Tymowski, Michał
"Leadership and National-Liberation
movement in Africa", ed. by Thea
Büttner, Berlin 1980 : [recenzja]
Przegląd Historyczny 72/4, 808-809
1981
Artykuł umieszczony jest w kolekcji cyfrowej bazhum.muzhp.pl,
gromadzącej zawartość polskich czasopism humanistycznych
i społecznych, tworzonej przez Muzeum Historii Polski w Warszawie
w ramach prac podejmowanych na rzecz zapewnienia otwartego,
powszechnego i trwałego dostępu do polskiego dorobku naukowego
i kulturalnego.
Artykuł został opracowany do udostępnienia w Internecie dzięki
wsparciu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach
dofinansowania działalności upowszechniającej naukę.
808
Z A P IS K Iw yrażającą oficjalne stanow isko tamtejszego K ościoła. A utor śledzi wpływ zagranicznych zwolen ników katolicyzm u społecznego na ewolucję tego stanow iska i przedstaw ia program polepsze nia bytu włościan i robotników sprowadzający się d o popierania kas Raiffeisena. sklepów „chrześcijańskich”, kółek rolniczych, b iu r p o rad praw nych, stowarzyszeń konsum entów , biblio tek. czytelni itd. Rozdz. V m iał być przeglądem p rób wcielania w życie tego program u; pisze się tu o organizacjach społeczno-zawodowych, zwracając uwagę na naśladow nictw o wzorów z Poznańskiego (w tych ostatnich au to r orientuje się nieco słabiej). Czytelnik dow iaduje się również o ugrupow aniach politycznych, stowarzyszeniach filantropijnych itp. ; skrótow a forma odnośnych fragm entów sprawia, iż są one w zasadzie wyliczeniem nazw. faktów i nazwisk.
W zakończeniu A. Kudlaczyk zastanaw ia się nad przyczynam i słabości ruchu katolicko- -spolecznego w Galicji, upatrując je w niechęci konserw atystów do now ych form pracy duchowieństwa i now ych idei społecznych, a także w sporach i nieporozum ieniach wewnątrz sam ego ruchu. W tym kontekście zw raca uwagę na konflikt między szeregowym klerem a hierarchią.
Bogato udokum entow ana książka (przypisy zajm ują około 1/3 tekstu) pow stała w oparciu o kwerendę w 14 archiw ach i bibliotekach kościelnych (w tym w zbiorach zgromadzeń zakonnych) oraz państwow ych. A utor wykorzystał rękopiśm ienną i drukow aną korespondencję, materiały statystyczne, statuty i spraw ozdania stowarzyszeń społecznych, parędziesiąt tytułów czasopism i liczne pam iętniki (niesłusznie zakw alifikow ane w bibliografii d o działu „O pracow a nia, m onografie, rozpraw y”).
A . S .
Leadership and National-Liberation M ovem ent in Africa, edited by Thea
B ü t t n e r , „Asia, A frica, Latin A m erica”, special issue 7, A kadem ie Verlag, Berlin 1980, s. 144.
Specjalny tom pism a „A sia, A frica, Latin A m erica” zaw iera w ybrane referaty wygłoszone na trzecim sym pozjum historyków z krajów socjalistycznych, w spółpracujących w ram ach grupy roboczej o nazwie „H istoria Afryki i ruchów narodow o-w yzwoleńczych w Afryce” . Sympozjum to odbyło się w Lipsku we wrześniu 1979 r. Jego tem atyka dotyczyła problem ów przywództwa w walce antykolonialnej i wyzwoleńczej ludów Afryki. Referaty opublikow ane obecnie skupione były w dwóch grupach; ujęcia teoretyczne i przykłady. W grupie pierwszej wprowadzenie d o dyskusji stanowiły referaty A. P ie g u s z e w a . który omówił obszernie problem roli przywódców wywodzących się z warstw feudalno-arystokratycznych i drobnej burżuazji. oraz Th. B ü t t n e r , któ ra zaproponow ała typologię przywódców i omówiła wpływ sytuacji społecznej i pochodzenia etnicznego na typy przywódców. Rozważania teoretyczne prezentują także teksty A. D a w i d s o n a dotyczący etapów walki narodowo-wyzwoleńczej w Afryce Po łudniowej, Ch. M a h r d e l a o typach procesów wyzwoleńczych i W. O w c z y n n i k o w a o socja lizmie w Tanzanii.
N astępne teksty dotyczą, podobnie jak dyskusja, przede wszystkim form przywództwa w walce antykolonialnej. R ozw ażana w olich jest rola poszczególnych grup społecznych i fakt. że w różnych fazach okresu kolonialnego na czoło walki wysuwały się coraz to nowe grupy. W okresie podboju kolonialnego były to grupy rządzące państw am i afrykańskim i. V. P a v l í k o v a omówiła to na przykładzie państw Buganda i B unioro, M . T y m o w s k i na przykładzie K enedugu, G . C y p k in — Etiopii w końcu XIX w. Z kolei L. K r i z s a n wskazał na od mienną rolę tych grup rządzących w Afryce, któ re sw ą pozycję zawdzięczały handlowi niewolniczemu.
Okresu rozkwitu kolonializm u dotyczą referaty P. S e b e l d a o roli wczesnej burżuazji w niemieckim Togo, J. M i l e w s k ie g o o grupach przedsiębiorców w N igerii, I. U l r i c h o coli młodzieży i organizacji studenckich w walce antykolonialnej oraz A. A r n o l d o ugrupow aniach
ZA P IS K I
809
politycznych w koloniach portugalskich. V. G o r d o n o w a poświęciła swój referat „pseudo przyw ódcom ” B antustanów w Afryce Południowej.
Inni referenci ujmowati problem przywództwa nie od strony socjologicznej, ale poprzez ukazanie działania i roli wybitnych jednostek. Omów ione zostały postacie Jom o łien y atty (J. H e rz o g ), K w am e N krum aha (K . B ü tt n e r ) , Lam ine Senghora (A. L e tn ie w ) , Tieby i Babemby (M . T y m o w s k i) , oraz przywódców rodezyjskich (N . K s e n o f o n t o w a ) .
Poza tekstam i referatów tom zaw iera bardzo zwięzłe spraw ozdanie z konferencji, niestety wielce niewystarczające, gdyż sprow adzone d o krótkiego streszczenia referatów (co jest niepo trzebne). K ró tk a n o ta edytorska sygnalizuje ostrożny dystans redaktorów tego tom u, którzy stw ierdzają, że opinie w yrażone w referatach odbijają poglądy autorów , nie w każdym wypadku i niekoniecznie identyczne z poglądam i wydawcy. Tym ciekawsze byłoby poinform ow anie czytelnika o stanow iskach zajętych w dyskusji przez poszczególnych uczestników sem inarium ; jednakże tom nie zaw iera spraw ozdania z tej dyskusji.
M. T. Zapiski opracowali: Marian Dygo (M. D. ), Andrzej Karpiński (A.K.), Rafał Karpiński (R.K.), Łukasz Kądziela (Ł. K. j , Jan Kieniewicz (J.K.), Tomasz Kizwalter (Т.К.), Kazimierz Stem- browicz ( K.S.), Andrzej Szwarc í A.S. ), Michal Tymowski ( M. T. ) , Jan Tyszkiewicz (J.T.), Piotr Wróbel (P. W. ) , Małgorzata Żbikowska ( M. Ż. ) , Andrzej Żbikowski ( A.Ż.).
