Orłów, gm. Bedlno, woj. płockie

Leszek Kajzer

Orłów, gm. Bedlno, woj. płockie

Informator Archeologiczny : badania 18, 170-171

* 17Ü

-u l e w a n i e w y k o p -u , o i e t e r e n i e s z a l -u n k -u ) я л o s i ą g n i ę t o » t o p y f -u n d a m e n t o w e j в и л R a t -u s z a .

Wykop nt 1 t o z t a ł z a ło ż o n y w o d l e g ł o ś c i 2 ,7 o od p ó łn o c n o -z a c h o d n le g o n a r o ż n ik a budynku T ry b u n a łu , W t r a k c i e b ad ań o d z łe n ią to ld o ln ą c z e ś ć p raw d o p o d o b n ie schodów z e w n ę trz n y c h , zbudowa­ n y ch w 1 p o t . XVI w. J e s t “to ви г c e g la n y , d o s ta w io n y do muru R a tu s z a , p o sadow iony w l e s s i e na g łę b o k o ś c i 4 ,7 0 m. Kur R a tu s z a , g ó r ą ' c e g l a n y , od g ł ę b o k o ś c i 3 ,6 0 в a k a m ie n ia w a p ie n n e g o , p o s a ­ dow iony z o s t a ł w l e s s i e na g łę b o k o ś c i 4 ,4 0 в . Od z a c h o d n ie j s t r o n y muru "schodów " d o s ta w io n o o u r c e g la n y , posadow iony na l e s s i e na g łę b o k o ś c i 4 ,3 0 в . J e s t t o ś l a d p r z e d ł u ż a n i a budynku w k ie ru n k u z a c h o d n ia . W t r a k c i e e k s p l o r a c j i , w p ó łn o c n o -z a c h o d n im n a r o ż n ik u wykopu z a r e j e s t r o v a - no p o t i o n z o k r e s u budowy R a tu s z a , г p o czątk ó w p ó źn eg o ś r e d n io w ie c z a , b a d n im z a l e g a ł a w arstw a c i e r n e j , b r u n a t n e j z ie m i, X d u ż ą I l o ś c i ą p r z e p a lo n y c h kawałków drew na i d u ż ą i l o ś c i ą skrawków sk ó ry (w-*a XV w. I . Syć » c i e j e s t t o ś l a d i s t n i e n i a k ra n u 1 ? ) , c z y t e ż p ra c o w n i o b r ó b k i s k ó ry s z e w s k ie j, k a l e t n i c z e j f ô , k tó r y u l e g ł z n i s z c z e n i u p o d c z a s p o l a r u . H a t e r l a ł c e r a t t i c zny · t e j w a r­ stw y , d o ść u b o g i, datow any j e s t n a 2 p o ł . XVII w. Had n i ą z a le g a w arstw a s p a l e n i z n y г c e ra m ik ą z 1 p o ł . XVIII w ·, co ś w ia d c z y ło b y , że j e s t t o ś l a d p o ż a r u z 1719 r*

M a te r ia ły z n a jd u ją ś l e w P ra c o w n i A r c h e o lo g ic z n o - K o n s e r w a to r s k ie j PP PKZ O /L u b lin . B ad an ia b e d ą k o n ty n u o w an e.

NOWE POLICHNO, gm. S a n to k PP P ra c o w n ie K o n s e rw a c ji Zabytków w o j. g o rzo w sk ie P ra co w n ia A rc h e o lo g ic z n o K a n s e rw a -S tan o w isk o 7 t o r a k a

O d d z ia ł w S z c z e c in i e

B a d a n ia p r o w a d z ił mgr M iro sła w M a rcin k o w sk i » F in a n so w a ł I WXZ w G orzow ie W i e l k o p o l s k i · . P ie rw s z y se z o n b a d a ć . Osada ś re d n io w ie c z n a (XIV-XV v . ) , o sa d a k u l t u r y am for k u l i s t y c h o r a z k u l t u r y ł u ż y c k i e j .

Celem p r a c b y ł o ro z p o z n a n ie o sa d y Ś re d n io w ie c z n e j p o ło ż o n e j n a iew y a b rz e g u N o t e c i , na p i a s z c z y s t e j k ą p ie w o b r ą b i e d o l i n y r z e k i , w śród ł ą k . Kąpa t a z o s t a ł a w łą c so n a o b e c n ie w s y s ­ tem wałów p rzeciw p o w o d zio w y ch . W poważnym s t o p n i u z o s t a ł a n a r u s z o n a p o p r z e z w y b ie r a n ie p la s k u

(w p a r t i i c e n t r a l n e j ) . O b ecn ie je r* c z ą ś c io v o p o r o ś n i ę t a m ło d n ik iem sosnowym.

P rz e b a d a n o ł ą c z n i e o b s z a r . p o w ie rz c h n i 7 1 0 U s ta lo n o , l e o b i e k t y Ś ra d n io w ie c z h e z o s t a ł y w b a rd z o poważnym s t o p n i u z n is z c z o n e p o p rz e z d z i a ł a n i a L u d zk ie ( w y b ie ra n ie p i a s k u , g łę b o k a o rk a ) o r a z c z y n n i k i n a t u r a l n e (g łó w n ie r o l n i c z e ) . O d k ry to k i l k a p a l e n i s k sk o n s tru o w a n y c h z k a m ie n i ( n ie k ie d y a p ą k a n e t e r m i c z n i e ) , n i e k t ó r e w poważnym s t o p n i u z n i s z c z o n e , jamy o n i e o k r e ś ­ l o n e j f u n k c j i o r a z d o ł k i p o słu p o w e , W k i l k u o b i e k t a c h w y s tą p i ły w d u ż e j i l o ś c i ł u s k i i o ś c i r y ­ b i e . O prócz d u ż e j i l o ś c i fragm entów c e ra m ic z n y c h o d k r y to ta k ż e in n e p rz e d m io ty zw ią z a n e z u z ­ b r o je n ie m ( o s t r o g a , g r o t y b a łtó w , t o k i , o k u c ie c e p a , fra g m e n ty podków ), g o s p o d a rk a (n o ż e , s i e r p , p r z ę ś l i k i g l i n i a n e , c l ą t a r k i do s i e c i , f r a g r e n t y k a b łąk ó w od w i a d e r , o k u c ie ł o p a t y ) .

Pod w arstw ą naw ian eg o p ia s k u a m ie js c a m i г b le l i c o w a n e j p r ó c h n ic y o m ią ż s z o ś c i o d 56 do

1 0 0 cm w y s tą p i ły o b ie k ty zw ią z a n e z k u l t u r ą łu ż y c k ą i k u l t u r ą am fo r k u l i s t y c h . B y ły t o m ało c h a r a k t e r y s t y c z n e jamy o r a z d o ł k i p o słu p o w e . W n i e k t ó r y c h o b i e k t a c h k u l t u r y ł u ż y c k i e j z a r e j e s ­ tro w a n o fra g m e n ty c e ra m ic z n e p o ch o d ząc e z dużych n aczy ń (n a jp ra w d o p o d o b n ie j z a so b o w y c h ), w ob­ i e k t a c h k u l t u r y am fo r k u l i s t y c h w y s tą p iły n a to m ia s t wyroby i o d p a d k i k rz e m ie n n e o r a z m ała i l o ś ć c e r a m ik i.

M a te r ia ły 1 d o k u m e n ta c ja z n a j d u j ą a l e w F? fx z w S z c z e c i n i e . B a d a n ia z o s t a ł y z a k o ń c z o n e . *

ORŁOM, gm. B edlno U n iw e r s y te t Ł ó d z k i w o j, p ł o c k i e K a te d r a a r c h e o l o g i i

B a d an ia p r o w a d z iła e k i p a p racow ników i s tu d e n tó w Ka­ t e d r y 'A r c h e o lo g i i DŁ pod k ie r u n k ie m d o c .d r , h a b . L esz­ k a ł a j z e r a . F in a n s o w a ła K a te d ra za środków a k c j i "W is­ ł a " . P ie rw s z y s e z o n b a d a ć . Tzw. g r o d z i s k o sto ż k o w a te - p ó ź n o ś re d n io w ie c z n y , d re w n ia n y dwór o b ro n n y ( X II1- XV w . ) .

Dwór obro n n y w O rło w ie p o s ia d a s p o r ą l i t e r a t u r ą i b y ł od dawna p rz e d m io te m z a i n t e r e s o ­ w ania b a d a c z y (A .Ja k im o w ic z , H .G azd o w sk i, ^ .K a m iń s k a ). J e s t t o mocno z a k rz e w io n y , p ł a s k i , p r a ­ w ie o k r ą g ły n a sy p (50 x 45 я) w y n ie s io n y o k o ło 2 m ponad р о г ioman o k o lic z n y c h ł ą k , p o ło ż o n y o k o ło 50 я od o b ecn eg o k o r y ta B zury i b l i s k o 300 m n a p o łu d n ie od zabudowań w si o r a z dawnego z e s p o łu p o d d w o rsk ié g û . H ie ja c o w o ść O rłów b y ł a w p ó śn y a ś r e d n io w ie c z u i w c z a a a c h now ożytnych m iastem pow iatow y я ί j e s t wzmiankowana w 2 ró d ła c h od 1304 r . Celem b a d a ń b y ło o k r e ś l e n i e c h r o ­ n o l o g i i i c h a r a k t e r u zabudowy o b i e k t u o b ro n n e g o , k t ó r y w ią z a ć n a le ż y z Junoszyc& m i O rłow skim i

1 o śro d k ie m ic h w ielow ioakow ego k lu c z a z ie m s k ie g o .

Wy e k sp lo ro w a n o 7 wykopów o ł ą c z n e j p o w ie rz c h n i 64 m2 1 zgrom adzono zn a c z n y z b i ó r z a ­ bytków ruchom ych ( 7 ,5 ty a * p rz e d m io tó w ), w śró d k tó r y c h z d e c y d o w a n ie p r z e w a ż a ła c e ra m ik a (p o ­ n ad 6 ,0 t y z . ułamków) i k o ś c i z w ie r z ę c e (ponad 800 ułam ków ). Wykopami ulokow anym i n a o s i w sch ó d -za ch ó d p rz e b a d a n o z a c h o d n i p ro m ie ń n a s y p u , u z y s k u ją c p e łn y p r z e k r ó j s t r a t y g r a f i i t e j c z ę ś c i k o p ca.

S tw ie rd z o n o , że o b i e k t z lo k a liz o w a n o na podm okłych ł ą k a c h , a t e r e n s t a r a n o s i e o s u s z y ć p r z e г w b ic ie pionow o p a l l , u k ła d a n ie d rew n ia n y c h r u e г Łów i n a sy p y w a n ie n a n i e z ie m i. N a j s t a r ­ s z a w arstw a uży tk o w a, n o s z ą c a ś l e J ; p o ż a r u , n i e z a w ie r a c e r a m ik i w y p a la n e j w a tm o s f e r z e r e d u k ­ c y j n e j i może b y ć ro b o c z o d ato w an a n a 2 p o ł . X I II w, 2 d ru g ą f a z ą (XIV i 1 p o ł . XV w .) p o w ią ­

zaĆ n a le ż y o to c z e n i e z a ło ż e n ie c z ę s to k o łe m 1 fu n k c jo n o w a n ie w je g o o b r ę b ie budynków d re w n ia n y c h . Je d e n (o s z e r o k o ś c i 5 a Ϊ s tw ie rd z o n o w wykopach I ί I I . w wykopach I i V II z n a le z io n o g l i n i a n y p l ą s z e z - n a зу р p r z e d z ie lo n y poziomem użytkowym, k tó r y h i p o t e t y c z n i e p o w iązać można z umocnieniem - s ta b iliz o w a n ie m o t o c z e n i a głów nego domu, k tó r y n ie z o s t a ł w tym ro k u z id e n ty fik o w a n y i zapewne n i e b y ł u m iesz czo n y c e n t r y c z n i e , l e c z s t a ł w p o łu d n io w o -w sc h o d n ie j c z ę ś c i m ajd an u , w sum ie o k r e ś ­ l e n i e “c a s tr u m ” u ż y te z o s t a ł o w 1424 r . zdecydow anie ” na w y r o s t” * B a d a n ia b ę d ą k o n ty n u o w an e. oSwiçCiH PP P ra co w n ie K o n sp rw a c ji Zabytków woj * b i e l s k i e P ra co w n ia A rc h e o lo g ic z n o K o n se rw a -zamek t o r s k a O d d z ia ł w K rakow ie

N adzór spraw ow ał R y szard NagLik pod k ie ru n k ie m mgr*Te­ o f i l a D ębow zkiego. F in a n so w a ł U rząd M ie js k i w O św ię c i­ miu* P ie rw sz y se z o n b a d a ń , tam ek (2 p o l* XII I -XVI w . ) . tam ek usy tu o w a n y j e s t n a n a tu ra ln y m w zgórzu o stro m y c h p ie r w o tn ie z b o c z a c h , n a prawym b rz e g u r z e k i S o ły . Zabudowa n a o s i p o łu d n io w y -z a c h ó d - p ó łn o cn y -w sch ó d z ło ż o n a ze s k r z y d ła po­ łu d n io w o -z a c h o d u le g o (XVI w · ) , p ó łn o c n o -w sc h o d n ie g o 11320 r . ) 1 p ie r w o tn ie w o ln o s to ją c e j w ieży o b r o n n e j (2 p o l , X I I I w*) We w sc h o d n ie j c z ę ś c i w zgórza w y s tę p u ją fra g m e n ty muru o b ro n n eg o z c z ę ś c io w o zachow aną b a s t e j ą (XVI w . ) . Z ach o d n ia częŚĆ w zg ó rza z n is z c z o n a z o s t a ł a p rz e z powódź·

P ra c e ziem ne p o p rz e d z o n e z o s t a ł y b a d a n ia m i, p tz y z a s to s o w a n iu r a d a r u SIR , prowadzonym i p r z e z P ra co w n ię T e l e d e t e k c j i K rakow skiego P r z e d s ię b io r s tw a G eo d ez y jn e g o , W{wyniku i n t e r p r e t a c j i o trzy m an y ch falogram ów z lo k a liz o w a n o l i c z n a fra g m e n ty murów 1 p ła s z c z y z n y sagruzow ań w zach o d ­ n i e j i p o łu d n io w e j c z ę ś c i d z i e d z i ń c a . N ie s tw ie rd z o n o o b e c n o ś c i r e l i k tó w murów n a o b s z a rz e b e z ­ p o ś r e d n io p r z y le g a ją c y m d o w ieży o b ro n n e j* w Środkow ej p a r t i i d z i e d z i ń c a w y k ry to w arstw y s p a l e ­ n iz n y , N n a jb liż s z y m o t o c z e n i u zamku z lo k a liz o w a n o r e l i k t y um ocnień m ostu i f o s ę ( ? ) .

Nadzorem a rc h e o lo g ic z n y m o b j ę t o p r a c e ziem ne prow adzone n a t e r e n i e w zgórza 1 c z ęścio w o u je g o po d n ó ża p r z y w ykonywaniu p r a c g e o lo g ic z n o - in ż y n ie r y jn y c h i g ó r n ic z y c h , m ających na c e l u u m o c n ie n ie i s t a b i l i z a c j ę w zg ó rza zamkowego. (5 odkrywek fundam entow ych i Θ sond o ś r e d n ic y К cm w okół zabudowań zamkowych o r a z 5 so n d ru row anych o Ś re d n ic y Id cm u podnóża w zgórza o r a z

2 t u n e l e pod w ie ż ą 1 pod połu d n io w o -w sch o d n im sk rz y d łe m zamku o r a z 3 wykopy w p ó łn o c n e j c z ę ś c i w z g ó rz a )·

W o b r ę b i e d z i e d z i ń c a uchwycono s t r a t y g r a f i ę n a w a rstw ie ń k u ltu ro w y c h o g r u b o ś c i o k o ło S a . P o n iż e j o d s ł o n i ę t e g o , na n i e w i e l k i e j p ł a s z c z y ź n i e , b ru k u w y s tą p iły » . i n . w arstw y p o le p y , s p a lo n e g o d rew na i m ierzw y z m ie s z a n e j z drewnem.

И t r a k c i e p r a c w o b r ę b i ę w ieży o b ro n n e j o d k r y to , pod j e j w sch o d n ią ś c i a n ą , k o n s tr u k c ję k am ien n ą (u ło ż o n e na p rz e m ia n w arstw am i o t o c z a k i , l e s s i d u że g ła z y z p ia s k o w c a ), k t ó r e j z a r y s n i e pokryw a s i ę z z ary se m murów w ieży* N ie można w y k lu c z y ć , że p ie r w o t n i e tw o r z y ła o n a p o d s ta ­ wę w c z e ś n i e j s z e j b u d o w li d r e w n ia n e j ( ? ) r a w tó r n ie w y k o rz y sta n a z o s t a ł a ja k o s to p a w ieży k a - m iftim o - c e g la n e j,

We w s c h o d n ie j c z ę ś c i w zg ó rza o d s ł o n i ę t o fra g m e n ty obwodowych murów obro n n y ch o r a z z n a j ­ d u ją c e g o s i ę n a z e w n ą trz od n i c h fra g m e n tu c e g la n e g o s k l e p i e n i a .

P o n iż e j poziom u p iw n ic p ó łn o c n o -w sc h o d n ie g o s k r z y d ła zamku n a t r a f i o n o n a fra g m e n ty mu­ rów c e g la n y c h i kam iennych* U kład w y s tę p u ją c y c h t a n n a w a rstw ie ń k u ltu ro w y c h w ydaje s i ę w skazy­ w ać ( b i o r ą c pod uwagę t a k ż e w zm ianki w ź r ó d ła c h p is a n y c h ) w m ie js c u o d k ry ty c h murów, n a i s t n i e ­ n i e ziem nych k o n s t r u k c j i o b ro n n y c h ·

N ie w ie lk i z a k r e s prow adzonych p r a c n i e p o zw ala n a w y c ią g a n ie wniosków d o ty c z ą c y c h r o z ­ p la n o w a n ia zabudowy n a d z i e d z i ń c u zamkowym,

M a t e r i a ł a r c h e o lo g ic z n y (fra g m e n ty c e r a m ik i) w w ię k s z o ś c i datow any j e s t n a XV-XVI w ie k . N adzory b ę d ą k o n ty n u o w an e*

PŁOCK - S t a r e K ia a to pp P ra co w n ie K o n se rw a c ji Zabytków P ra c o w n ia A rc h e o lo g ic z n o -K o n se rw a ­ t o r s k a

O d d z ia ł w W arszaw ie

B a d an ia p r o w a d z iłt a g r D a r iu s z Makowski z zesp o łem w ś k ł a d z i e t M a łg o rz a ta S a d o , mgr R y szard C ę d ro w sk l, B a d a n ia f in a n s o w a ł NK2 w P ło c k u . T r z e c i se z o n b ad ań . O sad n ictw o m i e j s k i e od X II d o XIX w . .

B ad an ia prow adzone n a t e r e n i e S ta r o m ie js k ie g o ż e s p o łu Zabytkow ego w P ło c k u w y p rz e d z a ją p r a c e r e w a lo r y z a c y jn e i m a ją j e d n o c z e ś n i e .z ą z a d a n ie z re k o n s tr u o w a n ie ro z w o ju p r z e s tr z e n n e g o tu l a s t a od p o c z ą tk u o s a d n ic tw a n a tym t e r e n i e do k o ń ca XIX w,

Żako z ono b a d a n ia a r c h e o l o g i c z n e n a s ta n o w isk u I p r z y u l . G r o d z k ie j 14/15 o r a z n a s t a ­ n o w isk u I I I na p i , 13 S tA aco n y ch , Na s ta n o w isk u I wykonano 4 so n d a ż e a r c h e o lo g ic z n e U D , I I B , H I C , I I I D o o g ó ln e j p r * . 50 их L g ł ą b . d o 30 a . U zyskano t u dodatkow e d an e d o ty c z ą c e program u

zabudowy d z i a ł k i m i e s z c z a ń s k i e j o r a z w ym iary n i e k t ó r y c h o b ie k tó w kub atu ro w y ch zw iąza n y ch t t ą zabudową a o d k r y ty c h w m in io n y ch se z o n a c h a r c h e o lo g ic z n y c h . D ato w an ie z e s p o łu , od к . XIV w. do XVII w. J e d n o c z e ś n ie w w ykopie IC z re k o n s tru o w a n o o d k r y ty u p r z e d n io p ie c chlebow y zw iąza­ ny z w yposażeniem w n ę tr z a murowanego o b i e k t u m ie sz k a ln e g o n a o k r e s od к , XIV w. do p o o l· XVI w.