Konferencja „Polski Gaz Ziemny 2020” –Warszawa, 30.09.2015

Z prezentacji dotycz¹cych mineralogii pegmatytów wynika, ¿e szczególnie intensywnie rozwija siê krystalo-chemia turmalinów, minera³ów ziem rzadkich i grupy ko-lumbitu, jako wskaŸników petrogenetycznych. Renesans prze¿ywaj¹ skalenie. Dzieje siê tak za spraw¹ nowoczes-nych technik badawczych, takich jak wieloj¹drowy NMR, pozwalaj¹cych na okreœlenie rzeczywistego stopnia upo-rz¹dkowania ich struktury na poziomie molekularnym, w odró¿nieniu od tradycyjnych badañ rentgenowskich dy-frakcyjnych, które analizuj¹ uporz¹dkowanie dalekiego zasiêgu. W czasie sympozjum podkreœlano wa¿n¹ rolê eko-nomiczn¹ niektórych pegmatytów granitowych. Nie tylko jako Ÿród³a kamieni szlachetnych czy ceramicznych skale-ni, lecz przede wszystkim, jako drugiego pod wzglêdem

zasobów Ÿród³a metali rzadkich, zw³aszcza W i Sn. Du¿¹ grupê prezentacji stanowi³y wyniki badañ regionalnych z ca³ego œwiata wzbogacaj¹cych bazê danych o mineralo-gii, geochemii i petrologii pegmatytów.

Prace prezentowane w czasie sympozjum uka¿¹ siê dru-kiem na ³amach specjalnego tomu Canadian Mineralogist. Uczestnicy spotkania w Ksi¹¿u ustalili, ¿e kolejne sympo-zjum pegmatytowe w 2017 r. odbêdzie siê w Norwegii.

Abstrakty i elektroniczna wersja przewodnika tereno-wego s¹ dostêpne na stronie internetowej http://peg20-15polandczech.us.edu.pl.

Janusz Janeczek, Eligiusz Sze³êg & Krzysztof Szopa Serwis fotograficzny na str. 1499

Konferencja „Polski Gaz Ziemny 2020” – Warszawa, 30.09.2015

wnioski–kierunki–rekomendacje” by³a Organizacja Polskie-go Przemys³u Poszukiwawczo-WydobywczePolskie-go (OPPPW). Zosta³a ona powo³ana w 2010 r. jako platforma formu³owa-nia wspólnego stanowiska i wymiany doœwiadczeñ zgrupowa-nych w niej przedsiêbiorstw sektora naftowo-gazowego dzia³aj¹cych w Polsce. Obecnie OPPPW zrzesza 10 firm, w tym Orlen Upstream, PGNiG SA i Grupê Lotos. Na pierwszej konferencji z tego cyklu pod has³em „Polski Gaz Ziemny 2020 – prawo–podatki–perspektywy”, która odby³a siê w 2012 r., organizacja prezentowa³a swoje stanowisko wobec rz¹dowych za³o¿eñ tzw. ustawy wêglowodorowej przewiduj¹cej m.in. powo³anie Narodowego Operatora Kon-cesji Energetycznych. Kolejne spotkania by³y okazj¹ do zapoznania siê z wynikami wierceñ i ich oceny, jak rów-nie¿ przedstawienia szans i barier w dzia³alnoœci poszuki-wawczo-wydobywczej. Tegoroczna konferencja, która odby-³a siê 30 wrzeœnia br. w Warszawie, byodby-³a czwart¹ edycj¹ spotkania przedstawicieli biznesu, ekspertów rynku energii, przedstawicieli nauki oraz reprezentantów w³adz central-nych i samorz¹dowych, którzy dyskutowali nad obecnym stanem prac poszukiwawczo-rozpoznawczych, a tak¿e uspraw-nieniem procesu poszukiwañ gazu ziemnego w Polsce.

Konferencjê otworzy³ dyrektor generalny OPPPW Mar-cin Ziêba, przedstawiaj¹c jej ramowy program podzielony na dwie sesje. W pierwszej, poœwiêconej poszukiwaniom wêglowodorów w Polsce, obrady rozpoczê³y siê od pre-lekcji Wies³awa Prugara, prezesa i dyrektora generalnego Orlen Upstream i jednoczeœnie prezesa zarz¹du OPPPW. W obszernym przemówieniu prelegent nawi¹za³ do sytu-acji na œwiecie zwi¹zanej z niskimi cenami ropy, co po-woduje rezygnacjê lub przesuwanie w czasie projektów poszukiwawczych, szczególnie trudniejszych i kapita³o-ch³onnych, jak z³o¿a niekonwencjonalne. Poza USA, postê-py w udostêpnianiu gazu z ³upków osi¹gniêto tylko w Chi-nach i Argentynie. W kraju firmy zwi¹zane z OPPPW wykona³y od 2010 r. 172 odwierty, w tym 68 w poszuki-waniu gazu z ³upków, ale od 3 lat liczba wierceñ siê zmniej-sza. W procesie przygotowañ do rozpoczêcia wiercenia nadal istniej¹ trudne do pokonania bariery administracyj-ne. Pozytywne zmiany, wg opinii OPPPW, nast¹pi³y m.in.

w postaci wprowadzenia koncesji ³¹cz¹cej etapy poszu-kiwañ, rozpoznania i wydobycia, zniesienie obowi¹zku opiniowania planu ruchu przez wójta lub burmistrza, wydawanie decyzji o uwarunkowaniach œrodowiskowych przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Œrodowiska. Jed-nak w prawie geologicznym i górniczym wiêcej jest zmian hamuj¹cych poszukiwania. Nale¿y do nich pozostawienie tylko przetargowego trybu udzielania koncesji, obowi¹z-kowe zabezpieczenie finansowe prac, skrócenie okresu pierwszeñstwa do koncesji na wydobywanie z 5 do 3 lat, koniecznoœæ szczegó³owego okreœlania harmonogramów prac w koncesji, d³ugotrwa³e procedury zatwierdzania zmian w koncesjach i wiele innych wymagañ. Du¿o zastrze¿eñ budzi te¿ specjalny podatek od wydobycia ropy i gazu. W. Prugar przytacza³ przyk³ady d³ugoœci postêpowania: czas oczekiwania na rozpatrzenie wniosku o now¹ konce-sjê wynosi 12 miesiêcy, uzyskania decyzji œrodowiskowej 6–15 miesiêcy, rozpatrzenia wniosku o zmianê w koncesji 1,5–12 miesiêcy, uzyskanie pozwolenia wodno-prawnego – 6 miesiêcy. Lista utrudnieñ jest w znacznej czêœci powtó-rzeniem problemów zg³aszanych przez przemys³ w latach ubieg³ych. Do tych wypowiedzi odniós³ siê g³ówny geolog kraju S³awomir Brodziñski, przypominaj¹c o z³o¿onoœci procesu zmian prawnych i zwracaj¹c jednoczeœnie uwagê na nisk¹ jakoœæ sk³adanych wniosków koncesyjnych, co t³umaczy przewlek³oœæ postêpowania. Sprostowa³ te¿ licz-bê odwiertów w poszukiwaniu gazu z ³upków – jest ich obecnie 70.

W dalszej czêœci sesji Pawe³ Poprawa z Instytutu Stu-diów Energetycznych referowa³ wyniki badañ w³asnoœci zbiornikowych kompleksów paleozoicznych perspektywicz-nych dla gazu z ³upków. Porównanie parametrów z³ó¿ w USA i w Polsce w wielu punktach wypada dla nas gorzej. Potwierdzono wystêpowanie gazu w ska³ach ³upkowych, jednak wydajnoœci s¹ niewielkie i nie rozstrzygniêto pro-blemu, czy mo¿na liczyæ na komercyjn¹ eksploatacjê. Jedn¹ z przyczyn jest fakt, ¿e spoœród 68 odwiertów ³upkowych tylko 13 to odwierty poziome, a w 10 z nich wykonano szczelinowanie hydrauliczne. Istotne dla oceny skuteczno-œci zabiegów intensyfikacji testy skutecznoskuteczno-œci zat³aczania cieczy roboczej do szczelin (DFIT) zosta³y wykonane w 1439

14 odwiertach. Zdaniem panelisty jedynie w 5 z nich ze-staw pomiarów i zabiegów spe³nia³ wszystkie warunki. W dyskusji na temat rezultatów Andrzej Maksym z PGNiG SA powiedzia³, ¿e zakoñczenie badañ w odwiertach Wysin-2H i Wysin-3H powinno umo¿liwiæ ocenê rejonu Pomorza. Poinformowa³ równie¿, ¿e w czasie prac w obrêbie koncesji Zalesie–Jod³ówka–Skopów odkryto konwencjonalne z³o¿e gazu Siedliczka. Grzegorz Pieñkowski z Pañstwowego Insty-tutu Geologicznego – Pañstwowego InstyInsty-tutu Badawczego przypomnia³ historiê szacunków zasobów gazu z ³upków, które doœæ radykalnie zmienia³y nastwienie do poszukiwañ ze strony przedsiêbiorców i decydentów. Ca³kowicie od-mienne jest podejœcie w Chinach, gdzie do eksploatacji w³¹czane s¹ odwierty z wydajnoœci¹ rzêdu 3000 m3/d, a wiêc nieop³acalne wg naszych kryteriów. Nie mo¿na te¿ pomijaæ kampanii w Parlamencie Europejskim na rzecz ca³kowitego zakazu poszukiwañ i tu atutem s¹ polskie raporty œrodowiskowe, z których wynika, ¿e poszukiwania i eksploatacja gazu z ³upków s¹ bezpieczne dla œrodowiska. Niestety w debatach energetycznych, nie tylko w PE, zagad-nienia geologii schodz¹ przewa¿nie na dalszy plan, a na czo³o wysuwa siê polityka, ekonomia i ochrona œrodowi-ska, na co zwróci³ uwagê Jacek Matyszkiewicz z AGH. Do informacji o iloœci wykonanych wierceñ nawi¹za³ Troy Wagner z BNK Polska, akcentuj¹c czynnik zagêszczenia otworów jako decyduj¹cy o efektywnoœci wyników i sku-tecznoœci badañ oraz wp³ywie na sposób podejœcia w kolej-nych etapach prac.

W dyskusji ponownie zabra³ g³os S³awomir Brodziñski, mówi¹c o trzech scenariuszach polityki energetycznej Pol-ski do 2050 r., przy czym w dwóch z nich przewiduje siê du¿y udzia³ gazu ziemnego w strukturze noœników energii. Przywo³a³ te¿ ograniczenia u¿ytkowania górniczego – 40% powierzchni kraju znajduje siê na obszarach chronionych. Jako istotne wydarzenie wymieni³ memorandum o wspó³-pracy Ministerstwa Œrodowiska z Chinami w zakresie gazu z ³upków. Wspomnia³ tak¿e o nowym raporcie dotycz¹cym zasobów gazu z ³upków, który ma siê ukazaæ do koñca br. Tematem drugiej sesji by³y zachêty inwestycyjne w systemie prawnym i fiskalnym dla bran¿y naftowo-gazow-niczej. Moderatorem i pierwszym prelegentem by³ Marek Kamiñski z Ernst & Young Polska, który przedstawi³ za-³o¿enia opracowanych przez firmê warunków wejœcia na rynek z inwestycjami w dziedzinie gazu z ³upków. Jed-noczeœnie przyzna³, ¿e propozycje sprzed dwóch lat w znacznej czêœci wymagaj¹ modyfikacji ze wzglêdu na zmiany cen ropy i dostosowanie do aktualnej postaci prawa geologicznego i górniczego. Za³o¿enia powsta³y na pod-stawie modelu Energy Intelligence, najbardziej miarodaj-nego narzêdzia oceny ryzyka inwestycyjmiarodaj-nego. Ponownie wymieni³ uwagi i postulaty zg³aszane w pierwszej czêœci konferencji podkreœlaj¹c fakt, ¿e jeœli k³opoty z d³ugo-trwa³ymi procedurami maj¹ tacy operatorzy z d³ugoletnim doœwiadczeniem jak PGNiG SA czy PKN Orlen, to s¹ one jeszcze bardziej uci¹¿liwe dla nowych podmiotów. Nastêp-nie zabra³ g³os przedstawiciel Ministerstwa Gospodarki, mówi¹c o przygotowywanym rozporz¹dzeniu dotycz¹cym dywersyfikacji dostaw energii, ale zastrzeg³, ¿e nie jest pewne, kiedy Rada Ministrów je rozpatrzy. Do kwestii zmieniaj¹cych siê i nieprecyzyjnych przepisów powróci³

Wies³aw Skrobowski z Work Service stwierdzaj¹c, ¿e sta-bilnoœæ dzia³ania koncesjobiorców stoi pod znakiem zapy-tania i ten warunek jest nadal aktualny. Pyta³ te¿ o stan prac nad nowymi regulacjami prawnymi w Rz¹dowym Cen-trum Legislacji. Jeœli chodzi o aktualn¹ sytuacjê w rozpo-znaniu gazu z ³upków w Polsce, to warto przypomnieæ pocz¹tki badañ dewoñskich ³upków Marcellus w USA – tam pierwsze 67 odwiertów by³o negatywnych, chocia¿ by³y to otwory poziome ze szczelinowaniem. Do g³osów w dyskusji odniós³ siê minister Maciej Grabowski, oceniaj¹c pozytywnie obecny kszta³t prawa geologicznego i górni-czego jako zamykaj¹cego okres debat i niepewnoœci oraz bêd¹cego pierwszoplanowym zadaniem ministerstwa w okresie du¿ego zainteresowania koncesjami. Podkreœli³, ¿e wiele dzia³añ jest ma³o widocznych z uwagi na koniecz-noœæ pogodzenia interesów inwestorów i ochrony œrodowi-ska. W. Prugar odpowiadaj¹c na pytanie M. Kamiñskiego o wyniki ankiet na temat funkcjonowania prawa geolo-gicznego skierowanych do przedsiêbiorców stwierdzi³, ¿e obecne obserwacje nie s¹ miarodajne z powodu niskiej aktywnoœci poszukiwawczej. Jest pewna poprawa, ale ³atwo sobie wyobraziæ, co by³oby przy kilkakrotnie wiêk-szej liczbie wniosków koncesyjnych. Jednoczeœnie zwróci³ uwagê na zmniejszaj¹ce siê nak³ady inwestycyjne operato-rów krajowych, co jeszcze bardziej wyd³u¿a okres uzyska-nia po¿¹danych rezultatów z³o¿owych. Rozwi¹zañ fiska-lnych broni³ przedstawiciel Ministerstwa Finansów, argu-mentuj¹c, ¿e system by³ projektowany w okresie, kiedy obci¹¿enia fiskalne by³y niskie, a nadzieje na w³¹czenie do eksploatacji powa¿nych zasobów wêglowodorów nadmiernie rozbudzone. Jego zdaniem przepisy s¹ elastyczne i spe³-niaj¹ swoje zadanie, ponadto przewidziano wakacje podat-kowe do 2020 r., a do tego czasu nale¿y prowadziæ tylko ewidencjê przychodów. Jednak sprawa opóŸnienia specjal-nej ustawy wêglowodorowej kilkakrotnie przewija³a siê w dyskusji i adresatem pytañ by³ minister M. Grabowski, który stwierdzi³, ¿e nie jest przeciwnikiem ustawy i widzi pole do dzia³añ w tym zakresie. Jednym ze s³abych punktów wszechstronnego programu badañ z³ó¿ niekonwencjo-nalnych jest zaplecze naukowe, w PIG-PIB kadra jest nie-liczna w stosunku do iloœci zadañ, o czym mówi³ G. Pieñ-kowski. Zdaniem ministra wynika to ze s³abego powi¹-zania instytutu z problemami przemys³u.

Drugi etap konferencji by³ bardziej o¿ywiony, powta-rza³y siê oceny i wnioski z czêœci pierwszej, ale wyostrzone i uzupe³nione nowymi argumentami, m.in. porównaniami z innymi krajami. Podsumowanie spotkania, jeœli chodzi o perspektywy udostêpnienia ekonomicznie op³acalnych w eksploatacji z³ó¿ gazu z ³upków, mo¿na okreœliæ jako ostro¿ny optymizm. Jest to uzasadnione, bior¹c pod uwagê chocia¿by iloœæ wierceñ: 24 w 2012 r., 15 w 2014 r. i 2 w br. Zamykaj¹ce konferencjê stanowisko OPPPW wskazuje na rozwi¹zania, które mog³yby byæ korzystne dla firm poszu-kiwawczo-wydobywczych, a wiêc szerszy dostêp do rynku koncesyjnego, dostosowanie systemu opodatkowania do zasobnoœci polskich z³ó¿, poprawê efektywnoœci systemu administracyjnego oraz wsparcie dla programów naukowo--badawczych zwi¹zanych z gazem z ³upków.

Jerzy Zagórski

1440