Nominacja profesorska — Jacek Rajchel
W dniu 23 kwietnia 2007 r. Centralna Komisja ds. Stopnii Tytu³ów Naukowych nada³a tytu³ profesora Nauk o Ziemi dr. hab. in¿. Jackowi Rajchlowi, profesorowi Katedry Geo-logii Ogólnej, Ochrony Œrodowiska i Geoturystyki Wydzia³u Geologii, Geofizyki i Ochrony Œrodowiska Aka-demii Górniczo-Hutniczej im. Stanis³awa Staszica w Kra-kowie. Dnia 20 paŸdziernika 2007 r. prezydent RP podpisa³ tê nominacjê, a uroczyste jej wrêczenie odby³o siê w Pa³acu Prezydenckim w dniu 29 stycznia 2008 r.
Profesor Jacek Rajchel od lat szkolnych przejawia³ zainteresowanie szeroko pojêtymi naukami przyrodniczy-mi, nic te¿ dziwnego, ¿e w 1962 r. rozpocz¹³ studia na Wydziale Geologiczno-Poszukiwawczym Akademii Górni-czo-Hutniczej. Jego zainteresowanie budow¹ geologiczn¹ Karpat rozpoczê³o siê ju¿ w czasie studenckiej praktyki z kartografii geologicznej, odbytej w obrêbie jednostki magurskiej w Beskidzie S¹deckim pod opiek¹ dr. Kazimie-rza Bogacza. Nastêpnym krokiem by³a dzia³alnoœæ w Kole Naukowym Geologów pod kierunkiem dr. in¿. Janusza Kotlarczyka, poœwiêcona karpackim egzotykom. Jacek Rajchel ukoñczy³ studia w marcu 1968 r. na specjalnoœci surowce skalne i w kwietniu tego roku podj¹³ pracê w Katedrze Geologii AGH, któr¹ kontynuuje do dziœ, ju¿ przez ponad czterdzieœci lat. Sylwetka naukowa profesora kszta³towa³a siê pocz¹tkowo pod kierunkiem prof. Henry-ka Œwidziñskiego, a nastêpnie — profesora Janusza Kotlar-czyka, promotora Jego pracy doktorskiej. Profesor Rajchel jest kontynuatorem ich dzia³alnoœci naukowej. Pracê dok-torsk¹ pt. Budowa geologiczna doliny Sanu w rejonie Dynów–Dubiecko, wyró¿nion¹ nagrod¹ rektora AGH, obroni³ w 1978 r., zaœ pracê habilitacyjn¹ pt. Litostratygra-fia osadów górnego palecenu i eocenu jednostki skolskiej — w roku 1991.
Jego zainteresowania i dzia³alnoœæ naukowa zwi¹zane s¹ z geologi¹ podstawow¹, traktowan¹ jako nauka przyrod-nicza. W czasie swojej pracy zawodowej nawi¹zywa³ rów-nie¿ do innych dzia³ów geologii, takich jak: stratygrafia, sedymentologia, geologia surowców skalnych, hydroge-ologia, kartografia geologiczna, ochrona œrodowiska czy prospekcja surowców mineralnych, a nawet paleontologia. Dziêki temu nie sta³ siê „w¹skim” specjalist¹.
Do szczególnych osi¹gniêæ Jacka Rajchla nale¿¹ prace dotycz¹ce geologii polskich Karpat fliszowych, gdzie pra-cowa³ przez czterdzieœci lat i zgromadzi³ obszerny materia³ badawczy. Prace, których wyniki zosta³y opublikowane w wielu artyku³ach naukowych, w tym w rozprawie habilita-cyjnej, pozwoli³y m.in. na wydzielenie i sformalizowanie szeregu jednostek litostratygraficznych, ustalenie biostra-tygraficznej radiolariowej zonacji paleocenu i eocenu oraz wyznaczenie regionalnych horyzontów korelacyjnych jed-nostki skolskiej. Przedstawi³ równie¿ charakterystykê odkrytych przez Niego w tej jednostce szeregu stanowisk paraautochtonicznych utworów miocenu nakarpackiego.
Trudny do przecenienia jest równie¿ wk³ad profesora w sedymentologiê i paleogeografiê basenów Karpat fliszo-wych w okresie ich tworzenia i zamykania. Prace te pozwoli³y na wyró¿nienie licznych, nieznanych uprzednio utworów o charakterze olistostrom oraz na przedstawienie ich bardziej wiarygodnej paleooceanograficznej rekon-strukcji i geotektonicznej ewolucji. Badania te mia³y
rów-nie¿ aspekt praktyczny. Liczne opracowania dotyczy³y rozmieszczenia osuwisk we wschodniej czêœci polskich Karpat, wystêpowania wód mineralnych i surowców mine-ralnych, m.in.: diatomitów i i³owców montmorillonitowo--klinoptillolitowych. Badania nad z³o¿ami surowców nie ogranicza³y siê do Karpat, ale obejmowa³y równie¿ zapa-dlisko przedkarpackie, ni¿ polski i monoklinê przedsu-deck¹ (wody mineralne, wêgiel brunatny, sole potasowo--magnezowe).
W tym samym czasie Jacek Rajchel bada³ geologiê Spitsbergenu, bior¹c udzia³ w jednej z wypraw nauko-wo-badawczych AGH. Jest On wspó³autorem arkusza szczegó³owej mapy geologicznej w skali 1 : 25 000 Geolo-gical Map of the SW Part of Wedel Jarlsberg Land, wraz z jej objaœnieniami. Rezultatem tych badañ by³a nowa kon-cepcja stratygrafii i budowy tektonicznej tej czêœci Spits-bergenu.
Kolejna dziedzina aktywnoœci naukowej Profesora to zagadnienia z pogranicza geologii, górnictwa, architektury i historii sztuki, dotycz¹ce stosowanego w architekturze kamienia dekoracyjnego i budowlanego. Jacek Rajchel stworzy³ ca³kiem nowy dzia³, w obrêbie krakowskiego œro-dowiska nauk geologicznych, jakim jest geologia miejska lub geologia architektury miasta. Owocem tych prac jest szereg publikacji naukowych i popularyzuj¹cych naukê. Jej ukoronowanie stanowi ksi¹¿ka Kamienny Kraków, zna-komite Ÿród³o wiadomoœci z dziedziny zastosowania kamienia w architekturze, przedstawione z geologicznego punktu widzenia, a jednoczeœnie podrêcznik i pomoc dydaktyczna w nowym kierunku Kamieñ i Kamieniarstwo 1051 Przegl¹d Geologiczny, vol. 56, nr 12, 2008
na Wydziale Geologii, Geofizyki i Ochrony Œrodowiska i Wydziale Górnictwa i Geoin¿ynierii AGH. Profesor Raj-chel zajmowa³ siê równie¿ zagadnieniami zwi¹zanymi z ochron¹ przyrody nieo¿ywionej i dziedzictwa geologicz-nego, opracowuj¹c szereg wartoœciowych obiektów geolo-gicznych i przedstawiaj¹c koncepcje ich zagospodarowania jako trwa³ego elementu krajobrazu, podnosz¹cego walory turystyczne.
Jacek Rajchel jest autorem lub wspó³autorem oko³o 200 prac, wydrukowanych w jêzykach: polskim, angiel-skim i rosyjangiel-skim.
Jego dzia³alnoœæ naukowa jest tym bardziej godna podzi-wu, gdy¿ odbywa siê równolegle z zaanga¿owan¹ prac¹ dotycz¹c¹ przekazywania wiedzy kolejnym pokoleniom m³odzie¿y kszta³conej w Akademii Górniczo-Hutniczej. Pro-fesor w ci¹gu czterdziestu lat pracy dydaktycznej prowadzi³ 15 ró¿nych wyk³adów na piêciu wydzia³ach AGH, 20 æwi-czeñ laboratoryjnych, audytoryjnych, komputerowych i tere-nowych, a tak¿e wypromowa³ kilkudziesiêciu dyplomantów studiów dziennych i zaocznych oraz trzech doktorantów na macierzystym wydziale. Opracowywa³ programy i plany stu-diów, tworz¹c m.in. nowe kierunki kszta³cenia; sprawowa³ opiekê nad studenckimi wyprawami badawczymi na Spitsber-gen, Kaukaz, do Szkocji i na Syberiê.
Jacek Rajchel jest redaktorem naczelnym Pisma Przy-rodniczego Wszechœwiat, jednego z dwóch najstarszych (od 1882 r.) czasopism naukowych w Polsce. Pod Jego kie-runkiem pismo to, promuj¹ce w spo³eczeñstwie wiadomoœci przyrodnicze z ró¿nych dziedzin, w tym tak¿e geologii, znacz¹co wzbogaci³o szatê edytorsk¹ i spektrum publiko-wanych materia³ów. W latach 1998–2001 by³ cz³onkiem Rady Redakcyjnej Przegl¹du Geologicznego. Od roku 2004 pe³ni³ funkcj¹ sekretarza naukowego, a od 2006 — przewodnicz¹cego Komisji Nauk Geologicznych Polskiej Akademii Nauk, Oddzia³ w Krakowie.
Profesor Rajchel dzia³a³ i dzia³a aktywnie na terenie swojej macierzystej uczelni. Jest On jednym z twórców Muzeum Geologicznego i cz³onkiem Rady Naukowej tej niezwykle po¿ytecznej placówki, której dzia³alnoœæ wykracza daleko poza ramy AGH, propaguj¹c nauki o Zie-mi. Uczestniczy³ równie¿ w szeregu komisji i innych cia³ kolegialnych AGH.
Za dzia³alnoœæ dydaktyczn¹, prace organizacyjne w zakresie dydaktyki oraz za szczególne zas³ugi dla oœwiaty i wychowania zosta³ odznaczony medalem Komisji Eduka-cji Narodowej. Za prace badawcze i naukowe oraz popula-ryzacjê wiedzy z dziedziny geologii uzyska³ kilkanaœcie nagród rektora AGH.
Jacku, profesorze znakomity, wiedz¹ nabity,
geologi¹ opity,
znawco fliszu karpackiego, Spitsbergenu dalekiego, Krakowa kamiennego i Wszechœwiata ca³ego. Krynico m¹droœci,
wzorze grzecznoœci, regularnoœci i szczegó³owoœci!
Nominacji gratulujemy, a tak¿e winszujemy:
Niech Ci zdrowie zawsze s³u¿y, a czas w pracy siê nie d³u¿y.
Niech Twoi studenci wspania³¹ wiedzê zdobywaj¹, niech Ciê granty nie omijaj¹,
nagrody i zaszczyty z nieba spadaj¹, a koledzy z zazdroœci pêkaj¹!
Jan Golonka
1052