Pisać (poezję) każdy może Chyba

(1)

Pisać (poezję) każdy może… Chyba…

Materiał składa się z sekcji: "Młoda poetka", "Odmiany miłości", "Gramatyka uczuć", "Geograﬁa Karoliny",

"Osiem błogosławieństw", "Słowo do słowa…", "Człowiek człowiekowi wilkiem", "Figlarne rymowanki",

"Poetycka pajęczyna", "Kocie rymy", "W pułapce", "Kto się boi poezji?".

Materiał zawiera 1 ilustrację, 4 ﬁlmy, 71 ćwiczeń, w tym 7 interaktywnych.

(2)

Pisać (poezję) każdy może… Chyba…

pixabay, licencja: CC 0

Poetka, poeta… Te słowa brzmią bardzo poważnie. A kojarzą się jeszcze poważniej, gdy dotyczą osoby, której książka znajduje się na półkach księgarni. Znasz kogoś takiego?

Jak myślisz, ile trzeba mieć lat, aby zostać twórcą, którego wiersze są w zasobach biblioteki?

Dziś przekonasz się, że wcale nie musisz na to długo czekać.

Już wiesz

Znajdź w internecie okładkę tomiku wierszy Karoliny Chyły Debiut przed debiutem. Przyjrzyj się tej kompozycji plastycznej i powiedz, dlaczego – twoim zdaniem – wybrany został taki właśnie motyw.

Młoda poetka

W Polsce jest wiele konkursów literackich, w których biorą udział tysiące młodych ludzi. Do uczestników takich konkursów należy m.in. Karolina Chyła. Kiedy pisała wiersze, które staną się przedmiotem naszej analizy, była gimnazjalistką z małej Byczyny na Opolszczyźnie. Gdy powstawała lekcja poświęcona jej twórczości, uczyła się w liceum w Kluczborku. Jako pierwszoklasistka wydała swój debiutancki tomik poetycki!

(3)

Ćwiczenie 1

Czy można udowodnić, że ktoś ma talent poetycki? Obejrzyj ﬁlm i dowiedz się, co o talencie Karoliny Chyły sądzi Piotr Matywiecki, poeta i krytyk literacki.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl O talencie Karoliny Chyły

Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 4.0

O talencie Karoliny Chyły O talencie Karoliny Chyły Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY- SA 4.0.

Ćwiczenie 2

Jak sądzisz, czy można nauczyć się bycia poetą? Zapisz swoje przemyślenia, a następnie porównaj je z opinią Piotra Matywieckiego na temat szkół pisania.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl O szkołach pisania mówi Piotr Matywiecki Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 4.0

O szkołach pisania mówi Piotr Matywiecki O szkołach pisania mówi Piotr Matywiecki Źródło:

Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 4.0.

Odmiany miłości

Karolina Chyła

Piękna strona zwrotna

znam kogoś kto mówi wyłącznie w osobie pierwszej moje dżinsy

mój talent moje zdanie moje plany

moja dziewczyna

“

(4)

Po przeczytaniu wiersza Piękna strona zwrotna Karoliny Chyły wykonaj następujące polecenia i odpowiedz na pytania:

Ćwiczenie 3.1

Wiersz został podzielony na zwrotki. Nadaj im swoje tytuły.

I - II - III -

Ćwiczenie 3.2

Wyjaśnij powód użycia w pierwszej zwrotce powtórzeń wyrazów na początku wersu.

Ćwiczenie 3.3 Ćwiczenie 3.4

Nazwij środek stylistyczny polegający na powtarzaniu słów na początku kolejnych wersów.

Apostrofa Adaptacja Akcent Anafora Apostrof

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Ćwiczenie 3.5

znam kogoś kto mówi wyłącznie w osobie drugiej dyskretnym milczeniem usiłując pominąć prywatne ja znam kogoś kto używa wyłącznie trybu rozkazującego znam kogoś kogo interesuje tylko czas przeszły

dokonany

ty na przykład jesteś jeszcze niepewna balansujesz chichocząc

najbardziej podoba ci się odmiana czasownika będę kochać

czas przyszły tryb oznajmujący strona czynna będę kochana

czas przyszły tryb oznajmujący strona bierna będę kochać – się

czas przyszły tryb oznajmujący strona zwrotna zwrotna – najbardziej interesująca ze wszystkich najbardziej zawoalowana

pełna eleganckiej tajemniczości

nie odchodź nie opuszczaj nas

piękna strono zwrotna

(5)

Ćwiczenie 3.6

Połącz zamieszczone poniżej nazwy środków stylistycznych z ich krótkimi deﬁnicjami. Dopasuj do nazw i deﬁnicji przykłady zastosowania danego środka stylistycznego.

Anafora, Apostrofa, Homonim, Onomatopeja, Porównanie, Pytanie retoryczne, Zdrobnienie

Środek stylistyczny Deﬁnicja Przykłady

Anafora Apostrofa Homonim Onomatopeja Porównanie Pytanie retoryczne Zdrobnienie

Ćwiczenie 3.7

Poszukaj w wierszu jeszcze dwóch środków stylistycznych wymienionych w tabeli. Wskaż w wierszu przykłady użycia tych środków.

Ćwiczenie 3.8

Nazwij postępowanie osoby opisanej na początku pierwszej zwrotki.

Ćwiczenie 3.9

Wyjaśnij, co to znaczy: mówić do kogoś w drugiej osobie.

Ćwiczenie 3.10

Określ cechy osoby opisanej w drugiej stroﬁe.

Ćwiczenie 3.11

Dlaczego w wersie: „będę kochać – się” został użyty myślnik? Co stałoby się, gdyby go nie było?

Ćwiczenie 3.12

Podaj, co łączy wszystkie użyte w drugiej stroﬁe formy czasownika.

Ćwiczenie 3.13

Odmień przez osoby, czasy, tryby i strony wyraz: kochać.

Przykład:

kocham – 1. osoba liczby pojedynczej, czas teraźniejszy, tryb oznajmujący, strona czynna kochasz – ...

kochalibyśmy – ...

kochał – ...

będzie kochana – ...

kochajcie – ...

kochaliby – ...

Gramatyka uczuć

Piotr Matywiecki

(6)

Po przeczytaniu powyższego fragmentu wykonaj następujące polecenia:

Ćwiczenie 4.1

Wyjaśnij, jak rozumiesz sformułowanie: „gramatyka uczuć”.

Ćwiczenie 4.2 Ćwiczenie 4.3

Spośród podanych niżej słów wybierz synonimy wyrazów wytłuszczonych w przytoczonym zdaniu.

przypomina, niską, kobiecej, niebezpieczną, intryguje, wabi, namawia, niedoświadczoną, szykownej, wytwornej, zniechęca, próbuje, nastoletnią, wyniosłej, drogiej, dumnej, zachęca, obiecuje, małą, ekstrawaganckiej, mądrą, infantylną

A młodocianą poetkę kusi „pełna eleganckiej tajemniczości” strona zwrotna.

A ... poetkę ... „pełna ... tajemniczości” strona zwrotna.

Ćwiczenie 4.4

Wyjaśnij znaczenie zwrotu: „Kochać siebie w Drugim”.

Cytowany wiersz Karoliny Chyły można określić jako „osobisty”. Wypowiada się w nim postać mówiąca w pierwszej osobie liczby pojedynczej, a tematem są uczucia. Twórca jednak nie żyje w próżni: zna konkretne osoby, mieszka w konkretnym miejscu… A to znajduje odzwierciedlenie w jego dziełach.

Geograﬁa Karoliny

Posłowie

Prawda uczuć miesza się z wyobrażeniem o uczuciach. A na następnym etapie pojawi się niezwykle świadoma – życiowo i artystycznie – „gramatyka uczuć”.

Mówi o niej mądry wiersz Piękna strona zwrotna. Czytamy w nim o rozmaitych rodzajach ludzi. Jedni „mówią wyłącznie w osobie pierwszej”, drudzy – tylko w „osobie drugiej”. A młodocianą poetkę kusi „pełna eleganckiej tajemniczości”

strona zwrotna: „będę kochać – się”. A więc kochać z pełnym oddaniem – Drugiego w sobie i siebie w Drugim! – Czy może być większa mądrość uczucia niż ta, którą podsuwa gramatyka ludzkiej mowy, tak uważnie wysłuchiwana?

“

Karolina Chyła

*******

Tyle tych chmurek w polskich oczach, Świat się skrasnala i przeelﬁa –

Ech strasznie musi być urocza Śliczna czerwcowa Filadelﬁa…

Tutaj za mało słodkiej zbrodni, Tutaj za dużo nudnej kary – Ech jaki musi być pogodny

“

(7)

Po przeczytaniu wiersza wykonaj następujące polecenia:

Ćwiczenie 5.1

Nadaj utworowi tytuł i uzasadnij swoją propozycję.

Ćwiczenie 5.2

W treści utworu występuje opozycja: tu – tam. Poszukaj informacji o tym, gdzie jest owo „tu”.

Ćwiczenie 5.3

Jaki jest stosunek postaci mówiącej do „tu”? Odpowiedź uzasadnij, cytując odpowiednie fragmenty.

Ćwiczenie 5.4

Wyjaśnij, jak rozumiesz określenie, że „świat się skrasnala i przeelﬁa”.

Poszukaj w dostępnym ci słowniku języka polskiego słów: skrasnaleć, przeelﬁeć.

Wymyśl co najmniej dwa wyrazy o podobnej budowie, np. uwróżkowieć.

Ćwiczenie 5.5

W utworze pokrótce scharakteryzowanych zostało kilka miast. Znajdź te charakterystyki i powiedz, czy są one zaskakujące, czy też raczej typowe dla wymienionych miast.

Ćwiczenie 5.6

Dopisz własne dwuwyrazowe charakterystyki do znanych wielkich miast:

Praga Moskwa Tokio Nowy Jork

Napisz też podobną charakterystykę swojej miejscowości:

Nazwa:

Charakterystyka:

Ćwiczenie 5.7

Porównaj swoje propozycje z tymi, które zapisane zostały przez koleżankę lub kolegę z ławki.

Rozleniwiony w słońcu Paryż…

Tutaj wciąż każdy tylko wzdycha, Każdemu łza się w oczach perli – Cóż stąd, że obok się rozpycha Asfaltoskrzydły pegaz Berlin…

Tutaj się wyje setki sonat

W stronę przywiędłych z lekka blondyn – Niech kpią Wenecja, Rzym, Werona!

Niech szczerzy zęby mglisty Londyn!

Tutaj się w błotku gęstym lata, Ździebko krzywieje, patynieje –

Świat, świat – powtarzasz… Nie ma świata!

Tu świat po prostu nie…

Istnieje.

(wiosna 2010)

(8)

Ćwiczenie 5.8

Wyjaśnij, co – twoim zdaniem – oznacza sformułowanie: „Tu świat po prostu nie… Istnieje”.

Osiem błogosławieństw

W Ewangelii wg św. Mateusza znajduje się Kazanie na górze. Jezus zawarł tam osiem błogosławieństw, a zakończył swą przemowę nauką modlitwy Ojcze nasz.

Ćwiczenie 6

Przeczytaj fragment Kazania na górze i wypisz cechy osób, o których mówił Chrystus w każdym z błogosławieństw.

Wskazówka

Następny utwór zawiera wyraźne nawiązania do Biblii. Jego analiza pozwoli na dostrzeżenie, że Pismo Święte wciąż jest ważnym źródłem inspiracji.



Ewangelia wg św. Mateusza 5, 1---12

Jezus, widząc tłumy, wyszedł na górę. A gdy usiadł, przystąpili do Niego Jego uczniowie. Wtedy otworzył swoje usta i nauczał ich tymi słowami:

Osiem błogosławieństw

”Błogosławieni ubodzy w duchu, albowiem do nich należy królestwo niebieskie.

Błogosławieni, którzy się smucą, albowiem oni będą pocieszeni.

Błogosławieni cisi, albowiem oni na własność posiądą ziemię.

Błogosławieni, którzy łakną i pragną sprawiedliwości, albowiem oni będą nasyceni.

Błogosławieni miłosierni, albowiem oni miłosierdzia dostąpią.

Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą.

Błogosławieni, którzy wprowadzają pokój, albowiem oni będą nazwani synami Bożymi.

Błogosławieni, którzy cierpią prześladowanie dla sprawiedliwości, albowiem do nich należy królestwo niebieskie.

Błogosławieni jesteście, gdy [ludzie] wam urągają i prześladują was, i gdy z mego powodu mówią kłamliwie wszystko złe na was. Cieszcie się i radujcie, albowiem wasza nagroda wielka jest w niebie. Tak bowiem prześladowali proroków, którzy byli przed wami […]”.

“

Karolina Chyła

O ośmiu błogosławieństwach

Karolina Chyła, O ośmiu błogosławieństwach osiem przeterminowanych obietnic

osiem nie bardzo prawdopodobnych zapewnień całkiem nieaktualnych

“

(9)

Po przeczytaniu utworu O ośmiu błogosławieństwach odpowiedz na pytania:

Ćwiczenie 7.1

Co można powiedzieć na temat postaci mówiącej w wierszu?

Ćwiczenie 7.2

Wyjaśnij, dlaczego w pierwszym wersie osiem ewangelicznych błogosławieństw zostało określonych słowem „przeterminowane”.

błogosławieni cisi na przykład co to znaczy

CISI

błogosławieni ci co nie robią hałasu?

błogosławieni ci co nie dopominają się o najmilsze?

nie wiem

a tyle jest ważnych błogosławieństw takich nigdy nie napisanych od zawsze odrzuconych

błogosławieństw dla czternastoletnich ateistek Jak ja

i ty

błogosławieni nerwowi

albowiem drżącymi paluszkami łatwiej pochwycić umykającą tęczę błogosławieni nieśmiali

albowiem kiedyś dostaną skrzydeł u ramion błogosławione rudzielce

albowiem wyróżniają się na tle sympatycznych blondynów i brunetów błogosławieni zakochani bez wzajemności

albowiem spaniele też wyją do księżyca – z nadzieją błogosławieni dobrzy matematycy

albowiem równoważą się z równie błogosławionymi polonistami błogosławieni debiutujący poeci

albowiem nie puszą się jeszcze jak bażant w trawie a może nawet

błogosławieni zwyczajni przeciętni

niepoetyczni

tacy którzy widzieli ale nie uwierzyli tacy całkiem po prostu

tacy co śmieją się na cały regulator i płaczą szeptem

najcichszym ze wszystkich dotąd odkrytych szeptów

(wiosna 2009)

(10)

Ćwiczenie 7.3

Wskaż w wierszu inny wyraz o podobnym znaczeniu.

Błogosławione Nieaktualne Prawdopodobne Zwyczajne

Ćwiczenie 7.4

Podaj, jak nazywają się wyrazy o zbliżonym znaczeniu, choć brzmiące odmiennie.

Anafory Synonimy Homonimy Porównania Epitety

Ćwiczenie 7.5

Czy twoim zdaniem wymienieni w pierwszej zwrotce „cisi” to w Ewangelii wg św. Mateusza rzeczywiście ci, „co nie robią hałasu”? Uzasadnij swoją odpowiedź.

Ćwiczenie 7.6

Sprawdź, czy w wierszu Karoliny rzeczywiście zapisanych jest osiem błogosławieństw.

Ćwiczenie 7.7

Podaj, co łączy wymienione w trzeciej zwrotce grupy ludzi błogosławionych.

Ćwiczenie 7.8

Wyjaśnij, co oznacza zwrot „dostać skrzydeł u ramion”.

Ćwiczenie 7.9

Opisani w wierszu blondyni i bruneci są „sympatyczni”. Jakie wobec tego są „rudzielce”? Z czym potocznie kojarzony jest rudy kolor włosów?

Ćwiczenie 7.10

Co łączy nieszczęśliwie zakochanych ze spanielami wyjącymi do księżyca?

Ćwiczenie 7.11

Podaj znaczenie zwrotu „puszyć się jak bażant”.

Ćwiczenie 7.12

Wskaż, co łączy wymienione w ostatniej zwrotce grupy ludzi błogosławionych.

Ćwiczenie 7.13

W ostatniej stroﬁe mowa jest o tych, którzy „widzieli, ale nie uwierzyli”. W Biblii natomiast wspomina się tych, którzy „nie widzieli, a uwierzyli”. Dlaczego ci pierwsi mają być błogosławieni?

Ćwiczenie 7.14

(11)

Ćwiczenie 7.15

Określ prawdziwość podanych niżej stwierdzeń.

Utwór jest napisany wierszem ciągłym., Wiersz zawiera pytania retoryczne i wykrzyknienia., Jest to wiersz biały., Postacią mówiącą jest Jezus., Wiersz nawiązuje do <i>Kazania na górze</i>., W wierszu pojawiają się anafory.

PRAWDA

FAŁSZ

Ćwiczenie 7.16

Czy twoim zdaniem błogosławieństwa wymienione w wierszu Karoliny Chyły są przeciwieństwem błogosławieństw zawartych w Kazaniu na górze? A może należy je potraktować jako uzupełnienie biblijnej wersji? Uzasadnij swoją odpowiedź.

Posłuchaj, co na temat wiersza O ośmiu błogosławieństwach ma do powiedzenia sama autorka.

Piotr Matywiecki

Posłowie

Emocjonalność nastolatków bezpośrednio łączy się [z] doświadczeniem etycznym, zwykle pełnym goryczy. Karolina Chyła przedstawia nam takie oto przejmujące rozmyślanie o ewangelicznych błogosławieństwach z Kazania na górze […] Ów „czternastoletni ateizm” jest zalążkiem egzystencjalnego męstwa.

Nie tyle jest to wypowiedź o istnieniu bądź nieistnieniu Boga, co o duchowej samodzielności.

“

(12)

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl O swoim wierszu mówi Karolina Chyła

Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 4.0

O swoim wierszu mówi Karolina Chyła O swoim wierszu mówi Karolina Chyła Źródło: Contentplus.pl sp.

z o.o., licencja: CC BY-SA 4.0.

Słowo do słowa…

Zabujałam się w obłokach to kolejny wiersz, o którym mówi Karolina Chyła.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl O utworze Zabujałam się w obłokach mówi autorka Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 4.0

O utworze Zabujałam się w obłokach mówi autorka O utworze Zabujałam się w obłokach mówi autorka Wskazówka

Następny wiersz wykorzystuje grę słów i swobodnych skojarzeń międzywyrazowych.



(13)

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 4.0.

Po przeczytaniu wiersza Zabujałam się w obłokach odpowiedz na pytania:

Ćwiczenie 8.1

Jaka jest tonacja utworu? Wybierz między dwoma określeniami: tonacja optymistyczna / tonacja pesymistyczna.

Ćwiczenie 8.2

Z czego – według ciebie – wynika ów charakter wiersza?

Ćwiczenie 8.3

Wskaż, za pomocą jakich środków artystycznych poetka uzyskała taki efekt.

Ćwiczenie 8.4

Karolina Chyła

Zabujałam się w obłokach

Zabujałam się w obłokach, Czuję miętę do piwonii, Chociaż cisza jasnooka W świt się pręży jak balonik.

Kocham się w obłokach w ciemno Całą nerką, całym sercem –

Dwa obłoki razem ze mną Tworzą bardzo zgrany tercet.

Krew mam krewką, płaszcz mam płaski, Palę, grabię – suche liście!

Po podwórku hasa husky, Rzęsy rzężą mi rzęsiście…

Walec walcząc tańczy walca, Karp ugania się po linie,

Dwa paluszki trzyma w palcach…

Zginie karp ten czy nie zginie?

Królik w zbożu gdzieś króluje, Baby babę w piecu pieką, Kszyk krzykliwie wykrzykuje, Mlecz wciąż chłepcze białe mleko.

Chodzę w lisach, chodzę w fokach I na lirze gram lirycznie –

Zabujałam się w obłokach I zupełnie mi z tym ślicznie.

(lato 2009)

“

(14)

Ćwiczenie 8.5

Wyjaśnij znaczenie podanych niżej zwrotów.

mieć gwałtowny charakter, reagować szybko i (niekiedy) bez zastanowienia, nosić futro wykonane ze skóry danego zwierzęcia, zajmować się czymś niemal intuicyjnie, wykonywać coś bez namysłu, sympatyzować z kimś, lubić, a nawet kochać kogoś

czuć do kogoś miętę

robić coś w ciemno być krewkim chodzić w lisach, fokach

Ćwiczenie 8.6

Czy w świecie realnym walec może – walcząc – tańczyć walca, a rzęsy mogą rzęzić? Jaki był według ciebie powód zestawienia tych słów?

Ćwiczenie 8.7

Wskaż co najmniej dwa sposoby rozumienia poniższych wersów:

palę, grabię,

karp ugania się po linie, paluszki trzyma w palcach, baby pieką babę.

Okazuje się, że tworzenie poezji nie musi się łączyć z podejmowaniem bardzo poważnych tematów czy ukazywaniem ich w śmiertelnie poważny sposób – może być też po prostu dobrą zabawą.

Ważne!

Tym razem w części oznaczonej hasłem „Ważne” nie pojawi się jakaś encyklopedyczna mądrość, lecz po prostu apel:

Nie bój się pisać poezji!

Nie wstydź się wyjść z nią do ludzi! Nawet jeśli nie dostaniesz żadnej literackiej nagrody – wygrasz!

Dzięki literaturze (pisanej lub czytanej) łatwiej ci będzie zobaczyć, jaki jest świat – stanie się tak nawet wtedy, gdy jesteś osobą niewidomą (tak jak Karolina)…

Człowiek człowiekowi wilkiem

1. Tadeusz Różewicz

List do ludożerców

Kochani ludożercy nie patrzcie wilkiem

“

(15)

Po przeczytaniu wiersza List do ludożerców wykonaj następujące polecenia:

Ćwiczenie 9.1

Tadeusz Różewicz w Liście do ludożerców nawiązywał (choć nie bezpośrednio) do Kazania na górze. Przypomnij sobie osiem biblijnych błogosławieństw i poszukaj nawiązań do nich w wierszu wybitnego współczesnego poety. Wypisz je do zeszytu.

Ćwiczenie 9.2

Wyjaśnij znaczenie zwrotu „patrzeć wilkiem”.

Ćwiczenie 9.3

Wyjaśnij, dlaczego – według postaci mówiącej – ludożercy nie zmartwychwstaną.

Ćwiczenie 9.4

Określ, jakie jest przesłanie wiersza. Zapisz je w postaci:

jednego zdania,

jednego równoważnika zdania.

na człowieka

który pyta o wolne miejsce w przedziale kolejowym zrozumcie

inni ludzie też mają dwie nogi i siedzenie kochani ludożercy poczekajcie chwilę nie depczcie słabszych nie zgrzytajcie zębami zrozumcie

ludzi jest dużo będzie jeszcze więcej więc posuńcie się trochę ustąpcie

kochani ludożercy

nie wykupujcie wszystkich świec sznurowadeł i makaronu nie mówcie odwróceni tyłem:

ja mnie mój moje mój żołądek mój włos mój odcisk moje spodnie moja żona moje dzieci moje zdanie

Kochani ludożercy

Nie zjadajmy się Dobrze

bo nie zmartwychwstaniemy

Naprawdę

(16)

Ćwiczenie 9.5

Który z poznanych wierszy Karoliny Chyły wydaje ci się bliski utworowi Tadeusza Różewicza?

Odpowiedź uzasadnij.

Ćwiczenie 9.6

Czy z wiersza Karoliny Chyły wynika, że znała wcześniej utwór wielkiego poety? Odpowiedź uzasadnij.

Figlarne rymowanki

2a.

2b.

Julian Tuwim

Figielek

Raz się komar z komarem przekomarzać zaczął, Mówiąc, że widział raki, co się winkiem raczą.

Cietrzew się zacietrzewił, słysząc takie słowa, Sęp zasępił się strasznie, osowiała sowa, Kura dała drapaka, że aż się kurzyło,

Zając zajęczał smętnie, kurczę się skurczyło, Kozioł ﬁknął koziołka, słoń się cały słaniał, Baran się rozindyczył, a indyk zbaraniał.

“

Jerzy Ficowski

Dziwna rymowanka

Pewien żarłok nienażarty raz wygłodniał nie na żarty.

I wywiesił szyld na płocie że ochotę ma na płocie.

Tutaj na brak ryb narzeka, bo daleko rybna rzeka.

Więc się zgłosił pewien żebrak i rzekł żarłokowi, że brak płoci, karpi oraz śledzi, ale rzeki pilnie śledzi, i gdy tylko będzie w stanie to o świcie z łóżka wstanie, po czym ruszy na Pomorze i w zdobyciu ryb pomoże...

Odtąd żarłok nasz jedynie, zamiast smacznych ryb je dynie.

“

(17)

2c.

Po przeczytaniu trzech wierszy zamieszczonych w „Kontekstach” nr 2 wykonaj następujące polecenia:

Ćwiczenie 10.1

Wypisz z powyższych wierszy zwroty, w których występują nazwy zwierząt i czynności określone słowami wywodzącymi się od tych nazw.

Ćwiczenie 10.2

Napisz opowiadanie (na półtorej strony), w którym użyjesz co najmniej 10 zwrotów zaczerpniętych z powyższych utworów.

Ćwiczenie 10.3

Zabaw się w pisanie poezji… Utwórz nowe wyrazy, w których wykorzystasz nazwy zwierząt. Wymyśl też, co te nowe słowa mogą znaczyć:

mucha karp krowa dzięcioł

Poetycka pajęczyna

3a.

Józef Ratajczak

Pytania bez odpowiedzi

Czy mysz

Jest w mysikróliku?

Mam takich pytań Bez liku,

lecz kto z was na tym zna się?

Co okoń ma do konia?

A pasikonik,

czy wciąż konika pasie?

Więc ciągnie mnie w las natura

i znów piszę palcem na szybie:

Czy w kuropatwie jest kura, a wiele ryb

w wielorybie?

“

Karolina Chyła

Pająk

(18)

3b.

3c.

To dopiero istotka nijaka!

Mniejsza niż płacz, większa od rozkoszy…

Nie wiadomo, czy śmiać się, czy płakać, Gdy tka w kącie sieci mocny koszyk.

Dialog między pająkiem a ręką – Łaskotanie, przebieganie, drżenie…

Jak okruszek, koralik, ziarenko – Takie małe niespełnione marzenie.

(wiosna 2008)

“

Emily Dickinson

*** [pająk jako artysta]

Pająk jako artysta Nie jest zatrudniany

Lecz jego talent jak kryształ Bywa doceniany

Znają go wszyscy paraﬁanie Z obrazów święci Chrześcijanie Zna go i ksiądz i ateista

Arystokraci i lokaje Genialny cichy artysto Rękę ci swoją daję

Znają go wszyscy paraﬁanie Z obrazów święci Chrześcijanie

*** [pająk jako artysta]

“

Emily Dickinson

*** [Pająk srebrzystą kulę trzyma]

Pająk srebrzystą kulę trzyma W niedostrzegalnym ręku – I cicho tańcząc snuje sobie Perłową nitkę cienką – Od nic do nic kursuje – Jakież nierealne zajęcie – Nasz gobelin zasnuwa swoim – Dwa razy prędzej –

“

(19)

Po przeczytaniu wierszy Karoliny Chyły i Emily Dickinson zamieszczonych w „Kontekstach” nr 3 wykonaj następujące polecenia:

Ćwiczenie 11.1

Napisz utwór poetycki o pająku.

Ćwiczenie 11.2

Odwołując się do powyższych wierszy, napisz opowiadanie o pająku (około 300 słów).

Ćwiczenie 11.3

Niektórym zwierzętom przypisujemy określone cechy odnoszące się do ich charakteru, np. mrówka jest pracowita, a osioł – uparty. Podaj, jakim słowem można określić pająka. Uzasadnij swoją

propozycję.

Kocie rymy

4a.

Godziny trzeba mu, by wznieść Kontynenty świetliste –

A potem zwisa ze szczotki –

Bo zapomniał o swoich granicach –

Karolina Chyła

Koty i ludzie

„Chodzę cicho nieznanymi ścieżkami.

Udaję cienie na zapomnianych szlakach.

Roztrącam zieloną przepaść liści, Aby z bliska zaskoczyć

Ptaka gładkiego jak migdał.

Wypić kroplę życia

Z kielicha jego szarych piór.

Nie znajdzie mnie nikt kto mnie szuka.

Przyjdę, gdy się nacieszę swobodą, Wilgotnym powiewem traw…”

A potem ułagodzony kłębek Wydobywa z puchu, z radości Srebrzystą nitkę mruczenia.

Dwoje oczu, dwa ametysty – Dwa księżyce na nocnym niebie, Niebie co się skrada gwiazdami Jak wszechpotężny kot.

(wiosna 2008)

“

(20)

4b.

4c.

Halina Poświatowska

Kot

ja mam pana boga w futrze kiedy się przeciągam wzdłuż czuję jego palce

wyprężone na grzbiecie on w mięśniach moich nóg kroczy ciszej

niż okrągły księżyc po przyczajonym niebie nie płoszymy gałęzi wiatr

trzepocze nam w pysku skrzydłem głupiego wróbla oblizuję wąs

z ciepłej krwi

zmrużony śpiewam hymn o dobrym bogu

“

Jerzy Litwiniuk

Z kocich parodii

Puszysty, miękki,

pozornie kłębek włóczki.

Wystarczy wziąć do ręki:

w kłębku stal,

w ślepiach świeci fosfor, w jedwabiu włosów prąd,

we łbie

matematyczne sztuczki:

czy warto, czy się opłaci napiąć – rozprężyć sprężyny mięśni, wsunąć – wysunąć pazury, ćwieki,

mruży bezsenne powieki, patrzy, nie wiesz:

w ciebie,

“

(21)

Po przeczytaniu wierszy Karoliny Chyły, Haliny Poświatowskiej i Jerzego Litwiniuka zamieszczonych w „Kontekstach” nr 4 wykonaj następujące polecenia:

Ćwiczenie 12.1

Napisz utwór poetycki o kocie.

Ćwiczenie 12.2

Odwołując się do powyższych wierszy, napisz opowiadanie o kocie (około 300 słów).

Ćwiczenie 12.3

Niektórym zwierzętom przypisujemy określone cechy odnoszące się do ich charakteru, np. mrówka jest pracowita, a osioł – uparty. Podaj, jakim słowem można określić kota. Uzasadnij swoją propozycję.

W pułapce

5. za ciebie, w dal,

a może w głąb

bezdennej kociej duszy?

Wstrząsnął się, ruszył z kanapy, skok na gzyms:

rryms!

Z trzeciego piętra na cztery łapy Hop!

Stop.

Przylizał futro różowym ochłapem, krokiem majestatycznym,

elastycznym, z gracją,

bez zbytecznego pośpiechu za rogiem znikł.

Karolina Chyła

W stronę mleczy

Pusto, zimno… i klatka Wokół siatka i siatka.

Dłoń o pręty kaleczę, A tam niebo! I mlecze!

Nie da rady i święty, Gdy wciąż pręty i pręty, Gdy wciąż druty i siatki – Smutny świat smutnej klatki.

“

(22)

Po przeczytaniu wiersza W stronę mleczy Karoliny Chyły wykonaj następujące polecenia:

Ćwiczenie 13.1

W wierszu występują dwa plany przestrzenne: „tu” i „tam”. Wyszukaj w utworze określenia odnoszące się do obu przestrzeni i wpisz je do tabeli.

Tu Tam

Ćwiczenie 13.2

Jak myślisz, kim może być osoba, do której zwraca się postać mówiąca? Odpowiedź uzasadnij.

Ćwiczenie 13.3

Czym jest kilkakrotnie wspomniana w utworze klatka? Podaj co najmniej dwie różne interpretacje.

Pamiętaj, żeby do każdej z nich dobrać odpowiednie argumenty.

Ćwiczenie 13.4

Wyjaśnij, dlaczego – twoim zdaniem – ostatni wers został ujęty w cudzysłów.

Kto się boi poezji?

Często współczesny czytelnik, kiedy otwiera nieznaną sobie książkę i dostrzega tam wiersze – czym prędzej ją zamyka! Dlaczego?

Ćwiczenie 14

Napisz wiersz na dowolny temat.