Chojnickie czasopisma regionalne po II wojnie światowej

Kazimierz Ostrowski

Chojnickie czasopisma regionalne po

II wojnie światowej

Acta Cassubiana 13, 213-221

2011

Chojnickie czasopisma regionalne

po II wojnie światowej

W interesie w ładz PRL leżało daleko idące ograniczenie liczb y tytu łów gazet i czasop ism , albow iem im mniej prasy, tym w ięk sza p ew n ość, że niepożądane treści nie zatrują u m y słó w obyw ateli. W ydaw anie n ieliczn ych gazet centralnych oraz w ojew ód zk ich , w tym g łó w n ie kilkunastu regionalnych d zienników partyj­ nych, ułatw iało zadanie cenzury prew encyjnej. Stąd niem al absolutny brak do 1989 r. gazet lokalnych oraz zupełnie w yjątkow e periodyki regionalne o charakte­ rze popularnonaukow ym . N a w yd aw n ictw a ciągłe kon ieczn a była zgod a departa­ m entu prasy M K iS, a uzyskanie jej było p o za za sięgiem prow incjonalnych orga­ nizacji i środow isk tw órczych.

Taka polityka państw a negatyw nie w p ły w a ła na p oziom ży cia sp ołeczn ego w m ałych m iastach i b yła dotkliw ie odczuw ana zw ła szcza przez w arstw y kultu­ ralne. D latego w w ielu m iejscow ościach próbowano zaradzić tym brakom, czasem w sposób praw dziw ie chałupniczy i z różnym skutkiem , jak w idać na przykładzie Chojnic.

W 1964 r. trzej regionaliści - kierow nik archiwum W itold L o o k 1, kierow nik m uzeum Julian R ydzkow ski2 i urzędnik sąd ow y Franciszek Pabich3 zebrali kilka

1 W. Look (1929-1976), ur. i zm. w Chojnicach, absolwent KUL, historyk, od 1960 r. kierow­

nik Pow. Archiwum Państw. w Chojnicach, autor. artykułów z zakresu archiwistyki i historii,

rozpraw m.in.

letniej

(Bydg. 1960),

(W-wa 1976),

[w:]

(Wrocław i in., 1971). Niestrudzony popularyzator

historii regionu.

2

J. Rydzkowski (1891-1978), ur. w Bydgoszczy, zm. w Chojnicach. Działacz społeczny i kul­

turalny, długoletni radny miejski w okresie międzywojennym i po II wojnie świat., inicjator

szeregu akcji kultur., założyciel i kustosz Muzeum Regionalnego w Chojnicach w 1932 r.

oraz po raz drugi w 1960 r., kierownik tej placówki do emerytury w 1971 r., autor artykułów

popularnonaukowych i drobnych utworów literackich.

F. Pabich (1909-1989), ur. w Duisburgu (Nadrenia), zm. w Chojnicach. Artysta plastyk, znawca

214

K

O

(C

)

w łasn ych artykułów, w ydając je w 12 egzem plarzach m aszynopisu pod w sp ó l­ nym tytułem „Z eszyty C hojnickie” . W sło w ie w stępnym przedstaw ili m otyw ację swej inicjatywy: „Pow iatow e A rchiwum Państwowe i M uzeum Regionalne w Choj­ nicach, dw ie naw zajem uzupełniające się zakresem działalności placów ki, k tó­ rych celem je st grom adzenie, opracow yw anie i udostępnianie »św iad ectw prze­ szłości«, pragną za pośrednictwem pierw szego, próbnego numeru »Z eszytów Choj­ nickich« ukazać m o żliw o ści nie tylk o pracy popularnonaukowej dla poznania d ziejów Chojnic i okolicy, ale jed n o cześn ie zam ierzają przerwać, chociaż w for­ m ie bardzo skromnej, ten rodzaj pisania, który w efek cie k o ń czy się w ło żen iem dorobku do szuflady. (....) »Z eszyty C hojnickie« zasad n iczą uw agę p o św ię c ą h i­ storii m iasta C hojnic i pow iatu chojnickiego i to zarów no w form ie rzeczow ej i beznam iętnej krytyki d otych czasow ego dorobku historiografii lokalnej (...), jak i w w ysu n ięciu na plan p ierw szy tych problem ów , które ukażą Chojnice i pow iat w ścisłym pow iązaniu z historią Polski i Pom orza G d ańskiego”* * * 4.

N a zaw artość zeszytu z ło ż y ły się artykuły W. L ooka

Uwagi o historiografii

miasta Chojnic

Powiat chojnicki w powstaniu styczniowym

Chojnice w połowie XVIII wieku

Z dziejów papierni charzykowskiej

oraz tych że autorów kilka przyczynków w dziale

Miscelanea

Z aiste, program b ył m inim alistyczny. M ateriały ogłaszane w tak m ikrosko­ pijnym nakładzie dotrzeć m o g ły zaled w ie do w ąsk iego kręgu ludzi, a przecież celem inicjatorów b yła popularyzacja w ied zy regionalnej. Sprawy p o to czy ły się jednak innym trybem, dzięki czem u cel ten był realizow any w w ięk szy m stopniu. in icjatyw a w y d aw n icza obudziła b ow iem czujność w ładz lokalnych, które nie chciały dopuścić, aby co k o lw iek w sferze przekazu sp ołeczn ego działo się poza kontrolą. Z aoferow ano tw órcom w ykonanie 2. numeru „Z eszytów ” w pow ielarni U rzędu W ojew ód zk iego w B y d g o sz c z y i na k oszt teg o urzędu. M iało to jednak sw oją cenę, m ian ow icie jako w sp ó łw y d a w ca numeru obok PAP (archiwum ) w y ­ stąpiło C hojnickie T ow arzystw o Kulturalne. ChTK pow stało w 1963 roku, było sfederowane z K ujawsko-Pom orskim Towarzystwem Kulturalnym w B ydgoszczy, c ie szy ło się poparciem oficjalnych czyn n ik ów i otrzym yw ało p om oc w różnej form ie. O czekiw ano b ow iem , że działalność tej organizacji zdom inuje i osłabi niechętnie w idziane Z rzeszenie K aszubsko-Pom orskie, co jednak w C hojnicach udało się w nikłym stopniu. B y ł rów nież zam iar pow iązania czasop ism a z F jN 5,

dziejów papiernictwa na Pomorzu, autor licznych prac z tej dziedziny, kolekcjoner i systema­ tyk m.in. znaków wodnych (filigranów), historyk - amator, m.in. autor Małego leksykonu

chojnickiego.

4 W. Look, J. Rydzkowski, Słowo wstępne, „Zeszyty Chojnickie”, 1964, nr 1, s. 4.

lecz próba w drożenia w nurt propagandy okazała się nieskuteczna, w praktyce re­ dakcja zachow ała autonomię i nie spotykała się z ingerencją zew nętrzną w kw estii doboru i treści materiałów. Przed drukiem nie m o g ły jednak „Z eszyty” om inąć urzędu cenzury, tak jak w szelk ie inne publikacje.

Z eszyt drugi ukazał się zatem w nakładzie 180 egzem plarzy. G rono autorów zostało poszerzone, pow stał rów nież rozbudow any zesp ó ł redakcyjny, z m y ślą o kontynuacji w ydaw nictw a, na czele z przew odniczącym W ojciechem B u ch h ol­ zem , zastęp cą w ito ld e m L ookiem i K azim ierzem o stro w sk im jako sekretarzem. W praktyce redagow aniem od początku do końca zajm ow ali się dwaj ostatni. N a okładce w ytłu szczon o napis: „D o użytku w ew n ętrzn ego”, jak ob y sprow adzający funkcję „ Z eszytów ” do biuletynu stow arzyszenia, co b yło jed yn ie kam uflażem , gd y ż w żaden sposób nie ograniczało rozpow szechniania pism a. N um er 2. z a w ie­ rał m .in. artykuły dyrektora L o w Czersku Edm unda sa d o w sk ie g o o p ołożen iu robotników i strajkach w czerskich fabrykach do i i w ojny św iatow ej, w . L ooka 0 strajku szkolnym 1 9 0 6 -1 9 0 7 w Czersku oraz o aresztow aniu Floriana C eyn ow y w 1846 r., F. Pabicha o zmianach w krajobrazie Chojnic w ciągu w ieków , K. Ostrow­ sk iego o dramacie historycznym J. K arnowskiego pt.

Libusza

Redaktorzy „Z eszytów ” zaprosili do w spółpracy badaczy historii regionalnej spoza Chojnic. Znacznie obszerniejszy num er 3. otw ierał artykuł prof. Mariana B iskupa z U M K pt.

Oblężenie i odzyskanie Chojnic przez Polskę w 1466 roku

dalej b y ły m ateriały Bernarda sz c z ę s n e g o o ruchu oporu w p o w iecie chojnickim w latach 1 9 3 9 -1 9 4 5 i radzieckiego generała Iwana K ałużnego

Bitwa o Chojnice

1945.

G ierszew sk iego z Gdańska, K azim ierza Z abrockiego z Ł ęga, B enedykta J. K los- k o w sk ieg o z W arszawy, archeologa Gerarda W ilk ego i etnografa prof. Ryszarda Kukiera z Torunia, botanika p rof. K azim ierza T obolskiego z Poznania. Brak środ­ k ó w na honoraria b ył jednak istotną przeszkodą w zam aw ianiu artykułów z z e w ­ nątrz; autorzy i redaktorzy nie otrzym yw ali żadnych w ynagrodzeń. W ięk szość

w Chojnicach”, lecz nie ma go na stronie tytułowej, tam firmują publikację Powiatowe Archi­ wum Państwowe i Chojnickie Towarzystwo Kulturalne.

216

K

O

(C

)

publikowanych materiałów pochodziła zatem od autorów miejscowych, zajmują­

cych się wycinkowymi badaniami historii (W. Look, K. Szczepański), archeologii

(M. Głazik), historii sztuki (F. Pabich), literatury regionalnej (K. Ostrowski).

Zamieszczane były wspomnienia z okresu 1918-1920, z dwudziestolecia między­

wojennego oraz wojny i okupacji, a także drobne utwory literackie (m.in. Anny

Łajming). W miarę ukazywania się zeszytów wzrastał ich odbiór, nakład kolej­

nych numerów podniesiono do 400-500 egz.

Odmienny charakter miał nr 5., który w całości wypełniły Kartki z dziejów

ziemi chojnickiej autorstwa W. Looka. Były to krótkie szkice, w większości pisane

na podstawie źródeł odnajdywanych w zasobach chojnickiego archiwum państwo­

wego, popularyzujące dzieje miasta i okolicy poprzez konkretne wydarzenia, dzia­

łania, sylwetki i losy mieszkańców, wszystko zaś na tle historii regionu i kraju.

Szkice zostały pogrupowane tematycznie; najwięcej miej sca poświęcił autor zma­

ganiom polsko-niemieckim podczas zaboru pruskiego, dążeniom niepodległościo­

wym rodzimej ludności Pomorza oraz zbrodniom hitlerowskim podczas okupacji.

Kartki zawarte w zbiorze wcześniej były drukowane na łamach „Gazety Pomor­

skiej” i ze względu na przystępną formę cieszyły się dużym zainteresowaniem

czytelników. Dalsze szkice z tego cyklu (ukazujące się nadal w „Gazecie Pom.”)

zostały zamieszczone w „ZCh” nr 6. oraz nr 7/8. Ten ostatni, podwójny numer,

ukazał się już po śmierci głównego inicjatora czasopisma Witolda Looka - zmarł

nagle, w wieku 47 lat, 4 września 1976 r. Stawiało to pod znakiem zapytania losy

wydawnictwa. Ukazał się jeszcze tylko 9. nr, zawierający cztery artykuły proble­

mowe, przygotowany przez autora tego tekstu. Na tym skończyła się pierwsza

seria „Zeszytów Chojnickich”.

Reaktywacja nastąpiła po kilkuletniej przerwie z inicjatywy nauczyciela i re­

gionalisty Klemensa Szczepańskiego. W 1980 r. wspólnie ze Zbigniewem Strom­

skim opracował on nr 10., poświęcony tematyce II wojny światowej na Ziemi Choj­

nickiej. Jednocześnie pismo uzyskało oparcie w powołanej sekcji wydawniczej

ChTK, pod przewodnictwem Szczepańskiego. Od numeru 11. „Zeszyty” były już

drukowane w chojnickiej drukarni offsetowej, ale zasadniczo zmienił się również

charakter pisma. Odeszło bowiem od formuły periodyku popularnonaukowego

z dominującą problematyką historyczną, a przybrało kształt rocznika społeczno-

kulturalnego. Na czoło wysunęła się dokumentacja współczesnych zjawisk oraz

publicystyka kulturalna, zaś materiały popularnonaukowe zeszły na drugi plan.

Numer 14. wyszedł w 1987 r. i jak się okazało, był ostatnim z drugiej serii. W lu­

tym 1989 r. zmarł bowiem tragicznie redaktor Klemens Szczepański, przeżywszy

52 lata. W kronice życia kulturalnego w Chojnicach zapisał się jako autor wielu

artykułów z zakresu najnowszej historii, toponomastyki, kultury ludowej Ziemi

Chojnickiej, a także współautor bądź redaktor kilku publikacji książkowych7.

y

K. Szczepański (1937-1989), ur. się w Rytlu, ukończył Lic. Ped. w Tucholi oraz zaocznie

filologię polską na Uniwersytecie Gdańskim. Pracował w szkołach wiej skich w powiecie

choj-Po raz trzeci do edycji „Z eszytów C hojnickich” przystąpiło C hojnickie To­ w arzystw o Kulturalne w 1997 r. Od teg o czasu ukazują się w miarę regularnie jako rocznik, zaw ierający nie tylk o artykuły historyczne, lecz publikacje o bardzo zróżnicow anej tem atyce i form ie. Po zaniechaniu działalności ChTK, w y d a w cą czasopism a (od nr. 18.) jest Chojnickie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. O m ów ienie zaw artości oraz m etod tw orzenia pism a w drugiej i trzeciej serii w ykracza poza ramy teg o artykułu.

w sp o m in a ją c inicjatyw ę grona regionalistów sprzed b ez m ała p ół w ieku, pragnę zw rócić u w agę, iż „Z eszyty C hojnickie” zrodziły się na gruncie lokalnego o ży w ien ia u m y sło w eg o , z potrzeby zaspokojenia zainteresow ań badaw czych oraz u p ow szechnienia w ied zy historycznej, w tym rów nież w y n ik ó w w łasn ych d o cie­ kań. Brak innych m o żliw o ści kom unikacji społecznej skłonił tw órców do p o w o ­ łania q u asi-czasopism a p rzeznaczonego dla szczu p łego środow iska ludzi najbar­ dziej zaciek aw ion ych p rzeszłością i kulturą regionu. N a początku trudno było przew idzieć efekt, lecz w następstw ie um iarkow anego rozw oju w ydaw nictw a krąg odbiorców rozszerzył się, obejmując nauczycieli i uczniów szkół średnich. M ożna się było o tym przekonać je sz c z e kilkanaście lat później podczas konkursów w ie ­ dzy o regionie, organizow anych przez Z rzeszen ie K aszubsko-P om orskie. B ez w ątpienia czasop ism o odegrało p ozytyw n ą rolę w kształtow aniu św iad om ości historycznej i tożsam ości regionalnej m ieszk ań ców Chojnic.

W 1974 r. m yśl stw orzenia n o w eg o czasop ism a zak iełk ow ała w śród osób zb liżon ych do p ow iatow ego archiwum , które m ieściło się w B aszcie W ięzien n ej. Stąd tytuł o w eg o m iniwydawnictwa: „Baszta”. Przyjęto zasadę, że odbiorcami będą przede w szystk im autorzy zam ieszczon ych m ateriałów, dostarczanych w określo­ nej liczb ie k op ii m aszyn op isu , form atu A 5 . Ł ączon o je w zeszy t, opraw iony w kartonow ą okładkę, w ydrukow aną w ed łu g projektu artysty plastyka janusza Trzebiatowskiego i w ten sposób pow staw ała namiastka czasopism a. B yła to sw ego rodzaju intelektualna zabawa, le c z w szystk ie publikacje m iały charakter jak naj­ bardziej serio.

N a tytułowej stronie numeru pierw szego poniżej tytułu B A sZ T A napisano: „C zasopism o p o św ięco n e sprawom przeszłości regionu chojnickiego. R ok 1974 - N r 1”, natom iast na drugiej stronie u m ieszczon a została następująca dedykacja:

Inicjatorowi czasopisma Julianowi Rydzkowskiemu w rocznicę Jego urodzin.

nickim, był dyrektorem szkoły w Ostrowitem i od 1975 r. w Charzykowach. Opracował publi­ kację

Krojanty. Szlak bojowy 18 Pułku Ulanów Pomorskich we wrześniu 1939

Chojnicki wrzesień. Wspomnienia z 1939 roku

W mroku nocy. Z lat

okupacji na ziemi chojnickiej 1939 - 1945

Dzie­

jach Brus i okolicy

218

K

O

(C

)

wyraz ambitne, jak na tak skromne wydawnictwo. „Baszta” miała podawać swoim

czytelnikom informacje i opracowania związane z regionem chojnickim z zakresu

archeologii, muzealnictwa, numizmatyki, sfragistyki i heraldyki, przybliżać źródła

archiwalne niepublikowane bądź trudno dostępne, publikować prace stanowiące

przyczynki do dziejów miasta i regionu, ukazywać sylwetki osób wybitnych i zasłu­

żonych dla regionu, kolekcjonować baśnie, legendy, podania z regionu chojnic­

kiego, zajmować się problemami ochrony zabytków, zapoczątkować i aktualizować

bibliografię do historii Chojnic i regionu. Na koniec została podana istotna infor­

macja: „»Basztę« redaguje zespół w osobach: J. Rydzkowski, W. Look i M. Ich-

nowski, przy współpracy W. Gęsickiego, E. Kloskowskiego, A. Makowskiego,

K. Ostrowskiego, F. Pabicha, L. Stoltmanna i Z. Stromskiego. Koszty redakcji

i kolportażu pokrywane są prywatnie”8.

Większość wymienionych osób zamieściła teksty w tym numerze. Gęsicki

przedstawił nabytki Muzeum Regionalnego; Pabich - historię papierni chojnickiej

w Nowej Brdzie (ze znakami wodnymi - filigranami tego zakładu); Ichnowski

opublikował łaciński i polski tekst przywileju księcia Mestwina II dla klasztoru

augustianów w Swornychgaciach wraz z komentarzem, ponadto sylwetkę XV-wiecz-

nego proboszcza chojnickiego Jana Rogge oraz artykuł o stanie średniowiecz­

nych zabytków Chojnic; Look zanalizował liczbę ludności i budynków mieszkal­

nych Chojnic w latach 1570-1974; Stoltmann opisał dzieje Leśna do 1772 r.;

Stromski bitwę o Chojnice w 1945 r.; Rydzkowski ogłosił część I bibliografii

chojnickiej oraz własną Legendę o skoszewskim smoku; Ostrowski napisał o latach

gimnazjalnych Aleksandra Majkowskiego oraz recenzję jego powieści Pomorzanie.

Determinacja grupy regionalistów skutkowała wydaniem jeszcze dwóch nu­

merów „Baszty” w pierwszym półroczu 1974 r. Tematyka ogłoszonych w nich

artykułów była zbliżona do zawartości numeru pierwszego, objęła przestrzeń hi­

storyczną od średniowiecza aż do współczesności. Autorzy więc pozostali ci sami,

z wyjątkiem nieobecnego w tych zeszytach W. Looka. Można przypuszczać, że

założony program byłby konsekwentnie realizowany w następnych wydaniach

pisma. Do tego jednak nie doszło, gdyż zespołowe działanie przerwał nagły zgon

M. Ichnowskiego w czerwcu 1974 r.9

z e względu na kształt i nakład „Baszta” była ewenementem w pomorskim

czasopiśmiennictwie regionalnym. Zawartość wydanych trzech numerów jest róż­

norodna i merytorycznie wartościowa. Między innymi przyczynki do dziejów kultury

F. Pabicha oraz prace M. Ichnowskiego pisane na podstawie oryginalnych źródeł

znakomicie poszerzają zakres wiedzy o regionie. Unikatowe zeszyty, wydane

8 Od wydawców, „Baszta”, 1974, nr 1, s. 1.

9 M. Ichnowski (1909-1974), ur. w Zabłociu k. Żywca, od 1920 r. w Chojnicach, filolog kla­ syczny, nauczyciel szkół średnich, nast. urzędnik PKP, działacz turystyczny i kulturalny, re­ gionalista, współzałożyciel ZKP w Chojnicach, archiwista, tłumacz z jęz. dolno-niemieckiego i z łaciny oraz autor indeksów akt miasta Chojnic.

w form ie opraw ionych m aszynopisów , w 10 egzem plarzach, ze w szech m iar za­ sługują na reedycję.

Tytuł „B aszta” pojaw ił się je sz c z e raz, m ian ow icie w 1986 r. M uzeum H isto- ryczno-E tnograficzne w yd ało 16-stronicow y inform ator o strukturze organizacyj­ nej i d ziałalności placów ki. W sło w ie w stępnym napisano: „O ddajem y do rąk C zytelników »B asztę«. W 1974 roku ukazało się w yd aw n ictw o o tym sam ym ty ­ tule, p o św ięco n e p rzeszłości Chojnic i ziem i chojnickiej, założon e z inicjatyw y mgr. M aksym iliana Ichnow skiego. N in iejsze w yd aw n ictw o naw iązuje do tej in i­ cjatyw y tytułem i cz ę śc io w o tem atyką. Zam iarem w y d a w cy je st przekazyw anie inform acji w szystk im zainteresow anym działaln ością chojnickiej p laców ki m u- zealnej”10. W kolejnych edycjach obok dom inujących m ateriałów spraw ozdaw ­ czy ch p ojaw iły się artykuły problem ow e, przedstaw iające w yniki prac badaw ­ czy ch pracow ników m uzeum z d ziedziny etnografii, archeologii, biografistyki, historii sztuki oraz referaty naukowe z organizowanych przez m uzeum konferencji. W 1991 r. został w yd an y obszerniejszy num er specjalny, w ca ło ści p o św ięco n y z a ło ży cielo w i m uzeum , pt. „Julian R ydzkow ski (1 8 9 1 -1 9 9 1 ) w 100 rocznicę uro­ d zin”. M uzealna „B aszta” ukazuje się nieregularnie, redagow ana je st przez k o le ­ gium , ostatnio w następującym składzie: Lidia Białkow ska, A nna Czapczyk, Hanna Rząska, M arcin Synak i Barbara Zagórska. N um ery 9. (2 0 0 5 ) i 10. (2008) w ydano w w ięk szy m form acie i znacznie pow iększonej objętości. D zięk i tem u periodyk odgryw a istotną rolę w życiu u m ysłow ym Chojnic.

O dnotow ać trzeba rów nież inicjatyw ę w y d a w n iczą ch ojn ick iego oddziału Z rzeszenia K aszubsko-P om orskiego. W listopadzie 1978 r. ukazał się drukiem skromny, 30-stron icow y zeszy t pt. „B azuny” * 11, zaw ierający m .in. w spom nienia o zm arłym teg o roku Julianie R ydzkow skim i innych działaczach, artykuły h isto­ ryczne oraz kronikę w ydarzeń kulturalnych i organizacyjnych. W artykule w stęp ­ nym zostało zawarte id eow e przesłanie: „Ślady ob ecn ości Z rzeszenia K aszubsko- -Pom orskiego w życiu sp ołeczn ym i kulturalnym m iasta i regionu są niezaprze­ czalne i trwałe. Z aw d zięczać to m ożn a wytrwałej pracy ludzi szczerze oddanych idei w szechstronnego aw ansu regionu. C elem tej działalności je st bow iem w y d o ­ b ycie z zapom nienia chlubnych tradycji kulturalnych i patriotycznych najbliższej ziem i, przystosow anie ich do w sp ó łczesn o ści i czerpanie z tych w artości w proce­ sie szyb k iego rozw oju sp o łeczn eg o ” 12. B ezpłatnie kolportow ana publikacja sp o­ tkała się z zainteresow aniem , co zach ęciło działaczy Z rzeszenia do cy k liczn ego przygotow yw ania biuletynów, stopniow o w zbogacanych publicystyką popularno­ naukow ą, w spom nieniam i, w ierszam i, notam i biograficznym i, n iezm iennie uka­ zyw ała się kronika w ydarzeń oraz inform acje o n ow ych książkach. W tem atyce

10 „Baszta”, Biuletyn Muzeum Historyczno-Etnograficznego w Chojnicach, 1986, s. 1. 11 ZKP Oddział Miejski w Chojnicach, „Bazuny”, biuletyn informacyjny, listopad 1978. 12 K. Ostrowski, Dla regionu - dla ojczyzny, „Bazuny”, 1978, s. 3.

220

K

O

(C

)

spory udział miała kultura i literatura kaszubska, m.in. działalność i twórczość

Floriana Ceynowy, Jana Karnowskiego, Stefana Bieszka. Treść kolejnych edycji

sprawiła, że „Bazuny” de facto wykraczały poza ramy biuletynu i spełniały funk­

cję, skromnego wprawdzie i wychodzącego nieregularnie, lecz konsekwentnego

czasopisma regionalnego.

„Bazuny” były redagowane kolegialnie pod przewodnictwem K. Ostrowskiego.

Do 1987 r. ukazało się 12 numerów, najpierw w nakładzie 400, potem 500 egzem­

plarzy. Druk, wykonywany w drukarni akcydensowej w Chojnicach (była to filia

zakładów graficznych w Toruniu, następnie w Żninie), nie odbywał się bez kom­

plikacji, a to głównie za przyczyną Urzędu Kontroli Prasy i Wydawnictw w Byd­

goszczy. Cenzorzy bowiem, pomimo małej częstotliwości oraz podtytułu „biule­

tyn” lub „informator”, kwalifikowali publikację jako wydawnictwo ciągłe, na które

przecież oddział ZKP w Chojnicach nie posiadał certyfikatu. Argument, że chodzi

o wydanie jednorazowe, nie zawsze przekonywał adwersarzy. Na szczęście nie

wnosili wielu zastrzeżeń do treści materiałów, większość wątpliwości była na

miejscu wyjaśniana. Boje z cenzurą były jedną z przyczyn nader rzadkiego uka­

zywania się „Bazun”. Osobno też należało uzyskać pozwolenie cenzury na rozpo­

wszechnianie biuletynu, tego jednak przeważnie udawało się uniknąć, szczęśli­

wie bez konsekwencji. Wraz ze zniesieniem cenzury przeszkoda znikła, ale do

wydawania biuletynu nie udało się powrócić przede wszystkim z powodu braku

funduszy - oddział ZKP nie miał znikąd wsparcia. Nawiązaniem do „Bazun” jest

wydawana od 2008 r. „Kluka”13, rejestrująca dzieje ruchu regionalnego w Choj­

nicach oraz bieżące wydarzenia organizacyjne.

Charakter periodyku ma także „Filomata”, organ Towarzystwa Przyjaciół

Liceum Ogólnokształcącego im. Filomatów Chojnickich14. Wydawnictwo skupia

się na publikowaniu materiałów związanych z historią szkoły od początków jej

istnienia (1623) do chwili obecnej oraz z działalnością TPLO im. FCh.

inspiracją do kilkakrotnych przedsięwzięć edytorskich, mniej lub bardziej

udanych, był trwale obecny w Chojnicach nurt myśli regionalnej, który niewątpli­

wie miał swoje źródła w okresie przedwojennym m.in. w środowisku „Zaborów”.

Twórcze dziedzictwo Jana Karnowskiego, Heleny i Bogumiła Hoffmannów, Ste­

fana Bieszka oraz duch współdziałania, uosabiany przez Jana P. Łukowicza,

pozostawały stale w pamięci działaczy średniego pokolenia - M. ichnowskiego,

A. Makowskiego, F. Pabicha, J. Osowickiego i innych, zaś żywym łącznikiem

„między dawnymi i młodszymi laty” był niestrudzony Julian Rydzkowski. Nurt

ten nie zaginął, lecz uległ rozproszeniu i dziś jest słabo wyczuwalny, aczkolwiek

13 „Kluka”, Biuletyn Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego w Chojnicach, red. K. Ostrowski.

Ukazały się wydania za rok 2008, 2009, 2010.

Chojnicki Biuletyn Informacyjny „Filomata”, red. kolegium pod przewodnictwem Bogdana

Kuffla, 2005, nr 1; 2010, nr 6.

nierzadko słychać w erbalne p ow oływ an ie się na tradycję. M o żliw o ści pracy ba­ dawczej w dziedzinie regionalnej hum anistyki oraz publikow ania w y n ik ó w są obecnie nieporów nanie lep sze, tym czasem dorobek w dużej części odbiega od klim atu i p oziom u prawie ju ż zapom nianych i niedostępnych w ydaw nictw .

K azim ierz o str o w sk i

Konitzer Regionalzeitschriften nach dem 2. Weltkrieg

Z U S A M M E N F A S S U N G

Nach 1945 empfand die kulturelle Umwelt in Konitz bitter den Mangel von lokaler Zeitschrift und Möglichkeit der Herausgabe. Drei Regionalforscher (W. Look, J. Rydz- kowski i F. Pabich) unternahmen eine Durchbruchprobe, indem sie im Jahre 1964 Samm­ lung eigener Artikel in 12 maschinengeschriebenen Exemplaren herausgaben, unter dem Titel

„Zeszyty Chojnickie”

„Filomata”