Dr med. Stanisław Flis (1902-1976) : in memoriam!

Skrobacki, Andrzej

Dr med. Stanisław Flis (1902-1976) :

in memoriam!

Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 1, 129-137

N

E

K

R

O

L

O

G

I

A n d rz e j Skrobacki

DR MED. STANISŁAW FLIS (1902— 1976)

IN MEMORIAM!

W dniu 6 października 1976 roku zm arł d r S ta ­

nisław Flis, organizator służby żdrowia w w oje­

wództwie olsztyńskim, pierwszy dyrektor i wielo­

letni ordynator Szpitala PK P, działacz towarzystw

lekarskich i społecznych, autor w ielu prac nauko­

wych z zakresu chorób w ewnętrznych, historii

medycyny, etnografii i antropologii, członek kole­

gium redakcyjnego „Komunikatów M azursko-W ar­

m ińskich”, bibliograf. Należał do odchodzącego

już pokolenia1 lekarzy polskich, którzy wiedzę m e­

dyczną łączyli z rozległymi horyzontam i hu m an i­

stycznymi, a pracę naukow ą traktow ali jako obo­

wiązek społeczny. Był lekarzem z powołania i h i­

storykiem medycyny z pasji; właśnie w tej gałęzi

wiedzy lekarskiej „upatryw ał ważki składnik k u l­

tu ry osobistej lekarza i jego poglądu na św iat” .

Był przeświadczony, że „bez znajomości dziejów

sztuki i wiedzy medycznej nie można w ogóle mówić o pełnym w ykształceniu

lekarskim ” 1. Lekarz-hum anista, w pełnym tego słowa znaczeniu, człowiek

niezwykle skrom ny i pracowity, obdarzony ogrom nym entuzjazmem dla

wiedzy.

Urodził się w Bocheniu w powiecie łowickim w rodzinie rolnika Andrzeja

i M arianny z domu K ret 26 listopada 1902 roku. Udokumentow ana genealogia

rodziny Flisów sięga XVIII wieku. Wcześnie osierocony przez rodziców zdany

był na własne siły i talenty.

N auki początkowe pobierał w szkole bocheńskiej, a w ykształcenie średnie

otrzymał w gimnazjum łowickim im. ks. Józefa Poniatowskiego. Brał udział

w kam panii w ojennej w szeregach 201 ochotniczego pułku piechoty.

Złożywszy egzamin dojrzałości, wstąpił na Wydział Lekarski U niw ersy­

te tu Warszawskiego, który ukończył 22 grudnia 1928 roku zdobywając tytuł

doktora wszechnauk lekarskich. Po odbyciu służby wojskowej w Szkole

Pod-ąsystent w szpitalu św. Sta-

o wybuchu II w ojny św iato­

1 J . M a c h a l s k i , W s p o m n i e n i e p o ś m i e r t n e o p r o f . d r . m e d . J e r z y m R u t k o w s k i m , A r c h i w u m H i s t o r i i M e d y c y n y , t . 37, 1974, z. 2, s . 222.

K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e , 1977, n r 1 (135)

chorążych Sanitarnych Rezerw y pracow ał jaki

nisława w Warszawie, a od grudnia 1935 roku)

130

N e k r o lo g i

wej, jako starszy asystent, pełnił obowiązki adiunkta w Klinice Chorób We­

w nętrznych znakomitego diagnosty prof. W ładysława Filińskiego, mieszczącej

się podówczas w szpitalu św. Ducha. W tedy już ujaw nił swoje predyspozycje

do pracy naukowej, choć pierwsze arty k u ły o treści popularnej publikował

w czasach studenckich.

Plonem pracy w szpitalach w arszawskich było wiele rozpraw i doniesień

kazuistycznych z dziedziny chorób zakaźnych i medycyny w ewnętrznej, z k tó ­

rych przede wszystkim należy w ymienić arty k u ł napisany wspólnie z G abrie­

lem Nowosadko o krw inkach białych w durzę brzusznym.· M ateriał oparty na

313 przypadkach chorobowych stanowił znaczny postęp w poznaniu hem ato­

logii tego schorzenia. Z innych prac na uwagę zasługują P rzyczynki do zjawisk

wstrząsowych w leczeniu surowicami oraz W sprawie postaci aglutynacji w od­

czynie Widala. Ta ostatnia praca, napisana wspólnie z Janem Rosenbergiem,

ukazała się rówńież w języku francuskim . Warto też podkreślić, że współ­

au torką pracy o przepuklinie przeponowej była Maria W erkenthin, jedna z n a j­

lepszych polskich lekarek-rentgenologów . K ontakt z czołowymi klinicystami,

doskonałe przygotowanie facho\ve zaowocują później w powojennej, samo­

dzielnej pracy zawodowej.

Działalność naukow a przyniosła Mu w 1936 roku nagrodę Warszawskiego

Towarzystwa Lekarskiego. Niestety, w ybuch II w ojny światowej przerw ał

b rutalnie świetnie zapowiadającą się karierę młodego lekarza i pracę h ab ili­

tacyjną poświęconą anałopłytkowości samoistnej.

W czasie okupacji niem ieckiej dr Flis pracow ał jako lekarz w Miejskiej

Pomocy Lekarskiej Wydziału Szpitalnictw a m iasta W arszawy oraz w P rzy ­

chodni Przeciwgruźliczej V Ośrodka Zdrowia. Udzielał się też w Radzie Głów­

nej Opiekuńczej. Był członkiem podziemnego ruchu oporu, najpierw w K on­

federacji Narodu, a następnie w Wojskowej Służbie Ochrony Pow stania (jako

lekarz batalionu A rm ii K rajow ej por. „Dzika”).

W ybuch powstania w arszawskiego zastał go daleko od stolicy. Nie mogąc

przedrzeć się na swój posterunek, wrócił do Bochenia i tam współpracował

z oddziałami Armii K rajow ej. Redagował gazetkę podziemną, najpierw „Echo

N adbzurzańskie” a potem „Głos Łowicki”, których był i redaktorem i kolpor­

terem . Mieszkańcom podłowickich wsi gazetki te przynosiły informacje o w y ­

darzeniach wojennych, krzepiły i dodawały ducha; zaw ierały także artykuły

o treści społecznej i kulturalnej. Akcja była jedną z wielu, choć mało jeszcze

dzisiaj poznaną, form ą w alki podziemnej polskich lekarzy.

Z chwilą oswobodzenia W arszawy rozpoczął się now y etap w życiu i pracy

tego lekarza. Po stracie spalonego przez Niemców mieszkania, postanowił

opuścić stolicę. Na wieść o pierwszym zaciągu ochotników do odbudowy ziem

odzyskanych w yjechał do Olsztyna, gdzie jako czw arty z kolei lekarz polski

osiedlił się 24 m arca 1945 roku. W krótce objął stanowisko dyrektora Szpitala

Kolejowego PKP, które piastował przez 24 lata, aż do chwili przejścia na em e­

ry tu rę 1 lutego 1969 roku. Rzadki to przypadek tak długoletniej pracy na

jednym stanowisku w złożonych i skomplikowanych powojennych czasach!

]W szpitalu P K P dr Flis zorganizował oddział w ew nętrzny i przez wiele lat

był jego ordynatorem . Pracow ał w latach, które były niezwykle tru d n e dla

powojennej służby zdrowia w Olsztynie. Praca absorbowała lekarzy bez reszty,

nie pozostawiając zbyt wiele czasu do w łasnej dyspozycji. Zaledwie kilku

131

osiadłych pracowników służby zdrowia mogło podołać naw ałowi zajęć, brak

było przedstawicieli rzadkich specjalności, jak: okulistów, rentgenologów,

psychiatrów i innych. W tej sytuacji wszystkie obowiązki spadały na lekarzy

ogólnych. Mimo trudnych w arunków, niedostatku i głodu, zajęć adm inistra­

cyjnych i' społecznych (jak np. bezinteresowna praca w Pogotowiu R atunko­

w ym czy w yjazdy na wieś w ram ach tzw. białych niedziel) d r Flis nie zrezy­

gnował z podjęcia pracy naukow ej i zorganizowania w arsztatu twórczego. Nie

tylko sam pisał, ale gorliwie zachęcał innych do badań naukowych. W ten spo­

sób stał się prekursorem życia naukowego w słabo kontaktującym się pod tym

względem z resztą k ra ju Olsztynie. Z jego inicjatyw y powołano do życia p ierw ­

sze na tych ziemiach tow arzystw o lekarskie, które w ram ach Podsekcji N au­

kowej przy Sekcji Lekarskiej Związku Zawodowego Pracow ników Służby

Zdrowia rozpoczęło swoją owocną działalność w 1949 roku. Działalność P od­

sekcji, której przewodniczącym był d r Flis, trw a ła zaledwie trzy lata, ale stała

się później zalążkiem Olsztyńskiego Oddziału Polskiego Towarzystw a L e k a r­

skiego.

Zanim jednak społeczność lekarska przystąpiła do zorganizowania się,

dr Flis był już autorem kilku prac i doniesień naukowych. Jego pierwszą po­

w ojenną pozycję piśmienniczą i pierwszą z Ołsztyńskiego(!) odnotowała Pol­

ska Bibliografia Lekarska z 1947 roku pod num erem 433. Było to sprawozda­

nie z dotychczasowej działalności szpitala kolejowego w Olsztynie, opubliko­

wane w „Lekarzu K olejow ym ”. W ślad za tą pracą pojawiły się następne, cho­

ciaż zainteresowania naukow e dr. Flisa przesunęły się w yraźnie' w kierunku

historii medycyny i historii W arm ii i Mazur. Szczególnie żywe zainteresowanie

dr. Flisa wzbudziła postać lekarza z „najbardziej odległego zakątka ziemi”,

z From borka — Mikołaja Kopernika. Opracowane przez niego artykuły

o A stronomie-Lekarzu były pierwszymi powojennymi próbam i przywrócenia

pamięci społecznej te j znakomitej w historii nau k i polskiej sylwetki.

W poszukiwaniu śladów polskości ziemi w arm ińskiej, „aby na ziemi odzy­

skanej po w ieku niewoli przywrócić ciągłość tradycji polskiej i zaszczepić lu ­

dziom poczucie swojszczyzny”, d r Flis podjął w krótce żmudne poszukiwania

napisów polskich na nagrobkach cm entarnych w Olsztynie i jego bliższej i dal­

szej okolicy. Później zainteresowania te przeniesie na ziemię babim ojską i zło­

towską. Tropienie polskich śladów pochłonęło go ta k bardzo, że zaniechał

myśli o lepszej stabilizacji materialnej. Za to dzięki Niemu zachował się

osiemnastowieczny raptularz chłopski z podolsztyńskiego G ietrzwałdu — jed­

na z wielu zdobyczy lekarza ze smętkowego tropu...

W roku 1960 ukazała się drukiem obszerna monografia Dżuma na Mazu­

rach i Warmii w latach 1708—1711, pierwsza publikacja tego typu w języku

polskim, poświęcona epidemii te j niegdyś groźnej na ziemiach polskich cho­

roby. Wprawdzie wcześniej już w ybitny historyk medycyny Franciszek Gie-

droyć w rozprawie pod tytułem Mór w Polsce w wiekach ubiegłych poświęcił

jej wiele miejsca, ale „całkowicie pominął w niej ziemię mazurską, a o W ar­

mii zaledwie w spom niał”. Monografia, k tó rą trudno pominąć pisząc jakikol­

w iek rozdział o przeszłości W arm ii i Mazur, uzupełniła dotkliwą, pozostawioną

przez Giedroycia lukę. Podobną rangę m ają prace poświęcone w ybitnem u le­

karzowi mazurskiemu z XVIII wieku — Maciejowi Ernestowi Boreckiemu

(Boretiusowi).

132

N e k r o lo g i

Pięćsetletnia rocznica urodzin Mikołaja K opernika dała lekarzowi asum pt

do napisania nowych o nim prac. Zdobyły sobie one powszechny rozgłos

i uznanie. Szczególnie żywy oddźwięk wzbudziła w świecie lekarskim nowa

hipoteza o przyczynie śmierci Wielkiego Astronoma. Według niej K opernik

zm arł nie z powodu w ylew u krw i do mózgu, jak głosi przekaz, lecz na skutek

zakrzepu jednej z tętnic lewej półkuli mózgowia. Przedruk niektórych a rty ­

kułów kopernikowskich ukazał się w czasopismach przeznaczonych dla za­

granicy. Były one jednym z głównych powodów przyznania Autorowi tytułu

honorowego członka Polskiego Towarzystw a Historii Medycyny. Godność tę

wręczono Mu podczas uroczystej sesji naukowej, jaka odbyła się w Olsztynie

9 września 1973 roku. Była ona nagrodą za wieloletni tr u d badawczy i te m ­

peram ent historyczny.

W zmiankowanym pracom towarzyszyły recenzje, streszczenia, artykuły

popularno-naukowe, a także cenne pozycje bibliograficzne. Pracę nad biblio­

grafiam i czy to „Komunikatów M azursko-W arm ińskich” , czy „Rocznika Ol­

sztyńskiego” wykonyw ał z zamiłowaniem, tra k tu ją c je jako część obowiązków

autorskich. Wzbogaciły one znacznie profil wydawniczy obu czasopism.

Po naw iązaniu bliższej w spółpracy z redaktorem „Komunikatów M azur­

sko-W armińskich”, Emilią Sukertow ą-Biedraw iną w 1957 roku d r Flis stał

się niezbędnym pomocnikiem i wszedł na stałe do kom itetu redakcyjnego. God­

ność członka redakcji nie była dla Niego li tylko funkcją honorową, gdyż jak

czytamy w okolicznościowym piśmie gratulacyjnym , nadesłanym z okazji

40-lecia pracy lekarskiej dr. Flisa, „«Komunikaty» zawsze mogły liczyć na

Jego pomoc i radę, na sum ienną i szybką adiustację, korekty, na dokładnie

opracowane indeksy”.

Oddzielnym rozdziałem zainteresowań „etnograficznych” lekarza były

dzieje i folklor jego rodzinnej wsi — Bochenia. Być może inspiratorem do zaję­

cia się przeszłością podłowickiej wsi i jej mieszkańców była postać wielkiego

ziomka Adama z Bochenia, zwanego również Adamem z Łowicza, znakomitego

lekarza, przedstawiciela renesansowej myśli hum anistycznej i profesora Wy­

działu Lekarskiego Akademii Krakowskiej. Obfite .materiały i źródła bio- i b i­

bliograficzne do historii Bochenia znajdują się jeszcze, podobne jak wiele in ­

nych prac tego naukowca, w maszynopisach. Należy w yrazić nadzieję, iż znajdą

się one w druku, zwłaszcza Słow nik biograficzny lekarzy W arm ii i Mazur,

Inwentaryzacje dawnych napisów polskich na Babimojszczyźnie, Zapiski ino­

wrocławskie i pełne uroku wspomnienia z lat szkolnych. Przytoczone tu prace

są m iarą zainteresowań i pracowitości tego lekarza, zwłaszcza pod koniec ży­

cia, podkreślając niejako trafność słów przypisyw anych Diogenesowi, że zbli­

żając się do mety, trzeba przyspieszyć kroku.

Ale praca zawodowa i naukow a nie w ypełniała jeszcze w pełni Jego życia.

Był członkiem Ośrodka Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, hono­

row ym przewodniczącym Olsztyńskiego Oddziału Polskiego Towarzystw a H i­

storii Medycyny, przez wiele la t pełnił obowiązki członka zarządu oddziałów:

Polskiego Towarzystwa Lekarskiego oraz Towarzystw a Internistów Polskich.

Był także jednym z założycieli i pierwszym prezesem Towarzystwa Miłośni­

ków Olsztyna (przez dwie kadencje) a następnie jego członkiem honorowym.

A ktyw nie pracow ał w Polskim Towarzystwie Historycznym, pełniąc przez

wiele la t funkcję przewodniczącego Komisji Rewizyjnej Oddziału w Olsztynie.

133

Jako „człowiek oddany otoczeniu i ziemi, na której przyszło mu żyć i dzia­

łać”, przejęty myślą o wzbogaceniu jej w pierw iastki polskie, nie mógł przejść

obojętnie obok faktu przypadkowego odnalezienia w okolicach B raniew a za­

bytkowego starodruku. Wiedziony instynktem badacza dołożył wiele starań,

aby ta niezwykła rzadkość (jak się później okazało inkunabuł medyczny ze

zbiorów Mikołaja Kopernika, jedyny egzemplarz z biblioteki Astronoma w P ol­

sce) zdobyła godne sobie miejsce na zam ku olsztyńskim w Muzeum W armii

i Mazùr. Uhonorowano go za to m edalem ofiarow anym w 25-lecie muzealnic­

tw a polskiego na W arm ii i Mazurach, z w ygraw erow anym nań napisem:

„Dr. Stanisławow i Flisowi w podzięce za wzbogacenie zbiorów Muzeum M azur­

skiego”. Z innych medali, którym i był odznaczony, wymienić należy: „Za za­

sługi dla hum anistyki olsztyńskiej”, przyznany Mu przez Ośrodek Badań N au­

kowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, medal Prezydenta M iasta i Towarzy­

stwa Miłośników Olsztyna z okazji XXX rocznicy wyzwolenia m iasta oraz m e­

dal przyznany przez Społeczny Ruch K u ltu raln y W arm ii i Mazur, K ujaw i P o ­

morza w 500 rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika. Niezwykły i rzadki, jak na

lekarza, dowód w szechstronnej działalności! Uzupełniają ją dyplom y honorowe

oraz a k t szczególnie w yróżniający: wpis do Księgi Zasłużonych dla m iasta Ol­

sztyna z 22 lipca 1974 roku. Ponadto za wzorowe w ypełnianie obowiązków za­

wodowych i społecznych dr Flis otrzymał Brązowy i Złoty Krzyż Zasługi

(1946, 1954), Krzyż K aw alerski O rderu Odrodzenia Polski (1961), medale dzie­

sięciolecia i trzydziestolecia Polski Ludowej (1955, 1974), odznakę Zasłużonym

dla W armii i Mazur (1960), Przodujący Kolejarz (1960), Za wzorową pracę

w Służbie Zdrowia (1969), honorową odznakę Stowarzyszenia Społeczno-Kul­

turalnego „Pojezierze” (1966), pięćdziesięciolecia Polskiego Czerwonego Krzyża

(1969), Towarzystwa Przyjaciół Łowicza i Ziemi Łowickiej (1974), Towarzystwa

Rozwoju Ziem Zachodnich, Polskiego Towarzystw a Lekarskiego i inne.

Odszedł od nas Człowiek, o którym powiedziano, że „daw ał niezliczone do­

wody autentycznej pasji poznania, ogromnej sumienności i uczciwości w e­

wnętrznej, wzruszającej bezinteresowności i gotowości do współdziałania. P rze­

jawiała się w tym Jego m ądra i dojrzała miłość ludzi i wszystkiego co ludzkie,

co przydatne krajow i i społeczeństwu” . Powiedziano o Nim: „odszedł najlepszy

przyjaciel chorych, «mocno dobry doktor»”, powiedziano też, że „każdy n a ­

stępny rok dodawać będzie blasku te j szlachetnej postaci”. I tak będzie.

B I B L I O G R A F I A P R A C D R . S T A N I S Ł A W A F L I S A 4 1923 1. P o l s k a w i e ś g o ś c i ł a u c z o n y c h z a g r a n i c z ­ n y c h . ( P s e u d . ) S t . B o l e c h a . W o l a L u d u n r 38: 23 IX . 2. Z p o b y t u g o ś c i z a g r a n i c z n y c h w B o c h c - n i u . ( P s e u d . ) S t . B o l e c h a . Ł o w i c z a n i n n r 36: 7 I X s . 5. 1924 3. T y t o ń i w p ł y w p a l e n i a j e g o n a o r g a n i z m c z ł o w i e k a . ( P s e u d . ) S t . B o l e c h a . Ł o w i c z e t - n i n n r 34, 35, 37, 38. 4. O t y t o n i u i w p ł y w i e p a l e n i a n a o r g a n i z m l u d z k i . ( P s e u d . ) S t . B o l e c h a . G ł o s K u p c ó w C h r z e ś c i j a n n r 20—22. 1929 5. P r a c a k u l t u r a l n o - o ś w i a t o w a w B o c h e n l u . ( K r y p t . ) D r S t . F . Ł o w i c z a n i n n r 9 : 1 I I I . 6. S t a n c z y t e l n i c t w a g a z e t w B o c h e n i u ( w r . 1929). ( K r y p t . ) . D r S t . F . Ł o w i c z a n i n n r 6: 3 V I . 7. z B o c h e n i a . ( K r y p t . ) . S t . F . Ł o w i c z a n i n n r 31: 3 V I I I s . 4.

134

N e k r o lo g i

8. Z K s i ę g i P a m i ą t k o w e j B o c h e n i a . ( K r y p t . ) D r S t . F . Ł o w i c z a n i n n r 34: 23 V I I I s . 4— 5. 1932 U. P r z y p a d e k n i e d o k r w i s t o ś c i t y p u z ł o ś l i w e ­ g o n a t l e g r u ź l i c y . M e d y c y n a n r 3 s . 75— 77. O d b i t k a s s . 6. 10. P r z y p a d e k r o p n o - z g o r z e l i n o w e g o z a p a l e ­ n i a p r z e ł y k u , t a r c z y c y i o t o c z e n i a w s k u ­ t e k u w i ę z g n i ę c i a c i a ł a o b c e g o . M e d y c y n a n r 16 s . 504— 505. 11. P r z y p a d e k z w ę ż e n i a u j ś c i a t ę t n i c y g ł ó w - ’ n e j . M e d y c y n a s . 664. 1933 12. K r w i n k i b i a ł e w d u r z ę b r z u s z n y m . ( W s p ó ł a u t o r : ) d r G-' N o w o s a d k o . M e d y c y ­ n a n r 6 s . 161— 167. O d b i t k a s s . 15, n i b . 1, t a b l . 5. 13. P r z y p a d e k p o s o c z n i c y e n t e r o k o k o w e j . M e ­ d y c y n a n r 6 s . 190. 14. P r z y p a d e k z a p a l e n i a j ą d r a i n a j ą d r z a w p r z e b i e g u d u r u b r z u s z n e g o . M e d y c y n a n r 24 s . 769— 769. O d b i t k a s s . 4. 15. P r z y p a d e k z a p a l e n i a · o t r z e w n e j z p r z e ­ d z i u r a w i e n i a w o r e c z k a ż ó ł c i o w e g o w p r z e ­ b i e g u d u r u b r z u s z n e g o . ( W s p ó ł a u t o r : ) d r K . C h o d k o w s k i . M e d y c y n a n r 13 s . 413— 414. 16. P r z y p a d e k z g o r z e l i p ł u c . M e d y c y n a n r 24 S. 768—769. 17. W s p r a w i e p o s t a c i a g l u t y n a c j i w o d c z y n i e W i d a l a . ( W s p ó ł a u t o r : ) d r J . R o s e n b e r g . M e d y c y n a D o ś w i a d c z a l n a i S p o ł e c z n a z. 3/4 s . 312— 316. O d b i t k a s s . 5, n l b . l , t a b l . 1. 18. L a f o r m e d e l ’a g g l u t i n a t i o n e t r e v o l u t i o n d e l a f i è v r e t y p h o i d e . ( W s p ó ł a u t o r : ) j . R o ­ s e n b e r g . C o m p t e s R e n d u s d e s S é a n c e s d e l a S o c i é t é d e B i o l o g i e t . 107 s . 538— 540 ( ? ). O d b i t k a s s . 3, n l b . 1, t a b l . 2. 1934 19. D r u g i p r z y p a d e k z a p a l e n i a n a j ą d r z a w p r z e b i e g u d u r u b r z u s z n e g o . M e d y c y n a n r 10 s . 338—3 3 9 .’ 20. P r z y p a d e k p a n m y e l o p h t h i s i s u d z i e c k a . N o w i n y L e k a r s k i e n r 6 s . 176— 181. O d ­ b i t k a s s . 11, n l b . 1, t a b l . 1. 21. P r z y p a d e k z a p a l e n i a o p ł u c n e j m i ę d z y p ł a - t o w e g o . M e d y c y n a n r 15 s . 501. 1935 22. P r z e p u k l i n a p r z e p o n o w a . ( W s p ó ł a u t o r : ) M . W e r k e n t h i n . G r u ź l i c a n r 4 s . 479— 490. O d ­ b i t k a s s . 12, r y c . 5. 23. P r z y c z y n e k d o h e m a t o l o g i i d u r u b r z u s z ­ n e g o . M e d y c y n a n r 16 s . 558—559. O d b i t k a s s . 2. 24. P r z y p a d e k w ł o ś n i c y z e z m i a n a m i w m i ę ś ­ n i u s e r c o w y m . M e d y c y n a n r 1 s . 32. 25. P r z y p a d e k z g o r z e l i p o w i e k w p r z e b i e g u d u r u b r z u s z n e g o . M e d y c y n a n v 3 s . 103. O d b i t k a s s . 2. 26. Z k a z u i s t y k i g r u ź l i c y g r u c z o ł ó w w n ę k o ­ w y c h . M e d y c y n a n r 13 s . 465. 1936 27. P r z e t o k a o s k r z e l o w o - p r z e ł y k o w a . ( W s p ó ł ­ a u t o r : ) Z . K a m i e ń s k a . M e d y c y n a n r 13 s. 412—413. O d b i t k a s s . 2. 28. P r z y c z y n k i d o 2 j a w i s k w s t r z ą s o w y c h w l e c z e n i u s u r o w i c a m i . M e d y c y n a n r 4 s. 95— 96. O d b i t k a s s . 4, n l b . 1. 29. P r z y p a d e k n i e z w y k ł e j u r i k e r t i i i p o k a r m o ­ w e j . M e d y c y n a n r 22 s . 700. 30. P r z y p a d e k z a p a l e n i a p ł u c ś r o d k o w e g o . > ( W s p ó ł a u t o r : ) K . Ł a n i e w s k a . M e d y c y n a n r 8 s . 252. 1937 31.

o

k ą p i e l a c h s ł o n e c z n o - p o w i e t r z n y c h s ł ó w k i l k a . ( K r y p t o n i m : ) D r S t . F . O r l ę n r 7. 32. P r z y p a d e k w s p ó ł i s t n i e n i a r a k a p ę c h e r z y k a ż ó ł c i o w e g o i p o l i p a ż o ł ą d k a . ( W s p ó ł a u t o r : ) J . S t e i n . M e d y c y n a n r 2 s . 55— 56. O d b i t k a s s . 3, n l b . 1. 33. R o p n i e m n o g i e p ł u c a . M e d y c y n a n r 20 s. 727— 729. 1933 34. P r z y p a d e k s a m o i s t n e j o d m y ś r ó d p i e r s i o - w e j i p o d s k ó r n e j w p r z e b i e g u g r u ź l i c y p ł u c . M e d y c y n a n r 3 s . 101—102. O d b i t k a s s . 3, n l b . l . 35. P r z y p a d e k t z w . l i n i t i s p l a s t i c a . M e d y c y n a n r 18 s . 705—706. O d b i t k a s s . 3, n l b . 1. 1947 36. K o ś c i ó ł w B r u n s w a ł d z i e — z a b y t e k p o l ­ s k o ś c i n a W a r m i i , ż y c i e O l s z t y ń s k i e R . 1 n r 171 s . 2. 37. S p r a w o z d a n i e z d o t y c h c z a s o w e j d z i a ł a l ­ n o ś c i S z p i t a l a P K P w O l s z t y n i e . L e k a r z K o l e j o w y R . 12 n r 1/2 s . 103— 108. 38. S z c z e p i e n i a B C G c h r o n i ą p r z e d g r u ź l i c ą , Ż y c i e O l s z t y ń s k i e R . 1 n r 238 s . 3. 1948 39. W s p r a w i e z i m n i c y w p o r z e z i m o w e j . L e ­ k a r z K o l e j o w y R . 13 n r 3/4 s . 11— 14. O d ­ b i t k a s s . 4. 40. W i e ś w a r m i ń s k a u c z c i ł a p a m i ę ć o b r o ń c y w i a r y i m o w y o j c ó w . S t o t a o P o w s z e c h n e R . l n r 155 s . 3. 1950 41. S p . d r W a c ł a w O r ł o w s k i . P o l s k i T y g o d n i k L e k a r s k i R . 5 n r 4 s . 159— 160, b i b l i o g r . p o z . 19. 1951 42.

z

ż y c i a n a u k o w e g o w O l s z t y n i e ( I ) . P o l

-135

s k i T y g o d n i k L e k a r s k i R . 6 n r 23/24 s. 126— 127. 1952 43. B o c h e n — p r a s t a r e o s i e d l e w i e j s k i e . S ł o ­ w o P o w s z e c h n e R . 5 n r 14. 44. W y l e c z o n y p r z y p a d e k r o p o w i c y ż o ł ą d k a , d w u n a s t n i c y i j e l i t a c z c z e g o . ( A u t o r z y : ) ..., J a n J a n o w i c z . P o l s k i T y g o d n i k L e k a r s k i R . 7 n r 45 S . 612—615. 1953 45. M i k o ł a j K o p e r n i k j a k o l e k a r z . P o l s k i T y ­ g o d n i k L e k a r s k i R . 8 n r 29 s . 1030— 1032, n r 30 S . 1061— 1064, n r 31 S . 1094— 1096. 46. M i k o ł a j K o p e r n i k j a k o l e k a r z . S ł o w o n a W a r m i i i M a z u r a c h R . 2 n r 7 s . 2. 47. P o l s k o ś ć K o p e r n i k a . S ł o w o n a W a r m i i 1 M a z u r a c h R . 2 n r 20 s . 6— 7. 43. Z ż y c i a n a u k o w e g o w O l s z t y n i e ( I I ) . P o l ­ s k i T y g o d n i k ' L e k a r s k i R . 8 n r 9 s . 70—71. 1955 49. W s p r a w i e e p i t a f i u m K o p e r n i k a . P r o b l e ­ m y R . 11 n r 7 s . 492— 493. 1956 50. M a c i e j E r n e s t B o r e c k i ( B o r e t i u s ) — z n a ­ n y l e k a r z m a z u r s k i X V I I I w i e k u . P o l s k i T y g o d n i k L e k a r s k i R . 11 n r 33 s . 1637— 1638. O d b i t k a : W a r s z a w a 1965, ß°, s . 7, n l b . 1. 1957 51. M a c i e j E r n e s t B o r e c k i — p i o n i e r s z c z e p i e ń o s p y n a z i e m i m a z u r s k i e j . G ł o s O l s z t y ń ­ s k i R . 7 n r 40 s . 4. 52. P o l s k i e T o w a r z y s t w o L e k a r s k i e [ w O l ­ s z t y n i e ] . K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń ­ s k i e 1957 ПГ 3 S. 193— 195. 1958 53. B o r e c k i ( B o r e t i u s ) M a c i e j E r n e s t . W a r ­ m i a i M a z u r y R . 4 n r 5 s . 23. W d z i a l e : S ł o w n i k b i o g r a f i c z n y W a r m i i i M a z u r . 54. D a w n e n a p i s y p o l s k i e n a c m e n t a r z u w m i e j s c o w o ś c i B r ą s w a ł d , p o w . O l s z t y n . R o c z n i k O l s z t y ń s k i t . 1 s . 241— 244, r y c . , S o d . , S u m . N a d b i t k a . 55. I n w e n t a r y z a c j a d a w n y c h n a p i s ó w p o l s k i c h n a P o w i ś l u S z t u m s k i m . K o m u n i k a t y M a ­ z u r s k o - W a r m i ń s k i e n r 3 s . 244— 248, n r 4 S . 411— 416; 1959 n r 2 S . 207— 215. 1959 56. B i b l i o g r a f i a [ z a w a r t o ś c i ] ,. K o m u n i k a t ó w ” I n s t y t u t u M a z u r s k i e g o w O l s z t y n i e z a l a t a 1946—1950. K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń ­ s k i e n r 4 S. 495— 498. 57. D a w n e n a p i s y p o l s k i e w O l s z t y n i e o r a z w m i e j s c o w o ś c i a c h G r y ź l i n y i G u t k o w o , p o w . O l s z t y n . R o c z n i k O l s z t y ń s k i t . 2 s . 237— 244, r y c . 3, S o d . , S u m . N a d b i t k a . 53. G o l l a n F r a n c i s z e k . W a r m i a i M a z u r y R . 5 n r 2 s . 26. W d z i a l e : S ł o w n i k b i o g r a f i c z n y W a r m i i i M a z u r . 59. P i e r w s z a p l a c ó w k a S ł u ż b y Z d r o w i a w O l ­ s z t y n i e . K a l e n d a r z M a z u r i W a r m i i n a r o k 1960 s . 79— 20. S k r ó t p t . : P i e r w s z y s z p i t a l . G l o s O l ­ s z t y ń s k i R . 10 n r 19 s. 4. 1960 60. B i e d r a w a J ó z e f . W a r m i a i M a z u r y R . 6 n r 6 s . 21. W d z i a l e : S ł o w n i k b i o g r a f i c z ­ n y W a r m i i i M a z u r . 61. D ż u m a n a M a z u r a c h i W a r m i i w l a t a c h 1703— 1711. K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń ­ s k i e n r 4 s . 473— 523, i l u s t r . N a d b i t k a . 62. z w i z y t ą u W i l h e l m a M o ż d ż e n i a . K a l e n ­ d a r z M a z u r i W a r m i i n a r o k 1961 s . 89— 91. 63. Z e w s p o m n i e ń A u g u s t y n a H o h m a n n a . S ł o ­ w o n a W a r m i i i M a z u r a c h R . 9 n r 24 s . 2. 1961 64. D a w n e n a p i s y p o l s k i e w n i e k t ó r y c h m i e j ­ s c o w o ś c i a c h p o w i a t u o l s z t y ń s k i e g o . R o c z ­ n i k O l s z t y ń s k i t . 3 : 1960 s . 225— 235, i l u s t r . , S o d . , S u m . N a d b i t k a . 65. M i s z k i e w i c z B r u n o n : S t r u k t u r a a n t r o p o ­ l o g i c z n a M a z u r ó w . W r o c ł a w 1956; T e n ż e : S t r u k t u r a a n t r o p o l o g i c z n a a u t o c h t o n i c z n e j l u d n o ś c i W a r m i i . W r o c ł a w 1960. [ R e c e n ­ z j a ] . K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e n r l s . 151— 152. 66. P i ę c i o l e c i e B i b l i o t e k i L e k a r s k i e j w O l ­ s z t y n i e . K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń ­ s k i e n r 2 s . 315—317. T o ż : B i u l e t y n G ł ó w n e j B i b l i o t e k i L e ­ k a r s k i e j w O l s z t y n i e R . 4: 1962 n r 1 s . 1— 4. 67. P i o t r G o s t y ń s k i . W a r m i a i M a z u r y R . 7 n r 6 s . 25. 1962 68. B i b l i o g r a f i a [ z a w a r t o ś c i ] K o m u n i k a t ó w M a z u r s k o - W a r m i ń s k i c h z a l a t a 1957— 1961. K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e n r l s . 298— 315. N a d b i t k a . 69. D a w n e n a p i s y p o l s k i e n a M a z u r a c h . K o ­ m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i s k i e n r 3 s. 623—632. 70. S y l w e t k i d w ó c h p o l s k i c h l u m i n a r z y m e ­ d y c y n y n a W a r m i i i M a z u r a c h w p r z e ­ s z ł o ś c i . B i u l e t y n I n f o r m a c y j n y Z a r z ą d u O k r . Z w . Z a w . P r a c o w n i k ó w S ł u ż b y Z d r o ­ w i a w O l s z t y n i e n r 13/14: 1961/1962 s . 5— 15. 71. T o w a r z y s t w o I n t e r n i s t ó w P o l s k i c h w O l ­ s z t y n i e . K o m x t n l k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń ­ s k i e n r 1 s . 296—297.

136

N e k r o lo g !

1963 72. S k r o b a c k i A n d r z e j : P o c z ą t k i s z p i t a l n i c t w a w O l s z t y n i e . P o l s k i T y g o d n i k L e k a r s k i R . 18: 1963 n r 8 s . 309— 310. [ R e c e n z j a ] . K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e n r 1 s . 135— 136. 1964 73. L e h n d o r f f H a n s v o n : O s t p r e u s s i s c h e s T a g e ­ b u c h . A u f z e i c h n u n g e n e i n e s A r z t e s a u s d e n J a h r e n 1943— 1947. M ü n c h e n 1961. [ R e ­ c e n z j a ] . A r c h i w u m H i s t o r i i M e d y c y n y t . 27 n r 1/2 s . 1S7— 190. 74. P a n e g i r y k z p i e r w s z e j p o ł o w y X V I I I w i e ­ k u k u u c z c z e n i u p a m i ę c i M a c i e j a E r n e ­ s t a B o r e t i u s a ( B o r e c k i e g o ) . K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e n r 4 s . 514—519. N a d b i t k a . 75. S k r o b a c k i A n d r z e j : P o l a c y n a W y d z i a l e L e k a r s k i m U n i w e r s y t e t u w K r ó l e w c u . P o s z u k i w a ń ^ w s t ę p n e . A r c h i w u m H i s t o r i i M e d y c y n y t . 27 n r 1/2 s . 41— 49. [ R e c e n z j a ] . K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e n r 2 S. 234— 235. 1966 76. C e l e i z a d a n i a ‘ T o w a r z y s t w a M i ł o ś n i k ó w O l s z t y n a . G l o s O l s z t y ń s k i R . 16 n r 90: 18 I V s . 5. 77. S ł u ż b a z d r o w i a [ w o j . o l s z t y ń s k i e g o w l a ­ t a c h 1945— 1965). [ A u l o r z y : ] . . . f A n d r z e j S k r o b a c k i . R o c z n i k O l s z t y ń s k i t . 6: 1964 s . 325— 347, t a b . , b i b l i o g r . , R e z . , S u m . N a d ­ b i t k a . 1967 78. K n o s a ł a R y s z a r d . [ A u t o r z y : ] ..., P i o t r S w i e r c . W : P o l s k i s ł o w n i k b i o g r a f i c z n y t . 13. W r o c ł a w s . 133— 134. 196 î 79. B i b l i o g r a f i a [ z a w a r t o ś c i ] K o m u n i k a t ó w M a z u r s k o - W a r m i ń s k i c h z a l a t a 1962— 1967. K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e n r 2 - s . 357— 381. 80. E s k u l a p . W a r m i a i M a z u r y R . 14 n r 4 s . 16— 17; n r 5 s. 12—13. 81. S t o c k i E d w a r d : M i k o ł a j W o d k a z K w i - d z y n i a , z w a n y A b s t e m i u s , l e k a r z i a s t r o ­ n o m p o l s k i X V s t u l e c i a , n a u c z y c i e l K o ­ p e r n i k a . W i a d o m o ś c i L e k a r s k i e t . 21 z . 12 s . 1081— 1084. [ R e c e n z j a ] . K o m u n i k a t y M a ­ z u r s k o - W a r m i ń s k i e n r 3 s . 499— 500. 84. P o l a k z, L i t w y o p i e k u n e m l u d u w a r m i ń ­ s k i e g o [ k s . F r a n c i s z e k K a u p o w i c z | . S t o w o n a W a r m i i i M a z u r a c h R . 18 n r 50 s . 2. 85. Ż o ł n i e r z e w r z e ś n i a 1939 r . p o l e g l i n a p o ­ l a c h D ę b s k a N o w e g o p o w . S o c h a c z e w . W r o c ł a w s k i T y g o d n i k K a t o l i k ó w n r 34 s. U . 1970* 86. K o p e r n i k o w s k i i n k u n a b u ł m e d y c z n y w O l s z t y n i e . K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ? ! - s k i e n r 4 s . 589— 606. N a d b i t k a . T o ż w : K o p e r n i k n a W a r m i i . O l s z t y n 1C73 s . 327— 346. N a d b i t k a . 67. S k r o b a c k i A n d r z e j : P o l a c y n a W y d z i a l e L e k a r s k i m U n i w e r s y t e t u w K r ó l e w c u . O l s z t y n 1969. [ R e c e n z j a ] . K o r m i n i k a t y M a ­ z u r s k o - W a r m i ń s k i e n r i s . 143— 144. 1972 · 88. P r o b s t C h r i s t i a n : D e r D e u t s c h e O r d e n u n d s e i n M e d i z i n a l w e s e n i n P r e u s s e n . H o s p i t a l , F i r m a r i e u n d A r z t b i s 1525. B a d G o d e s b e r g 1969. [ R e c e n z j a ] . A r c h i w u m H i ­ s t o r i i M e d y c y n y t . 35 n r 1/2 S. 199— 204. 89. W s p r a w i e p r z y c z y n y ś m i e r c i M i k o ł a j a K o p e r n i k a . K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r ­ m i ń s k i e n r 2/3 s . 3 .1 — 384, Z f g . T o ż w : K o p e r n i k n a W a r m i i . O l s z t y n 1973 s . 209— 214. N a d b i t k a . 1973 80. A C o p e m i c i a n m e d i c a l i n c u n a b u l u m i n P o l a n d . M a t e r i a M e d i c a P o l o n a t . 5 n r i s . 70—73. P r z e k ł . : I n c u n a b l e m é d i c a l d e C o p e r ­ n i c d é c o u v e r t e n P o l o g n e . M a t e r i a M e ­ d i c a P o l o n a t . 5 n r 1 s . 70—73. 91. D z i a ł a l n o ś ć K o p e r n i k a j a k o l e k a r z a . F a r ­ m a c j a P o l s k a R . 29 n r 1 s . U — 23. 92. F a m o u s P o l i s h p h y s i c i a n s — C o n t e m p o r ­ a r i e s o f C o p e r n i c u s . M a t e r i a M e d i c a P o ­ l o n a t. 5 n r 1 s . 87— 88. P r z e k ł . : L e s g r a n d s m é d e c i n s p o l o n a i s d u t e m p s d e C o p e r n i c . M a t e r i a M e d i c a P o l o n a

t.

5 n r 1 s . 87— 38. 93. K o p e r n i k — l e k a r z . W a r m i a i M a z u r y R . 20 11Г 2 S. 43—44. 94. K o p e r n i k u s c h y ł k u ż y c i a . W : M i k o ł a j K o p e r n i k i m e d y c y n a . W a r s z a w a s . 27—44. R e c . : C h o j n a J . W . , K w a r t a l n i k H i s t o r i i N a u k i i T e c h n i k i R . 19: 1974 n r 4 s . 766. 95. R o k w i e l k i e g o a s t r o n o m a . S t o w o n a W a r ­ m i i i M a z u r a c h R . 123] n r 3 s . 2, n r 4 s . 2, n r 5 s . 2, n r 6 s . 1, n r 7 s . 2, n r 8 S. 1, ПГ 9 S . 2, ПГ 10 S. 2, n r 11 s . 2, n r 12 s . 3, n r 13 s . 3. 1. Z i e m i a r o d z i n n a K o p e r n i k a . — 2. D o k t o r s k i e g z a m i n K o p e r n i k a . — 1969 82. B i t w a p o d D ą b r ó w n e m . T y g o d n i k P o ­ w s z e c h n y R . 23 n r 22 s . 5. P o l e m i k a z E m e r y k i e m C z a p s k i m . 83. P i e c h o c k i W i t o l d : W a ł k a i m ę c z e ń s t w o . O l s z t y n 1969. [ R e c e n z j a ] , K o m u n i k a t y M a ­ z u r s k o - W a r m i ń s k i e n r 4 s . 658—659.

137

3. P i e r w s z a d r u k o w a n a k s i ą ż k a K o p e r ­ n i k a . — 4. D z i a ł a l n o ś ć K o p e r n i k a w d z i e ­ d z i n i e a s t r o n o m i i . — 5. O b r o ń c a O l s z t y ­ n a . — a. M i k o ł a j a K o p e r n i k a , , D e r e v o ­ l u t i o n i b u s " . — 7. K o p e r n i k a r e f o r m a k a l e n d a r z a . — 8. D z i a ł a l n o ś ć l e k a r s k a K o ­ p e r n i k a ; t o ż : W r o c ł a w s k i T y g o d n i k K a ­ t o l i k ó w n r *12 s. 8. — [9]. D z i a ł a l n o ś ć e k o ­ n o m i c z n a K o p e r n i k a . — 10. C z y K o p e r n i k b u d o w a ł w o d o c i ą g i ? — 11. P o m n i k K o ­ p e r n i k a w M o n t r e a l u . S o m e r e m a r k s o n t h e c a u s e o f N i c h o l a s C o p e r n i c u s ’ d e a t h . M a t e r i a M e d i c a P o - l o n a t . 5 n r l s . 68— 69. P r z e k l . ; L a c a u s e d u d é c é s d e N i c o l a s C o p e r n i c . M a t e r i a M e d i c a P o l o n a t . 5 n r i s. б : — 69. Z n a n i l e k a r z e p o l s c y w c z a s a c h K o p e r ­ n i k a . M e d y c y n a K o m u n i k a c y j n a R . 9 n r 3 s . 1— 6. 1974 J ó z e f O s t a s z e w s k i d z i a ł a c z k u l t u r a l n y M a ­ z o w s z a P ó ł n o c n e g o (1875— 1942). R o c z n i k M a z o w i e c k i t . 5 s . 433—446, i l u s l r . , b i - b l i o g r . , S u m . 99. K o p e r n i k o w s k i e s y m p o z j u m l e k a r z y w O l s z t y n i e i F r o m b o r k u . K o m u n i k a t y M a ­ z u r s k o - W a r m i ń s k i e n r l ś . 97— 101. 100. S c h o l z H a r r y , S c h r ö d e r P a u l : Ä r z t e i n O s t - u n d W e s t p r e u s s e n . L e b e n u n d L e i ­ s t u n g s e i t 18. J a h r h u n d e r t . W ü r z b u r g 1970. ( R e c e n z j a ] . A r c h i w u m H i s t o r i i M e d y c y n y t . 37 n r 2 s . 262—263. 1975 101. B i b l i o g r a f i a z a w a r t o ś c i „ R o c z n i k a O l ­ s z t y ń s k i e g o ” ( t . 1— 10). R o c z n i k O ls z f c y ń - s k i t . 11 s . 279— 303. 102. C o p e r n i c a n a w „ K o m e n t a r z a c h F r o m b o r - s k i c h ” ( t . 1—5). R o c z n i k O l s z t y ń s k i t . 11 s . 30 — 310. O m ó w i e n i e z. 1—5, 1965— 1973. 103. S i k o r s k i J e r z y : M i k o ł a j K o p e r n i k n a W a r m i i . C h r o n o l o g i a ż y c i a i d z i a ł a l n o ś c i . O l s z t y n 1968. [ R e c e n z j a ] . R o c z n i k O l s z t y ń ­ s k i t . 11 s . 307.