Ocena stopnia decentralizacji wydatków publicznych w Polsce na tle krajów Unii Europejskiej

Pełen tekst

(1)Zeszyty Naukowe nr 862. 2011. Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Alicja Kasperowicz-Stępień Katedra Finansów. Ocena stopnia decentralizacji wydatków publicznych w Polsce na tle krajów Unii Europejskiej 1. Wprowadzenie Wydatki publiczne są jednym z głównych instrumentów realizacji polityki społeczno-gospodarczej państwa. Stanowią one istotny element administracyjnego mechanizmu alokacji zasobów w gospodarce. W niniejszym artykule skupiono się na problematyce decentralizacji wydatków publicznych. Na podstawie danych Eurostatu dokonano oceny stopnia decentralizacji wydatków publicznych w Polsce na tle pozostałych krajów Unii Europejskiej (UE). 2. Istota procesu decentralizacji Pojęcie decentralizacji nie zostało jednolicie zdefiniowane w literaturze przedmiotu. Zgodnie z Encyklopedią powszechną PWN decentralizacja rozumiana jest jako „proces przekazywania zadań przez organy centralne jednostkom administracyjnym niższego szczebla, łącznie z rozszerzaniem zakresu ich uprawnień do samodzielnego podejmowania rozstrzygnięć, głównie w dziedzinie ekonomicznej, społecznej i administracyjnej; również zespół elementów organizacyjnych charakteryzujących sytuację prawną jednostek państwowych powstałą w wyniku tego procesu”1. Jak wynika z definicji, decentralizacja jest procesem złożonym. Zdaniem N. Gail, można go rozpatrywać zarówno w ujęciu statycznym, jak i dynamicz1. Encyklopedia powszechna PWN, t. I, wyd. 2, Warszawa 1983, s. 582..

(2) Alicja Kasperowicz-Stępień. 42. nym 2. Tak więc decentralizacja w ujęciu statycznym, zdaniem autorki, jest to stan wyposażenia niższych szczebli organizacyjnych, aniżeli szczebel centralny, w zadania oraz środki finansowe, które zostaną przeznaczone na ich realizację. Z kolei w ujęciu dynamicznym jest to proces przekazywania zadań oraz środków finansowych ze szczebla centralnego na rzecz jednostek organizacyjnych niższych szczebli. Zarówno doświadczenie Polski, jak i pozostałych krajów UE wskazuje, że pojęcie decentralizacji ściśle powiązane jest z rozwojem instytucji samorządu terytorialnego. Tak więc utożsamiane ono jest z potrzebą stworzenia w państwie takiego modelu organizacji administracji publicznej, w którym decyzje dotyczące spraw publicznych podejmowane byłyby możliwie najbliżej miejsca ich realizacji3. Umożliwiłoby to lepsze rozpoznanie potrzeb oraz zwiększyłoby przejrzystość, a tym samym i racjonalność wydatkowania środków publicznych4. A zatem decentralizacja powinna zawierać5: – proces przekazania ze szczebla centralnego na szczebel lokalny określonych zadań, – wyposażenie władz lokalnych w odpowiedni majątek oraz uprawnienia gwarantujące im samodzielność oraz możliwość decydowania o sprawach terenu, – zapewnienie organom lokalnym odpowiednich środków finansowych do realizacji własnej polityki. Na skutek procesów decentralizacji w strukturze administracji publicznej następuje podział zarówno zadań, jak i instrumentów finansowych służących do ich realizacji pomiędzy państwo a samorząd terytorialny. Decentralizacja zadań i środków nie może być zatem wartością samą w sobie, lecz powinna być uzależniona od możliwości wykonawczych danego szczebla. Z kolei decentralizacja kompetencji w strukturach administracyjnych powinna być ściśle powiązana z procesem racjonalizacji wydatków publicznych6. Należy zauważyć, że w Polsce decentralizacja władzy publicznej jest uregulowana art. 15 ust. 1 Konstytucji RP. Ustawa zasadnicza zawiera nakaz takiego organizowania administracji publicznej, aby decentralizacja mogła być w należyty sposób zapewniona. Trzeba jednak zaznaczyć, że Konstytucja RP nie wyjaśnia 2. Zob. N. Gail, Finanse i gospodarka lokalna na świecie, PWE, Warszawa 1993, s. 12 i nast.. Por. E. Kornberger-Sokołowska, Decentralizacja finansów publicznych a samodzielność finansowa jednostek samorządu terytorialnego, LIBER, Warszawa 2001, s. 12. 3. 4 Zob. szerzej S. Owsiak, Finanse publiczne teoria i praktyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 126–128. 5. N. Gail, op. cit., s. 12.. Por. J. Steward, R. Greenwood, The Purpose and Character of Local Government, Institute of Local Government Studies, University of Birmingham 1995, cyt. za: E. Kornberger-Sokołowska, op. cit. 6.

(3) Ocena stopnia decentralizacji wydatków.... 43. zarówno istoty decentralizacji, jak i jej zakresu oraz granic7. Wydaje się jednak, że podstawowymi przesłankami warunkującymi zakres i skalę decentralizacji są: organizacja terytorialna kraju, odpowiednie przekształcenia własnościowe, a także wyposażenie jednostek terytorialnych w odpowiednie kompetencje oraz środki ich realizacji8. Ponadto prawidłowo realizowany proces decentralizacji powinien zawierać w sobie9: – decentralizację ustrojową, która zapewnia wybór w sposób demokratyczny organów przedstawicielskich w jednostkach samorządu terytorialnego oraz ustrojową niezależność od państwa, – decentralizację administracyjną, która zakłada przyznanie samorządowi terytorialnemu zadań i administracyjnych instrumentów ich realizacji stosownych do charakteru i szczebla poszczególnych jednostek tego samorządu, – decentralizację finansową (zwaną decentralizacją finansów publicznych), która oznacza przekazanie na rzecz jednostek samorządu terytorialnego odpowiednich publicznych zasobów finansowych i władztwa do dysponowania nimi. Niniejszy artykuł poświęcony jest głównie decentralizacji finansowej. Należy jednak zaznaczyć, że decentralizację finansów publicznych nie sposób jest przeprowadzić samodzielnie. Powinna ją poprzedzać zarówno decentralizacja ustrojowa, jak i kompetencyjna. Decentralizacja finansów publicznych powinna być oceniana w kategorii efektów społecznych i sprawności działania państwa oraz wzrostu efektywności wykorzystania środków publicznych. W celu zmierzenia stopnia decentralizacji finansów publicznych powszechnie wykorzystuje się wskaźnik udziału wydatków jednostek samorządu terytorialnego w PKB. Stąd też decentralizacja wydatków publicznych jest podstawowym elementem decentralizacji finansów publicznych. 3. Zakres wydatków publicznych w krajach Unii Europejskiej Wydatki publiczne są jednym z głównych narzędzi oddziaływania państwa na gospodarkę, dlatego też wielkość oraz struktura wydatków publicznych w głównej mierze zależy od roli, jaką państwo spełnia w sferze publicznej, społecznej i gospodarczej. Powszechnie stosowanym miernikiem oceny zakresu oddziaływania państwa na gospodarkę jest relacja wielkości wydatków publicznych do PKB. 7 8. E. Korbberger-Sokołowska, op. cit., s. 14–15. Ibidem, s. 15.. J.G. Alegre, Decentralization and the Composition of Public Expenditure in Spain, European University Institute Department of Economics, November 15, 2006. 9.

(4) –. 39,1. 52,5. 36,9. 41,1. Łotwa. Luksemburg. Węgry. Litwa. Cypr. 52,6. 37,4. –. 54,5. Włochy. Francja. 43,2. 43,9. Hiszpania. Grecja. 39,6. Irlandia. Estonia. 49,3. 58,8. 42,6. 52,4. 50,1. –. 1996. Niemcy. Dania. Czechy. Bułgaria. Belgia. UE (15 krajów). UE (27 krajów). Wyszczególnienie. –. 52,2. 40,7. 50,3. 36,3. –. 50,3. 54,1. 41,6. 44,8. 36,7. 37,5. 48,4. 56,6. 43,2. 51,1. 48,4. –. 1997. –. 52,8. 41,1. 40,4. 40,2. 36,7. 49,2. 52,7. 41,1. 44,2. 34,5. 39,4. 48,0. 56,2. 43,2. 50,4. 47,5. –. 1998. –. 49,9. 39,2. 40,1. 41,8. 36,8. 48,2. 52,6. 39,9. 44,3. 34,1. 40,3. 48,1. 55,4. 42,3. 50,2. 47,0. –. 1999. –. 46,5. 37,6. 39,1. 37,3. 37,0. 46,2. 51,6. 39,1. 46,7. 31,5. 36,5. 45,1. 53,6. 41,8. 49,2. 45,4. –. 2000. –. 47,3. 38,1. 36,8. 34,6. 38,2. 48,0. 51,6. 38,6. 45,3. 33,3. 35,1. 47,6. 54,2. 44,5. 49,2. 46,4. –. 2001. Tabela 1. Wydatki publiczne jako % PKB w krajach Unii Europejskiej. 40,3. 51,4. 41,5. 34,7. 35,6. 40,2. 47,4. 52,6. 38,9. 45,1. 33,6. 35,9. 48,1. 54,6. 46,3. 49,9. 46,8. 46,7. 2002. 49,1. 41,8. 33,2. 34,8. 45,0. 48,3. 53,3. 38,4. 45,0. (p). 33,4. 34,9. 48,5. 55,1. 47,3. 40,3. 51,2. 47,5. 47,3. 2003. 39,7. 39,3. 43,3. 48,9. 42,5. 33,3. 35,8. 42,8. 47,7. 53,2. 38,9. 50,1. 41,6. 33,3. 35,6. 43,6. 48,2. 53,4. 38,4. 33,7 45,4. 33,7. 34,0. 46,8. 52,7. 45,0. 52,1. 47,2. 46,9. 2005. 34,1. 47,1. 54,6. 45,1. 49,4. 47,1. 46,8. 2004. 51,9. 38,6. 33,6. 37,9. 43,4. 48,8. 52,7. 38,5. 42,2. 33,8. 34,2. 45,3. 51,2. 43,8. 36,5. 48,4. 46,6. 46,3. 2006. 41,5. 49,8. 37,8. 35,2. 37,7. 43,0. 48,2. 52,4. 38,8. 43,7 (p). 35,4. 35,5. 43,8. 50,7. 42,6. 48,4. 46,0. 45,7. 2007. 44. Alicja Kasperowicz-Stępień.

(5) 51,0. 45,0. 42,3. 40,5. 60,9. 56,2. 49,0. 45,4. –. 43,2. 46,4. 53,7. 47,5. 42,9. 1997. 39,5. 38,9. 51,5 58,6. 58,8. 47,9. 47,2. 46,6. 43,2. 42,7. 53,7. 46,0. 43,0. 1999. 52,5. 45,8. 46,3. 45,2. 42,8. 44,3. 54,0. 46,7. 43,0. 1998. 39,0. 55,6. 48,3. 50,9. 46,7. 40,6. 43,1. 41,1. 52,1. 44,2. 41,0. 2000. 40,1. 55,5. 47,7. 44,6. 47,6. 38,8. 44,4. 43,8. 51,6. 45,4. 43,1. 2001. Źródło: opracowanie własne na podstawie: www.ec.europa.eu (12 stycznia 2009).. 63,0. Wielka Brytania. Szwecja. 60,0. 53,7. Finlandia. Słowacja. –. Słowenia. Rumunia. 44,1. Portugalia. 55,9. Polska. Austria. 49,4. 42,6. 1996. Holandia. Malta. Wyszczególnienie. 41,0. 56,7. 48,8. 45,1. 46,3. 39,6. 44,3. 44,2. 51,0. 46,2. 43,2. 2002. 42,1. 57,0. 50,0. 40,1. 46,4. 33,6. 45,5. 44,6. 51,5. 47,1. 47,8. 2003. 42,9. 55,6. 50,2. 37,7. 45,8. 33,6. 46,5. 42,6. 54,0. 46,1. 45,4. 2004. 44,1. 55,2. 50,4. 38,1. 45,3. 33,5. 47,6. 43,3. 49,8. 44,8. 44,7. 2005. 44,2. 54,3. 48,9. 37,1. 44,5. 35,3. 46,3. 43,8. 49,4. 45,6. 43,6. 2006. 44,4. 52,7. 47,3. 34,6. 42,4. 37,3. 45,8. 42,0. 48,4. 45,3. 42,4. 2007. Ocena stopnia decentralizacji wydatków... 45.

(6) Alicja Kasperowicz-Stępień. 46. Należy zaznaczyć, że wysoki udział wydatków publicznych w PKB świadczy o opiekuńczym charakterze polityki fiskalnej. Jak wynika z tabeli 1, w Polsce udział wydatków publicznych w PKB w latach 1996–2007 kształtował się na nieznacznie niższym poziomie od średniego poziomu charakterystycznego dla krajów UE. W krajach UE najwyższy udział wydatków publicznych w relacji do PKB wystąpił w Danii, Francji, Szwecji. W powyższych państwach około 52% PKB było wydatkowane przez sektor publiczny. Z kolei wśród nowo przyjętych państw UE, najwyższy wskaźnik odnotowano na Węgrzech. Stanowił on około 50% PKB. Z kolei najniższy udział wydatków publicznych w relacji do PKB wystąpił w takich krajach, jak: Estonia, Litwa, Łotwa, Słowacja oraz Irlandia. Należy zaznaczyć, że na podstawie danych zawartych w tabeli 1 nie można jednoznacznie stwierdzić tendencji zmian udziału wydatków publicznych w PKB. Praktycznie w wypadku wszystkich państw powyższy wskaźnik w badanym okresie wykazywał na przemian tendencje zarówno spadkową, jak wzrostową. Należy zauważyć, że w Polsce, podobnie jak i w pozostałych krajach Unii Europejskiej, wysoki udział wydatków publicznych w PKB jest wynikiem doktryn politycznych realizowanych w tych krajach w poprzednich okresach. Wysokie wskaźniki stopnia opiekuńczości w państwach Europy, były wynikiem realizacji doktryn lewicowych w programach gospodarczych realizowanych po II wojnie światowej. Stąd też w państwach UE-15 przeciętny rozmiar wydatków publicznych zwiększył się z 35% PKB w 1960 r. do 55% PKB w 1993 r. Pozytywnym skutkiem tego zjawiska było ograniczenie nierówności społecznych i złagodzenie wahań cyklu koniunkturalnego. Z kolei do negatywnych skutków należy zaliczyć: wysoki deficyt sektora finansów publicznych, wzrost długu publicznego, wzrost inflacji, ograniczenie wzrostu gospodarczego10. W połowie lat 80. w polityce gospodarczej państw UE zaczęły dominować koncepcje neoliberalne zmierzające do ograniczenia wydatków publicznych i przyspieszenia wzrostu gospodarczego. Średni rozmiar wydatków w krajach UE zmniejszył się z 55% w 1993 r. do 45,7% w 2007 r11. Z kolei w Polsce wydatki publiczne w stosunku do PKB zmalały z 56% w 1993 r. do 42% w 2007 r. Pomimo tego spadku poziom wydatków publicznych w stosunku do PKB pozostaje nadal zbyt wysoki dla Polski. Jak wynika z tabeli 1, jest on bardziej zbliżony do poziomu charakterystycznego dla „starych” krajów UE niż dla krajów nowo przyjętych. Rozmiar wydatków publicznych zatem wskazuje, że Polska należy do państw opiekuńczych, które ingerują w dużym stopniu w procesy społeczne i gospodarcze12. 10 K. Polarczyk, Wydatki publiczne w Polsce na tle państw Unii Europejskiej, INFOS, BAS 2007, nr 22. 11 Największy spadek wydatków publicznych w relacji do PKB odnotowano w Szwecji z 73% w 1993 r. do 52,7% w 2006 r. 12. K. Polarczyk, op. cit..

(7) Ocena stopnia decentralizacji wydatków.... 47. 4. Analiza decentralizacji wydatków publicznych Budżet (centralny) państwa uznawany jest za rdzeń finansów publicznych. Jednakże oprócz budżetu państwa funkcjonują budżety samorządowe, fundusze celowe oraz inne fundusze publiczne. Stopień decentralizacji finansów publicznych wiąże się w głównej mierze z udziałem jednostek samorządu terytorialnego w wydatkowaniu środków publicznych. Tak więc w celu rozpoznania stanu zaawansowania procesu decentralizacji finansów publicznych w krajach UE, niezbędne jest zbadanie, jaka część PKB wydatkowana jest przez szczebel centralny oraz lokalny. Należy zauważyć, że w UE oprócz państw unitarnych występują również państwa federacyjne. Tak więc w przypadku tych ostatnich, oprócz szczebla centralnego i lokalnego, trzeba wyróżnić kolejny szczebel – pośredni pomiędzy szczeblem centralnym a lokalnym. Powyższe zjawisko związane jest z funkcjonowaniem władz państw związkowych tworzących federację. W UE są to: Austria (9 landów), Belgia (3 regiony), Hiszpania (17 regionów) i Niemcy (16 landów)13. Zakres wydatków publicznych realizowanych przez wspomniany szczebel obrazuje tabela 2. Z danych zawartych w tabeli 3 wynika, że prawie we wszystkich państwach UE zmniejszała się rola budżetu państwa w wydatkowaniu środków publicznych. Wyjątek stanowiły takie kraje, jak Wielka Brytania oraz Cypr. W powyższych państwach rola budżetu centralnego w wydatkowaniu środków publicznych w badanym okresie zdecydowanie uległa zwiększeniu. Z kolei największy spadek w wydatkowaniu środków publicznych przez szczebel centralny miał miejsce na Słowacji oraz w Hiszpanii. Co się tyczy Polski, rola budżetu państwa w wydatkowaniu środków publicznych, podobnie jak i w większości krajów UE, uległa zmniejszeniu. Ponadto wielkość wydatków budżetu państwa jako % PKB kształtował się na poziomie bardzo zbliżonym do średniej UE. Z kolei poziom wydatków realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego kształtował się w Polsce zdecydowanie powyżej średniego poziomu charakterystycznego dla krajów UE (tabela 4). Ponadto udział władz lokalnych w wydatkowaniu środków publicznych w Polsce jest najwyższy w porównaniu z innymi, nowo przyjętymi państwami UE. Należy zauważyć, że wśród krajów UE z najwyższym stopniem decentralizacji wydatków publicznych są takie kraje, jak: Dania, Szwecja oraz Finlandia. Z kolei w Irlandii, na której często wzoruje się gospodarka polska, udział władz lokalnych w wydatkowaniu środków publicznych uległ znaczącemu obniżeniu. Na podstawie przedstawionych danych nie można w sposób jednoznaczny stwierdzić postępującej decentralizacji w krajach UE. Dane te w poszczególnych państwach znacznie się wahają, wykazując na przemian tendencje wzrostowe oraz spadkowe. 13. Ibidem..

(8) 14,1. 18,4. 10,5. 13,3. –. –. 1996. 13,9. 19,4. 10,4. 13,3. –. –. 1997. 19,6. 10,7. 13,6. 13,2. –. –. 1998. 19,6. 11,1. 13,5. 13,3. –. –. 1999. 19,5. 11,8. 13,5. 13,0. –. –. 2000. 18,9. 11,8. 13,6. 13,3. 14,4. 14,4. 2001. Niemcy. Dania. Czechy. Bułgaria. Belgia. UE (15 krajów). UE (27 krajów). Wyszczególnienie. 14,1. 39,8. 34,3. –. 31,3. 27,0. –. 1996. 13,7. 37,5. 31,7. –. 30,7. 26,4. –. 1997. 14,1. 36,9. 32,7. –. 30,3. 25,5. –. 1998. 14,5. 36,1. 31,7. –. 30,1. 25,4 . –. 1999. 11,7. 34,2. 31,1. –. 29,4. 24,2. –. 2000. Tabela 3. Wydatki budżetu państwa jako % PKB w krajach UE. 13,9. 34,0. 34,0. –. 29,8. 25,1. –. 2001. Źródło: opracowanie własne na podstawie: www,ec,europa,eu (12 stycznia 2009).. Austria. Hiszpania. Niemcy. Belgia. UE (15 krajów). UE (27 krajów). Wyszczególnienie. 14,3. 33,9. 34,6. 25,8. 27,9. 25,1. 25,3. 2002. 19,0. 13,3. 13,5. 13,9. 14,5. 14,5. 2002. 13,6. 14,6. 34,4. 35,1. 28,3. 28,6. 25,2. 25,4. 2003. 19,2. 13,8. 14,2. 14,6. 14,6. 2003. Tabela 2. Wydatki szczebla pośredniego państw federalnych jako % PKB w krajach UE. 14,2. 34,0. 32,2. 26,9. 27,5. 25,3. 25,4. 2004. 18,9. 14,0. 13,2. 14,1. 14,4. 14,4. 2004. 14,5. 32,2. 31,7. 27,0. 30,4. 25,4. 25,5. 2005. 18,9. 14,5. 12,9. 14,0. 14,4. 14,4. 2005. 14,1. 31,4. 30,5. 26,1. 27,3. 25,0. 25,2. 2006. 19,0. 14,6. 12,5. 13,9. 14,3. 14,3. 2006. 13,8. 35,5. 30,1. 29,7. 27,7. 25,0. 25,1. 2007. 18,6. 14,8. 12,2. 13,8. 14,2. 14,2. 2007. 48. Alicja Kasperowicz-Stępień.

(9) 24,0. 35,6. 19,9. 28,5. 42,6. Włochy. Łotwa. Luksemburg. Malta. 37,3. –. 36,8. Słowacja. 39,5. 37,7. 35,2. 30,8. 33,1. –. 28,8. 29,7. 29,8. 28,6. 27,7. 42,9. 34,2. 28,0. –. 21,0. –. 33,0. 25,3. 22,3. 34,7. 29,8. 27,9. 36,3. 34,7. 28,6. 31,2. –. 29,8. 30,0. 28,0. 28,7. 26,5. 42,9. 34,1. 28,6. –. 22,1. 32,4. 29,4. 24,2. 21,7. 33,7. 28,0. 29,6. . 35,8. 34,3. 27,6. 32,9. –. 30,6. 30,0. 23,5. 28,3. 26,3. 42,8. 32,4. 27,3. –. 21,8. 32,5. 28,2. 24,4. 20,8. 34,0. 28,0. 30,8. 35,7. 32,1. 25,4. 38,4. –. 29,6. 29,5. 22,9. 27,2. 25,0. 40,9. 29,3. 26,8. 21,4. 19,7. 36,7. 30,8. 24,4. 30,9. 21,2. 30,4. 30,0. 25,0. 28,2. 26,5. 42,9. 30,8. 26,4. 18,3. 18,0. 33,8. 28,0. 32,7. 23,2. 26,2. 23,3. 19,9. 33,8. 26,9. 26,2. 20,3. 35,9. 25,4. 27,9. Źródło: opracowanie własne na podstawie: www,ec,europa,eu (12 stycznia 2009).. 37,1. Wielka Brytania. Szwecja. 34,5. Finlandia. 27,1. Rumunia. Słovenia. 31,2. Portugalia. 29,8. Polska. Austria. 28,1. 35,8. –. –. 25,3. Holandia. Węgry. Litwa. Cypr. Francja. 34,2. Hiszpania. Grecja. 31,8. 33,8. Irlandia. Estonia. 37,6. 31,2. 25,3. 30,9. 21,8. 29,4. 29,7. 25,5. 28,1. 27,0. 43,0. 33,4. 29,2. 21,6. 19,1. 35,3. 27,2. 23,7. 16,2. 34,0. 26,8. 27,2. 38,8. 31,5. 25,8. 25,5. 29,7. 20,3. 30,6. 26,7. 28,3. 27,8. 47,6. 31,0. 29,1. 20,8. 20,0. 39,7. 26,9. 23,6. 15,2. 39,4. 30,6. 25,8. 24,6. 29,3. 40,4. 30,9. 25,8. 21,1. 29,6. 19,7. 32,1. 31,6. 20,0. 24,4. 27,5. 26,4. 44,5. 32,6. 29,4. 20,6. 21,5. 37,2. 26,8. 23,5. 14,7. 31,7. 27,7. 25,4. 24,6. 31,2. 26,9. 45,2. 31,6. 30,1. 21,0. 20,9. 37,1. 26,4. 23,8. 15,7. 34,7. 34,0. 26,9. . 26,8. 25,4. 26,5. 20,4. 40,7. 30,0. 24,9. 21,4. 28,2. 30,9. 24,9. 26,9. 26,5. 43,4. 35,9. 27,9. 20,8. 23,2. 36,9. 27,2. 22,0. 14,8. 30,8. 27,6. 25,9. 21,5. 40,6. 28,2. 23,6. 19,1. 26,1. 30,5. 24,2. 26,1. 26,7. 42,2. 32,5. 26,8. 20,8. 23,0. 37,2. 27,4. 21,7. 15,0. 32,1 . 28,9. 26,3. Ocena stopnia decentralizacji wydatków... 49.

(10) –. 12,4. 5,8. 13,3. 8,4. 6,0. Hiszpania. Włochy. Łotwa. Luksemburg. Węgry. Litwa. Cypr. Francja. Grecja. 12,8. –. –. 10,0. 2,1. 10,4. Irlandia. Estonia. 8,0. 32,0. 12,2. 6,6. 10,9. –. 1996. Niemcy. Dania. Czechy. Bułgaria. Belgia. UE (15 krajów). UE (27 krajów). Wyszczególnienie. –. 12,8. 5,8. –. 9,1. –. 13,6. 9,6. 5,9. 2,2. 12,3. 10,2. 7,7. 31,5. 9,9. 6,5. 10,7. –. 1997. –. 13,0. 5,8. –. 9,9. 1,5. 13,7. 9,5. 6,1. 2,2. 11,7. 9,8. 7,4. 31,8. 9,8. 6,3. 10,6. –. 1998. –. 12,4. 5,6. –. 10,4. 1,5. 14,0. 9,6. 6,2 . 2,2. 11,9. 9,6. 7,3. 31,8. 9,2. 6,5. 10,7 . –. 1999. –. 11,6. 5,2. 9,1. 9,7. 1,5. 11,8. 5,7. 10,1. 9,6. 1,7. 14,7. 14,1. 9,7. 2,5. 13,8. 10,1. 7,2. 31,9. 5,9. 9,7. –. 10,1. 6,5. 10,9. –. 2001. 6,0. 2,5. 12,4. 8,5. 7,3. 31,1. 9,6. 6,6. 10,8. –. 2000. 7,6. 12,9. 5,9. 9,5. 10,2. 1,7. 14,9. 10,0. 6,0. 2,6. 14,4. 10,4. 7,3. 32,7. 11,0. 6,8. 11,1. 11,1. 2002. Tabela 4. Wydatki jednostek samorządu terytorialnego jako % PKB w krajach UE. 6,4. . 13,1. 5,8. 9,0. 9,4. 1,8. 15,0. 10,3. 6,1. 2,4. 14,1. 9,6. 7,3. 33,5. 13,3. 7,1. 11,3. 11,3. 2003. 6,8. 6,6. 12,8. 5,5. 8,9. 10,0. 1,9. 15,5. 10,7. 12,9. 5,3. 8,1. 9,4. 2,2. 15,5. 10,9. 6,0. 2,5. 2,7. 5,9. 6,4. 9,5. 7,2. 33,2. 11,8. 7,0. 11,4. 11,4. 2005. 14,4. 9,6. 7,1. 33,4. 12,6. 6,8. 11,4. 11,4. 2004. 6,8. 12,9. 4,8. 8,5. 10,5. 2,0. 15,5. 11,0. 6,2. 2,7. 6,6. 9,3. 7,2. 33,4. 12,1. 6,9. 11,3. 11,3. 2006. 7,2. 11,7. 5,0. 8,4. 11,3. 2,0. 15,0. 11,2. 6,4. 2,6 . 7,1. 9,8. 7,2. 32,0. 11,2. 6,7. 11,3. 11,2. 2007. 50. Alicja Kasperowicz-Stępień.

(11) 11,4. 10,8. 24,6. 19,5. 4,7. 7,9. –. 5,8. 10,3. 9,5. 0,6. 15,6. 10,7. 25,2. 18,4. 3,7. 7,9. –. 5,5. 9,8. 9,5. 0,5. 15,7. 10,8. 24,7. 18,0. 3,6. 8,5. –. 5,7. 14,5. 9,5. 0,7. 15,8. 11,5. 23,8. 17,7. 2,7. 8,4. –. 6,0. 13,4. 9,1. 0,7. 15,7. 11,5. 24,7. 18,0. 3,0. 8,6. 6,5. 6,3. 14,0. 7,9. 0,7. 15,8. Źródło: opracowanie własne na podstawie: www,ec,europa,eu (12 stycznia 2009).. 24,7. Wielka Brytania. Szwecja. 20,3. 6,0. Finlandia. Słowacja. –. 7,9. Słovenia. Rumunia. 5,4. Portugalia. 10,3. 15,9. Austria. Polska. 0,8. 16,7. Holandia. Malta. 11,9. 25,3. 18,6. 3,6. 8,7. 6,6. 6,4. 13,5. 7,8. 0,7. 16,3. 12,3. 25,2. 19,2. 7,3. 8,7. 6,7. 6,0. 12,9. 7,8. 0,7. 16,8. 12,6. 24,6. 19,5. 6,4. 8,6. 7,0. 5,9. 12,9. 7,6. 0,7. 16,2. 12,9. 24,5. 19,9. 6,7. 8,6. 7,1. 6,2. 13,1. 7,5. 0,6. 15,8. 12,8. 24,5. 19,6. 6,6. 8,7. 8,3. 6,0. 13,6. 7,4. 0,6. 15,3. 12,9. 24,5. 19,2. 6,1. 8,4. 9,8. 6,1. 13,3. 7,4. 0,6. 15,3. Ocena stopnia decentralizacji wydatków... 51.

(12) 52. Alicja Kasperowicz-Stępień. 5. Zakończenie Polska podobnie jak i inne kraje UE prowadzi politykę fiskalną o charakterze opiekuńczym. Świadczy o tym wysoki udział wydatków publicznych w relacji do PKB. Z kolei co się tyczy procesu decentralizacji wydatków publicznych, należy zauważyć, że Polska należy do grona państw UE charakteryzujących się najwyższym stopniem decentralizacji, gdyż o wydatkowaniu środków publicznych w dużym stopniu decydują władze lokalne. Literatura Alegre J.G., Decentralization and the Composition of Public Expenditure in Spain, European University Institute Department of Economics, November 15, 2006. Encyklopedia powszechna PWN, t. I, wyd. 2, Warszawa 1983. Gail N., Finanse i gospodarka lokalna na świecie, PWE, Warszawa 1993. Kornberger-Sokołowska E., Decentralizacja finansów publicznych a samodzielność finansowa jednostek samorządu terytorialnego, Liber, Warszawa 2001. Kosek-Wojnar M., Surówka K., Finanse samorządu terytorialnego, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2002. Owsiak S., Finanse publiczne teoria i praktyka, Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2005. Polarczyk K., Wydatki publiczne w Polsce na tle państw Unii Europejskiej, INFOS, BAS 2007, nr 22. Steward J., Greenwood R., The Purpose and Character of Local Government, Institute of Local Government Studies, University of Birmingham, Birmingham 1995. An Assessment of the Degree of Decentralisation of Public Expenditures in Poland Compared with other EU Countries Decentralisation is a highly complex process which can be broken down into three forms of decentralisation: political, administrative, and financial. The article examines financial decentralisation, the main gauge of which is the decentralization of public expenditures. The role of local governments of the countries of the EU in spending public funds is presented..

(13)