczyniają się do wzmacniania roli prowadzonego dialogu, zapewniają poczucie bezpieczeństwa obywateli, budują zaufanie do Policji. Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa po-woduje zwiększenie efektywności działań Policji na rzecz wzmocnienia współpracy ze społeczeństwem; wpływa na podniesienie skuteczności działań Policji w identy-fikacji i zwalczaniu współczesnych zagrożeń; na wzrost skuteczności działań Policji w zwalczaniu przestępczości najbardziej uciążliwej społecznie oraz na efektywność
działań Policji ukierunkowanych na poprawę bezpieczeństwa w ruchu drogowym, przyczyniając się w znacznym stopniu do realizacji Priorytetów i Zadań Prioryte-towych Komendanta Głównego Policji.
KMZB to szczególne narzędzie dialogu społecznego, które obok budowania wspólnych działań na rzecz bezpieczeństwa, kształtuje postawy pożądane społecz-nie poprzez realizację swojej pedagogiczno-wychowawczej funkcji. KMZB przeko-nuje, że warto współdziałać, że bezpieczeństwo jest wspólną sprawą, a działania obywateli są skuteczne i przynoszą wymierne efekty.
Ryc. 1. Funkcje Krajowej Mapy Zagrożeń Bezpieczeństwa Źródło: opracowanie własne.
Abstract: Pedagogical and educational role
of the National Safety Threats Map
– a new form of local community dialogue with the Police
Basic need of a human being is the sense of security. Co-operation with external entities have an enormous influence on implementation of the statutory tasks of the Police Forces in the field of ensuring security and public order of the State At present, Polish Police has noticed the importance of society in preventing and fighting crime. The example is a Natio-nal Safety Risk Map interactive tool where inhabitants can anonymously report information about threats appearing in their neighbourhood forcing appropriate service to react as also
radical change of a constable’s work by bringing it closer to citizens. The article is devoted to pedagogical and educational role of the National Safety Threats Map.
Key words: Security, National Safety Threats Map, crime, threats, pedagogical role, edu-cational role.
Bibliografia
[1] Adler E., Barnett M., A Framework for the Study of Security Communities [w:] Secu-rity Communities, red. E. Adler, M. Barnet, Cambridge 1998.
[2] Berger P., Luckmann T., The Social Construction of Reality: A Treatise in the Sociology of Knowledge, Garden City N.Y.: Doubleday 1966.
[3] Buzan, B.(1991). People, States and Fear: An Agenda For International Security Studies in the Post-Cold War Era, 2. wyd. Hertfordshire: Harvester Wheatsheaf. [4] Górska M., Rola współpracy Policji z podmiotami administracji rządowej,
samorządo-wej i pozarządosamorządo-wej, [w:] Prewencja i edukacja w kształtowaniu bezpieczeństwa spo-łeczności lokalnej, red. A. Jaworska, M. Stefański, Akademia Pomorska w Słupsku, Szkoła Policji w Słupsku. Słupsk 2007.
[5] Hryszkiewicz D., Suchanek P., Zarządzanie strategiczne w Policji. Teoria i praktyka, Wydawnictwo WSPol., Szczytno 2014.
[6] Jakubczak R., Skrabacz A., Gąsiorek K. (red.), Obrona narodowa w tworzeniu bezpie-czeństwa Polski w XXI wieku, Bellona, Warszawa 2008.
[7] Korzeniowski L., Securitologia. Nauka o bezpieczeństwie człowieka i organizacji spo-łecznych, EAS, Kraków 2008.
[8] Klonowska I., Stawnicka J., Rola dzielnicowego w kształtowaniu bezpieczeństwa społeczności lokalnych – rozważania w świetle pierwszych ogólnopolskich badań dzielnicowych [w:] Bezpieczeństwo Polski w drugiej dekadzie XX wieku. Szanse, wyzwania, ryzyka i zagrożenia. (red.) K. Załęski., M. Walancik, P.Polko., Dąbrowa Górnicza 2017.
[9] Klonowska I., Stawnicka J., Płeć determinantem różnicującym pracę dzielnicowego. Analiza badań krzyżowych. Ujęcie społeczno-pedagogiczno-psychologiczne, Wyd. WSPol Szczytno 2018.
[10] Stawnicka J., Klonowska I., Rola dzielnicowego w działniach profilaktycznych Policji. Analiza badań krzyżowych. Perspektywa społeczno-pedagogiczno-psychologiczna, Wyd. WSPol Szczytno 2018.
[11] Maciejczak P., Krajowa Mapa Zagrożeń Bezpieczeństwa w Polsce, „Policja 997” 2016, nr 7.
[12] McDonald M., Constructivism, [w:] Security Studies: An Introduction, ed. P.D. Wil-liams, London–New York 2008, s. 68–71.
[13] Minkiewicz D., Funkcje Krajowej Mapy Zagrożeń Bezpieczeństwa w kształtowaniu bez-pieczeństwa społeczności lokalnej, „Kwartalnik Policyjny” 2017, nr 3.
[14] Opinie o bezpieczeństwie i zagrożeniu przestępczością. Komunikat z badań, CBOS, 2017/48.
[15] Stawnicka J., Dialogiczny wymiar bezpieczeństwa. Rzecz o polskiej Policji, Wyd. Uni-wersytetu Śląskiego, Katowice 2013.
[16] Wawrzusiszyn A., Pojęcie i istota bezpieczeństwa, [w:] Zarzadzanie kryzysowe (Teoria, praktyka, konteksty, perspektywy badawcze), red. J. Stawnicka, B. Wiśniewski, R. Socha, Wydawnictwo WSPol., Szczytno 2011.
[17] Zięba R., Kategoria bezpieczeństwa w nauce o stosunkach międzynarodowych, [w:] Bezpieczeństwo narodowe i międzynarodowe u schyłku XX wieku, red. D.B. Bobrow, Haliżak, Zięba R., Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 1997.
[18] Zięba R., Instytucjonalizacja bezpieczeństwa europejskiego. Koncepcje – struktury – Funkcjonowanie, Wydawnictwo Naukowe „Scholar”, Warszawa 1999.
