uczyniono, by³by to chyba pierwszy polski przewodnik do æwi-czeñ z geologii, wyposa¿ony w komplet ilustracji u³atwiaj¹cych rozpoznawanie ska³ i minera³ów. Zrozumia³e jest jednak, ¿e du¿a liczba kolorowych zdjêæ znacznie podnios³aby cenê przewodni-ka. Mog³oby to ograniczyæ jego dostêpnoœæ dla studentów, dla których przede wszystkim jest przeznaczony. Dylemat jest powa¿-ny. W przypadku edukacji na uczelni, chyba najlepszym jego roz-wi¹zaniem jest przyjêcie opcji — dobry, ale tani podrêcznik, bez kolorowych ilustracji (czyli taki jak recenzowany) wraz z dostê-pem do zbioru okazów minera³ów, ska³ i skamienia³oœci.
Wracaj¹c do zawartoœci kolejnych rozdzia³ów Przewodnika... warto zwróciæ uwagê m.in. na rozdzia³ Mikroskamienia³oœci, w którym autorzy przedstawiaj¹ skamienia³oœci niewielkich roz-miarów, zaliczane do ró¿nych królestw (protisty, zwierzêta i roœliny). Wydzielenie ich w odrêbnym rozdziale podrêcznika, jako tych, które rozpoznawane s¹ dopiero pod mikroskopem, nale¿y uznaæ za zaletê. Dobrze by³oby jednak umieœciæ ten roz-dzia³ po rozroz-dzia³ach na temat bezkrêgowców i skamienia³oœci roœlinnych rozpoznawanych makroskopowo (w tytu³ach tych rozdzia³ów warto by dodaæ s³owo makroskamienia³oœci), a nie pomiêdzy nimi.
Wœród mikroskamienia³oœci nie opisano wioœlarek (Cladoce-ra) — skorupiaków bardzo cennych w badaniach osadów
jezior-nych. Brakuje poza tym informacji na temat skamienia³oœci krêgowców i owadów. Te grupy zwierz¹t odgrywaj¹ zazwyczaj ograniczon¹ rolê w biostratygrafii, ale warto zamieœciæ komen-tarz uzasadniaj¹cy to zawê¿enie treœci przewodnika.
Szkoda, ¿e w publikacji zabrak³o rozdzia³u na temat metody-ki prostych pomiarów geologicznych, zw³aszcza wykonywanych za pomoc¹ kompasu i urz¹dzeñ GPS, oraz sposobów prezentacji ich wyników. Ponadto przewodnik warto by uzupe³niæ o tabelê stratygraficzn¹. Nie tylko dlatego, ¿e jest ona przydatna do nauki o wieku ska³ i zasiêgach skamienia³oœci, ale tak¿e ze wzglêdu na zmiany, jakie w niej wprowadzono w ostatnich latach. U¿ytecz-nym dodatkiem by³by tak¿e wykaz barw, szrafów i symboli u¿y-wanych na mapach geologicznych.
Podsumowuj¹c, recenzowany Przewodnik do æwiczeñ z geo-logii jest cenn¹ pozycj¹ na naszym rynku ksiêgarskim. Jest udan¹ prób¹ napisania niezbyt grubej i taniej ksi¹¿ki do nauki praktycz-nej wiedzy geologiczpraktycz-nej, przydatpraktycz-nej studentom geografii, ochro-ny œrodowiska czy archeologii. Z pewnoœci¹ mo¿e on byæ tak¿e wa¿nym Ÿród³em informacji dla studentów geologii i geologów amatorów.
Piotr Pawe³ WoŸniak
Aktualia ropy naftowej i gazu ziemnego
Jerzy Zagórski*
Œwiat. Statystyka wydobycia gazu ziemnego w 2004 r. (tab. 1) ró¿ni siê doœæ wyraŸnie od danych z wczeœniejszego roku. W 2003 r. odnotowano wzrost produkcji gazu o 5,6% w porównaniu z rokiem 2002, w 2004 r. zaœ przyrost wyniós³ tylko 1,3%. Jeszcze mniej korzystnie przedstawia siê sytuacja na Morzu Pó³nocnym, sk¹d po-chodzi zaopatrzenie dla Europy Zachod-niej. Nast¹pi³ wyraŸny spadek wydobycia w sektorze bry-tyjskim i nie zrekompensowa³ tego wzrost w sektorze norweskim. W rezultacie w regionie tym wydobyto o 4% mniej gazu ni¿ w roku 2003. W Europie Zachodniej naj-wiêkszy wzrost produkcji odnotowano w Danii — o 16%; z kolei w Holandii nast¹pi³ teraz spadek o 20% zamiast 45-procentowego wzrostu, jaki zarejestrowano w 2003 r. Ogó³em w Europie Zachodniej wydobycie zmniejszy³o siê o 8%, podczas gdy w 2003 r. odnotowano 13-procentowy wzrost. Jednoczeœnie zmniejszy³o siê wydobycie gazu w Rosji, a w pozosta³ych krajach b. ZSRR nast¹pi³a stabiliza-cja poziomu produkcji. Przyrost wydobycia gazu nast¹pi³ w Afryce, Azji i na Bliskim Wschodzie. W Afryce jest to g³ównie skutek du¿ego wzrostu produkcji w Nigerii (o 68%). Na Bliskim Wschodzie u wiêkszoœci producentów mamy do czynienia z umiarkowanym wzrostem, a w Iranie nawet
ze wzrostem skokowym, bo o 59,4%. W Azji wydobycie gazu ziemnego zwiêkszono o 8,3% — dla Europy by³by to wynik zadowalaj¹cy, ale w Azji tak gwa³townie roœnie zapotrzebowanie na energiê, ¿e w tym regionie œwiata jest niewystarczaj¹cy. Mog³yby temu czêœciowo zaradziæ wiel-kie inwestycje gazoci¹gowe, ale wiele z nich od lat pozo-staje w sferze negocjacji i wstêpnych projektów, gdy¿ napiêcia polityczne s¹ silniejsze ni¿ argumenty ekono-miczne i techniczne. Zaopatrzenie ogromnego rynku pó³-nocnoamerykañskiego przy spadku wydobycia gazu w USA jest wspomagane produkcj¹ w Kanadzie i Meksyku, ale i tam bli¿ej jest do stagnacji ni¿ do wyraŸnego wzrostu wydobycia. Na osobne omówienie zas³uguje Ameryka Po³udniowa. WskaŸnik wzrostu dla regionu, przekra-czaj¹cy 30%, jest pozytywnym zjawiskiem (w 2003 r. by³ to spadek o 1%). Przyczynia siê do tego wzrost wydobycia w Wenezueli. Przyrost wydobycia gazu ziemnegow tym kraju o 182% jest zadziwiaj¹cy, szczególnie w zestawieniu z 10-procentowym wzrostem wydobycia ropy naftowej.
W sytuacji deficytu gazu ziemnego w wielu rejonach zaskoczeniem mog¹ byæ informacje Banku Œwiatowego o iloœciach gazu spalanego bezproduktywnie w pochodniach. Statystyka pochodzi, co prawda, z roku 2000 (tab. 2), ale stan obecny nie ró¿ni siê zbytnio. Mimo nowych rozwi¹zañ technicznych, umo¿liwiaj¹cych wykorzystanie gazu wy-dobywanego razem z rop¹ (m.in. jednostki FONG — Flo-ating Oil and Natural Gas), nadal ogromne iloœci marnuj¹ siê. Na czo³o wysuwa siê Afryka, przede wszystkim ze wzglêdu na odleg³oœæ nowo odkrywanych z³ó¿ od l¹du i 466
Przegl¹d Geologiczny, vol. 53, nr 6, 2005
WIADOMOŒCI GOSPODARCZE
*ul. Czerniakowska 28 B m. 19, 00-714 Warszawa; jpzagorski@sasiedzi.pl
usytuowanie ich w akwenach g³êbokowodnych. Tylko w Nigerii spalano w 2000 r. 17,5 mld m3
gazu. Poniewa¿ kra-jowy popyt na gaz ziemny, stosowany jako paliwo, jest ograniczony, Nigeria planuje budowê zak³adów przeróbki gazu ziemnego na paliwa p³ynne. W innych regionach spala siê mniej gazu, ale i tak ca³kowita jego iloœæ (107,9 mld m3
) stanowi powa¿ny problem. Prócz aspektu ekonomicznego jest to przecie¿ ogromna emisja zanieczyszczeñ.
OPEC. Posiedzenie 135. Konferencji OPEC, które od-by³o siê 16.03.2005 r. w Isfahanie (Iran), przynios³o wresz-cie oczekiwan¹ od paru miesiêcy decyzjê o zwiêkszeniu wydobycia ropy (tab. 3). Postanowiono zwiêkszyæ pro-dukcjê ropy o 68 tys. t/d (500 tys. b/d), z jednoczesnym upo-wa¿nieniem przewodnicz¹cego konferencji do kolejnego podniesienia limitu wydobycia o 68 tys. t/d jeszcze przed nastêpnym spotkaniem cz³onków OPEC, wyznaczonym na 07.06.2005 r. W sumie mo¿na siê wiêc spodziewaæ zwiêkszenia produkcji ropy o 136 tys. t/d. W komunikacie z konferencji przyznano, ¿e ceny ropy szybko rosn¹, lecz nadal podtrzymano tezê o wystarczaj¹cej poda¿y. Zwraca siê natomiast uwagê na lokalne niedobory mocy przerobo-wych rafinerii, które mog¹ powodowaæ tendencjê do utrzy-mywania nadmiernych zapasów ropy. Inne czynniki wp³y-waj¹ce destabilizuj¹co na ceny to ostra zima na pó³kuli
467 Przegl¹d Geologiczny, vol. 53, nr 6, 2005
Tab. 1. Wydobycie gazu ziemnego na œwiecie w latach 2003–2004 w mld m3
(wed³ugOil Gas Journal)
Region lub kraj
Wydobycie [mld m3] Zmiana 2003:2004 [%] 2003 2004 Ameryka Pó³nocna 823,8 802,4 –2,6 Kanada 200,4 202,9 1,3 Meksyk 46,5 47,4 1,9 USA 577,0 552,1 –4,3 Ameryka Po³udniowa 102,9 134,4 30,6 Argentyna 41,2 45,7 10,8 Brazylia 9,3 9,6 3,4 Trynidad 25,8 29,6 15,0 Wenezuela 12,1 34,2 182,5 Pozosta³e 14,5 14,8 1,6 Europa Zachodnia 333,3 305,9 –8,2 Dania 7,4 8,6 16,6 Holandia 103,6 82,8 –20,1 Niemcy 19,8 19,3 –2,9 Norwegia 73,3 76,7 4,5 W. Brytania 108,3 101,1 –6,6 W³ochy 15,1 13,0 –13,7 Pozosta³e 13,1 4,4 –66,3 Europa Wschodnia i b. ZSRR 787,4 758,7 –3,6 Kazachstan 13,5 14,1 4,0 Inne kraje b. ZSRR 111,8 110,9 –0,8 Rosja 637,6 607,4 –4,7 Rumunia 5,1 5,6 9,4 Pozosta³e Europa Wsch. 19,4 20,7 6,7 Afryka 116,5 128,6 10,4 Algieria 80,3 84,3 5,0 Egipt 14,2 14,1 –0,6 Libia 7,0 7,1 1,0 Nigeria 8,9 15,0 68,0 Pozosta³e 6,0 8,1 34,2 Bliski Wschód 189,1 231,0 22,2 Arabia Saudyjska 51,6 55,0 6,6 Iran 46,1 73,6 59,4 Katar 22,7 29,4 29,4
Zjedn. Emiraty Arab. 40,0 42,5 6,0
Pozosta³e 28,5 30,5 7,0 Azja 246,5 266,8 8,3 Chiny 34,0 40,8 20,0 Indie 27,9 26,4 –5,3 Indonezja 58,3 62,5 7,2 Malezja 42,1 43,3 2,8 Pakistan 30,1 36,7 22,2 Tajlandia 21,8 22,4 3,0 Pozosta³e 32,3 34,7 7,4 Australia i Oceania 38,5 39,5 2,7 Australia 33,1 35,1 6,0 Pozosta³e 5,4 4,4 –11,8 Razem œwiat 2638,3 2671,9 1,3 W tym OPEC 328,1 399,8 21,8 W tym M. Pó³nocne 220,0 211,1 –4
Tab. 2. Spalanie gazu ziemnego na œwiecie w 2000 r. (wed³ug danych Banku Œwiatowego)
Region Iloœæ spalanego gazu [mld m3] Afryka 36,9 Ameryka £aciñska 9,9 Ameryka Pó³nocna 12,0 Azja + Oceania 11,0 Bliski Wschód 16,0 Europa 3,0 Rosja + kraje b. ZSRR 19,0 Razem 107,9
Tab. 3. Limity wydobycia ropy naftowej w krajach nale¿¹cych do OPEC Kraj Limity wydobycia [tys. t/d] Od 01.11.2004 Od 16.03.2005 Algieria 117,2 119,4 Arabia Saudyjska 1193,4 1215,4 Indonezja 190,2 193,8 Iran 539,1 549,0 Katar 95,2 97,0 Kuwejt 294,7 300,2 Libia 196,6 200,3 Nigeria 302,5 308,0 Wenezuela 422,5 430,4
Zjedn. Emiraty Arabskie 320,4 326,4
pó³nocnej i spodziewany dalszy, szybki wzrost popytu w krajach rozwijaj¹cych siê.
W ocenie analityków z pañstw importuj¹cych ropê, przyczyny wysokich cen ropy s¹ inne. Kraje OPEC nie wykorzysta³y poprzednich lat na zwiêkszenie zdolnoœci produkcyjnych i dlatego teraz utraci³y praktycznie kontro-lê nad rynkiem i cenami. Przyczyni³o siê do tego m.in. zahamowanie zagranicznych inwestycji w przemyœle naf-towym w Arabii Saudyjskiej, Iranie i Iraku. Drugim, istot-nym czynnikiem by³ brak stabilizacji politycznej w Wenezueli, Nigerii, Indonezji i Iraku. W Rosji i pañstwach b. ZSRR po d³ugim okresie obni¿onego popytu na ropê nast¹pi³o o¿ywienie gospodarki i zwi¹zany z tym wzrost popytu wewnêtrznego, co wp³ynê³o na zmniejszenie ekspor-tu. Jednak specjaliœci przyznaj¹, ¿e kraje zu¿ywaj¹ce naj-wiêcej ropy te¿ nie wykorzysta³y szansy na racjonalizacjê zu¿ycia energii i zwiêkszy³y w ten sposób swoje uzale¿nie-nie od dostaw z importu. Dotyczy to szczególuzale¿nie-nie USA.
Indonezja. Wydobycie ropy naftowej w Indonezji zmniejsza siê i wed³ug szacunkowych danych w 2004 r. by³o o 4% ni¿sze od wielkoœci z 2003 r. Spada równie¿ eks-port ropy — w 2003 r. by³o to 13 600 t/d, a w 2004 r. tylko 4080 t/d. Z powodu rosn¹cego zapotrzebowania na ropê naftow¹ i produkty naftowe Indonezja stanie siê wkrótce importerem netto. Sk³oni³o to rz¹d do powo³ania specjalne-go zespo³u, maj¹cespecjalne-go zbadaæ warunki utrzymania cz³onkos-twa Indonezji w OPEC. Minister ds. energii i zasobów mineralnych Indonezji Purnomo Yusgiantoro, pe³ni¹cy w poprzedniej kadencji obowi¹zki przewodnicz¹cego konfe-rencji OPEC, przyzna³, ¿e powy¿sze okolicznoœci stawiaj¹ pod znakiem zapytania przynale¿noœæ jego kraju do OPEC. Podkreœli³ jednoczeœnie, ¿e bêdzie to trudna decyzja.
Polska. Sprawozdania i podsumowania wyników po-szukiwañ, rozpoznania i zagospodarowania z³ó¿ mog¹ byæ zwiêz³e lub bardzo d³ugie, pe³ne liczb dotycz¹cych metra-¿u wierceñ, wyników opróbowania i objawów z³o¿owych, lecz chyba najlepszym wskaŸnikiem efektywnoœci s¹ dane dotycz¹ce wydobycia ropy i gazu. W 2004 r. w Polsce wydobyto o 14% wiêcej ropy naftowej i o 5,8% wiêcej gazu ziemnego ni¿ w 2003 r. W liczbach bezwzglêdnych by³o to 898 217 t ropy (w tym PGNiG S.A. — 644 819 t, a Petrobaltic — 253 397 t) i 5 307 mln m3
gazu (PGNiG S.A. — 5 239 mln m3i Petrobaltic — 28,3 mln m3). Te iloœci bitu-minów to efekt 30 wierceñ (22 poszukiwawczych i 8 roz-poznawczych), wykonanych w 2004 r., a jeszcze 5 otwo-rów jest w trakcie wiercenia. Tylko jeden otwór znajdowa³ siê w Karpatach, 14 na przedgórzu Karpat i 15 na ni¿u Pol-ski. W 17 otworach uzyskano objawy gazu — w 10 na przedgórzu i w 7 na ni¿u. Cztery otwory z objawami ropy znajduj¹ siê na ni¿u. Oznacza to, ¿e trafnoœæ wierceñ wynosi³a 78%.
Badania sejsmiczne, wykonane na zlecenie PGNiG S.A. w celu przygotowania obiektów do wierceñ, by³y zlokali-zowane przede wszystkim na ni¿u. By³o to 806 kmb profili sejsmicznych 2-D i 457 km2zdjêæ 3-D. W Karpatach wy-konano tylko profile 2-D, ale za to o 406 kmb wiêcej ni¿ w 2003 r. Na przedgórzu Karpat wykonano 112 kmb profili 2-D i 184 km2zdjêæ 3-D. W odró¿nieniu od roku poprzed-niego by³o tam mniej profili 2-D, natomiast ze wzglêdu na
zwiêkszone wymagania co do rozpoznania obiektów poszukiwawczych zastosowano zdjêcia 3-D.
Pod koniec 2004 r. zakoñczono dokumentacjê kilku nowych z³ó¿, a dokumentacje kilku nastêpnych by³y w koñcowym stadium opracowania. S¹ to: z³o¿e ropy nafto-wej Lubiatów w niecce szczeciñskiej i z³o¿a gazu ziemne-go El¿bieciny, Nowy Tomyœl, Jab³onna i Jab³onna W, Paproæ–Cicha Góra oraz Wysocko Ma³e na monoklinie przedsudeckiej. Na przedgórzu Karpat przyrosty zasobów wydobywalnych gazu ziemnego wi¹zane s¹ ze z³o¿ami Cierpisz, Kupno, £ukowa, Wola Ró¿aniecka–Luchów oraz ¯o³ynia E i ¯o³ynia Centrum. W rejonie Sêdziszowa Ma³o-polskiego, w otworze Cierpisz-2 stwierdzono wystêpowa-nie utworów miocenu do g³êbokoœci 2028 m i obecnoœæ w nich 3 poziomów gazonoœnych. Najwy¿sza wydajnoœæ gazu, uzyskana w próbach z³o¿owych, to Vabs= 530 m
3 /min. Opróbowano te¿ przewiercone w tym otworze dolomity malmu i wapienie karbonu dolnego, ale wyniki by³y nega-tywne. Bardzo dobre rezultaty przyniós³ te¿ otwór Jasion-ka-9K ko³o Rzeszowa, z którego, z najg³êbszego horyzontu mioceñskiego (w interwale 1329–1373 m), po perforacji uzyskano przyp³yw gazu Vabs= 436 m
3
/min. W tym samym rejonie z otworu Stobierna-4, równie¿ z horyzontu mioceñ-skiego, uzyskano przyp³yw gazu Vabs = 416 m
3
/min. Na monoklinie przedsudeckiej najlepszy rezultat uzyskano w otworze Zaniemyœl-3, wykonywanym wspólnie z firm¹ FX Energy. Z próbnika z³o¿a, zapiêtego w stropie utwo-rów czerwonego sp¹gowca, odczytano wydajnoœæ Vabs= 2256 m3
/min gazu o zawartoœci 77% metanu. W otworze Jab³onna-3 na podstawie profilowañ geofizycznych stwier-dzono, ¿e ca³y przewiercony interwa³ wapienia podstawo-wego (66,2 m) jest nasycony gazem. Test produkcyjny wykonany po kwasowaniu wskaza³ wydajnoœæ Vabs= 1341 m3/min. Nieco mniejsz¹ wydajnoœæ — Vabs= 1156 m
3 /min gazu — uzyskano po perforacji i kwasowaniu w otworze Jab³onna-2. W nowym z³o¿u Nowy Tomyœl, w otworze Nowy Tomyœl-2K, w utworach dolomitu g³ównego stwier-dzono przyp³yw gazu o zawartoœci 14,5% metanu, nato-miast w wapieniu podstawowym po kwasowaniu wydajnoœæ gazu oceniono na Vabs = 946 m
3
/min. Z kolei w otworze Lwówek-2K z utworów dolomitu g³ównego pocz¹tkowo uzyskano niewielki przyp³yw gazu palnego gazolinowego, a póŸniej po perforacji i kwasowaniu przyst¹piono do testu produkcyjnego, za pomoc¹ którego wydajnoœæ okreœlono na Vabs= 934 m
3
/min gazu z zawartoœci¹ 52% metanu. W otworze ropnym Grotów-2 dolomit g³ówny wystêpuje w interwale 3224,5–3258,5 m, a najlepsze w³aœciwoœci zbiornikowe, okreœlone na podstawie danych geofizyki wiertniczej, wystêpuj¹ w interwale 3228,5–3256,5 m. Test produkcyjny po kwasowaniu wykaza³ przyp³yw ropy Q = 80 m3/dobê, przy wyk³adniku gazowym 160 Nm3/m3. Odwiert ten bêdzie przekazany do eksploatacji.
Podobnie jak w latach ubieg³ych, tylko czêœæ potencja³u wykonawczego spó³ek zale¿nych PGNiG S.A. (przedsiê-biorstw geofizycznych i geologiczno-wiertniczych) by³a wykorzystana do zleceñ w³asnych. Ca³kowity metra¿ odwiercony w 2004 r. wynosi³ 256 333 mb, z czego zlece-nia PGNiG S.A. stanowi³y 59 674 mb (czyli 23,2%), a dla zleceniodawców spoza PGNiG S.A. wykonano 196 659 mb. Jeœli chodzi o badania sejsmiczne, to ogó³em Geofizyka Toruñ i Geofizyka Kraków wykona³y w 2004 r. 4250 kmb profili 2-D i 2064 km2
zdjêæ 3-D. Prace dla potrzeb 468
PGNiG S.A. stanowi³y odpowiednio 1324,7 kmb (31%) i 641,1 km2(31%).
W. Brytania. Niedaleko Hull, w Aldbrough na wybrze¿u M. Pó³nocnego rozpoczêto budowê podziemnego magazy-nu gazu. Zbiornik powstanie poprzez wy³ugowanie soli i bêdzie siê sk³adaæ z 9 komór o ³¹cznej pojemnoœci 420 mln m3
. Pierwszy etap zostanie zakoñczony 01.10.2007 r., drugi etap w 2009 r. Inwestycja jest wspólnym przedsiêwziêciem Scottish and Southern Energy plc i Statoil UK. W projekcie podziemnego magazynu przewidziano, ¿e w celu unikniê-cia dewastacji pól uprawnych otwory ³uguj¹ce sól bêd¹ wiercone jako kierunkowe z platformy oddalonej o 800 m od brzegu i ze stanowisk na krawêdzi klifu. Utwory solonoœ-ne zalegaj¹ na g³êbokoœci ok. 2000 m. Do wyp³ukiwania kawern bêdzie u¿ywana woda morska, która póŸniej, jako stê¿ona solanka, zostanie skierowana z powrotem do morza.
Norwegia. Rozpoczêta 4 lata temu prywatyzacja kon-cernu Statoil wchodzi w kolejn¹ fazê. Najpierw zaoferowa-no 100 milionów akcji w cenie 107 koron zaoferowa-norweskich za akcjê (ok. 13 ) inwestorom instytucjonalnym, w lipcu zaœ ministerstwo ds. ropy naftowej i energii wystawi na sprze-da¿ 17,65 mln akcji dla nabywców prywatnych. Minister Thorhild Widvey stwierdzi³a, ¿e pozycja koncernu na rynku pozwala na zmniejszenie zaanga¿owania pañstwa kiego i umo¿liwienie inwestowania podmiotom norwes-kim i zagranicznym. Pañstwo pozostanie dominuj¹cym udzia³owcem i bêdzie czerpaæ korzyœci ze wzrostu ceny akcji. Dotychczas skarb pañstwa mia³ 76% udzia³ów, teraz bêdzie mieæ 71%.
Kanada. Znaczna czêœæ produkcji ropy naftowej ze z³ó¿ w prowincji Alberta dostarczana jest do odbiorców w USA. Ropa jest transportowana dwoma g³ównymi ruro-ci¹gami z kanadyjskiego terminalu w Hardisty na granicy Alberty i Saskatchewan do rafinerii w Illinois. Jeden ropo-ci¹g biegnie przez Montanê, Wyoming, Nebraskê i Misso-uri, drugi a¿ do Winnipeg i nastêpnie skrêca na po³udnie przez Minnesotê i Wisconsin. W zwi¹zku ze spodziewa-nym w najbli¿szych latach wzrostem wydobycia ropy naf-towej w Kanadzie TransCanada Corp. planuje budowê nowego ropoci¹gu, nazwanego Keystone, o d³ugoœci 3000 km z Hardisty do Wood River i Patoka w stanie Illinois. Na tere-nie USA w przewa¿aj¹cej czêœci by³by to ca³kowicie nowy ruroci¹g, o œrednicy 762 mm, natomiast na odcinku kana-dyjskim, o d³ugoœci ok. 1200 km, by³aby to przebudowa istniej¹cej magistrali gazowej, nale¿¹cej do TransCanada. W sk³ad inwestycji, której koszt jest szacowany na 1,7 mld USD, wchodzi³aby równie¿ budowa 15 t³oczni. Oddanie do u¿ytku nowego ropoci¹gu planowane jest na rok 2008 lub 2009. Jednak TransCanada nie jest jedynym inwesto-rem, który chce dostarczaæ ropê z Alberty do USA. Podob-ne plany ma druga wielka, kanadyjska firma buduj¹ca i eksploatuj¹ca ruroci¹gi — Enbridge Inc. Oprócz po³¹cze-nia Hardisty–Illinois, po trasie zbli¿onej do projektu
Trans-Canada, Enbridge proponuje te¿ ropoci¹g z Alberty do Kolumbii Brytyjskiej.
Pakistan. Akcje sabota¿owe, podczas których niszczo-ne s¹ instalacje najwa¿niejszego pakistañskiego z³o¿a gazu ziemnego Sui, staj¹ siê coraz powa¿niejszym problemem dla w³adz. Ataki rakietowe i eksplozje ³adunków pod gazo-ci¹gami spowodowa³y w styczniu bie¿¹cego roku œmieræ 15 osób i zmniejszenie wydobycia gazu o po³owê. Armia pakistañska zamierza ulokowaæ garnizon wojskowy w Sui i w zwi¹zku z tym opracowano nawet plan usuniêcia ludnoœ-ci cywilnej z okolicy obiektu. Jeœli plan dojdzie do skutku, wszyscy mieszkañcy obszaru w promieniu 5 km od z³o¿a zostan¹ wysiedleni. Byæ mo¿e u³atwi to kontrolê terenu i zapobiegnie akcjom sabota¿owym w bezpoœredniej okoli-cy, ale nie zlikwiduje zagro¿enia. Od wielu miesiêcy nie-czynne jest np. lotnisko w Sui z powodu uszkodzenia rakietami pasów startowych i czêœciowego zniszczenia budynków portu lotniczego. Ataki s¹ organizowane przez zamieszkuj¹ce prowincjê Belud¿ystan plemiona Mazari i Bugti. Nie uznaj¹ one zwierzchnoœci Islamabadu, a pod-³o¿em konfliktu s¹ ¿¹dania rekompensaty finansowej za prawo wstêpu i eksploatacji z³ó¿.
Singapur. Porwanie w cieœninie Malakka indonezyj-skiego tankowca Tri Samudra sk³oni³o w³adze Singapuru do wdro¿enia szczególnych œrodków bezpieczeñstwa. Nie wiadomo, czy ataku dokonali „zwykli” piraci, czy rebe-lianci z Sumatry. W ka¿dym razie uprowadzony 12.03.2005 r. statek zagin¹³. W rêkach rebeliantów tankowiec przewo-¿¹cy metanol, o noœnoœci 1289 t i niewielkim zanurzeniu, mo¿e siê staæ odpowiednim narzêdziem do zaatakowania i zniszczenia urz¹dzeñ portowych, nabrze¿nych zbiorników ropy i produktów naftowych lub innych jednostek p³y-waj¹cych, np. du¿ych tankowców. Cieœnina Malakka jest jednym z najbardziej uczêszczanych szlaków ¿eglugo-wych. Przep³ywa têdy 80% tankowców transportuj¹cych ropê z Bliskiego Wschodu do odbiorców w Azji Po³udnio-wo-Wschodniej. Cieœnina o d³ugoœci prawie 1000 km w najwê¿szym miejscu ma szerokoœæ 15 km. Wed³ug danych Miêdzynarodowego Biura ¯eglugi, w 2004 r. w rejonie tym wydarzy³o siê 37 ataków pirackich. W Singapurze poten-cjalnym obiektem ataku móg³by byæ port oraz rozlokowane na pobliskich wyspach zak³ady petrochemiczne. Zgodnie z nowymi regulacjami zarz¹du portu, wszystkie jednostki wp³ywaj¹ce do zagro¿onej strefy musz¹ uzyskaæ zezwole-nie od kapitanatu portu. Przez port w Singapurze przewija siê rocznie ok. 10 000 tankowców przewo¿¹cych ropê i 700 chemikaliowców. Singapur, Malezja i Indonezja postano-wi³y zwiêkszyæ liczbê okrêtów patrolowych i skoordyno-waæ ich dzia³ania.
Jerzy Zagórski ród³a: Biul. OPEC, Statoil, Oil&Gas Financial Journal, Oil&Gas Journal, Upstream, World Oil
469 Przegl¹d Geologiczny, vol. 53, nr 6, 2005
