281 RECENZJE–SPRAWOZDANIA
dziedzinę wiedzy, jaką jest gastronomia hi-storyczna.
A więc przez żołądek do… historii! Rafał Hryszko
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Maryana Prokop: Dokąd zmierza Ukraina? Perspektywy współpracy z Unią Europejską i Federacją Rosyjską
Geografi czne położenie w miejscu ściera-nia się wpływów Wschodu i Zachodu ma zasadniczy wpływ na kształt ukraińskiej polityki zagranicznej. W związku z po-wyższym w polityce zagranicznej Ukrainy możemy zauważyć brak zdecydowania w określeniu głównego wektora jej reali-zacji, z jednej strony ukraińskie władze pragną podtrzymywać strategiczne part-nerstwo z Federacją Rosyjską, z drugiej – zapatrują się na intensyfi kację współpracy ze strukturami zachodnimi. Prowadzenie polityki w ten sposób uzyskało miano po-lityki wielowektorowości. Przez długi czas Ukrainie „udawało się” godzić realizację swoich interesów zarówno na Wschodzie, jak i Zachodzie. Komplikacje pojawiły się, gdy Ukraina stanęła przed perspekty-wą podpisania umowy stowarzyszeniowej z Unią Europejską, a ze strony Federacji Rosyjskiej padła propozycja akcesji do Unii Celnej z Białorusią i Kazachstanem. Wiele determinantów wpływających na pozycję i rolę Ukrainy na arenie międzynarodo-wej powoduje potrzebę wieloaspektowego przeanalizowania zagadnienia ukraińskiej polityki zagranicznej.
Powyższe motywy skłoniły Radę Mło-dych Naukowców Lwowskiego Narodowe-go Uniwersytetu im. Iwana Franki (Council of Young Scholars, Ivan Franko National University of Lviv) do organizacji mię-dzynarodowej konferencji pt. „Aktualne problemy stosunków międzynarodowych: polityczny, ekonomiczny i prawny aspekt” (Annual International Scientifi c Conferen-ce „Contemporary problems of the inter-national relations: political, economic and legal aspects”). Trzecia edycja konferencji odbyła się na Wydziale Stosunków Mię-dzynarodowych Uniwersytetu Lwowskiego 25 października 2013 r. i miała tytuł „Unia Europejska i Ukraina: perspektywy i trans-formacja bilateralnych stosunków” („Eu-ropian Union and Ukraine: the prospects for transformation of bilateral relations”). Celem konferencji było zaprezentowanie wyników badań i analiz zogniskowanych wokół ukraińskiej polityki zagranicznej, scenariuszy przyszłej współpracy Ukrainy ze strukturami zachodnimi i Federacją Ro-syjską oraz roli społeczeństwa obywatel-skiego w procesie wyboru wektora polityki zagranicznej.
Tematyka konferencji spotkała się z du-żym zainteresowaniem, o czym świadczy zgłoszony udział dziewięćdziesięciu prele-gentów: politologów, specjalistów z zakresu stosunków międzynarodowych, prawników, socjologów oraz medioznawców, którzy re-prezentowali takie ukraińskie ośrodki aka-demickie, jak: Charków, Donieck, Kijów, Lwów, Mariupol, Odessa, Tarnopol, Win-nica oraz przedstawicieli ośrodków aka-demickich z Polski i Rosji: Gdańsk, Opole,
282 RECENZJE–SPRAWOZDANIA Poznań, Rzeszów, Sandomierz, Szczecin,
Toruń, Warszawa, Woroneż.
Otwarcia konferencji dokonali dziekan Wydziału Stosunków Międzynarodowych doc. Ihor Byk i Przewodnicząca Rady Mło-dych Naukowców Wydziału Stosunków Mię-dzynarodowych mgr Galyna Utko. Część merytoryczna konferencji została podzie-lona na cztery panele: panel plenarny oraz trzy panele tematyczne, zogniskowane wokół wybranego aspektu stosunków międzynaro-dowych. W panelu plenarnym wystąpienia prelegentów oraz dyskusja dotyczyły aspek-tów współpracy Unii Europejskiej i Ukrainy: aspekt prawny został poruszony przez doc. Oksanę Golovko-Gavryshevą (Katedra Pra-wa Europejskiego Uniwersytetu Lwowskie-go) w wystąpieniu pt. Współczesne tendencje prawnego regulowania relacji między Ukrainą i Unią Europejską, aspekt ekonomiczny roz-ważył doc. Jurij Bilenko (Katedra Międzyna-rodowej Ekonomicznej Analizy i Finansów Uniwersytetu Lwowskiego) –Ekonomiczne aspekty transformacji dwustronnych stosun-ków między Ukrainą i UE, aspektem poli-tycznym zajął się doc. Ihor Iżnin (Katedra Stosunków Międzynarodowych i Dyploma-cji, Uniwersytetu Lwowskiego) – Polityczne aspekty transformacji dwustronnych relacji między Ukrainą i UE, zaś kwestia współpra-cy w dziedzinie oświaty została poruszona przez doc. Oksanę Krajewską (Katedra Kra-joznawstwa i Turystyki Międzynarodowej Uniwersytetu Lwowskiego) w wystąpieniu Stan i perspektywy współpracy Ukrainy i UE w dziedzinie oświaty.
W dalszej części dyskusja odbyła się w trzech panelach tematycznych. Pierwszy
panel zatytułowany Stosunki międzynaro-dowe, krajoznawstwo i turystyka międzyna-rodowa koncentrował się wokół zagadnień teoretycznych stosunków międzynarodo-wych, m.in. determinantów ukraińskiej polityki zagranicznej, efektywności ukra-ińskiej polityki zagranicznej, a także prak-tycznego wymiaru stosunków międzynaro-dowych – stosunków bilateralnych między państwami, w szczególności stosunków Ukrainy z sąsiadami (zwłaszcza z Federa-cją Rosyjską), bilateralne stosunki między Ukrainą i UE, współpracy transgranicznej Ukrainy. Podniesiono także kwestię roli tu-rystyki międzynarodowej w kształtowaniu polityki zagranicznej kraju.
W panelu drugim poświęconym omó-wieniu zagadnienia Prawa międzynarodo-wego i prawa Unii Europejskiej dyskusja toczyła się wokół tematyki prawa między-narodowego w systemie relacji międzynaro-dowych, szczególnie dotykała takich zagad-nień jak stan obecnego i tendencje rozwoju oraz prawna analiza umowy stowarzysze-niowej między Ukrainą i UE. Ostatni panel zatytułowany Gospodarka międzynarodowa dotyczył w głównej mierze ekonomicznego wymiaru współpracy Ukrainy i Unii Euro-pejskiej, współpracy ekonomicznej Ukrainy z krajami europejskimi i Rosją, wymiany to-warowo-handlowej oraz zagadnień teore-tycznych dotyczących polityki fi skalnej oraz gospodarki światowej.
Konferencja zgromadziła duże grono osób zainteresowanych poruszaną tema-tyką, co odzwierciedlała frekwencja na poszczególnych panelach oraz liczba zada-wanych pytań. Należy odnotować, że udział
283 RECENZJE–SPRAWOZDANIA
bierny w posiedzeniu wzięli także studenci Uniwersytetu Lwowskiego. Za walor konfe-rencji należy niewątpliwie uznać jej interdy-scyplinarny charakter, co umożliwiło pod-jęcie analizy poruszanych na konferencji zagadnień poprzez specjalistów z dziedzi-ny politologii, ekonomii, socjologii, a także stosunków międzynarodowych. Za kolejny walor należy uznać jej międzynarodowy charakter – czynny udział w konferencji wzięli reprezentanci trzech krajów: Ukrainy, Polski i Rosji, co dało możliwość szeroko zakreślonej polemiki na temat stosunków międzynarodowych między krajami, po-znania i zrozumienia argumentacji drugiej strony, a także możliwość przedstawienia własnej opinii na dany temat. Należy także wspomnieć o tym, iż udział w konferencji brali zarówno eksperci i utytułowani na-ukowcy, jak i młodzi adepci nauki, którzy dopiero rozpoczynają swoją naukową ścież-kę. Konferencja w tym przypadku stała się narzędziem dialogu pomiędzy nimi. Taka wymiana doświadczeń na poziomie mię-dzynarodowym i międzypokoleniowym oraz wspólna dyskusja okazała się niezwy-kle ciekawa i wartościowa poznawczo.
Wystąpienia prelegentów bardzo szyb-ko nabrały kształtu publikacji, gdyż już w dniu konferencji jej uczestniczy otrzy-mali do rąk własny egzemplarz publi-kacji pokonferencyjnej Unia Europejska i Ukraina: perspektywy transformacji bi-lateralnych relacji, [I. Byk, M. Mykijevycz, N. Antonjuk, I. Grybynśkyj (red.), Lwów 2013] [Європейский Союз та Україна: перспективи трансформації двосторонніх відносин, І. Бик, М. Микієвич, Н. Антонюк,
І. Грабин ський (ред.), Лвів 2013]. W dysku-sji podsumowującej konferencję uczestni-cy podkreślili potrzebę kontynuacji badań zmierzających do pełnego zrozumienia mechanizmów i procesów kształtujących współczesną politykę zagraniczną Ukra-iny oraz prób tworzenia prognoz na przy-szłość. Najciekawsze z nich to stwierdzenia, że w przyszłości Ukraina będzie skupiać się na zaciśnięciu relacji z Federacją Rosyjską; nadal będzie prowadzić politykę wielowek-torowości, balansując między Wschodem a Zachodem; skupi się na proeuropejskim wektorze polityki zagranicznej. Na uwagę zasługuje fakt, iż przez prelegentów kon-ferencji było poruszane zagadnienie roli społeczeństwa obywatelskiego w wyborze kierunku polityki zagranicznej. Dyskusja w głównej mierzę toczyła się wokół pytania, czy ukraińskie władze dostosują się do woli narodu. W czasie trwania konferencji nikt w najmniejszym stopniu nie mógł przewi-dzieć, jakie konsekwencje i koszty dla ukra-ińskich władz i społeczeństwa przyniesie zlekceważenie głosu narodu (euromajdan).
Reasumując, należy zwrócić uwagę na fakt, że formuła ukraińskich konferencji nieco się różni od konferencji naukowych w Polsce. Przede wszystkich wyróżnia je czas przeznaczony na wygłoszenie referatu, a mianowicie jest to „aż” pięć minut. W tej sytuacji określenie „wygłoszenie referatu” wydaje się nie na miejscu, a bardziej pa-sującym określeniem jest „przedstawienie zarysu wystąpienia”. Ukraińcy natomiast podchodzą do tego na poziomie metodo-logicznym i posługują się pojęciem posta-wienia tez naukowych. Prelegent
uczestni-284 RECENZJE–SPRAWOZDANIA czący w konferencji przedstawia problem
omawianego zagadnienia oraz stawia tezy, dalsza część wypowiedzi ma miejsce w ra-mach dyskusji, na którą przewiduje się bar-dzo dużo czasu w porównaniu z samym wystąpieniem, nawet do piętnastu minut dla jednego zarysu problemu. Okrojenie czasu wystąpienia prelegenta na rzecz dyskusji jest zabiegiem bardzo ciekawym, gdyż z jednej strony motywuje obecne audytorium do aktywnej dyskusji, a tym samym prowadzi do polemiki, wymiany doświadczeń i co naj-ważniejsze – konstruktywnej krytyki, z dru-giej zaś – wymaga od prelegentów krótkiego, jasnego i metodologicznie poprawnego spo-sobu prezentowania swoich badań.
W konsekwencji omawiana konferencja miała bardzo dynamiczny charakter.
Żywio-łową dyskusję poprzedzały krótkie wystą-pienia wprowadzające do tematu. Do prele-gentów kierowano dużą liczbę pytań, uwag i komentarzy. Dla młodych badaczy jest to narzędzie ukierunkowujące pewien tok ba-dawczy lub utrwalające przekonanie o pra-widłowym kierunku rozważań. Należałoby także podkreślić, że polskich i ukraińskich badaczy różni warsztat metodologiczny, co przejawiło się także w trakcie wystąpień uczestników i prowadzeniu dyskusji. Ukra-ińscy badacze posługują się pewnego rodza-ju „metodologicznym scenariuszem”, który wyznacza „punkty krytyczne” – niezbędne do zawarcia w wypowiedzi, a określające warsztat naukowy badacza.
Maryana Prokop
