A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 2 3 , 1982
H a l i n a M ikulska*
V ' . . ■' ' ■ " . '
CZĘSTOŚĆ KORZYSTANIA Z USŁUG POGOTOWIA RATUNKOWEGO PRZEZ OSOBY W STARSZYM WIEKU
1. Wprowadzenie
S t a r z e n i e s i ę sp o łe c z e ń s tw odgrywa w ie lk ą r o l ę w prac y p l a -cówek słu ż b y zdrow ia i J e e t n i e w ą t p l i w i e Jednym z czynników zw iększającym i l o ś ć świadczonych u s ł u g p rze z t e p la c ó w k i. Bardzo c z ę s t o spotykamy s i ę z poglądem, że l u d z i e w s ta rs z y m wioku w większym s t o p n i u a b s o r b u j ą s łu ż b ę zdrow ia n i ż l u d z i e m ło d z i. W związku z tym c h c ie lib y ś m y odpow iedzieć na p y t a n i e , Jak c z ę s t o l u d z i e w s ta r s z y m wieku k o r z y s t a j ą ze s p e c y f i c z n e j formy u s łu g s łu ż b y zdrow ia J a k ą J e s t Pogotowie Rutunkowe. Szukaliśm y odpo-w i e d z i , C7.yr odpo-wiek i p ł e ć pacjentóodpo-w są czynnikami d eterm inującym i t o k o r z y s t a n i e .
Pogotowie Ratunkowe odgrywa w d z i a ł a l n o ś c i s łu ż b y adrowia s p e c y f i c z n ą r o l ę , p o l e g a j ą c ą na u d z i e l e n i u b e z z w ło c z n e j pomocy osobom, k t ó r e u l e g ł y nagłym wypadkom l u b zachorowaniom. S t a c j e Pogotowia Ratunkowego świadczą U typy u s łu g :
1) wyjazdy do zachorowań, 2) wyjazdy do wypadków, 3) pomoc a m b u l a to r y jn ą , . A) przewozy.
Ze względu n a ' b a rd z o dużą i l o ś ć świadczonych u s łu g b a d a n ia przeprowadzono metodą r e p r e z e n t a c y j n ą d l a każdego ty p u u s łu g z uw zględnieniem wieku i p ł c i p a c je n tó w .
180 U s i l n a Mikulska
O k r e ś l e n i e s t r u k t u r y w s z y s tk i c h "pacjentów według p ł c i i w ie -ku k o r z y s t a j ą c y c h z u s łu g Pogotowia Ratunkowego w określonym p r z e d z i a l e czasowym J e s t niem ożliw e ze względu na b a rd z o dużą i l o ś ć j e d n o s t e k badanych. D la te g o b a d a n ie s t r u k t u r y p a cje n tó w według p ł c i i wieku z o s t a ł o przeprowadzone metodą r e p r e z e n t a c y j -n ą . W szystkie województwa P o l s k i p o d z ie lo n o na 3 grupy: b a rd z o ,
ś r e d n i o i s ła b o zu rb a n izo w a n e. Podstawą grupowania b y ł zestaw c z t e r e c h ce ch : o d s e te k l u d n o ś c i m i e j s k i e j w danym województwie, l i c z b a l u d n o ś c i z a t r u d n i o n e j w p rzem yśle na 1000 mieszkańców, l i c z b a l e k a r z y na 10 000 l u d n o ś c i o r a z l i c z b a ł ó ż e k w s z p i t a l a c h na 10 000 l u d n o ś c i . Grupowania województw dokonano w o p a r c i u o o metodę P e r k a l a _ o p i e r a j ą c s i ę na J e d n o stk a c h standaryzow anych
/ x . : - x \
"Z" l zA * - ±rg'— U Do p ie r w ą z e j grupy w eszły województwa o n a j -wyższych w skaźnikach: z^ e ( zmax f 1|51 b do grupy środkow ej województwa o ś r e d n i c h w skaźnikach: e ( - 1 , 5 0 7 1,50 ) , do g ru p y t r z e c i e j województwa o n a j n i ż s z y o h w skaźnikach: z^ e ( ,zminł - 1 ,5 1 ) . Z k a ż d e j grupy wybrano Jedno województwo: z g rupy p i e r w s z e j w o j. m i e j s k i e ł ó d z k i e , z grupy środkow ej w oj, k a l i s k i e , a z grupy t r z e c i e j w o j. w ło c ła w s k ie .
Aby b a d a n ia -odciążyć od b ł ę d u w ynikającego z sezonowości ś w ia d c z e n ia u s ł u g postanow iono p rz ep ro w a d z ić Je w c i ą g u 1 roku t j . . ó d 1 .0 7 .1 9 7 6 г . do 3 0 .0 6 .1 9 7 7 r .
W następnym e t a p i e lo.sowania pogrupowano placów ki Pogotpwia Ratunkowego z n a j d u j ą c e s i ę n a t e r e n i e wybranych województw ' w .3 grupy p rzy jm u ją c j a k o k r y te r iu m l i c z b ę osób p o d le g ły c h d a n e j placów ce:
1) placówki Pogotowia Ratunkowego obejm ujące powyżej 100 t y s . l u d n o ś c i : Łódź, K a l i s z , Ostrów W ie lk o p o ls k i, Włcfcławek,
2) placówki Pogotowia Ratunkowego obejm ujące o d . 50 do 100 t y s , l u d n o ś c i : Z g i e r z , P a b i a n i c e , / J a r o c i n , Pleszew , Aleksandrów Ku-j a w s k i , Lipffo, K ro to sz y n ,
3) placówki. Pogotowia Ratunkowego obejm ujące p o n i ż e j 50 t y s , l u d n o ś c i : Głowno, Kępno, O s trz e sz ó w , Syców, Wieruszów, P io trk ó w K ujaw ski, R ypin.
U s ł u gi Pogatowla Ratumtowa,33 u l a osób w st arszym włoku 13-) Z grupy 1 ) 1 3) wylosowano po 3 placówki pomocy d o r a ź n e j (po j e d n e j z każdego województwa), a z grupy 2) wylosowano 6 placówek (po dwie z każdego województwa). Do próby w eszły n a -s t ę p u j ą c e plac ó w k i!
1) Łódź, K a l i s z , Włocławek,
2 ) Z g i e r z , P a b i a n i c e , J a r o c i n , K rotoszyn, Aleksandrów Kujaw-s k i , Lipno,
3 ) Głowno, Kępno, P iotrków K ujaw ski.
N a s tęp n ie ze względu na b a rd z o dużą i l o ś ć świadczonych u s łu g zaproponowano zbadać s t r u k t u r ę p a cje n tó w w c i ą g u 52 losowo wy-b ra n y c h dni w roku (od 1.07 .1 3 7 6 r . do 3 0 .06.1977 r . ) . Z c a łe g o r o k u odrzucono 3 t y g o d n ie , w k t ó r y c h występowały Św ięta Bożego N a r o d z e n ia , Św ięto Zmarłych o r a z Św ięto P ra c y , W szystkie
pozo-s t a ł e dni w badanym o k r e s i e (49 t y g o d n i) p o d z ie lo n o na 7 grup zgodnie z dniami t y g o d n ia , n p . p o n i e d z i a ł e k : 5 .0 7 .1 9 7 6 r . , 12, 0 7.1976 r . , 1 9 .0 7 .1 9 7 6 r . l t d . , wtoreks 6 .0 7 .1 9 7 6 г . , 1 3 .0 7 . 1976 г . l t d . Wylosowano 7 p o n ie d z ia łk ó w : 5 .0 7 .1 9 7 6 r . , 9 . 0 8 . 1 9 7 6 г . , 1 3 . 1 2 . 1 9 7 6 г . , 7 .0 2 .1 9 7 7 г . , 1 1 . 0 4 . 1 9 7 7 г . ( Ś w i ę ta W ielkanocne), 16.0 5 .1 9 7 7 r . » 2 7 .0 6 .1 9 7 7 r . Z d a ls z e g o losowa-n i a wykluczolosowa-no 7 ty g o d losowa-n i z a w i e r a ją c y c h powyższe p o n i e d z i a ł k i . A- n a l o g l c z n l e p o s tą p i o n o z p o z o s ta ły m i dniami t y g o d n i a .
I n fo r m a c je o p a c j e n t a c h b y ły spisyw ane z D z ie n n ik a Z głoszeń o d d z i e l n i e d l a każdego ty p u u s ł u g . W Wojewódzkiej S t a c j i Pogo-to w ia Ratunkowego w Łodzi zbadano s t r u k t u r ę p a cje n tó w według p ł c i i wieku w każdym wylosowanym d n i u z 5 g o d z in dobranych w sposób lo s o w y . I n f o r m a c j e o p a c j e n t a c h w p o z o s t a ł y c h s t a c j a c h Pogotowia
Ratunkowego b y ł y z b i e r a n e z c a łe g o d n i a .
Otrzymaliśmy ł ą c z n i e i n f o r m a c j e o 40 065 p a c j e n t a c h , k t ó r z y k o r z y s t a l i w badanym o k r e s i e z u s ł u g Pogotowia Ratunkowego ze w s z y s tk ic h wylosowanych m iejsc o w o śc i .' ...
L ic zb ę p a c je n tó w , o k t ó r y c h zebrano I n f o r m a c je w p o s z c z e g ó l -nych województwach z podziałem na p łe ć o r a z ty p ś w iadczonej u-
s ł u g l p r z e d s t a w i a t a b . 1.
W wylosowanej p r ó b i e u d z i a ł y poszcz e g ó ln y c h u s ł u g w c a ł o ś c i u 3 łu g świadczonych p r z e z Pogotowie Ratunkowe są z b l i ż o n e do odpow iadających u d z ia łó w w c a ł e j P o l s c e p a t r z s Rocznik s t a t y s t y c z -ny GUS 1977, s . 402, t a h l . 637,
182 Hal i na Hikuisica
T a b e l a 1 P a c j e n c i , o k t ŕ / y c h zeb ra n o in f o r m a c je
wg województw, p ł o t i typu św iadczonej u s ł u g i
Województwo Typ ś w iadczonej u s ł u g i Razem wyjazdy do zac h o ro -wań wyjazdy do wypad-ków pomoc ambul a t o -r y j n a p r z e -wozy Ogółem 15 804 1 831 11 868 10 482 ... 40 Об5 Mężczyźni Razem 6 649 1 219 7 187 5 131 20 186 M. ł ó d z k i e 2 506 452 2 758 2 606 8 322 K a l i s k i e 1 609 328 2 600 1 026 5 563 W łocław skie ' 2 534 439 1 829 1 499 6 301 K obiety Razem 9 235 612 4 681 5 351 19 879 И. ł ó d z k i e 3 703 225 1 896 2 722 8 546 K a l i s k i e 2 181 148 1 604 1 315 5 248 W łocławskie 3 351 239 1 181 1 314 6 085 t Ź r ó d ł o : b a d a n ie w ła s n e . 2 . S t r u k t u r a pacjentów k o r z y s t a j ą c y c h z u s łu g Pogotowia Ratunkowego
według p ł c i i wieku
W t r z e c h wybranych województwach ( m i e j s k i e ł ó d z k i e , k a l i s -k i e , w r o c ła w s-k ie ) z b i e r a l i ś m y i n f o r m a c j e o s t r u k t u r z e p a cje n tó w według p ł c i i wieku o d d z i e l n i e d l a każdego ty p u u s ł u g świadczone-go p r z e z Poświadczone-gotowie Ratunkowe o r a z wylosowanej m ie js c o w o ś c i. Wiek pogrupowano w sposób t y p o l o g i c z n y . Wyróżniono n a s t ę p u j ą c e grupy wieku:
0 - 1 7 osoby n i e p e ł n o l e t n i e , 18-44 l u d z i e m ło d z i,
45-59 l u d z i e w p r z e d p o lu s t a r o ś c i , 60-79 l u d z i e s t a r z y ,
80 i w ię c e j sę d ziw i s t a r c y 1 .
Na p o d sta w ie o b lic z o n y c h wskaźników podobieństw a s t r u k t u r s t w i e r d z i l i ś m y , że 3 wylosowane województwa n i e r ó ż n i ą s i ę z b y t -n i o pod względem s t r u k t u r y l u d -n o ś c i według wieku i p ł c i (w skaź-n i k i podobieństw a s t r u k t u r wahają s i ę w g r a skaź-n i c a c h 88% - 98%).Pol i c z y 98%).Pol i ś m y rów nież u d z i a ł y osób (w danych grupach wieku o d d z i e 98%).Pol -n i e d l a mężczyz-n i k o b i e t ) , k t ó r e k o r z y s t a ł y w badanym o k r e s i e z 4 typów u s ł u g Pogotowia Ratunkowego n a t e r e n i e t r z e c h wybranych województw. Na p o d s ta w ie uzyskanego m a t e r i a ł u n i e dokonywaliśmy g ł ę b s z e j a n a l i z y s t r u k t u r y p a cje n tó w według p ł c i i wieku w t r z e c h województwach, ponieważ J e s t ona s i l n i e skorelow ana ze s t r u k t u r ą według p ł c i i wieku mieszkańców wybranych województw.
G l o b a ln i e s t w i e r d z i l i ś m y , że typowymi usługam i świadczonymi p r z e z Pogotowie Ratunkowe, z k t ó r y c h l u d z i e s t a r s i k o r z y s t a j ą w dużo większym s t o p n i u n i ż osoby m łodsze, są przewozy chorych i wyjazdy do zachorowań. Odsetek wypadków wśród l u d z i s t a r s z y c h J e s t z b li ż o n y do u d z ia łó w w in n y c h g rupach wieku. Pomoc ambula-t o r y j n a J e s t n a t o m i a s t dużo m niej prefe row a na p r z e z l u d z i s t a r -sz y ch n i ż p r z e z l u d z i m łod-szych.
4 . C z ę s to ś ć k o r z y s t a n i a z u s łu g
C hcielibyśm y t e r a z pokazać Ja k c z ę s t o l u d z i e w z a l e ż n o ś c i od p ł c i i wieku k o r z y s t a j ą z 4 typów u a łu g świadczonych p r z e z Pogo-to w ie Ratunkowe. W tym c e l u o b l i c z y l i ś m y w skaźniki n a t ę ż e n i a Jako s to s u n e k l i c z b y świadczonych u s łu g danego ty p u (wyjazdy do z a
-1 E. R o s s e t , ^ L udzie s t a r z y . Studium dem ograficzne, War-szawa 1987, s . 18.
2 " , * " .
Wskaźniki podobieństw a s t r u k t u r o b lic z o n o według wzoru: к
Wp mln (w1 l ’ w2 i }
p a t r z : Cz. D o m a ń s k i [ r e d . ] , Z b ió r zadań ze s t a t y s t y k i , Łódź 1979, s . 24.
U s ł ug i Pogotowia Ratunkowego dl a osób w s t d r s ? y o wieku 1 8 3 ,
184 Halina Mikulska
chorowań, wyjazdy do wypadków, p o m o c'a m b u la to ry jn a , przew ozy) w roku 1976 w d a n e j g r u p ie wieku do l i c z b y l u d n o ś c i w roku 1976 w t e j samej g r u p i e wieku - o d d z i e l n i e d l a mężczyzn i d l a k o b i e t , rfskaźnlki n a t ę ż e n i a l i c z o n e na 1000 mieszkańców wyznaczyliśmy od-d z i e l n i e od-d l a każdego województwa ( m i e j s k i e ł ó d z k i e , k a l i s k i e , w ł o c ł a w s k i e ).
2 Rocznika s t a t y s t y c z n e g o województw 1977 ( s . 226, t a b l . 6 / / 1 1 8 / ) u z y s k a liś m y i n f o r m a c j e o l i c z b i e u s łu g świadczonych p rz e z Pogotowie Ratunkowe na t e r e n i e t r z e c h wybranych województw.
W żadnym z publikowanych do t e j pory roczników ( R o c z n ik s t a -t y s -t y c z n y , Rocznik s t a t y s t y c z n y województw, Rocznik s t a t y s t y c z n y ochrony z d ro w ia ) n i e z n a le ź liś m y w i e lk o ś c i przewozów w roku 1976 z podz ia łem na województwa. Z Rooznika s t a t y s t y c z n e g o województw znamy n a t o m i a s t w ie lk o ś ć przewozów w 1976 r , w P o ls c e wynoszącą 2 225 0 0 0 . P o l ic z y li ś m y w ięc, j a k i p r o c e n t wyjazdów do z a c h o ro -wań w roku 1976 w P o ls c e s ta n o w ił y przewozy ( \ 006 * 100 ■ * 50/ú). W ie lk o ści przewozów d l a każdego województwa w roku 1976 wyznaczyliśmy ja k o 5Q>° wyjazdów do zachorowań.
W żadnym z roczników n i e z n a le ź li ś m y również i n f o r m a c j i o p ł c i p a cjentów k o r z y s t a j ą c y c h z 4 typów u s łu g Pogotowia Ratunko-wego na t e r e n i e t r z e c h wybranych województw. M usieliśm y i t u t a j dokonaó szacow ania w i e lk o ś c i u s ł u g w z a l e ż n o ś c i od p ł c i p a c j e n -tów.
L ic zb ę mężczyzn (m ) k o r z y s t a j ą c y c h z danego ty p u u s łu g w d a -nym województwie- w roku 1976 o b l i c z y l i ś m y ja k o :
m ■ a • p g d z i e :
n 1 - l i c z b a mężczyzn, k t ó r a k o r z y s t a ł a w o k r e s i e od ,1 .0 7 . 1976 г . do 3 0 .0 6 .1 9 7 7 r . z danego ty p u u s ł u g w danym wojewódz-t w i e ,
n? - l i c z b a k o b i e t , k t ó r a k o r z y s t a ł a w o k r e s i e od 1.07» 1976 r . do 3 0 .0 6 .4 9 7 7 r . z danego typu u s ł u g w danym
wojewódz-t w i e , *
p - l i c z b a u s ł u g danego typu świadczonych p r z e z Pogotowie Ratunkowe w danym województwie - p a t r z : Rocznik s t a t y s t y c z n y województw 1977, s . 266, t a b l . 6 ( 1 1 8 ) .
Usł ug. Pogatowia R a t u n k o w e j d l a osób w s t a r s s j o wieku 185 L ic zb ę k o b i e t
( k)
k o r z y s t a j ą c y c h z danego t y p u u s ł u g w danym województwie w roku 1976 o b l ic z y li ś m y ja k o :к * b • p g d z ie :
W t e n sposób o b l ic z y li ś m y l i c z b y świadczonych u s łu g danego ty p u (wyjazdy do zachorowań, wyjazdy do wypadków, pomoc ambula-t o r y j n a , przewozy) z podziałem na p łe ć p a cje n tó w o r a z wojewódz-two.
Liczby świadczonych u s łu g p r z e z Pogotowie Ratunkowe z po-d z ia ł e m na typy u s łu g w po-d a n e j g r u p ie wieku o r a z wojewópo-dztwie i p ł c i l i c z o n e są j a k o :
z i “ wi * m ^ ■ La mężczyzn) g d z i e :
v/^ - o d s e te k męAczyun k o r z y s t a j ą c y c h z danego ty p u u3ług w d a n e j g r u p i e wieku w danym województwie o b l ic z o n y na podsta w ie danych em pirycznych,
o r a z
ui “ c i * k ( d l a k o b i e t ) g d z i e :
c^ - o d s e te k k o b i e t k o r z y s t a j ą c y c h z danego ty p u u s łu g w d a n e j grwple wieku w danym województwie o b l ic z o n y na podstaw ie danych e m pirycznych.
L ic zb ę l u d n o ś c i w danych grupach wieku z podziałem n a p łe ć 1 województwo u z y s k a liśm y z Rocznika dem ograficznego 1977*(s. 12, t a b l . 8 ) .
Oszacowaną w ten sposób c z y s t o ś ć k o r z y s t a n i a z h typów u s ł u g świadczonych p r z e z Pogotowie Ratunkowe w roku 1976 według w ie-ku, p ł c i 1 terenów badawczych p r z e d s t a w i a j ą t a b e l e : 2, 3, 4, 5,
Z a nalizujm y k o l e j n o c z ę s t o ś ć k o r z y s t a n i a z 4 typów u s ł u g świadczonych p r z e z Pogotowie Ratunkowe.
*•# C z ę s to ś ć k o r z y s t a n i a z -wyjazdów do zachorowali w roku 1976
wg wieku, p ł c i i województw T а Ъ e, 1 a 2 Wiek Województwo Razem m i e j s k i e ł ó d z k i e k a l i s k i e w ło c ła w sk ie l i c z b a u s ł u g l i c z b a l u d n o -ś c i na 1000 l u d n . l i c z b a u s ł u g l i c z b a lu d n o -ś c i na 1000 l u d n . l i c z b a u s ł u g l i c z b a lu d n o -ś c i na 1000 ludn 1 i c z b a u s ł u g l i c z b a lu d n o -ś c i na 1000 l u d n . * Mężczyznii • * Razem 53 565 509 200 105 23 774 312 800 76 18 946 197 400 96 96 285 1 019 400 94 0 - 1 7 12 807 120 400 106 6 131 101 400 60 6 609 67 100 98 25 547 288 900 88 18-44 15 695 227 800 69 7 505 122 600 61 5 381 77 300 70 28 561 427 700 67 45-59 11 093 96 700 115 3 989 46 500 86 Z 681 30 000 89 17 763 173 200 ■ 103 60-79 12 175 60 200 202 5 335 39 200 136 3 746 21 900 171 21 256 121 300 175 80+ . 1 795 . 4 100 438 814 3 100 263 529 1 100 481 3 138 8 300 370 Кo b i e t y Razem 80 435 583 700 138 32 226 335 500 96 25 054 207 900 121 137 715 1 127 100 122 0 -1 7 12 379 115 100 108 6 281 96 800 65 6 066 63 500 96 24 726 275 400 90 18-44 29 648 242 500 122 12 040 123 800 97 11 174 76 500 146 52 862 442 800 119 45-59 15 170 118 200 128 5 607 53 500 109 3 162 33 900 9.3 24 139 205 600 117 60-79 18 291 95 100 192 6 709 54 200 124 3 913 30 600 128 28 913 179 900 161 80+ 4 947 12 800 • 386 1 389 7 200 193 739 3 400 217 7 075 23 400 302 Ź r ó d ł o : o b lic z e n ia w ła sn e. 18 6 H a lin a M ik u ls k a
C z ę s to ś ć k o r z y s t a n i a z wyjazdów do wypadków w roku 1976 wg wieku, p ł c i i województw T a b e l a 3 Wi ek Województwo Razem m i e j s k i e ł ó d z k i e k a l i s k i e w ło c ła w sk ie l i c z b a u s łu g l i c z b a l u d n o r ś c i n a 1000 l u d n . l i c z b a u s ł u g l i c z b a lu d n o -ś c i na 1000 l u d n . l i c z b a u s ł u g l i c z b a lu d n o -ś c i n a 1000 l u d n . l i c z b a u s ł u g l i c z b a lu d n o -ś c i na 1000 l u d n . Mężczyźni Razem 13 062 509 200 26 4 824 312 800 15 3 237 197 400 16 21 123 1 019 400 20 0 -1 7 2 С 08 120 400 17 750 101 400 7 658 67 100 10 3 416 238 900 12 18-44 6 154 227 800 27 2 721 122 600 22 1 561 77 300 20 10 436 427 700 24 45-59 3 222 96 700 ■33 823 46 500 18 543 30 000 18 4 588 173 200 26 60-79 1 513 60 200 25 515 39 200 13 436 21 900 20 2 464 121 300 20-80+ 1б5 4 100 : 40 15 3 100 5 39 1 100 35 219 8 300 26 K obiety Razem 5 938 583 700 10 2 176 335 500 6 1 763 207 900 8 9 877 1 127 100 9 0 -1 7 930 115 100 8 470 96 800 5 489 6 3 500 8 1 889 275 400 7 18-44 2 590 242 500 11 838 123 800fc:- : 7 632 76 500 8 4 060 442 800 9 45-59 1 058 118 200 9 397 53 500 7 199 33 900 6 1 654 205 600 8 i 60-79 1 116 95 100 12 3S7 54 200 7 397 30 600 13 1 9Ю 179 900 111 J 80+ 244 12 800 19 74 7 200 10 46 3 400 14 364 23 400 16 / Ź r ó d ł o : o b lic z e n ia w ła sn e .
T a b e. 2 a 4 C2<jstcBĆ k o r z y s t a n i a z pomocy a m b u l a t o r y j n e j w токи 1976 wg v i e k u , p ł c i - i województw Wiek Województwo Razem m i e j s k i e ł ó d z k i e k a l i s k i e wł.aćławskie l i c z b a u s łu g l i c z b a lu d n o -ś c i na 1000 l u d n . l i c z b a u s ł u g l i c z b a lu d n o -ś c i na 1000 l u d n . l i c z b a u s łu g l i c z b a lu d n o -ś c i na 1000 l u d n . l i c z b a u s łu g l i c z b a lu d n o -ś c i na 1000 ludn . • Mężczyfr i Razem ’ 5S 390 509 200 115 37 108 312 800 118 17 622 197 400 89 113 120 1 019 400 111 0 -1 7 8 449 120'400 70 8 435 101 400 83 5 045 67 100 75 21 929 288 900 Ф.Л» 13-44 38 321 227 800 168 21 437 122 600 175 9 384 77 300 121 69 142 427 700 162 45-59 8 344 96 700 86 4 382 46 500 94 1 953 30 000 65 •14 679 173 200: 85 6 0-79 3 095 60 200 51 2 598 39 200 66 1 212 21 900 55 6 905 121 300 57 80+ 181 k 100 44 256 3 100 83 28 1 100 25 465 8 300 56 % K obiety Razem 39 610 583 700 68 22 892 335 500 68 11 378 207 900 55 73 880 1 127 100 66 0 - 1 7 5 090 115 100 44 5 750 96 800 59 3 809 63 500 60 14 649 275 400 53 18-44 21 845 242 500 90 10 933 123 800 88 4 644 76 500 61 37 422 442- 800. 85 45-59 7 661 118 200 65 3 026 53 500 57 1 487 33 900 44» 12 174 205 600 59 60-79 4 531 95 100 48 2 912 54 200 54 1 347 30 600 44 8 790 179 900 49 80+ 483 12'800 .38, 271 7 200 38 91 3 400 27 845 23 400' 36 Ź r ó d ł o : o b lic z e n ia w ła sn e .
T a b e l a 5 C z ę sto ść k o r z y sta n ia z przewozów w roku 1976 wg w ieku, p ł c i i województw
Wiek Województwo Razem m i e j s k i e ł ó d z k i e k a l i s k i e w ło c ła w sk ie l i c z b a u s łu g l i c z b a l u d n o -ś c i na 1000 lu d n . l i c z b a u s łu g l i c z b a lu d n o -ś c i na 1000 l u d n . l i c z b a u s ł u g l i c z b a l u d n o -ś c i na 1000 l u d n . l i c z b a u s łu g l i c z b a lu d n o -ś c i na 1000 l u d n . Mężczyźni Raz-em 38 151 509 200 75 14 025 312 800 45 13 855 197 400 70 66 031 1 019 400 65 0 - 1 7 5 089 120 400 42 1 422 101 400 14 2 662 67 100 39 9 173 288 900' 32 18-44 11 716 227 800 51 4 579 122 600 37 4 032 77 300 52 20 327 427 700 48 45-59 8 328 96 700 • 86 2 666 46 500 57 2 578 30 000 86 13 572 173 200 78 60-79 10 884 6O 200 131 4 797 39 200 122 4 032 21 900 184 19 713 121 300 163 80+ 2 134 4 100 520 561 3 100 181 551 1 100 501 3 246 8 300 391 K o b ie ty Razem 39 849 533 700 68 17 975 335 500 54 12 145 207 900 58 69 969 1 127 .100 62 0 - 1 7 4 176 115 100 36 1 476 96 800 15 2 110 63 500 33 7 762 275 400 28 18-44 9 887 242 500 41 8 802 123 800 71 3 596 76 500 47 22 285 442 800 50 45-59 7 356 118 200 62 2 419 5 3 500 45 1 836 33 900 54 11 611 205 600 ■' 56 6 0-7 9 13 915 95 100 146 4 319 54 200 80 3 925 30 600 128 22 159 179 900 123 80+ 4 515 12 800 353 959 7 200 133 678 3 400 199 6 152 23 400 263 Ź r ó d ł o : o b lic z e n ia w ła sn e . U sł u g i P o g o to w ia R at u n k o w eg o dl a os ób w a ta re sy ia w io ku 1 8 9
Kaiina n ík uIs ка
к «
a ) Wyjazdy do zachorowań
Do k o b i e t c z ę ś c i e j wzywane J e s t Pogotowie Ratunkowe do za-chorowań n i ż do mężczyzn (do k o b i e t : .122 ra z y n a 1000 k o b i e t , d o mężczyzn: 94 ra z y na 1000 m ężczyzn). Dla osób s t a r s z y c h c z ę s t o ś ć k o r z y s t a n i a z wyjazdów do zachorowań r o ś n i e i J e s t wyższa d l a mężczyzn (175 u s łu g na 1000 mężczyzn) n i ż d l a k o b i e t (161 u s -ł u g na 1000 k o b i e t ) . N a j c z ę ś c i e j k o r z y s t a j ą z wyjazdów do zacho-rowań mężczyźni i k o b i e t y w wieku 60 l a t i w i ę c e j na t e r e n i e woj. m ie js k i e g o ł ó d z k i e g o (202 mężczyzn na 1000, 192 k o b i e t y na 1000^ n a j r z a d z i e j na t e r e n i e w o j. k a l i s k i e g o (136 mężczyzn na 1000 mężczyzn, 124 k o b i e t y n a 1000 k o b i e t ) . C z ę s to ś ć k o r z y s t a n i a z wy-jazdów do zachorowań p r z e z sędziwych sta rc ó w J e s t b a rd z o wysoka i wyższa dla..mężczyzn we w s z y s tk ic h województwach. Można powie-d z i e ć , że do. co t r z e c i e g o c z ło w ie k a w wieku 80 l a t i w i ę c e j p r z y j e ż d ż a Pogotowie Ratunkowe do zachorowań.
b ) Wyjazdy do .yypadków
W t r z e c h wybranych województwach ś r e d n i o na 1000 mężczyzn 20 u l e g ł o wypadkom, a na 1000 k o b i e t 9 u l e g ł o wypadkom. N ajw iększa c z ę s t o ś ć wyjazdów do wypadków zarówno d l a mężczyzn Jak i d l a k o b i e t w y s tę p u je w w oj. m iejskim łódzkim (do mężczyzn: 26 wy-jazdów na 1000 mężczyzn, do k o b i e t : 10 wyjazdów n a 1000 ko-b i e t ) , n a j m n i e j s z a w w oj. k a l i s k i m (do mężczyzn: 15 wyjazdów n a
100(1 mężczyzn, do k o b i e t : , 6 wyjazdów n a 1000 k o b i e t ) , W t r z e c h województwach mężczyźni ponad 2 ra z y c z ę ś c i e j k o r z y s t a l i z,
wy-jazdów do wypadków n i ż k o b i e t y . Dla województw m ie js k i e g o ł ó d z -k i e g o i w łoc ła w s-kie go zauważamy w g r u p ie sędziwych starców n a j -wyższą c z ę s t o ś ć wyjazdów do'wypadków ( w o j. m i e j s k i e ł ó d z k i e : 40 wypadków na 1000 mężczyzn w t e j g r u p i e wi-eku, 19 wypadków na 1000 k o b i e t ; w o j. w ło c ła w s k ie : 35 wypadków n a 1000 mężczyzn, 14 wypadków na 1000 k o b i e t ) .
A n a l i z u j ą c c z ę s t o ś ć k o r z y s t a n i a z wyjazdów do wypadków p r z e z l u d z i w wieku 60 l a t i w i ę c e j pod względem t e r y t o r i a l n y m w i d z i -my, ż e we w s z y s tk i c h wylosowanych województwach j e s t ona ok. d w u k ro tn ie wyższa d l a mężczyzn n i ż d l a k o b i e t ( w o j. m i e j s k i e
Us ł u g i Pogotowia Ratunkowego d l a osób w s t a rs j j y n wioku 191 ł ó d z k i e : 25 wyjazdów na 1000 mężczyzn, 12 wyjazdów na 1000 ko-b i e t ; w o j. k a l i s k i e : 13 wyjazdów na 1000 mężczyzn, 7 wyjazdów na 1000 k o b i e t ; w oj. w ło c ła w s k ie : 20 wyjazdów n a 1000 mężczyzn,
13 wyjazdów na 1000 k o b i e t ) .
c) Pomoc a m b u la to r y jn a •
•C zęstość k o r z y s t a n i a z pomocy a m b u l a to r y jn e j J e s t wysoka i w ynosi: d l a mężczyzn 111 u s łu g na 1000 mężczyzn, d l a k o b i e t 66 u s łu g na 1000 k o b i e t . Dla l u d z i w wieku 60 l a t i w ię c o j c z ę s t o ś ć k o r z y s t a n i a z t e j formy u s ł u g i spada i wynosi: 57 u s ł u g n a 1000 mężczyiai i 49 u s ł u g na 1000 k o b i e t w t e j g r u p i e w ieku. N a jc z ę ś -c i e j k o r z y s t a j ą z pomocy a m b u l a t o r y j n e j mieszkańcy woj. k a l i s -k ie g o - 118 mężczyzn na 1000 mężczyzn i 60 k o b i e t na 1000 ko-b i e t k o r z y s t a ł o z t e j formy u s ł u g i Pogotowia Ratunkowego. Wśród l u d ż l s t a r s z y c h n a j c z ę ś c i e j k o r z y s t a j ą z pomocy a m b u l a to r y jn e j m ieszkańcy w oj. k a l i s k i e g o (6 6 mężczyzn na 1000 mężczyzn w g r u -p i e 60-79 l a t i 54 k o b ie ty na 1000 k o b i e t w g r u p i e 60-79 l a t ) . K obiety z a m ie s z k a łe ńa t e r e n i e w oj, m ie js k ie g o łó d z k lo g o k o r z y -s t a j ą z pomocy a m b u l a to r y jn e j w 40 przypadkach na 1000 k o b i e t w wieku 60-79 l a t , na t e r e n i e w oj. k a l i s k i e g o w 54 przypadkach na 1000 k o b i e t , a na t e r e n i e w oj. w łocław skiego w 44 przypadkach n a Ю00 k o b i e t w t e j g r u p ie w ieku. C z ę s to ś ć k o r z y s t a n i a z pomo-cy a m b u l a t o r y j n e j p r z e z sędziwych sta rc ó w J e s t n i ż s z a , poza męż-czyznami z w oj. k a l i s k i e g o ( 8 3 mężczyzn na 1000 mężczyzn w t e j g r u p i e w ie k u ). K obiety w wieku 80 l a t i w ię c e j z a m ie s z k a łe na t e r e n i e w oj. w ło c ła w sk ie g o k o r z y s t a j ą n a j r z a d z i e j z pomocy ambu-l a t o r y j n e j (2 7 k o b i e t na 1000 k o b i e t w t e j g r u p i e wieku ).
d ) Przewozy chorych
Przewozy c h c ry c h s"\ typową u s łu g ą świadczoną p r z e z Pogotowie Ratunkowe d l a l u d z i s t a r s z y c h . C z ę s to ś ć k o r z y s t a n i a z przewozów p r z e z mężczyzn w wieku 60-79 l a t w ynosi: 1бЗ u s ł u g i na 1000 męż-czyzn w t e j g r u p i e wieku, a d l a k o b i e t : 123 u s ł u g i na 1000 ko-b i e t . C z ę ś c i e j k o r z y s t a j ą z przewozów mężczyźni w wieku 60 l a t i w i ę c e j n i ż k o b i e t y . Wśród l u d 2i Sftarszych n a j c z ę ś c i e j k o rzy
-1 9 ? Hu i Ina Mikulska
s t a j ą z przewozów mężczyźni z woj. włocławskiego (104 przewozy na Ю00 /mężczyzn), a k o b ie ty z woj. m iejsk ieg o łó d zk ieg o (146 przewozów na 1000 k o b i e t ) . W g ru p ie sędziwych starców n a j c z ę ś -c i e j przewożeni karetkam i Pogotowia Ratunkowego b y l i męż-czyźni z woj. m ie jsk ie g o łó d zk ie g o (520 przewozów na 1000 mężczyzn w t e j g r u p ie w iek u ). C zęstość t a j e s t prawie t r z y k r o t n i e wyższa w
po-równaniu z c z ę s t o ś c i ą przewozów mężczyzn w wieku 00 l a t i w ięcej zam ieszkałych na t e r e n i e w oj. k a li s k ie g o (181 przewozów na 1000 mężczyzn w t e j g ru p ie w ieku). K obiety w wieku 80 l a t i w ię c ej k o r z y s t a ją r z a d z i e j z przewozów n iż m ężczyźni. N a j c z ę ś c ie j p r z e -wożone są karetkam i Pogotowia Rtaunkowego k o b ie ty w t e j g ru p ie wieku zam ieszkałe na t e r e n i e woj. m ie jsk ieg o łó d zk ie g o • - 353 przewozy na 1000 k o b i e t , n a j r z a d z i e j k o b ie ty z w oj. k a li s k ie g o - 163 przewozy na 1000 k o b i e t .
5. Wnioski ogólne
1. Przeprowadzone badanie wykazało, że l u d z i e w starszym wieku są częstym i pacjentam i s t a c j i Pogotowia Ratunkowego. Do n a j -p o -p u la r n ie js z y c h u s łu g , z k tó ry c h k o rz y s ta t a gru-pa osób n a le ż ą u s łu g i przewozowe aż 38% w sz y stk ic h przewożonych chorych s ta n o -wią l u d z ie s t a r s i . Nieco n iż s z y J e s t o d setek osób w wieku 60 l a t i w ię c ej k o rz y s ta ją c y c h z u s łu g i o k r e ś lo n e j jako "wyjazdy do za-chorować" ■- 25Й. • N ajmniejszy o d se te k lu d z i s ta r s z y c h k o r z y s ta ł z pomocy a m b u la to ry jn e j - 0% w sz y stk ic h u s łu g . , J e s t to w p e łn i u- zasadnlone wiekiem pacjentów , a co za tym i d z i e większymi t r u -dnościami w p o ru szan iu £jię.
2. Wysoko j e s t również c z ę s to ś ć k o r z y s ta n ia p rze z lu d z i' w s t a r s z y ..’le k u z wyjazdów do zachorowań o raz przewozów. Na uwa-gę • ic łu g u je przy tym f a k t , że k o b ie ty w starszy m wieku korzy-s t a j ą znaczn ie r z a d z i e j z u korzy-słu g Pogotowia Ratunkowego rttż •męż-czy źn i .
3. Wyniki b a d a n ia wskazują na występowanie r ó ż n ic t e r y t o -r ia l n y c h w c z ę s t o ś c i świadczonych u s łu g . Ludzie s t a -r s i z woj, m ie jsk ie g o łó d zk ie g o znaczn ie c z ę ś c i e j k o r z y s t a j ą z u s łu g Pogo-towia Ftatunkowégo n iż z województwa k a lis k ie g o czy włocławskiego (w yjątek stanowi pomoc a m b u la to ry jn a , z k t ó r e j n a j c z ę ś c i e j kor z y s t a j ą Kiężczyźni z woj. k a l i s k i e g o ) . NiewątpliWy wpływ na cz ę
-U s ł u gi Pogotowia Rabunkowe fco d l a osób w atarazyiu wioku 193 s t o ś ć k o r z y s t a n i a ma t u t a j o d d a le n i e s t a c j i Pogotowia Ratunkowe-go od m ie js c a z a m ie s z k a n ia c h o r y c h . Nagła choroba j e s t w tym przypadku z g ła s z a n a przew ażnie u miejscowego l e k a r z a , k t ó r y w m iarę m ożliw ości u d z i e l a pomocy. N iż s z a c z ę s t o ś ć k o r z y s t a n i a z przewozów w w oj. k a l i s k i m czy włocławskim ( s z c z e g ó l n i e k o b i e t ) j e s t prawdopodobnie następstw em n i ż s z e g o k o r z y s t a n i a z wyjazdów
do zachorowań. v
A. C z ę s to ś ć k o r z y s t a n i a z wyjazdów do zachorowań J e s t naszym zdaniem s i l n i e skorelow ana z c z ę s t o ś c i ą przewozów c h o ry c h , Z za-prezentow anych wyników w idać, że d l a ty ch grup wieku, w k tó r y c h w y s tę p u je wysoka c z ę s t o ś ć ' k o r z y s t a n i a z wyjazdów do zachorowań, n p . mężczyźni-w wieku '60-79 l a t z w o j. m ie js k ie g o ł ó d z k i e g o czy w ło c ła w sk ie g o , w y s tę p u je również wysoka c z ę s t o ś ć k o r z y s t a n i a z przewozów.
5. Innymi czynnikami wpływającymi na wyższą c z ę s t o ś ć k o rz y -s t a n i a z u -s ł u g Pogotowia Ratunkowego p r z e z l u d z i w sta rs zy m wie-ku. są d o s tę p n o ś ć i r o z w i n i ę c i e na danym t e r e n i e s i e c i t e l e f o n i -c z n e j o r a z m ożliw ości p e rs o n a ln e i t r a n s p o r to w e miejscowych p l a -cówek Pogotowia Ratunkowego.
6 . Zaprezentowane wyniki mogą być punktem w y j ś c i a áo doko-n a doko-n i a progdoko-noz dotycz ą c y ch z a p o trz e b o w a n ia l u d n o ś c i w wieku 60 l a t i w i ę c e j na u s ł u g i Pogotowia Ratunkowego. Zdajemý s o b ie s p r a wę, że wiek i p ł e ć p a cjentów n i e są jedynymi czynnikam i o k r e ś l a -jącym i p r z y s z ł e z a p o trzeb o w an ie na u s ł u g i świadczone p r z e z Po-g o to w ie Ratunkowe. Dużą r o l ę w perspektywicznym o k r e ś l e n i u c z ę -s t o ś c i k o r z y -s t a n i a z t y c h u s łu g o d e g r a j ą na pewno k u l t u r a s a n i -t a r n a c zy rozwój m o to r y z a c ji 1 u p rz e m y s ło w ie n ia , a ta k ż e c h o ro -by c h a r a k t e r y s t y c z n e d l a wieku s t a r c z e g o . S tą d w niosek, że' po-s t ę p u j ą c y p r o c e po-s s t a r z e n i a e l ę s p o łe c z e ń s tw a wywoła w p r z y s z ł o -ś c i zwiększone z a p o trz e b o w a n ie na u s ł u g i Pogotowia Ratunkowego.
H a lin a M ikulska
FREQUENCY OF USING AMBULANCE SERVICES BY ELDERLY PEOPLE
The ambulance s e r v i c e s p l a y a s p e c i f i c r o l e i n a c t i v i t i e s o f t h e h e a l t h s e r v i c e , t h e e s s e n c e o f which l i e s i n p r o v i d i n g Imme-d i a t e a i Imme-d t o p e r s o n s i n em ergency. The sample surve y con d u c te d
n s e l e c t e d ambulance u n i t s i n t h e urban p r o v in c e s o f Łódź, Ka-l i : ':: and Włocławek allo w e d t o d e te r m in e th e f re q u e n c y w ith .which ambulance s e r v i c e s were u t i l i z e d a c c o r d in g t o age; and sex o f t h e p a t i e n t s . I t was found ;that e l d e r l y p e o p le b e lo n g e d to r e g u l a r p a t i e n t s b e n e f i t t i n g from ambulance s e r v i c e s . The r a t e wit); which am bulante s e r v i c e s a r e r e q u e s t e d by t h i s group o f p e o p le i n c a s e o f I l l n e s s o r t o t r a n s p o r t p a t i e n t s i s q u i t e h i g h . It. was o b s e rv e d t h a t e l d e r l y women were u s i n g ambulance s e r v i c e s l e s s f r e q u e n t l y than men. There e x i s t a l s o t e r r i t o r i a l d i f f e r e n c e s i n fre q u e n c y o f th e s e r v i c e s p r o v id by ambulance u n i t s . And t h u s , th e e l d e r l y p e o p le i n th e urban p r o v in c e o f Łódź were u s in g t h e ambulance s e r v i c e s more o f t e n than t h o s e l i -v i n g in th e a d m i n i s t r a t i v e p r o v in c e s o f K a l i s z and Włocławek.
