Sprawozdanie
Dyrekcyi szkoły rolniczej zimowej
w C ie s z y n ie
za czas od r. 1895 do końca kursu zimowego 1898/9.
Cieszyn 1899.
N a k ł a d e m D y r e k c y i s z k o ł y r o l n i c z e j z i m o w e j . D r u k i e m K u t z e r a i S p ó ł k i .
cz,
Powstanie i otwarcie szkoły.
Jakkolwiek na Śląsku austr. istnieją od lat dawniejszych szkoły rolnicze, nie mogły one jednak odpowiadać wszech
stronnym potrzebom śląskiej ludności rolniczej. W szczegól
ności dawał się uczuwać brak szkoły, w której by synowie rolników z Księstwa cieszyńskiego, nie władający biegle językiem niemieckim lub nie posiadający funduszów do utrzy
mania się w innych szkołach śląskich, mogli pobierać naukę rolnictwa. Ażeby tej potrzebie zadość uczynić, powzięło Towa
rzystwo rolnicze dla Księstwa cieszyńskiego myśl założenia w Cieszynie szkoły rolniczej zimowej z polskim językiem wykładowym. Usiłowania rzeczonego Towarzystwa zostały poparte przez śląskie Towarzystwo rolniczo-leśne z centralną siedzibą w Opawie, i połączonym staraniom obu tych Towa
rzystw należy zawdzięczać, iż nietylko Wysoki Sejm śląski na posiedzeniu, odbytem w dniu 15. m arca 1892, uchwalił roczną subwencyę dla otworzyć się mającej szkoły, ale i Wysokie c. k. Ministerstwo rolnictwa przyrzekło równąź kwotą roczną przyczyniać się do utrzym ania szkoły. Po tak pomyślnym wyniku poczyniono wszelkie przygotowania do wprowadzenia szkoły w życie jeszcze w roku 189B, jednakowoż dla braku fachowego kierownika szkoły rozpoczął się pierwszy kuis dopiero w r. 1895.
Otwarcie szkoły odbyło się w dniu 3. listopada 1895 w obecności wszystkich członków Kuratoryi, delegatów Towa
rzystwa rolniczego dla Księstwa cieszyńskiego, zaproszonych gości, oraz uczniów, zapisanych na ten kurs początkowy.
Pierwszy przemówił przewodniczący Kuratoryi JW . baron M attencloit, ogłaszając szkołę jako otw artą i oddając ją na usługi rolników Księstwa cieszyńskiego. Zwracając się do delegatów Towarzystwa rolniczego upraszał przewodniczący o popieranie instytucyi, wreszcie wezwał uczniów do pilności
— 4 —
i przyzwoitego zachowywania się w szkole i poza szkołą.
Następnie zwrócił się członek Kuratoryi, W P. Cieńciała, z przemową do kierow nika. szkoły, powierzając jego pieczy zakład i przyszłych uczniów. Po odpowiedzi kierownika i następnej przemowie tegoż do uczniów, zakończono otwarcie szkoły trzykrotnym okrzykiem na cześć Najjaśniejszego Pana.
Kuratorya i inspekeya szkoły.
Bezpośrednia wszechstronna opieka nad szkołą jest po
wierzona K uratoryi, do której należą:
JW P . R y s z a r d b a r o n M a t t e n c l o i t , poseł do Sejmu śląskiego, właściciel dóbr Orłowa z przyl., — prze
wodniczący Kuratoryi.
WP. D r. R u d o l f B u k o w s k i , poseł do Sejmu śląskiego, zastępca prawny arcyksiążęcej Komory, — zastępca prze
wodniczącego Kuratoryi.
WP. A r m a n d K a r e l l , radca cesarski, dyrektor semi- naryum nauczycielskiego w Cieszynie.
W P. J e r z y C i e ń c i a ł a , poseł do Sejmu śląskiego, posiadacz złotego krzyża zasługi z koroną, prezes Towarzystwa rolniczego dla Księstwa cieszyńskiego.
W P. J a n G w u ź d ż , dzierżawca dóbr ziemskich.
K uratorya odbywa swe posiedzenia zwyczajne zawsze z początkiem i z końcem każdego kursu zimowego, celem ułożenia preliminarza przychodów i wydatków, rozdziału zapomóg dla uczniów, sprawdzenia rachunków szkolnych i inwentarzy, wreszcie powzięcia uchwały we wszelkich zwykłych sprawach szkoły. Oprócz tego odbywają się nadzwyczajne posiedzenia Kuratoryi każdego czasu, ile razy tego potrzeba wymaga.
Członkowie Kuratoryi zwiedzają szkołę kilkakrotnie w ciągu roku, badają postępy uczniów w naukach, są też obecni przy egzaminie z końcem kursu.
Dla szczegółowego nadzoru nauki w szkole są przezna
czeni inspektorowie rządowi, a mianowicie:
Ze strony Wysokiego c. k. M inisterstwa rolnictw a:
JW P . W ł a d y s ł a w S t r u s z k i e w i c z , radca Dworu, radca przy Wys. c. k. Ministerstwie rolnictwa i t. d.
Ze strony Wysokiego c. k. Rządu krajow ego:
WP. A r m a n d K a r e l l , radca cesarski, członek K ura
toryi.
Inspekeya szkoły ze strony p. t. pp. Inspektorów odbywa się kilkakrotnie w ciągu kursu zimowego — oraz w dniu egzaminu — i trw a każdego razu kilka godzin.
Siły nauczycielskie.
W ł a d y s ł a w S z y b i ń s k i , kierownik szkoły i zarazem nauczyciel główny do nauk zawodowych.
J e r z y H e c z k o , nauczyciel przy szkole wydziałowej w Cieszynie, udziela w szkole zimowej naukę języka polskiego i niemieckiego, rachunków, jeometryi i jeografii.
U w a g a : W latach szkolnych 1 8 9 5 /6 , 1896/7 i do połowy 189 7/8 udzielał naukę języka polskiego ś. p. Józef Ostrowski, profesor gimnazyum polskiego. W skutek śmierci ś. p. Ostrowskiego objął naukę języka polskiego p. Jerzy Heczko od połowy kursu zimowego 18 97/8 .
Cel szkoły.
Zadaniem jej jest obznajomienie uczniów z ogólnemi zasadami umiejętnego .prowadzenia gospodarstwa rolnego na małych posiadłościach.
r
Środki do osiągnięcia celu.
1. Odpowiednia nauka teoretyczna, udzielana — o ile tego sam przedmiot wymaga, a wyposażenie szkoły dozwala — przy pomocy środków naukowych.
2. Zadania pisemne, wypracowywane przez uczniów.
3. Wycieczki przedewszystkiem do wzorowych gospodarstw prywatnych, oprócz tego do składów narzędzi rolniczych, fabryk, szkół i t. p.
Nauka teoretyczna.
Obejmuje z przedmiotów zawodowych, pomocniczych i głównych: Nauki przyrodnicze, rolnictwo właściwe czyli uprawę roślin gospodarskich, hodowlę zwierząt domowych i weterynaryę, wreszcie administracyę rolniczą. Z przedmiotów ogólnie kształcących: Naukę języka polskiego i niemieckiego, rachunków, jeometryi i jeografii.
Nauki przyrodnicze.
1. C h e m i a n i e o r g a n i c z n a . Pierwiastki, metale, meta- loidy, powinowactwo chemiczne, tlenki, zasady, kwasy, so le;
Avęglany: amonowy, wapniowy, magnowy, potasowy, sodowy;
siark an y : wapniowy, magnowy, potasowy, sodowy, am onowy;
azotany: sodowy i potasowy; fosforany: wapniowy, w trzech odmianach, magnowy, żelazn y; krzem iany: glinowy. N a d to : kwas solny, chlorki wapniu, magnu, sodu i potasu, siarko
wodór, siarczyki; wzajemne rozkłady soli, pojęcie soli po
dwójnych i potrójnych.
2. C h e m i a o r g a n i c z n a . Pojęcie ciała organicznego, ciała organiczne bezazotne i azotne. B ezazotne: błonnik, skrobia, cukier roślinny, mleczny, najważniejsze przemiany chemiczne tych ciał w różnych warunkach, alkohol, o c e t;
tłuszcze roślinne i zwierzęce, żywica, wosk, kwasy roślinne.
A zo tn e: ciała białkowate roślinne i zwierzęce w ogólności.
Rozkład ciał organicznych, fermenty, drożdże, bakterye, bakterye chorobotwórcze, środki przeciwgnilne: gorąco, zimno, brak wilgoci, wapno, karbolowe preparaty i t. d.
Cały powyższy m ateryał chemii bywa udzielany w sposób możliwie skrócony, o ile jest niezbędny do zoryentowania się w dalszych naukach, jak n. p. o użyźnianiu ziemi, żywieniu zwierząt i środkach leczniczych. O ile to tylko możliwe, bywa nauka chemii udzielana przy pomocy jednoczesnych demonstracyj, oraz wśród ciągłych wskazówek na najzwyklejsze zjawiska w przyrodzie i objaśnień tychże
3. F i z y o l o g i a r o ś l i n . Komórka, korzeń, łodyga, liść, kwiat, owoc. Kiełkowanie ziarna, tworzenie się komórek, zieleń listna, przedechy, oddechanie rośliny, pokarmy rośliny
z powietrza i ze ziemi. Wpływ światła, wody, ciepła, zimna, gruntu, na życie rośliny. Rośliny pasożytne.
4. F i z y o l o g i a z w i e r z ą t . W ykształcanie się płodu, rozwój młodego zwierzęcia, rozwój kości i mięśni, obieg krwi, oddechanie, ciepło zwierzęce, pokarmy, woda do picia, tworzenie się odchodów stałych i płynnych. Skóra, sierść, rogi, kopyta, racice.
5. M i n e r a l o g i a . Polniki czyli feldszpaty, łyszczyki, kwarzec, wapienie, piaskowce, łupki, granit, porfir, wietrzenie skał, produkt zwietrzenia. W stęp do nauki o ziemi.
U w a g a : Nauki botaniki i zoologii nie udziela się osobno dla braku czasu. Natomiast nauka rolnictw a obejmuje dość obszerny rozdział o uprawie różnych roślin pastewnych, tr a
wiastych, koniczynowatych, okopowych i innych, o tępieniu chwastów, oraz najzwyklejszych szkodników zwierzęcych. Oprócz tego ułatwiają liczne kolorowane ryciny, porozwieszane w szkole, obznajmianie się ze światem roślinnym i zwierzęcym.
Nauki zawodowe główne.
1. R o l n i c t w o . Rola, gleba, podgleba, składniki mecha
niczne i chemiczne, własności fizyczne i chemiczne, absorbcya, podział gruntów i ich różne własności. Różne sposoby osuszania ziemi, uprawa ziemi mechaniczna. Narzędzia do uprawy ziem i:
pług, brona, wałek, pogłębiacz, skaryfikator, ekstyrpator, pielnik. Orka, różne jej rodzaje. Użyźnianie ziemi. Nawóz stajenny, odchody ludzkie, drobiu, komposty, nawozy zielone;
nawozy fosforowe, azotowe, potasowe, wapienne, a t o : mączka kostna, superfosfat, tomasówka, saletra chilijska, kainit, popiół drzewny, wapno, gips. Tępienie chwastów, nasienie, starania posiewne, zbiór, pora zbiorów, dojrzałość u zbóż, przechowy
wanie plonów, szkodniki i choroby roślin w ogólności. Uprawa szczegółowa zbóż ozimych i jarych, roślin okopowych, koni
czynowatych i strączkowych; ich odmiany. Uprawa innych roślin pastewnych, warzyw. Pielęgnowanie łąk i pastwisk.
2 . H o d o w l a z w i e r z ą t d o m o w y c h . Ogólne zasady hodowli i rozmnażania. Szczegółowa hodowla bydła rogatego.
Rasy, stepowe, nizinne, górskie. Hodowla cieląt, jałownika, krów, wołów roboczych, buhaja, opas cieląt i bydła dorosłego.
_ 8 —
Hodowla koni. .Rasy konia, nieuszlachetnione, uszlachetnione, koń polski, hucuł, koń kozacki, węgierski, arabski, angielski, konie ciężkie, zachodnio-europejskie, angielskie, francuskie, niemieckie. Hodowla źrebiąt, młodzieży starszej, koni roboczych, ogiera. Budowa konia. Hodowla trzody chlewnej. Rasy kędzierzawe, wielkouche, romańskie, świnie polskie, uszlachet
nione świnie angielskie i niemieckie. Hodowla prosiąt, warchla
ków, sztuk rozpłodowych, opas trzody. Hodowla owiec i drobiu, w ogólności najważniejsze szczegóły.
Rozdziały o rasach zwierząt są zazwyczaj bardzo skró
cone i ograniczają się na najgłówniejsze różnice w budowie z podaniem przyczyn tychże różnic, o ile to jest niezbędne do dokładnego zrozumienia, iż myślący hodowca może w nie
małym stopniu wpływać na budowę swych zwierząt.
3. W e t e r y n a r y a . Choroba, niezarażliwa i zaraźliwa, zapobieganie chorobom, ostrożności i postępowanie w czasie zarazy. Pomoc przy porodach. Choroby bydła: Wzdęcie, bie
gunka u cieląt, zapalenie wymienia, gzik, zaraza pyska i racic, wąglik, gruźlica. Choroby k o n i: Zołzy, kolka, dycha
wica, ochwat, zewnętrzne kalectwa nóg, zatrzymanie moczu.
Choroby świń: Paraliż u prosiąt, róża karbunkułowa, pomór, wągry, trychiny. Choroby ow iec: Żółtaczka (lupinoza) i inne najzwyklejsze.
4. A d m i n i s t r a c y a r o l n i c z a . Przedmiot ten, udzie
lany w szkole zimowej, łączy w rzeczywistości wyciągi z eko
nomii społecznej, rachunkowości i właściwej administracyi rolniczej. Z dziedziny ekonomii społecznej udziela się uczniom wiadomości o produkcyi w ogólności, wzajemnym stosunku różnych gałęzi produkcyi, dochodzie czystym, handlu, konku- rencyi, cenie, kredycie, procencie, stowarzyszeniach, kasach Rajfajzena, o oszczędności w gospodarstwie domowem i t. p.
Z dziedziny rachunkowości o obliczaniu dochodu czystego i prowadzeniu książek rachunkowych w gospodarstwie roluem, oraz osobno w gospodarstwie domowem. Z administracyi rolniczej wreszcie o organizacyi gospodarstwa, wprowadzaniu najkorzystniejszych gałęzi gospodarczych, stosowmych rozmia
rach tychże, płodozmianach, przemyśle rolnym, zarządzaniu całością, rozkładzie robót, wyznaczaniu robót sługom stałym i robotnikom najemnym, obchodzeniu się z tymiż i t. p.
Wreszcie udziela się wskazówki co do zachowania się rolnika w gminie, poza gminą, wobec w ładz; cb do.zakładania kółek rolniczych, czytelni, sklepów wspólnych i t. p. przedsię
biorstw. Wskazuje się oraz na szkodliwość piocesowania się, zalecając wprowadzenie sądów polubownych, wreszcie zabez
pieczanie się od klęsk, częstych w zawodzie rolnika.
Nauki ogólnie kształcące.
1. J ę z y k p o l s k i i n i e m i e c k i . Czytanie ustępów rozmaitej treści, reprodukowanie tejże z pamięci, rozbiór zdań na pojedyńcze części składowe, ćwiczenia w odmianach części mowy odmiennych. Do czytania służy w języku polskim :
„Książka do czytania dla nauki dopełniającej", ułożona z po
lecenia c. k. gal. krajowej Rady szkolnej; w języku niemieckim:
„Ćwiczenia niemieckie" dla klasy pierwszej szkół średnich, L. German i K. Petelenz
2 . R a c h u n k i . Cztery główne działania rachunkowe liczbami całemi i ułamkami. Obliczanie procentów, nauka o miarach i wagach, ćwiczenia pamięciowe.
3. J e o m e t r y a . Nauka o ciele w ogólności, płaszczyznie, punkcie, linii, kątach, trójkącie, równoległoboku, obliczanie płaszczyzny i objętości ciał.
4. J e o g r a f i a . A ustryacko-węgierska monarchia ze szczególnem uwzględnieniem Śląska i krajów sąsiednich. Oprócz tego niezbędne wiadomości o częściach świata, państwach Europy, nadto o zwykłych zjawiskach niebieskich, obrocie ziemi i t. p.
Nauka w szkole odbywa się cały tydzień ziaua i po
południu ; jedynie w sobotę trw a nauka tylko do południa, zwłaszcza w krótkie dnie jesienne, gdyż popołudniu odbywa się w tym dniu czyszczenie sal, okien, sprzętów i środków naukowych. Naukę poranną poprzedza każdego dnia stosowna modlitwa, a odpowiednia kończy naukę popołudniową.
Ćwiczenia praktyczne i wycieczki.
Właściwe ćwiczenia praktyczne ograniczają się jedynie na nauki ogólnie kształcące i obejmują wypracowanie zadań pisemnych w języku polskim i niemieckim, oraz zadań rachun
kowych, ćwiczenia w pisaniu listów i podań do władz, w wy
stawianiu rachunków, kwitów, świadectw, przekazów, listów przesyłkowych i t. p. Ćwiczenia rysunkowe ograniczają się tylko do sporządzania małych map geograficznych pojedyńczych krajów austro-węgierskiej monarchii.
W obrębie nauki zawodowej nie odbywają się właściwe ćwiczenia praktyczne, gdyż szkoła nie posiada żadnego gospo
darstwa ani jakichkolwiek narzędzi lub maszyn, któreby na
stręczały sposobność do ćwiczeń praktycznych. To też tylko wycieczki uczniów do niedalekich gospodarstw, fabryk, składów narzędzi i t. p. zastępują praktykę rolniczą. W ciągu tych czterech lat zwiedzano z uczniami gospodarstwo WP. Jerzego Cieńciały, członka Kuratoryi, w Mistrzowicach, wzorowy ogród owocowy i pasiekę p. Paw ła Cieńciały w Mistrzowicach, gospodarstwo p. Paw ła Pelara w Mistrzowicach, gospodarstwo p. Paw ła Zieliny w Żukowie dolnym, gospodarstwo p. Andrzeja Tepera, sekretarza Towarzystwa rolniczego dla Księstwa cie
szyńskiego, w Żukowie dolnym, gospodarstwo stawowe p.
Morcinka w Cieszynie, gospodarstwo p. Cieślara w Cieszynie, gospodarstwo, ogród owocowy i mleczarnię u p. Adama Sikory w Nawsiu, gospodarstwo p. Hawliczka w Nawsiu, gospodarstwo p. Niedoby w Nawsiu, fabrykę cegieł, dachówek i rurek dre
nowych ś. p. Franciszka Górniaka w Sibicy, skład narzędzi rolniczych p. Drosslera w Cieszynie. Wycieczki te były wszędzie nader chętnie przyjmywane, a wymienione Osoby nietylko udzielały wszelkich wyjaśnień przy każdym przedmiocie zwie
dzanym, ale nadto podejmowały nader gościnnie uczestników wycieczki, zapraszając zarazem serdecznie do ponownego przy
bycia.
Z a tę życzliwość, okazywaną szkole rolniczej, niemniej za gościnne przyjęcia uczniów i nauczycieli, składa dyrekcya szkoły powyższym Panom i Ich Rodzinom serdeczne podzię
kowanie.
— 10 —
Dnie wolne od n au k i
Oprócz niedziel i świąt jednodniowych nie odbywa się nauka w d n ia ch :
a) 19. listopada jako dniu imienin ś. p. Najjaśniejszej P an i;
bj od 23. grudnia do włącznie 2. stycznia z powodu świąt Bożego N arodzenia;
c) ostatnich dwóch w czasie zapust;
dj od środy wielkanocnej aż do wtorku po świętach Wielkiejnocy.
Do powyższych dni, które według statutu szkoły są wolne od nauki, przybył w r. 1898 dzień 2. grudnia, obcho
dzony uroczyście. Po nabożeństwie w kościele, na którem byli wszyscy uczniowie z kierownikiem szkoły, zgromadziła się młodzież w sali naukowej, poczem kierownik wygłosił stosowną do uroczystości przemowę, zakończoną trzykrotnym okrzykiem „Niech żyje* na cześć Najjaśniejszego Pana i od
śpiewaniem hymnu ludowego.
Czas trwania kursu.
Cały kurs trw a jedynie sześć miesięcy, a to od 1. listo
pada do końca kwietnia.
Język wykładowy.
Językiem wykładowym jest język polski.
Egzamin z końcem kursu.
W dniu 30. kwietnia, lub w razie święta w dniu po
przedzającym, następuje zamknięcie kursu zimowego, a zara
zem odbywa się egzamin ze wszystkich przedmiotów z każdym uczniem. Przy egzaminie są obecni wszyscy członkowie Kura- toryi, delegaci Towarzystwa rolniczego dla Księstwa cieszyń
— 12 —
skiego, oraz rodzice, krewni lub opiekunowie uczniów. W roku bieżącym przybył na egzamin także JW P . radca Dworu Władysław Struszkiewicz. Po skończonym egzaminie ogłasza kierownik szkoły wynik klasyfikacyi, rozdaje wśród stosownej przemowy świadectwa, poczem przemawia do uczniów zwykle jeden z członków Kuratoryi (w roku bieżącym JW Pan radca Dworu), wreszcie trzykrotny okrzyk „Niech żyje“
na cześć Najjaśniejszego Pana, oraz zastosowana do uroczy
stości modlitwa kończą kurs zimowy.
Warunki przyjęcia uczniów do szkoły.
*
1. Zezwolenie rodziców lub opiekunów.
2. Wiek od 15 do 18 lat.
3. Świadectwo ukończenia szkoły ludowej.
4. Egzamin wstępny z czytania, pisania, rachunków i wiadomości praktycznych z gospodarstwa rolnego.
Liczba uczniów jest statutem szkoły ograniczona i nie może przekraczać cyfry 25. Pierwszeństwo mają synowie
właścicieli małych posiadłości ze Śląska i Galicyi.
Opłata szkolna.
Każdy uczeń jest obowiązany uiścić opłatę szkolną w kwocie 5 złr. (pięć) przy wstąpieniu do szkoły. Biedniejsi uczniowie mogą być uwolnieni od tej opłaty.
Obowiązki uczniów.
Uczniowie są obowiązani stosować się ściśle do wszelkich przepisów szkolnych, dotyczących tak nauki, jak i zachowania się w szkole i poza szkołą. Lekceważenie tych przepisów pociąga za sobą kary, oznaczone statutem szkolnym, od udzie
lenia ustnej nagany aż do wydalenia ucznia ze szkoły. Dyrekcya zaznacza z przyjemnością, iż dotąd nie zachodziła potrzeba stosowania kar, gdyż młodzież poddawała się chętnie wszelkim przepisom szkolnym.
Stypendya i inne wsparcia dla uczniów.
Dla uczniów niezamożnych, którzyby dla braku funduszów własnych nie mogli utrzymać się wr Cieszynie, przeznaczył Wysoki Sejm śląski na posiedzeniu z dnia 29. stycznia 1896 kwotę pięciuset złr. (500) w. a , z której K uratorya szkoły udziela zapomogi aż do wysokości pięćdziesięciu złr. (50) w. a., a to w miarę niezamożności uczniów.
Opiócz powyższej kwoty, przeznaczanej co roku dla uczniów biedniejszych, udzielił Wysoki Sejm śląski w roku szkolnym 1897/8 dodatkową zapomogę w kwocie 200 złr.
z powodu niezwykłej wówczas drożyzny i znacznie większych kosztów, jakich utrzymanie uczniów w Cieszynie wymagało.
Na wniosek JW . radcy Dwoiu W ładysława Struszkiewicza, udzieliło Wysokie c. k. Ministerstwo rolnictwa w latach 18 96 /7 i 1 8 9 7/8 zapomogi na książki dla uczniów po 50 złr.
W r. 1 8 9 6 /7 zakupiła Dyrekcya za tę kwotę 18 egzemplarzy dziełka: „Rolnik wzorowy" Schneidra, wydanego w języku polskim (cena 2 złr. 86 c t ) i rozdała 18 uczniom. W roku 189 7/8 zakupiono i rozdano 13 uczniom po jednym egzem
plarzu następujących książek polskich:
Łyszkowski: Gospodarz —■ cena za 13 egz. 15 złr. 60 ct.
K ubicki: W eterynarya — n » n n 6 » 50 n L an g ie: 0 budowie konia — n d y) n 13 n — T) Śniegocki: Hodowla świń — n n n 3 n 38 n
^ Uprawa łąk — n n "i n 3 r> 38 r Szybiński: Uprawa roślin pastewnych I. 2 n 08 7)
n *J n II. 4 n 68 r>
„ 0 nawozach . 3 n 90 r)
Razem 52 złr. 52 Ct, Nadwyżkę, opłatę pocztową i opakowanie opłacili ucz
niowie.
Pomieszczenie uczniów w Cieszynie.
W edług statutów szkoły winni uczniowie sami, o ile muszą mieszkać w Cieszynie, starać się o {omieszczenie, gdyż szkoła nie jest połączona z internatem . Ażeby jednak udzielić
— 14 —
w tym względzie pomocy uczniom ze stron dalszych, wynajęło Towarzystwo rolnicze dla Księstwa cieszyńskiego w realności .| p. Franciszka Górniaka jeszcze w roku 1895 pomieszkanie
o uczniów, połączone z wspólną kuchnia, powierzajac zarazem administraeyą tegoż osobnemu komitetowi. Tym sposobem został stworzony prywatny internat, utrzymywany zas łkiem stypendyjnym w kwocie 500 złr. (o ile ta kwota nie
W l 9 USZCZUP Ia p rze z. zaP°m °Si, Udzielane uczniom, nie jącjm w internacie), dopłatami ze strony uczniów wreszcie datkami dobrowolnymi od instytucyi i osób, pragnacych
zwoju szkoły, jak n. p. Towarzystwo rolnicze dla Księstwa cieszyńskiego ^Towarzystwo oszczędności i zaliczek w Cieszynie, P R Adam Sikora z Nawsia, Józef Zaleski z Puńcowa, l P I ranciszek Górniak i inni. Niestety, zakład ten okazał sie z biegiem czasu pod wielu względami niepraktycznym, głównie z powodu niemożności utrzymywania stałego nadzoru, który nie ? ? * .W dzieri [ vv nocy jest niezbędny, a który s t l w zas^ p1,01^ choćł)y codziennem zwiedzaniem ze strony dyrektora szkoły, członków Towarzystwa rolniczego właściciela lealności. To też, gdy wskutek śmierci ś. p. F ran ciszka Górniaka (f w kwietniu 1899) realność ta przeszła w lece spadkobierców i ma uledz innemu przeznaczeniu, postanowiło towarzystwo rolnicze zwinąć ten zakład, zwłaszcza, że w Cie
szynie, gdzie tyle młodzieży z okolic bliższych i dalszych uczęszcza do szkół niższych i średnich, nie jest tak trudno o tanie pomieszczenie.
Ilość uczniów.
U k o ń c z y l i s z k o ł ę : W roku szkolnym 1 895/6.
a) Z p o s t ę p e m c e l u j ą c y m : Buzek Karol z Końskiej.
Kotas Adolf ze Śmiłowic.
lom oszek Paw eł z Trzanowic.
b) Z p o s t ę p e m b a r d z o d o b r y m ; M atula Jędrzej ze Śmiłowic.
Niedoba Paweł z Nawsia.
Pelar Jan z Mistrzowie.
%
— 15 —
Sikora Jerzy z Brennej.
Szczuka Jau z Dzięgielowa.
c) Z p o s t ę p e m d o b r y m : Adamus Paweł z Mistrzowie.
Cholewik Ja n z Mazańcowic.
Cieńciała Józef z Mistrzowie.
Glajcar Józef z Puńcowa.
Glajcar Paw eł z Puńcowa.
Hawliczek Jerzy z Nawsia.
Kukucz Paw eł z Wielopola.
Niedoba Jerzy z Gródka.
Pelar Paw eł z Mistrzowie.
W ojnar Paw eł z Trzycieży.
W roku szkolnym 1 8 9 6 /7 . a) Z p o s t ę p e m c e l u j ą c y m :
Broda Jerzy z Goleszowa.
Budniok Ludwik z Dziedzic.
Cieńciała Sobiesław z Mistrzowie.
Sikora Paweł z Łomnej.
Suchanek Paweł z Gnojnika.
Sztwiertnia Jan z Goleszowa.
W ałach Jerzy ze Śmiłowic.
W ojnar Paweł z Trzycieży.
Zientek Jerzy ze Śmiłowic.
b) Z p o s t ę p e m b a r d z o d o b r y m : Bebek Jan z Międzyrzecza dolnego.
Bebek Paweł z Międzyrzecza dolnego.
Karaś Paweł z Cisownicy.
Kobielusz Jan z Istebnej.
Kręźelok Jan z Istebnej.
Sabela Paweł z Ligotki kameralnej.
c) Z p o s t ę p e m d o b r y m : Gabzdyl Franciszek z Dębowca.
L azar Jan z Ropicy.
Rucki Jan z Gutów.
U w a g a : Uczeń C i e ń c i a ł a S o b i e s ł a w otrzymał pizy egzaminie publicznym pochwałę ze strony dyrekcyi za swą pilność w naukach i wzorowe zachowanie się.
— 16 —
Uczeń W ojnar Paweł powtarzał kurs zimowy dobrowolnie w celu uzyskania lepszego stopnia niż w roku zeszłym, w którym prawie cały miesiąc chorował.
W roku szkolnym 1 8 9 7 /8 . a) Z p o s t ę p e m c e l u j ą c y m :
Balcar Franciszek ze Śimoradza.
Brańczyk Paweł z Pruchnej.
F arnik Rudolf z Cierlicka.
Mikołajek Cyryl ze Szonychla.
Raszka Józef ze Śimoradza.
Śliwka Paweł z Ustronia.
Teper Jerzy z Żukowa dolnego.
Zielina Paweł z Żukowa dolnego.
b) Z p o s t ę p e m b a r d z o d o b r y m : Cyboń Jan z Ligotki kameralnej.
Hess Jan z Międzyrzecza dolnego.
Sztwiertnia Józef z Bładnic górnych.
c) Z p o s t ę p e m d o b r y m : Kajzar Jan z Bobrku.
Wawrzyczek Józef z Kończyc wielkich.
W roku szkolnym 1 8 98/9.
a) Z p o s t ę p e m c e l u j ą c y m : K ajzar Jan z Kojkowic.
Konieczny Jerzy z Ligotki kameralnej.
Rakus Józef z Lutyni niemieckiej.
Staniczek Karol z Lutyni niemieckiej.
Woźnica Teodor z Lutyni niemieckiej.
Zielina Karol z Żukowa dolnego.
b) Z p o s t ę p e m b a r d z o d o b r y m . Jachnik Józef z Międzyrzecza górnego.
Lipa Jan z Bobrku.
Niemiec Jan z Puńcowa.
Schubert Alojzy z Międzyrzecza górnego.
c) Z p o s t ę p e m d o b r y m : H ernik Stanisław z Łączki.
Oszelda Paweł z Nieborów.
Słanina Jan z Cierlicka.
Suchanek Józef z Bobrku.
— 17 —
Stosunek byłych uczniów do szkoły.
Dyrekcya szkoły jest w miłem położeniu podania do publicznej wiadomości, iż byli uczniowie nie zapominają wcale 0 szkole, lecz często ją zwiedzają, wypytując się o wszelkie jej stosunki, nowe środki naukowe, nowe książki, które też pożyczają z biblioteki szkolnej do czytania. Niektórzy przynoszą do przejrzenia własne wypracowania pisemne, które następnie wygłaszają jako odczyty na zebraniach miejscowych Kółek rolniczych. Są to byli uczniowie: Szczuka Jan z Dzięgielowa, Buzek Karol z Końskiej, Kotas Adolf ze Śmiłowic, Cieńciała Sobiesław z Mistrzowie, K araś Paw eł z Cisownicy, Zientek Jerzy ze Śmiłowic, Suchanek Paw eł z Gnojnika. Obecnie przy
gotowują się do odczytów uczniowie młodsi, a to Zielina Paweł 1 Teper Jerzy, obaj ze Żukowa dolnego.
Niechaj te słowa publicznego uznania będą zachętą dla byłych uczniów szkoły rolniczej do dalszej pracy nad sobą, dla dobra własnego i kraju.
Pom ieszczenie szkoły.
Szkoła rolnicza zimowa nie posiada własnego budynku, lecz mieści się w wynajętem mieszkaniu przy ulicy Saska kępa 1. 9 na pierwszem piętrze. Całe mieszkanie składa się z trzech dużych izb i jednej mniejszej. Pierw sza jest kance- laryą szkolną, a zarazem kawalerskiem mieszkaniem kierownika szkoły, druga mieści w sobie szafy oszklone ze środkami naukowemi, trzecia służy jako sala naukowa, czwarta wreszcie jako gabinet do przechowywania szkieletów zwierzęcych i t. p.
środków naukowych. We wszystkich czterech izbach wiszą na ścianach liczne obrazy z rycinami kołorowanemi, uwidocznia- jącemi obfity m ateryał naukowy.
W sali naukowej znajduje się także portret olejny Najjaśniejszego P ana na miejscu naczelnem.
2
— 18 —
Sprzęty szkolne.
Szkoła rolnicza posiada stolików z szaliadami sztuk 12
1) n „ krzeseł szkolnych . n 20
rt n „ tablicę szkolną n 1
n „ stołów większych . n 3
» „ szaf oszklonych dużych » 6
n n „ drobnych sprzętów n 3
&
Sprzęty te przedstawiają łączną wartość z łr 530.
Oprócz powyższych sprzętów posiada szkoła dwie szafy oszklone, ofiarowane przez Towarzystwo rolnicze dla Księstwa cieszyńskiego, oraz Towarzystwo oszczędności i zaliczek w C ie
szynie, do użytku szkoły, z zastrzeżeniem zwrotu w razie, gdyby szkoła teraźniejsza istnieć przestała.
Środki nankowe szkoły.
Szkoła rolnicza posiada:
aj D o n a u k i j e o g r a f i i : Map ściennych du
żych ... sztuk 4 Globus z igłą magnesową . . . . sztuk 1 b) Do n a u k i c h e m i i : Małe laboratoryum . sztuk 24 c) n u b o t a n i k i : Obrazów oszklonych z ry
cinami roślin kolorowanych . . . . sztuk 28 d) D o n a u k i z o o l o g i i : Obrazów oszklonych z ry
cinami zwierząt kolorowanych . . . sztuk 46 Oprócz tego posiada szkoła wypchanych zwierząt,
muszli i sk o ru p iak ó w ...sztuk 11 8 Do tego ostatniego zbioru ofiarował Wny. Pan Zielina
Paw eł z dolnego Żukowa wypchanego gila i cie
trzewia, dwie pary rogów sarnich oraz muszlę m ałą „porcelanka“.
e) D o n a u k i m i n e r a l o g i i : Obrazów oszklonych z rycinami kolorowanemi minerałów . sztuk 6
Minerałów n a t u r a l n y c h ...sztuk 482 Do tego zbioru minerałów ofiarował Wny. Pan
Cieńciała Jerzy, członek Kuratoryi, dwa duże okazy węgla brunatnego.
— 19 —
f ) D o n a u k i h o d o w l i z w i e r z ą t i w e t e r y - n a r y i :
Szkieletów zwierzęcych dużych . . . . sztuk 4
„ małych „ 3
Pojedynczych kości . ... » ^ Obrazów oszklonych z rycinami kolorowanemi,
przedstawiającemi rasy zwierząt, budowę tychże, urządzenia stajenne, przyrządy lecznicze i t. d.
i t. ...sztuk 142 Album ras bydła alpejskiego, złożone z rycin ko
lorowanych ... sztuk 18 Wymienione album ras ofiarowało bezpłatnie dla
szkoły Wysokie c. k. Ministerstwo rolnictwa na wniosek JW P . radcy Dworu W ładysława Struszkiewicza.
g) D o n a u k i r o l n i c t w a : Obrazów oszklonych z rycinami kolorowanemi, przedstawiającemi narzędzia rolnicze, różne sposoby osuszania ziemi, gnojarnie i t. d. i t. d. . . sztuk 18 Dyrekcya szkoły uważa za swój miły obowiązek podania
do publicznej wiadomości, iż do tak obfitego zbioru obrazów do nauki hodowli i rolnictwa przyczynili się w niemałym stopniu uczniowie sami, a mianowicie:
Cieńciała Sobiesław z Mistrzowie, Sztwiertnia Jan z Goleszowa, Broda Jerzy z Goleszowa, Suchanek Paweł z Gnojnika, Karaś Paweł z Cisownicy i Szczuka Jan z Dzięgielowa. Uczniowie ci wykonali 66 kolorowanych obrazów mniejszych lub większych według małych wzorków z książek, a tak udatnie, że każdy zwiedza
jący szkołę wyraża się z wielkiem uznaniem o tej zręcz
ności i dobrowolnej pracy uczniów. Inni uczniowie, jak Sikora Paweł z Łomnej i F arnik liudolf z Cierlicka, zaopatrywali liczne obrazy w podpisy t. z. pismem francuskiem, zaś uczniowie Zientek Jerzy, W ałach Jerzy, obaj ze Śmiłowic, Sabela Paw eł z Ligotki k a meralnej, wreszcie Kobielusz Jan i Krężelok Jan, obaj z Istebnej, oprawiali wszystkie obrazy, sporzą
dzali zasłony i t. p., wykonując te roboty chętnie
2*
— 20 —
i w godzinach wolnych od nauki, niekiedy do późnej nawet nocy.
Oprócz powyższych środków naukowych posiada szkoła piękny mikroskop, oraz 10 sztuk drobniejszych przyrządów, jak ciepłomierz, calówkę, cyrkiel duży i t. p.
Wszystkie powyżej wyszczególnione środki naukowe re
prezentują wartość złr. 750.
Obecnie je st w toku przygotowywanie zbioru nasion, nawozów sztucznych, oraz modeli narzędzi rolniczych.
Biblioteka szkoły.
Szkoła posiada obecnie:
Książek naukowych treści rolniczej w języku pol
skim i n ie m i e c k i m ...sztuk 133 Sprawozdań rozmaitych, dotyczących szkół rolni
czych, odczytów wędrownych, podróży n a
ukowych i t. p... Ig Katalogów i c e n n i k ó w ... ’ 14 Czasopism treści roln. w polskim i niem. języku „ 5
Dla biblioteki szkoły rolniczej ofiarowało Wysokie c. k.
Ministerstwo rolnictwa bezpłatnie dzieł naukowych i sprawo
zdań sztuk 31, Wysoki c. k. Rząd krajowy sztuk 3 , Wysoki W ydział krajowy śląski sztuk 10, W ydział centralny Towa
rzystwa rolniczo-leśniczego w Opawie sztuk 2 , uczniowie:
Buzek Karol z Końskiej, Kotas Adolf ze Śmiłowic, W ojnar Paw eł z Trzycieży, Pelar Jan z Mistrzowie, Szczuka Jan z Dzięgielowa i Cholewik Jan z Mazańcowic sztuk 9 , c. k.
Towarzystwo rolnicze krakowskie sztuk 10. Z czasopism pienumeruje szkoła: „Tygodnik rolniczy1', wychodzący w K ra
kowie. Bezpłatnie otrzymuje szkoła czasopisma:* „Rolnik” , organ c. k. gal. Tow. gosp., wychodzący we Lwowie,
„Rolnik szląski“ , organ Tow. roln. dla Księstwa cieszyńskiego, wychodzący w Nawsiu, „Landwirthschaftliche B la tte r“ , organ śląskiego Tow. roln.-leśnego, wychodzący w Opawie, „S tati- stische JSTachrichten*', wydawane przez c. k. centralną Komi- syę statystyczną, wychodzące w Wiedniu.
Fnndiisze szkoły.
Subwencya roczna szkoły wynosi łączną kwotę 2400 złr., udzielana corocznie w połowie przez Wysokie c. k. M inister
stwo rolnictwa, w połowie przez Wysoki Wydział krajowy śląski. Oprócz tej subwencyi corocznej udzielił Wysoki Wy
dział krajowy śląski w r. 1896 jednorazowy zasiłek w kwocie 400 złr. na zakupno środków naukowych, oraz w r. 1899 drugi zasiłek nadzwyczajny i na ten sam cel w kwocie 100 złr.
W r. 1899 udzieliło i Wysokie c. k. Ministerstwo rolnictwa kwotę 100 złr. na zakupno środków naukowych.
Przedkładając niniejsze pierwsze sprawozdanie Wysokim Władzom i interesowanej P. T. Publiczności, wyraża dyrekcya szkoły wyszczególnionym w niniejszem sprawozdaniu Wysokim Władzom, rządowjm i autonomicznym, P. T. Korporacyom i pojedynczym Osobom winne głębokie podziękowanie za tak życzliwe z Ich strony popieranie powstania i rozwoju szkoły.
C i e s z y n , dnia 1. czerwca 1899.
