„ T U R Y Z M " 1992, z. 2 l i ' D o r o t a C h r o s t o w s k a , R o b e r t W i l u ś T U R Y S T Y K A W Z A Ł Ę C Z A Ń S K IM P A R K U K R A J O B R A Z O W Y M L E T O U R IS M E D A N S LE P A R C DE P A Y S A G E DE Z A Ł Ę C Z E T O U R IS M IN T H E Z A Ł Ę C Z A Ń S K I S C E N IC P A R K
A r ty k u ł prezen tu je atrakcyjn ość turystyczn ą oraz różn ego rodzaju form y ruchu tu rystyczn ego, ja k ie w y k s z ta łc iły się na teren ie Z ałęcza ń sk iego Parku K ra jo b ra zo w eg o . O k reślon o w ielkość, sezonow ość, strukturę dem ograficzny oraz zasięg przestrzenn y m igra cji turystycznych.
1. W S TĘ P
P a rk i k ra job ra zo w e należą do gru p y w ielk op rzestrzen n ych fo rm och ron y krajobrazu ja k parki narodow e czy ob szary chronionego k ra j obrazu. Są to tereny, gdzie działalność człow iek a podporządkow ana jest przede w szystk im praw id łom ochrony p rzy ro d y i ochrony w artości kul tu row ych parku ( P t a s z y c k a - J a c k o w s k a , B a r a n o w s k a - - J a n o t a 1985). D o ty czy to także działalności tu rystyczn ej. N a tere nie parków k ra job ra zo w ych dopuszcza się ro zw ó j fo rm ruchu tu ry sty cz nego takich, ja k tu rystyk a krajozn aw cza i k w a lifik ow a n a z w yłączen iem fo rm tu ry sty k i zm o toryzow a n ej i p o b y to w o -w y p o c zy n k o w ej oraz w szel kich fo rm o charakterze m asow ym ( W e r n e r 1989). W rzeczyw istości zasady te nie są przestrzegane. Duże nagrom adzenie w a lo ró w tu ry sty cz nych o ra z rosnące stale zap otrzeb ow an ie na w y p o c z y n e k spraw iają, że na terenie w iększości parków k ra job ra zo w ych ro z w ija ją się fo rm y tu r y s ty k i w y p o c z y n k o w e j o charakterze po b yto w ym . R o zw o ju w y p o c z y n ku p o b y to w ego w parkach k ra job ra zo w ych nie w yk lu cza ją rów n ież n ie k tórzy au torzy ( N o w a k 1970, K o z ł o w s k i 1983, B a r a n ó w - s k a - J a n o t a 1986, S m o g o r z e w s k i 1987). Jego charakter i ro z
w ó j uzależniony jest od stopnia atrakcyjności tu rystyczn ej obszaru ch ro nion ego ( F i s c h b a c h 1989).
Celem op racow an ia jest określenie rozm iarów tu ry sty k i na terenie Załęczańskiego Parku K ra job ra zo w ego . P rzep ro w a d zon e w 1990 r. ba dania teren ow e w yk a za ły istnienie na terenie parku w ie lu różn ych fo rm ruchu turystycznego. N a podstaw ie a n alizy w ielkości, sezonow ości m i g ra c ji tu rystycznych oraz m iejsc pochodzenia tu rystów podjęta zostanie próba ustalenia charakteru i ra n gi badanego obszaru jako terenu w y p o czynkow ego. P o d sta w o w y m i m etodam i zbierania m ateriału statystyczn e go dotyczącego ruchu tu rystyczn ego b y ły : rejestra cja h otelow a osób przeb yw a ją cych w ośrodkach w yp oczyn k o w ych , pom ia r parkujących po ja zd ów ora z ankieta tu rystów od w ied zają cych re z e rw a t g eologiczn y „ W ę ż e ” ( C h r o s t o w s k a 1991). Ponadto w celu przed staw ien ia ca
łościow ego ruchu dokonano szacunku liczb y osób p rzeb yw a jących
w domkach letniskow ych.
2. P O ŁO Ż E N IE O R A Z A T R A K C Y J N O Ś Ć T U R Y S T Y C Z N A Z A Ł Ę C Z A Ń S K IE G O P A R K U K R A J O B R A Z O W E G O
Załęczański P a rk K ra jo b ra zo w y położony jest w połu dniow o-w schod niej części w o je w ó d z tw a sieradzkiego, na pograniczu z w o jew ó d ztw em częstochow skim (rys. 1). Pod w zględ em fizy czn o -g eo g ra fic zn y m om a w ia n y teren leży na gran icy dw óch jednostek: W y ż y n y K ra k ow sk o-W ielu ń skiej i N izin y W ielkop olsk iej. W stosunku do ob szarów w yp o czy n k o w y ch w y d zie lo n y c h w P rze s trze n n y m p ro g ra m ie zagospodarowania tu ry s ty cz nego P o ls k i do 1995 r. opracow anego pod kierunkiem O la fa R o ga lew - skiego park znalazł się na terenie obszaru I I kategorii. Oznacza to, że tu rystyk a m oże być traktow an a na tym obszarze jako fu n k cja ró w n o rzędn a z in n ym i fu n k cjam i gospodarczym i. P o w ierzch n ia parku w ra z
ze strefą ochronną w yn osi 26 813 ha, z czego sam park zajm u je 14 485 ha. D odatkow o posiada on jeszcze otu lin ę o pow ierzch n i 12 328 ha ( C h r o s- t o w s k a 1991). P a rk został u tw orzo n y w 1978 r. na m ocy uchw ały W o je w ó d z k ie j R ady N a ro d o w ej w Sieradzu jako c z w a rty tego typu park w Polsce. W iodącą form ą krajobrazu tego obszaru jest przełom ow a do lin a W a rty. T w o r z y ona ch arakterystyczn e „k o la n o ” w id oczn e niem al na każdej m apie Polski. Długość tego odcinka doliny w y n o s i 43 km. D z ie li się on na trz y fra gm en ty, k tórym i są p rzełom y: działoszyński (od w sch odniej gran icy parku do w si B obrow n ik i) załęczański (od B o b ro w n ik po w ieś K a m ion ) i k rzeczow sk i (od K am ionu do w si K rzeczów ). P rzeło m o w y charakter dolin y sprawia, że jest ona na terenie parku
r : e u ć w - A „ B ro m k ó w I K o l.B ie n ie c
T
« V V . •/• L° ^ A C 'a\ : A : ";• N iżó n ko w ice « ••- ^ O q 'o b ïe --4 --4 Z V É ' E * X C * - " A ï / - K R A J O Bp A-B e k o -. 'A v C iiv v r'ïr- ■ ... < A * " ^ z e A C Z A Ń S K I . R K A / R A Z , O W Y •• ^ „ — . ---B cbro w n iK ; V«~ A ^Kępowi- A: ■’ a "vfna '.Piaski /♦ K a łu ż e ‘ 1 - V - p ^ r A - f i * : * ' A 5»*.Ü.A. .^TV'" Hsłi- a: V Złącze W kste*i-A;K^--\ X a y a v; ; ^ / a aC * V :' Î U . - \ > Y A - V ^ : - . a V c ¡ ¡ ¿ . a ■ • - • r t - ÿ . - . ^ - r T ~ n s‘ - « ^ a a a A A A ... ..-■■■•• A A A , ^ • ^ ^ ^ . ,. . , ~ Vnap -g n n ik .v ^ K i t a j k i . j j Æ v'v;- ’ ’ -A A : -ARvs. 1. P o ło ż en ie g eo g ra fic zn e Z a łęcza ń sk ieg o Parku K r a jo b ra z o w e g o A — w ielkość miast; 1 — granica i obszar parku: 2 — drogi, 3 — k o leje; 4 — granice w ojew ództw ,
5 — granica otuliny parku; 6 — lasy? 7 — tereny osadnictwa Dessin 1. La situation g éo gra p h iq u e du Parc de P a y sa g e de Z a łęcze
A — grandeur des v ille s, 1 — limites et terrain du parc, 2 — chemins routiers; 3 — chemins ferroviaires, 4 — limites des v o ïvo d ies, 5 — lim ite de l'entourage du parc, 6 — forêts; 7 — terrains
de colonisation T u ry s ty k a w Za łę cz ańs kim P a rk u K r a jo b r a z o w y m
stosunkowo wąska (szerokość w ah a się w granicach 1— 1,5 km ) oraz g łę boka (60— 70 m). Ponadto zbocza rozcięte są przez liczne, suche doliny, co stw arza w rażenie, iż nie jest to dolina rzeczna, lecz zespół pagórków i w zniesień. G łów n ą atrakcją k rajobrazow ą parku są jednak ostańce wapienne, n ajbardziej ch arakterystyczn e i najczęściej spotykane fo rm y rzeźb y terenu w Jurze K rakow sk o-W ielu ń skiej. N a jle p ie j znanym i ostań cam i są: G óra Z elce i G óra Sw. G e n o w e fy (najdalej na północ w ysu n ię ty ostaniec w Polsce). W ystęp ow an ie tego typu rzeźb y zw iązane jest z podłożem geologiczn ym , które na tym obszarze w znacznej większości stanow i w ap ień jurajski. Z w ystęp ow a n iem skał w ap iennych zw iązane są procesy krasowe. N ajciek aw szym przykładem zjaw isk krasow ych jest zespół 10 jaskiń zgru pow anych na G órze Zelce. P ra k ty czn ie w szystkie są one udostępnione turystom do zwiedzania. Długość k o ry ta rzy w aha się od kilku do 90 m. Całość o b jęta jest ścisłą ochroną »rezerw atow ą, a u tw orzo n y tu rezerw a t geolo giczn y nosi n azw ę „ W ę ż e ” ( O l a c z e k , C z y ż e w s k a 1986).
C ały obszar Załęczańskiego Parku K ra jo b ra zo w e go posiada korzystne w aru n ki do ro zw o ju tu rystyk i pieszej. Istn ieją tutaj duże m ożliw ości w yb oru tras spacerow ych i w idok ow ych . W zależności od rodzaju i cha rakteru terenu, przez k tóry przechodzą, m ogą to być trasy z przew agą planów bliższych i dalszych, nadw odne lub bezw odne, po kulm inacjach lub w dolinach, lasami lub terenem od k ry ty m itp. ( O l a c z e k , C z y ż e w s k a 1986). Istn ieją także duże m ożliw ości ro zw o ju tu rystyk i ka ja k ow ej na rzece W arcie. Jednak ze w zględ u na słabe zagospodarow a nie (brak w y p o ży c za ln i sprzętu p ły w a ją ceg o) trasa s p ły w ó w kajakow ych jest nie w yk orzystan a. Poruszanie się po parku u łatw iają w y ty c z o n e szlaki turystyczne, które doprow ad zają do n a jc^ k a w szy ch m iejsc bada nego obszaru. Są to szlaki lokalne oznaczone koloram i żółtym (K rz e - czów — D ziałoszyn o długości 28 km ) i czarnym (szlak „K u rch a n ó w ” z Bieńca do O grob li o długości 9 km) ora z fra g m e n ty regionalnych szla ków „J u ry W ielu ń sk iej” (czerw o n y o długości 89 km, z tego 18 km w sam ym parku i 17 km w otu lin ie) i „r e z e rw a tó w p r z y ro d y ” (niebieski długości 106 km, z tego 16 km w parku i 11,3 km w otulin ie). W oce nie atrakcyjności tu rystyczn ej badanego obszaru dla w yp oczyn k u dużą rolę o d g ry w a ją kom pleksy leśne. W 1990 r. lasy o d g ry w a ły najw iększą ro lę w u żytkow an iu terenu parku. Z a jm o w a ły one 8300 ha p o w ierzch n i1. W drzew ostanie leśnym przew ażała sosna.
1 Pozostałe użytki zajm ują odpow iedn io: grunty orne — 4170 ha, użytki zielon e — 915 ha, w o d y — 300 ha, grunty zabudowane — 380 ha, n ieu żytk i — 350 ha i p o zostałe grunty — 70 ha.
U zu pełnieniem w a lo ró w naturalnych środow iska g eogra ficzn ego Z a łęczańskiego Parku K ra job ra zo w ego , a tra k cyjn ym dla tu rystyki k ra jo znaw czej, są liczn e ob iek ty i ob szary o w artości ku ltu row ej. N ależą do nich ob iek ty archeologiczne (kurhany książęce w P rz y w o z ie ), o b iek ty przem ysłow e (piece do w yp a la n ia wapna), inżynierskie (m ły n y w odne), zab ytk o w e układy osadnicze (wieś, d aw n e m iasto K a m ion ) i zespoły sta rej, drew n ian ej zabu dow y w ie js k ie j (K am ion). Istotn ym elem entem atrakcyjności tu rystyczn ej parku jest dostępność kom unikacyjna. P a rk położony jest w stosunkowo m ałej od ległości od pobliskich skupisk m ie j
skich, będących źródłem ruchu turystycznego. W zasięgu izoh ron y
1 godz. zn alazły się takie miasta, jak: Częstochowa, Sieradz, W ieluń, R a domsko, K lu czbork, zaś 2 godz. — Łódź, P io trk ó w i miasta G órnego Śląska ( O l a c z e k , C z y ż e w s k a 1986). Dużą zaletą położenia par ku jest dogodność o ra z ustronność kom unikacyjna. Z jed n ej strony p rz e biegające w pobliżu szlaki d ro g o w e i k o le jo w e u m ożliw iają stosunkowo ła tw y dojazd z w ym ien ion ych m iast oraz rozszerza ją zasięg o d d zia ływ a nia o teren y leżące dalej. Jednocześnie żaden z tych szlaków nie naru sza przestrzeni Parku, pozostaw iając jego w n ętrze nietknięte. M a to istotne znaczenie dla zachow ania ciszy, spokoju i izolacji — w aru n k ów niezbędnych p rzy w ypoczynku . Zaletą dostępności badanego obszaru jest także gęsta sieć d ró g gru n tow ych i ścieżek, u m ożliw iająca spraw ne poru szanie się w ob rębie parku w e w szystkich kierunkach.
Ostatnim elem entem a trakcyjn ości tu rystyczn ej jest zagospodarow a nie turystyczne. N a terenie Załęczańskiego Parku K ra jo b ra zo w e g o w 1990 r. znajdow ało się łącznie 15 ob iek tów dysponujących 1371 m ie j scami n ocleg ow y m i (tab. I). O b iekty te, stanow iące przede w szystk im bazę ośrodków w czasow o -w yp o czyn k ow ych , rozm ieszczone b y ły w 6 m iejscowościach. N a jw ię c e j m iejsc n oclegow ych zanotow ano w połud n iow ej (Zalęcze M ałe i W ielk ie), zachodniej (K am ion i T o p o ró w ) oraz północnej (K rz e c zó w ) części parku. Z w y ją tk ie m dw óch ośrodków spor tu i rek reacji w K rz e c zo w ie i K a m ion ie baza n oclegow a jest zam knięta. Ponadto zn ajd ow ały się tam jeszcze trzy pola nam iotowe, z których n a j bardziej znane jest pole n am iotow e w K rzec zo w ie. Z fu nkcjonow aniem bazy n oclegow ej ściśle zw iązana jest baza gastronom iczna, która liczyła w tym czasie 1115 miejsc. P ra k tyczn ie w całości w chod ziła ona w skład istniejących ośrodków w yp oczyn k o w ych . D o ty c z y to także bazy to w a rzy szącej. Taka sytuacja nie u łatw ia pobytu indyw idu alnem u turyście, k tó r y ma ogran iczony dostęp do tego typu usług.
Podsum ow ując, należy stw ierdzić, iż Załęczański P a rk K ra jo b ra zo w y jest obszarem o dużych w alorach w y p o czy n k o w y ch oraz bardzo atra k cyjn ym dla w ęd row n ictw a. Istn iejące zagospodarow anie turystyczn e sp rzy ja przede w szystkim ro z w o jo w i w yp oczyn k u pobytow ego. W m n ie j
szym stopniu natomiast w p ły w a ono na ro zw ó j n ajbardziej p re fe ro w a nych na obszarach chronionych fo rm tu rystyk i k ra jozn aw czej i k w a li fik ow an ej.
T a b e l a I
Baza n o cleg ow a w Załęczańskim Parku K ra jo b ra zo w y m La base de couch age dans le Parc de P a y sa ge do Z ałęcze
N a zw a m iejscow ości Liczba ob iek tów n o c leg o w y c h Liczba m iejsc n o cleg o w ych w obiektach Razem zam kniętych otw artych zam kniętych o tw artych
Z ałęcze M ałe 4
_
550_
550 Z ałęcze W ie lk ie 1—
105—
105 Kam ion 3 1 244 12 256 T o p o ró w 1 — 83 — 83 K rzeczó w 3 1 227 18 245 D robnice 1 — 132 — 132 O gółem 13 2 1341 30 1371Ź r ó d ł o : D. C h r o s t o w s k a , F u n k c ja tu ry sty cz n o -w y p o cz yn k o w a Z a łę c z a ń sk ie g o Parku K raj- o bra zo w ego .
3. R U C H T U R Y S T Y C Z N Y
Duże nagrom adzenie w a lo ró w turystycznych, dogodne położenie ko m unikacyjne i zagospodarow anie turystyczne sp ow odow a ły p o jaw ien ie się na terenie Załęczańskiego Parku K ra jo b ra zo w e go różnych rod za jów ruchu turystycznego. W śród nich w ym ie n ić m ożna tu rystykę w y p o c z y n kow ą pobytow ą, św iąteczną (w eek en d ow ą) oraz poznawczą. N a podsta w ie p rzep row adzon ych badań teren ow ych obliczono, iż w granicach par ku w 1989 r. p rzeb yw ało ogółem 30 000 osób ( C h r o s t o w s k a 1991). Z tej liczb y n a jw ię ce j — 12 190 osób (40,6%) zarejestrow an o w zakła d ow ych ośrodkach w y p o czy n k o w y ch oraz w obiektach n oclegow ych otw artych . N ajb a rd ziej popu larnym i m iejscow ościam i od w ied zan ym i w tym czasie b y ły , Załęcze M ałe i W ie lk ie leżące w połu dniow ej części parku. Łączn ie w obu tych m iejscow ościach w y p o c z y w a ły 9334 osoby (31,1% całego ruchu turystycznego). N a drugim m iejscu uplasow ały się d w ie w sie położone w zachodniej części — K a m ion i T o p o ró w — gdzie zanotow ano 1577 tu rystów (5,2%). N ie w ie le m niej osób p rzeb yw a ło w okolicach K rzeczow a . W 1989 r. było ich 1279, co stanow iło 4,3% ca łego ruchu turystycznego w parku.
P o b y t w ośrodkach w yp o czy n k o w y ch położonych na teren ie Załęczań skiego Parku K ra jo b ra zo w e g o m iał różn y charakter. Z analizy w skaźni ka długości pobytu (tab. II) w ynika, iż n a jb a rd ziej ch arakterystyczn ą
T a b e l a II
Długość p obytu w Załęczańskim Parku K ra job ra zow y m La longu eu r de séjour dans le Parc de P a y sa ge de Z a łęcze
Liczba dni pobytu
N a zw a m iejscow ości Razem
Z alęcze M ałe
Z a łęcze
W ie lk ie Kam ion T o p o ró w K rzeczó w D robnice liczba
osób (°/o) liczba osób 1 546 270 68 250 1 134 9,3 2 2 214 147 209 — 114 — 2 684 22,0 3 1 290 50 73 — 35 — 1 448 11,9 4 ' — 50 182 — 48 — 280 2,3 5 351 — 16 — — — 367 3,0 6 590 6 12 — 16 — 624 5,2 7 33 ' — 137 — 13 — 183 1,5 8 129 — 14 — — — 143 1,2 9 100 — — : — — — 100 0,8 10 102 2 83 — 12 358 557 4,6 11 14 — — — — — 14 0,1 12 632 20 — — — — 652 5,3 14 2 293 144 583 200 61 88 3 369 27,6 16 130 — — — — — 130 1,1 18 62 84 — — — — 146 1,2 21 — 75 — — 276 5 356 2,9 25 — — — — 3 — 3 0,0 O gółem 8 486 848 1 377 200 828 451 12 190 100,0 Ź r ó d ł o : D. C h r o s t o w s k a , F u n k c ja tu ry sty cz n o -w y p o cz y n k o w a Z a łę c z a ń sk ie g o Parku K r a j obra zo w eg o .
fo rm ą w yp oczy n k u w 1989 r. b y ły czternastodniow e w czasy. Z d w u ty g od n iow ych p o b ytó w skorzystało w tym czasie 3369 osób (27,6% całego ruchu tu rystyczn ego w ośrodkach w yp o czy n k o w y ch ). Dużą popularnoś cią cieszyły się p o b y ty krótkie, do 3 dni, m ogące św iadczyć o istnieniu w yp oczyn ku św iątecznego, w eek en d ow ego. O gółem zarejestrow an o 2684 osoby, które p rze b y w a ły w parku 2 dni (22,0%), 1448 osób p rz e b y w a ją cych 3 dni (11,9% ) oraz 1134 osoby, które o d w ie d ziły park na jeden dzień (9,3% ). Tru dno jest jednak sp recyzow ać na podstaw ie posiadanych m ateriałów , ile fa k ty czn ie osób .z tej gru p y p rzeb yw a ło tutaj dla w y p o
czynku, a ile p rzyjech ało tylk o na nocleg w charakterze np.: uczestnika k o n fe re n cji czy gościa zakładu będącego w łaścicielem danego ośrodka. Stosunkowo m ało lu dzi od w ied ziło Załęczański P a rk K r a jo b r a z o w y na dłużej niż dw a tygodnie. Przed e w szystkim zaznaczają się w tej grupie p o b y ty 21-dniowe, zw iązan e z uczestniczeniem dzieci i m łod zieży w ró ż n ego rodzaju obozach i koloniach letnich. W 1989 r. ogółem z tej fo rm y w yp oczyn k u skorzystało 356 osób (2,9%).
Inną form ą pobytu na teren ie Załęczańskiego Parku K ra jo b ra zo w e go jest w y p o czy n ek na działkach letniskow ych. W trakcie badań zare jestrow an o 40 dom ków letn isk ow ych należących g łó w n ie do m ieszkań ców G órnego Śląska, W ielunia, i Łodzi. D om ki te rozm ieszczone b y ły w zachodniej części badanego obszaru, w okolicach K am ionu i K rzec zo - w a i szacunkowo w y p o c z y w a ło w nich m inim um 160 osób. W p rz y b li żeniu określono także w ielk ość tu rystyk i poznaw czej. W tym celu p rze prow adzono czterodn iow e pom iary w śród tu rystów od w ied zają cych n a j bardziej a tra k cy jn y tu rystyczn ie rezerw a t geologiczn y „ W ę ż e ” . O bliczo na na tej podstaw ie liczba osób od w ied zają cych park w celach poznaw czych w yn iosła 2350 turystów , co stanow i 7,5% całego ruchu tu ry sty cz nego ( C h r o s t o w s k a 1991). N a le ży jednak dodać, iż w ielkość ta m o że być obarczona p ew n ym błędem, g d y ż część osób zarejestrow an ych w trakcie pom iarów m ogła b yć także zarejestrow ana w ośrodkach w y poczyn kow ych.
Załęczański P a rk K ra jo b ra zo w y ze w zględ u na dużą pow ierzchnię la sów jest m iejscem p rzy ja zd ó w na grzybobrania. Liczb a osób korzystają cych z tej fo rm y w yp oczyn k u trudna jest do określenia. N a podstaw ie p rzep row adzon ych dw u dniow ych, jed n ora zow ych pom iarów pojazdów oszacowano, iż na grzybobran ia w 1990 r. p rzyjech ało tutaj 8000 osób ( C h r o s t o w s k a 1991).
Badany park jest także m iejscem w yp oczyn k u nie u jętego w fo rm y organ izacyjne. D o ty czy to krótkich, najczęściej jednodniow ych w y ja z d ów samochodem nad rzekę, p o b ytó w pod namiotem, itp. D la zbadania tego zjaw isk a w yk on an o jed n orazow ą in w en ta ryzację pojazdów , które p a rk ow a ły p rz y rzece oraz zliczono liczbę nam iotów rozbitych w zdłuż je j brzegów . N astępnie oszacowano, iż od m aja do w rześnia, a w ię c w m iesiącach najbardziej od pow ied n ich do rozw oju tej fo rm y w y p o c z y n ku, skorzystało z tego typu fo rm pobytu 6750 osób.
Jedną z cech określających ch arakter ruchu tu rystyczn ego jest jego sezonowość. W pracy posłużono się prostym w skaźnikiem sezonow ości2.
8 W sk aźn ik sezon ow ości W s i = ='~, g dzie x, — w ielk o ś ć ruchu tu rystyczn ego w p oszczególn ych m iesiącach i x — średnia roczna w ielk ość ruchu turystyczn ego.
A n a liza została przep row adzon a w oparciu o in form a cje zebrane ty lk o w ośrodkach w yp oczyn k o w ych . O gólny roczn y rozkład (w g m iesięcy) p rzy jeżd żają cych do Załęczańskiego Parku K ra jo b ra zo w e g o jest w y r a ź nie zróżn icow an y (rys. 2). W ciągu 5 m iesięcy (od m aja do w rześnia)
260
_
240
_
100
_
M IE S IĄ C E
Rys. 2. W sk aźn ik sezon ow ości ruchu tu ry styczn eg o w Załęczańskim Parku K r a j obrazow ym
Dessin 2. L 'in d ice du caractère saisonnier du m ouvem ent touristique dans le Parc de P a y sa ge de Z ałęcze
w skaźnik sezonow ości jest w y ż s z y od 100, a w przypadku m iesięcy le t nich (lipiec, sierpień) przekracza n a w et 200. K u lm in a cja ruchu tu rys
tyczn ego przypada na sierpień. W tym czasie park od w iedziło 2841 osób (23,3% ruchu tu rystyczn ego w ośrodkach w yp o czy n k o w y ch — tab. III). N ie w ie le m niej osób p rzyjech ało na ten teren w lipcu — 2252 osoby (18,5%). P rz e z pozostałe m iesiące w roku w skaźnik sezonow ości jest znacznie niższy od 100. Z w y ją tk ie m k w ietn ia (75,1) i października (76,0) jest on także m n iejszy od 50. P ra k tyczn ie w e w szystkich m iejsco wościach, w których fu n k cjon o w a ły ośrodki w yp oczyn k o w e, rozkład se zonow ości ruchu tu rystyczn ego jest podobny do rozkładu ogóln ego (tab. III). P o tw ie rd z ił on istnienie jed nego sezonu w ruchu tu rystycznym , zw iązanego z m iesiącam i letn im i (sezon w yp o czy n k o w y , w ak acje letnie). P o za sezonem n a jw ię ce j osób p rzy b y ło do parku w październiku (kon feren cje, szkolenia, grzybobran ia) i kw ietn iu (fe rie w iosenne). N atom iast zim ą n a jw ię ce j osób p rzyjech ało tutaj w lutym , k tó ry jest m iesiącem fe r ii zim ow ych (573 osoby — 4,7%).
Interesujących spostrzeżeń dostarcza struktura dem ograficzn a osób od w ied zają cych Załęczański P a rk K ra jo b ra zo w y . Z w y ją tk ie m jednego ośrodka w yp o czy n k o w e go W U S W z Opola udało się zebrać inform acje dotyczące struktu ry d em ograficzn ej osób p rzeb yw a ją cych w e w szystkich pozostałych ośrodkach. P iram ida płci i w iek u tu rystów m a kształt re gu larn y (rys. 3). Zan otow ano m inim alną p rzew agę kobiet nad m ężczy z nami. W 1989 r. było 3702 k o b iety i 3686 m ężczyzn. N ajliczn iejszą gru pę w ie k o w ą stanow iła m łod zież ze szkół podstaw ow ych (11— 15 lat) i średnich (16— 21). N a drugim m iejscu znalazły się osoby w w iek u pro d u kcyjn ym (przede w szystkim grupa 21— 45 lat) oraz dzieci (0— 10 lat). Z an otow ano także osoby w w iek u poprodu k cyjn ym (pow . 60 roku życia), które stan ow iły najm niej liczebną grupę w iekow ą. D u ży w p ły w na ta kie zróżnicow anie struktu ry dem ograficzn ej tu rystów od w ied zają cych Załęczański Park K ra jo b ra zo w y m iał charakter bazy n oclegow ej. N a j bardziej sp ecyficzn ym pod tym w zględ em ośrodkiem jest Centralna Szkoła Instru ktorów H arcerstw a w Załęczu M ałym . O rganizow an e są w n iej różnego rodzaju ob ozy harcerskie, szkolenia instruktorskie itp., g łó w n ie dla dzieci i m łodzieży. Z dru giej strony w T o p o ro w ie istnieje ośrodek Z N P , k tóry ch arakteryzow ał się przede w szystkim organizacją w yp oczyn k u dla em erytow an ych n auczycieli (rys. 3). Stąd w śród o d w ie dzających park jest duża liczb a osób m łodych, w w iek u szkolnym , jak ró w n ież w y p o c z y w a ją tu ludzie starsi — na em eryturze. Podsu m ow u jąc n ależy stw ierdzić, że na terenie Załęczańsk:ego Parku K ra jo b ra zo w e g o tu rystyka m a charakter rodzinny, o czym św iadczy obecność osób w w iek u prod u k cyjn ym i przedprodu kcyjnym . D rugą rozpow szechnioną fo rm ą pobytu jest zorga n izow an y w yp o czy n ek dzieci i m łodzieży.
O randze badanego parku jako obszaru tu ry sty czn o -w yp o czy n k o w e go św iadczy tery to ria ln y zasięg jego oddziaływ ania. Załęczański Park
W ie lk o ś ć i sezon ow o ść ruchu tu ry styczn eg o w Z ałęczańskim Parku K ra jo b ra zo w y m La gran deu r et le caractère saisonnier du m ou vem en t touristique dans le Parc
de P a y sa g e de Z a lę c z e N a zw a m iejs co w o ści M iesią ce Razem I II III I V V V I V I I V I I I IX X X I X II liczba %
liczb a osób osób
Z a łę c ze M a łe 186 410 230 628 973 797 1 197 1 735 1 059 653 352 266 8 486 69,7 Z a łę c z e W ie lk ie — 110 20 110 136 106 150 103 66 41 — 6 848 7,0 K a m ion 24 48 96 — — 210 365 390 139 49 56 — 1 377 11,3 T o p o r ó w — — — — — 22 88 90 — — — — 200 1,6 K r z e c z ó w 34 5 12 25 52 54 224 319 54 29 12 8 828 6,8 D robn ice 228 204 19 — — — 451 3,7 O g ó łe m 244 573 358 763 1 161 1 189 2 252 2 841 1 337 772 420 280 12 190 100,0 W s k a źn ik se zon ow o ści 24,0 56,4 35,2 75,1 114,3 117,0 221,7 279,7 131,6 76,0 41,3 27,6 Ź r ó d ł o : D. C h r o s t o w s k e , F u n k c ja tu ry sty c z n o -w y p o c z y n k o w a Z a łę c z a ń sk ie g o P arku K ra jo b ra z o w e g o . C5 CO T u ry s ty k a w Załę cz ańs kim P a rk u K r a jo b r a z o w y m
Rys. 3. Piram ida płci i w iek u osób, k tóre o d w ie d ziły park w 1989 r. 1 — piramida dla całości populacji? 2 — piramida dla Centralnej Szkoły Instruktorów Harcerstwa
w Załączu Małym? 3 — piramida dla ośrodka wypoczynkowego ZNP w Toporowie D essin 3. La pyram ide présentant le sexe et l'â g e des personnes qui ont vis*it£
le parc en 1989
1 — pyramide du total de la population» 2 — pyramide se rapportant à l'Ecole des Instructeurs du Scoutisme à Załączę Małe? 3 — pyramide se rapportant au Centre de repos de l'Union des
Enseignants Polonais (ZNP) à Toporów
K ra jo b ra z o w y stał się m iejscem w yp oczy n k u osób z terenu całego kra ju (rys. 4). N ie oznacza to jednak, że park pod w zg lęd em w yp oczyn k u m a znaczenie ogólnopolskie. U dział tu rystów z poszczególnych w o je w ó d z tw b ył bardzo n ieró w n o m iern y i w y k a z y w a ł w y ra źn ą koncentrację. W spółczyn n ik koncentracji przestrzennej m iejsc pochodzenia od w ied za jących badany obszar dla 1989 r. w yn ió sł 0,81 i w sk a zy w a ł na duże sku pien ie obszarów , skąd w y w o d z ili się turyści. N ajczęściej w om aw ian ym okresie p rze b y w a ły w parku osoby z w o je w ó d z tw położonych najbliżej. N a jw ię k s z y ruch tu rystyczn y zanotow ano z w o je w ó d z tw a łódzkiego — 1896 osób (15,6% całego ruchu tu rystycznego w ośrodkach w y p o c z y n kow ych ), częstochow skiego — 1600 osób (13,1% ) i sieradzkiego — 1296 osób (9,3% ). Oprócz bliskości położenia i zw iązanej z tym łatw ości do jazdu z w o je w ó d z tw tych w y w o d z ili się także gestorzy p ra w ie w s z y stkich ośrodków, co tłu m aczy n a jw ięk szy udział w y p o czy w a ją cy ch p o chodzących z tych obszarów . Dużo osób pochodziło także z najbardziej u przem ysłow ion ego i zurbanizow anego w o je w ó d z tw a katow ickiego.
Rys. 4. K on cen tra cja przestrzenna tu ry stó w o d w ie d za ją c y c h Z ałęczański Park K r a j ob ra zo w y
A — 1989 r.j B — krzyvra Lorenza i współczynnik koncentracji
D essin 4. La con cen tration sp atiale des touristes v isita n t le Parc de P a y sa g e de Z a łęcze
A — an 1989; B — courbe de Lorentz et coefficient de concentration
T u ry s ty k a w Za łę cz ańs kim Î’ a rk u K r a jo b r a z o w y m
W 1989 r. zarejestrow ano 1126 osób (9,2% ), które p rzy jech a ły z tego obszaru. N a kolejn ych m iejscach zn alazły się w o je w ó d z tw a opolskie — 485 osób (3,8%), w arszaw skie — 291 osób (2,4% ) i poznańskie — 246 osób (2,0% ), które także należą do gru p y w o je w ó d z tw najbardziej zur banizow anych w kraju. Ponadto w przypadku w o je w ó d z tw a poznańskie go istnieje m ożliw ość bezpośredniego dojazdu koleją w bliskie otoczen ie parku. D o ty czy to także w o je w ó d z tw a katow ickiego. N atom iast fa k t przeb yw a n ia na terenie parku osób z innych w o je w ó d z tw m ożna w y tłu m aczyć przede w szystk im sp ecyfik ą działalności C entraln ej S zkoły In struktorów H arcerstw a, która posiada rangę ogólnopolskiego, a naw et m ięd zyn a rod ow ego ośrodka harcerskiego. W iększość osób zarejestro w anych w tym obiekcie była sk ierow an a tutaj przez od pow ied n iego szczebla w ła d ze harcerskie i ośw ia to w e na różn ego rodzaju szkolenia instruktorskie, kursy, a także o b o zy itp. W ośrodku tym p rzeb yw a ła tak że m łodzież z innych krajów , głów n ie z d aw n ego N R D , ZSR R , Czecho- -S łow acji. O gółem tu rystyka zagraniczna na terenie Załęczańskiego P a r ku K ra jo b ra zo w e g o ob jęła w 1989 r. 495 osób, które w w iększości p r z y jech a ły tu na podstaw ie um ów o w ym ia n ie tu rystyczn ej zaw artych bez pośrednio m ięd zy zakładam i lub instytucjam i z obu krajów . Poza kra ja m i z daw nego bloku socjalistyczn ego zanotow ano także m in im aln y udział turystów z Jugosławi, N iem iec i Francji.
N a podstaw ie przep row adzon ej a n alizy m ożna stw ierdzić, iż Z ałę czański P a rk K ra jo b ra zo w y jest obszarem tu rystyczn ym o randze re g io nalnej, która ogran icza się do najbliższych w o je w ó d z tw . Ponad połow a tu rystów (52,3% ) pochodziła z tych terenów . D ruga połow a osób p rz y jechała spoza najbliższego region u i m ożna przypuszczać, że w w ię k szości celem przyjazdu było uczestnictw o w szkoleniach, kursach, kon feren cjach bądź tylk o sam nocleg.
4. W N IO S K I
Załęczański P a rk K ra jo b ra zo w y jest jed n ym z n a jb a rd ziej a tra k cy j nych teren ów tu ry sty czn o-w yp oczy n k o w y ch w w o je w ó d z tw ie sieradz kim. Badania teren ow e ora z przep row adzon e analizy zebranego m ateria łu p o tw ierd ziły istnienie na tym obszarze różnorodn ych fo rm turystyki. N ajb a rd ziej rozpow szechniony jest zorga n izow an y w y p o czy n ek p o b y to w y (w czasy rodzinne, kolonie letnie, obozy). N a drugim m iejscu znalazł się w y p o czy n ek św iąteczn y (w eek en d ow y) trw a ją c y m aksym alnie do 3 dni. N a le ży tu w y m ie n ić p o b y ty na działkach letniskow ych, g rzy b o brania, biw akow an ie nad brzegiem rzeki, p rz y ja z d y jed n od n iow e nad
rzekę, itp. N a jm n iej rozw in iętą form ą ruchu tu rystyczn ego okazała się tu rystyka k w a lifik ow a n a (w ędrow na, kajakow a) pom im o nagrom adzenia w parku w ielu interesujących i w artościow ych w a lo ró w krajoznaw czych. Badany park jako obszar tu ry sty czn o -w yp o czy n k o w y ma rangę r e g io nalną, ogran iczającą się g łó w n ie do w o je w ó d z tw Polski centralnej (łódz kie, sieradzkie częstochow skie i piotrkow skie), skąd w y w o d z i się ponad p o łow a (52,3%) turystów . Ruch tu rystyczn y na terenie parku od byw a się przez cały rok, choć n a jw ięk sze jego nasilenie przypada na m iesiące w iosen n o-letn ie (m aj— w rzesień).
W y stęp ow an ie różnych fo rm ruchu turystycznego, zw łaszcza w y p o czynku o charakterze p o b y to w y m ora z tu rystyk i m asow ej (np. g rzy b o brania), w y w ie r a p ew ien w p ły w na stan środow iska naturalnego. S y tu a cja taka pow od u je pojaw ian ie się k o n flik tó w funkcji, których n a jle p szym w yra ze m jest istniejące zagospodarow anie turystyczne. N a le ży je d nak podkreślić, iż Załęczański P a rk K ra jo b ra zo w y pow stał później, ani ż eli fu nkcjonu jące tutaj ośrodki w yp o czy n k o w e . Ponadto znajdują się one na obrzeżach parku, w granicach wsi, i w n iew ielk im stopniu za grażają w alorom przyrodn iczym . W iększe zagrożenie stw a rza ją natom iast różnego rodzaju nie zorganizow ane fo rm y ruchu turystycznego, głów n ie 0 charakterze m asow ym , które o d b y w a ją się na całej pow ierzch n i par ku. D o ty czy to przede w szystk im m asow ych grzybobrań, które p ow od u ją zubożenie podszycia leśnego. P rz y b y w a ją c a co roku grupa około 30 000 turystów jest dw a ra zy w iększa od liczb y stałych m ieszkańców , która w 1990 r. w yn osiła około 14 000 osób. Chłonność tu rystyczna par ku3 kształtow ała się na poziom ie 207 osób/km2 i w porów naniu z gęstoś cią zaludnienia w yn oszącą 53 osoby/km2 jest stosunkow o duża. N a j w ięk szym jed n ak zagrożeniem dla środow iska parku jest nie turystyka, lec z przem ysł i w a d liw a gospodarka w odn o-ściekow a w dolinie W a rty. Do gron a n ajbardziej zanieczyszczających park n a leży zaliczyć K o m b i nat C em en tow o-W a p ien n iczy „W a r ta ” w D ziałoszyn ie oraz liczne, r o z siane po całym parku, piece do w yp a la n ia wapna. S tan ow ią one głów n e źródło em isji p y łó w oraz siarki i dw utlenku w ęgla. N atom iast w od a w rzece W a rcie skażona jest ju ż na długo przed w p łyn ięciem do parku 1 posiada III, a w n iektórych m iejscach naw et gorszą klasę czystości ( K o z ł o w s k i 1983).
T u ry styk a jest obecnie jed ną z istotniejszych fu n k cji Załęczańskiego Parku K ra job ra zo w ego . N a le ży jednak podkreślić, iż n a jw a żn iejsza jest fu n k cja ochrony środow iska naturalnego, ze w zględ u na konieczność za
3 D. C h r o s t o w s k a , Funkcja t ury s tyczno -w ypo czynko w a Załęczańskiego Parku
Kra jo brazo w eg o (m aszynopis pracy m agisterskiej w yk on a n ej w Z akła dzie G e o g ra fii M iast i Turyzm u IG EiO P U n iw ersytetu Ł ód zk iego), Łódź 1991, sts, 87.
chowania cennych w a lo ró w przyrodn iczo-k rajob razow ych . Od tego, w ja k i sposób będzie ona realizowana, zależy dalszy ro z w ó j różnych fo rm tu rystyk i na tym obszarze.
P IŚ M IE N N IC T W O
B a r a n o w s k a - J a n o t a M., 1986, Turystyka w parkach krajobraz owyc h, ,.C zło w iek i Ś rod ow isko", t. 10, nr 3.
C h r o s t o w s k a D., 1991, Fu nkcja t ury s tyczno -w ypo czynko w a Załęczańskiego P a r
ku Krajo bra zo w eg o, m aszynopis pracy m agisterskiej w y k on a n ej w Z akładzie
G e o g ra fii M iast i Turyzm u IG EiO P U niw ersytetu Łód zk iego, Łódź, ss. 87. F i s c h b a c h J., 1989, Funkcja turystyczna jednostek przestrzennych i pr ogram j e j
badania, „ A c ta U n iversitatis Lod zien sis", Turyzm nr 5, Łódź, s. 7— 26.
K o z ł o w s k i S., 1983, Pr zyro dnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej Polski, Ossolineum.
N o v a k Z., 1970, System parków krajo bra zo w ych Po lski p o łu d niow e j ja ko współ
czesna skala tere nów re krea cyjn ych , „T e k a K o m isji U rbanistyk i i A rch itek tu ry",
t. 4, P A N , K raków .
O l a c z e k R., C z y ż e w s k a K., 1986, Załęczański Park K ra jobra zowy. Charakte
rys tyka wartości, ic h och ro na i wykorzystanie, „A c ta U n iversitatis Lod zien sis” ,
F olia sozo log ica nr 2, Łódź, s. 7— 68.
P t a s z y c k a - J a c k o w s k a D., B a r a n o w s k a - J a n o t a M., 1985, W y k o r z y
stanie przyro d niczych obszarów przez turystykę — zasady podstawowe, m ateria
ły k on feren cji n a u k ow ej z Poznania nt. W a ru n k i p rzyro d nicze rozw oju tury sty cz
nych io rm rekrea cji , Seria: „M o n o g ra fie ", nr 209, A W F Poznań, s. 111— 123. Przestrzenny program zagospodarowania turys ty cz ne go Po ls ki do 1995 r., 1986, In
stytut T u rystyk i, (mat. p o w ie lo n y ), W a rszaw a
S m o g o r z e w s k i J., 1987, Rola planu przestrzennego w tworzeniu i kształtowaniu
parków krajobrazowych , m ateriały k on feren cji z Torunia nt. Zasady tworzenia i fun kcjonowania po je zie rn y ch parków kra jobrazowy ch.
W e r n e r Z. T., 1989, Turystycz ne wyk orzystanie parków kra jobr az owyc h, „B iuletyn In fo rm a cy jn y Instytutu T u r y s ty k i" nr 2, W arszaw a, s. 12— 48.
m gr Dorota C hrostow ska W p ły n ęło :
m gr Robert W ilu ś 16 marca 1992 r.
K atedra G e o g ra fii M iast i Turyzm u U n iw ersy tet Łódzki
al. K ościuszki 21 20-418 Łódź
RÉ SU M É
Le Parc de P a y sa ge de Z a lç cze est un des plus attrayants terrains de la v o ïv o d ie de Sieradz du point de vu e du tourisme. I l est situé au sud de cette v o ïv o d ie au x confins des deux grandes unités physiques et géographiques: la plaine de la
G rande P olo gn e et le plateau de Cracoviie et W ielu ń . Le parc em brasse une partie du détour, lon gu e de 43 klm, do la riv iè r e W a rta , qui y form e un „g en o u " caracté ristique, visib le sur chaque carte géograp h iq u e d e la P olo gn e.
Le Parc de P a y sa ge de Z a łęcze c'est un terrain aux valeurs de repos, de paysage, de nature et de chorographie. C 'est aussi un lieu attrayant pour les pérégrinations à pied ainsi qu'en kayac. L'am énagem ent touristique du parc com pte 15 centres de repos a vec 1371 lieu x de couchage. Ces contres sont situés aux confins des parties est, sud et nord-ouest du parc, sur les terrains ruraux. La grande accum u latio n des valeu rs touristiques, la bonne situation et l'am énagem ent touristique ont fa v o ris é l'app arition des divers genres du m ouvem ent touristique. Le plus répandu est le repos de séjour (vacances de fam ille, colo n ie d'été, camps), après celui-ci se place le repos de fête (de w eek-en d ), qui dure 3 jours au maximum (résidences secondaires, cu eillette des cham pignons, bivouac au bord de la riviè re, visites d'un jour, etc.). C ’ est le tourism e qu a lifié (celui de pérégrin ation et de kayac) qui s’y est le moins d évelo p p é, bien que plusieurs valeu rs touristiques très intéressantes se soient accum ulées dans le parc.
A u total, en une année, dans le Parc de P a y sa ge de Z ałęcze il y avait 30 000 personnes, dont 12 900 étaient en registrées dans les centres de repos (40,6%). 8000 personnes participaien t à la cu e ille tte des cham pignons (26,7%), 160 - - se reposaient dans les maisons de cam pagne (0,5%), 2350 — étaient arrivées pour fa ire la connaissance du parc (7,8%), 6750 — passaiant quelques heures au bord de la riv iè r e (22,5%).
Le parc exam iné, en tant que terrain de tourism e et de repos n'a que l'im portance région ale, se lim itant aux v o iv o d ie s centrales (celles de Łódź, Sieradz et C zęstoch ow a) d'où vien t plus que la m oitié des touristes (52,3%). Le m ouvem ent touristique sur le terrain du parc dure pendant toute l'année, mais il est au plus haut d egré au printemps et en été (niai— septem bre), A présent, c'est le tourism e qui est une des plus essen tielles fonctions du Parc de P a y sa ge de Z alęcze. C e pendant la plus im portante c'est la p rotection du m ilieu naturel, eu égard à la con servation des valeurs précieuses de la nature et du paysage, décidant du d é velopp em en t suivant des form es différentes du m ouvem ent touristique sur ce terrain.
Tradu it par Lucjan K o w a lsk i
S U M M A R Y
T h e Załęczański Scenic Park is one of the most to u ristically attractive areas in the A d m in istra tiv e P ro v in c e of Sieradz. It is situated in the southern part of the P ro vin ce along the b orderlin e of tw o la rg e p h ysica l-geograp h ic unitsi, i.e. the W ielk o p o lsk a L ow lan d the C raco w — W ie lu ń Elevation . W ith in the Park is a central fragm ent of the W a rta R iv er 43 kms long, w h ich forms here a characte ristic lo o p w e ll m arked on any map of Poland. The Załęczański Scenic Park is an area offe rin g unique recreational, scenic, natural and landscape attractions. It is also a v e r y a ttractive area for hiking and kayaking. A m on g the a va ila b le tourist fa cilities are 15 h o lid ay centres a^le to accom odate 1,371 parsions. T h e holid ay centres are located on the outskirts of the western, southern and south-western parts of the Park in rural areas. A big concentration of tourist attractions, con
ven ien t location and a v a ila b ility of tourist facilities all account for various forms o f the tourist traffic w hich has appeared in the Park, its most com mon form are stationary vacations (fa m ily holidays, organized h olidays for children, h o lid ay camps). R ecreation at w eekends and during religiou s and national holidays ranks second. It lasts three days at the maximum and includes sia y in summer cottages, mush room -picking, cam ping on the riverside, one-day excursions to the river, etc, Thu roost d e velo p ed form of the tourist traffic proves to be the so-called qu alified tourism (hiking, kayak in g) in spite of the fact that the Park offers m any interesting scenic attractions. The total number of persons v isitin g the Park in 1989 amounted to ca. 30,000, out of w hich 12,190 w e re registered in the h o lid ay centres (40.6%), 8,000 took part in m ushroom -picking trips (26.7%), 160 persons w ere resting in summer cottages (0.5%), 2,350 tourists visited the Park fo r ex p lo ra to ry purposes (7.8%), and 6,750 persons cam e here to spend a short time on the W a rta R iv er (22.5%). T h e Park under study as a tourist-recreational area is visited m ainly b y tourists from C entral Poland (the A d m in istrative P ro vin ces of Łódź, Sieradz, C zęstoch ow a), w ho represent o v e r a half of all tounitits v is itin g the Park (52.3%). T h e tourist traffic goes on throughout the w h ole year, although its b iggest intensity is recorded during the spring and summer months (M a y — Septem ber).
Tourism is today one of the most sign ificant functions of the Z a lę:za ń sk i Scenic Park, h o w ev er the most im portant function is that of natural environm ent protection a llo w in g to con serve valu ab le natural-scenic attractions of the Park and b ein g of cruoial im portance for further expansion of various forms of the tourist traffic on this area.
