MARIAN GÓRSKI
N IER O ZPU SZC ZA LN E W W ODZIE NAW OZY AZOTOWE
Z Katedry Chemii Rolniczej SGGW—Warszawa ,
D otychczas produkow ane nawozy azotow e odznaczają się dużą ro z puszczalnością w wodzie, co z jed n ej stro n y jest ich niew ątpliw ą zaletą w sto su nk u do roślin, ale jednocześnie dużą w adą, gdyż d a je to m ożli wość w ym ycia nawozów z gleby. W praw dzie jony am onow e są przez glebę sorbow ane i w sk utek tego m n iej w ym yw ane, ale naw ozy am onow e p osiadają pew ne w ady zw iązane z odczynem gleby, a w d o d atk u bardzo szybko przechodzą w azotany, któ re już nie są sorbow ane. Możliwość w y m ycia nawozów azotow ych z gleby jest pow odem dużych s tra t azotu. M ałe w yk orzystanie nawozów azotow ych przez rośliny (70— 80%) jest, m iędzy innym i, spow odow ane przez w ym yw anie azotanów . Zużycie n a wozów azotow ych sta je się coraz większe, a będzie jeszcze w iększe, w sk utek tego ich rac jo n aln e w yk o rzy stan ie jest zagadnieniem bardzo w ażnym .
Z apobiegam y w ym yw aniu nawozów azotow ych przez dzielenie p rz e znaczonej daw ki na dwie, a czasam i naw et na trz y części po to, aby w y siany nawóz był n a ty c h m ia st przez ro ślin y po b ran y i w te n sposób u rato w an y od w y płu kania. Można powiedzieć, że z reg u ły sto su jem y naw ozy azotowe w połowie przed siew em , d ru g ą połowę w kilkanaście, a czasem w k ilk adziesiąt d n i po siewie. O kres zim y obfity w wody jest szczególnie niebezpieczny, gdyż naw ozy te m ogą być w ym yte. D latego p rzy u p raw ie zbóż ozim ych nie należy w ogóle stosow ać nawozów azo tow ych jesienią, przeznaczając je w yłącznie na w ysiew w iosenny.
W idzim y więc, że rozpuszczalność nawozów azotow ych k o rzy stn a dla pobierania ich przez roślin y jest jednocześnie w adą ze w zględu na n ie bezpieczeństw o s tra t przez w ym ycie. Je d y n y m środkiem , za pom ocą któreg o u n ik am y w ym ycia, jest stosow anie ty ch nawozów kilka razy w czasie w egetacji. Ale k ilk a k ro tn e w ysiew anie nawozów prow adzi do zw iększenia kosztów w ysiew u, a ty m sam ym do zm niejszenia opłacal ności up raw y.
M. Górski
Z ty ch powodów szczególnego znaczenia n ab iera zagadnienie tak ich nawozów azotow ych, k tó re nie by ły b y rozpuszczalne w wodzie, m ogłyby być więc stosow ane na zapas bez niebezpieczeństw a w ym ycia, z d ru g ie j zaś stro n y łatw o b y się ro zk ładały aż do am o niaku i azotanów włącznie. P ow inien to być p ro d u k t dostarczający roślinie powoli potrzebnego jej azotu przez cały okres w egetacji. O trzym an ie takiego naw ozu m a dla nas szczególnie duże znaczenie.
O becnie p ro d u k u je się w K ędzierzynie trz y tak ie p ro d u k ty o trz y m y w ane przez rea k c je m ocznika z form aldehydem , ew entualnie z do dat k iem ald eh y d u octowego albo też m ocznika z sam ym ald ehy dem octo w ym . Są to w szystko zw iązki nierozpuszczalne w wodzie, rozkładające się jedn ak w glebie.
W celu poznania w artości nawozowej ty c h p rod uk tów użyliśm y do dośw iadczeń w azonow ych trz e ch produktów :
—1 MF 12 m ocznik + form ald eh yd , zaw artość azotu 39,76%,
— MOF m ocznik + fo rm ald ehy d i aldeh yd octowy, zaw artość azotu 39,59%,
— МАО 7 m ocznik + aldeh yd octowy, zaw artość azotu 33,75%.
T a b l l o a i ś r e d n ie p lo n y ov;sa w f a z i e k ł o s z e n i e Yean o a t y i e l d s in t h e e a r in g p h a se N aw ożen ie - F e r t i l i z i n g P o w ie t r z n ie su c h a A ir d r y m a t t e r masa - g - g l i ś c i e l e a v e s k o r z e n i e r o o t s razemt o t a l B ez a z o t u - '.Vithout n it r o g e n 3 , 6 3 , 9 7 , 5 A zo ta n emonu-ATimoniura n i t r a t e 1 9 ,8 7 , 3 2 7 ,1 M ocznik - U rea 1 9 , 8 6 , 4 2 6 ,2 MF-12 7 , 2 3 , 7 1 0 ,9 MOF 17*1 6 ,1 2 3 ,2 МАО- 7 1 9 ,0 6 , 0 2 5 ,0
D ośw iadczenia te przeprow adzono w w azonach z owsem i z ziem nia kam i. Nowe p ro d u k ty porów nyw aliśm y z azotanem am onu i z m oczni kiem . Daw ka azotu w ynosiła 0,6 g na w azon p rzy podstaw ow ym naw ożeniu fosforow o-potasow ym . To podstaw ow e naw ożenie w ynosiło P2O5 — 0,4, K2O — 0,6 g n a w azon.
Aby ja k n a jp rę d ze j zorientow ać się w w arto ści nawozowej ty ch no w ych p rep aratów , sp rzątn ięto owies częściowo w fazie kłoszenia się. W y niki otrzym any ch plonów um ieszczone są w tabl. 1.
Ju ż w te j pierw szej fazie rozw oju zaznaczyły się duże różnice w plo nach. A zotan am onu i m ocznik d ały m niej więcej jednakow e i najw yższe plony. D aleko niższe plony otrzym ano n a M F 12. МАО 7 w plonach dorów nyw ał azotanow i am onu i m ocznikowi, a M OF dał nieco niższe plony.
Ś red nie plony ow sa w końcu w egetacji um ieszczone są w tabl. 2.
T a b l i c e 2 ś r e d n i e p o w i e t r z n i e s u c h e p lo n y owsa po d o j r z e n i u I'ean a ir d r y o a t y i e l d s a f t e r m a tu r a tio n Ila w o żen ie - F e r t i l i z i n g P o w ie t r z n ie su c h a masa - g A ir d r y m a t t e r - g z i a r n o co r n słom a stra v / k o r z e n ie r o o t s p lo n o g ó ln y t o t a l y i e l d B ez a z o tu - J it h o u t n it r o g e n 1 ,6 3 , 6 3 ,2 6 , 4 A zo ta n amonu - Ammonium n i t r a t e 5 . 7 2 1 ,9 6 , 3 3 3 ,9 I.;ocznik - U rea 6 , 2 2 1 ,9 5 ,2 3 3 ,3 I T -1 2 3 ,1 6 ,9 3 ,5 1 3 ,5 î.:of 6 , 7 1 7 ,8 4 ,4 2 8 ,9 IIAO-7 4 ,9 2 0 ,9 4 ,5 зо,з P r z e d z ia ł u f n o ś c i p rzy r = 0 ,0 5 C o n fid e n c e i n t e r v a l a t P = 0 ,0 5 0 ,3 5 0 ,6 4 0 , 5
P lo n ogółem jest jednakow y na azotanie am onu i m oczniku, n a to m iast w yraźnie m niejszy na MF 12, a ty lk o trochę m n iejszy niż na MOF i МАО 7, a więc obraz jest praw ie ta k i sam jak w plonach owsa sp rz ą tn ięteg o w fazie kłoszenia się. W plonie ziarna znów azotan am onu i m ocznik d a ją jednakow e plony, a M OF całkow icie im dorów nuje, a n a w et plon ziarna na MOF jest wyższy niż na azotanie am onu i m oczniku, p rzy czym ta różnica jest istotna, jak to w ykazuje obliczony przedział ufności. Pozostałe dw a p re p a ra ty MF 12 i МАО 7 d ają niższe plony. In a czej przedstaw ia się plon słom y. M niej w ięcej jednakow y plon słom y otrzym an o na azotanie am onu, m oczniku i na МАО 7, n ato m iast na MOF plon słom y jest w yraźn ie niższy, pom im o że plon ziarna był najw yższy. T aki sam obraz o trz y m u je m y w plonach korzeni.
A by bliżej ocenić w artość nawozową now ych produktów , plony ziarna i słom y zostały zanalizow ane n a zaw artość azotu ogółem. Obliczono rów nież plony azotu w ziarnie i słom ie oraz dodatkow o obliczono stopień w y k orzy stan ia azotu. O dnośne liczby zostały um ieszczone w tabl. 3. P ro centow a zaw artość azotu w ziarnie ulegała dużym w ahaniom w zależ ności od ro d zaju naw ozu azotowego. N ajw yższa procentow a zaw artość
338 M. Górski
azotu w ziarn ie osiągnięta została na azotanie am onu i na M OF, n astępnie na МАО 7, później na M F 12, a najniższa na m oczniku. Inaczej jest w słom ie. T u taj najw yższa procentow a zaw artość azotu jest na m oczniku: 0,79%, n ato m iast na innych naw ozach azotow ych jest niższa. P lo n y azotu są najw yższe na m oczniku, n astępn ie na azotanie am onu. Na MOF
T a b l i c a 3 W yniki a n a l i z c h em ic z n y c h owsa z d o ś w ia d c z e n ia w azonow ego S k i e r n ie w i c e 1959 r .
R e s u l t s o f c h e m ic a l a n a l y s i s o f o a t from p o t t e s t s S k i e r n ie v /ic e 1959 N a w o żen ie - F e r t i l i z i n g A zo tu o g ó ln e g o T o t a l n it r o g e n % P lo n a z o t u U it r o g e n y i e l d 6 W yk o rzy sta n o a z o t u z i a r n a i sło m y N it r o g e n u t i l i z a t i o n by c o r n and str a v / /0 z i a r n o c o r n słom a str a w z i a r n o c o r n sło m a str a w razem t o t a l B ez a z o t u - W ith ou t n it r o g e n 2 , 2 6 0 ,5 3 36 21 57 -A z o ta n amonu - -Ammonium n i t r a t « 2 ,7 4 0 , 6 8 156 150 306 4 1 ,5 M ocznik - U rea 2 , 3 0 0 ,7 9 142 185 327 4 5 ,0 MF-12 2 ,4 2 0 ,5 3 76 37 113 9 ,4 MOF 2 , 7 4 0 ,5 5 183 98 281 4 1 ,0 МАО-7 2 ,6 2 0 ,7 4 128 156 284 4 1 ,0
i na MAO 7 plony azotu są nieco niższe niż na azotanie am onu i na m ocz niku, ale udział azotu w ziarn ie i słom ie jest bardzo różny. W azotanie am onu m n iej w ięcej połowa azotu przyp ad a na ziarno, gdy tym czasem na MOF jest dwa razy więcej azotu w ziarn ie niż w słomie.
Być może, że przyczyną tego zjaw iska jest pow olniejsze dostarczanie azotu i ty m sposobem jego ekonom iczniejsze w ykorzystanie, jeśli chodzi o plony ziarna.
STRESZCZENIE
P ro d u k ty k o n d ensacji m ocznika z form ald eh y d em albo z ald ehy dem octow ym są w w odzie nierozpuszczalne, ale z biegiem czasu u legają am o- n ifik acji i n itry fik a c ji i w te n sposób m ogą być powolnie d ziałającym i naw ozam i azotow ym i. P ro d u k ty te zostały porów nane w dośw iadcze niach w azonow ych z azotanem am onu i m ocznikiem i okazało się, że ich działanie jest gorsze.
М. ГУРСКИ Н ЕРАСТВО РИМ Ы Е В ВО ДЕ АЗОТН Ы Е У Д О БРЕН И Я Кафедра Агрохимии Главной Сельскохозяйственной Школы, Варшава Р е з ю м е Продукты конденсации мочевины с формальдегидом или с ацетальде- гидом не растворяются в воде, но со временем они подвергаются аммони фикации и нитрификации; таким образом они могут быть медленно действующими азотными удобрениями. После сравнения, в вегетацион ных опытах, этих продуктов с аммиачной селитрой и мочевиной обнару жено, что действие их хуже. М. GÓRSKI
W A TER-IN SO LU BLE NITRO G EN FE R T IL IZ E R S
Chair of Agrochemistry, Central College of Agriculture, Warsaw S u m m a r y
The condensation p roducts of u rea w ith fo rm ald eh y d e or acetic aldeh yd e are insoluble in w ater b u t un d erg o in tim e am m onification and n itrific a tio n w hereb y th e y can a c t as slow ly effective n itro g en f e r tilizers. C om parison of th ese p roducts w ith am m onium n itra te and u rea show ed th e ir efficacity to be inferior.
