• Nie Znaleziono Wyników

Wkład ziemian w ratowanie Żydów w czasie II wojny światowej

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Wkład ziemian w ratowanie Żydów w czasie II wojny światowej"

Copied!
2
0
0

Pełen tekst

(1)

Wiadomości Ziemiańskie, nr 47, jesień 2011 r.

WKŁAD ZIEMIAN W RATOWANIE ŻYDÓW W CZASIE II WOJNY ŚWIATOWEJ

Niewiele jest publikacji o roli ziemian przy ratowaniu Żydów i dlatego chcemy się podzielić tymi które do nas trafiły.

- Maciej Rudziński w aneksie książki Dziedzictwo, Ziemianie polscy i udział ich w życiu narodu - wydanej przez wydawnictwo Znak w 1996 r., omawia szczegó- łowo szereg przypadków, gdzie ziemianie ratowali Żydów. Dotarły do nas następne:

- Jan Kochanowski pisze w Zeszytach Polskiego Towa- rzystwa Ziemiańskiego Odział w Szczecinie:

Na przełomie 1940 i 1941 roku zaczęły powstawać getta, w których Niemcy gromadzili Żydów z mniej- szych miejscowości. W naszych stronach takie getta powstały w Chodlu i w Bełżycach. Z dnia na dzień warunki bytowe stłoczonych tam Żydów pogarszały się, a choroby, głód i wycieńczenie dziesiątkowały ich.

Tymczasem z podbitych krajów europejskich nadcho- dziły ciągle nowe transporty, pogarszając i tak już tra- giczną sytuację. Wówczas Ojciec i inni okoliczni zie- mianie podjęli akcję pomocy Żydom. Polegała ona na tym, że w porozumieniu z władzami okupacyjnymi i Judenratem, udało się wydobyć z getta chodelskiego pewną liczbę rodzin żydowskich i umieścić je na tere- nie majątków. Pretekstem była pomoc Żydów w pra- cach polowych dla zapewnienia terminowych dostaw obowiązujących kontyngentów. Dwory zatrudniające Żydów zapewniały zakwaterowanie i wyżywienie, nato- miast należne wynagrodzenie przekazywały Judenratowi. W Łopienniku grupa licząca 50-60 osób

została zakwaterowana w nieczynnej o tej porze roku suszarni chmielu. Wcześniej zostały w niej zainstalo- wane prowizoryczne sanitariaty, wybudowano kuchnię i przepierzenia dla poszczególnych rodzin. Wśród przybyłych było sporo dzieci i starców, w rezultacie do pracy stawało zaledwie kilkanaście bardzo wynędznia- łych osób. Ojciec zatrudniał ich raczej symbolicznie do lżejszych prac polowych, w warzywniku i w parku. Po

Anna Poray-Wybranowska

- Strona 41 -

(2)

Wiadomości Ziemiańskie, nr 47, jesień 2011 r.

dwóch miesiącach wracali do getta zupełnie inni, zre- generowani ludzie. Żegnając się płakali i całowali Ojca po rękach, mówiąc „U jaśnie pana dziedzica to wcale nie była praca , to było prawdziwe sanatorium".

W następnym roku getta zostały uszczelnione, a Żydzi już nie mogli zamieszkiwać poza ich murami. Niemniej za pośrednictwem Kreislandwirta udało się Ojcu zatrudnić przez kilka miesięcy 25-30 Żydów, ponow- nie pod pretekstem terminowych dostaw kontyngen- tów. Należało ich codziennie przywozić rano do Łopiennika i odwozić przed zmrokiem do odległego o 7 kilometrów Chodla. Mieli to być wyłącznie zdolni do pracy ludzie, tymczasem przyjeżdżali głównie skrajnie wyczerpani, potrzebujący pomocy. Taką pomocą były przyznawane im bez wiedzy władz deputaty żywno- ściowe i kierowanie do pozorowanych prac.

Przejeżdżając po drodze przez wioski, mieli obowią- zek śpiewania określonych piosenek. Słyszałem ten tragikomiczny śpiew kilka razy. Utkwiła mi nawet w pamięci następująca zwrotka jednej z piosenek:

„Marszałek Śmigły nie nauczył nas ijpbut$ nic A Hitler kochany, złoty nauczył nas roboty."

- Andrzej Laudowicz: Wanda i Marian Laudowicz ukrywali Żyda z Warszawy p. inż. Kwiatkowskiego w folwarku Podświerk, należącym do Włynic pow.

Radomsko, później przewieziono go do majątku p.

Ksawerego Święcickiego — Smotryszów gdzie prze- żył wojnę.

- Anna Poray-Wybranowska, autorka książki pt.

„Those who risked their lives" (Ci, którzy ryzykowali życie). Anna Poray-Wybranowska pochodzi ze znanej rodziny ziemiańskiej. Urodziła się 10 lutego 1919 ro- ku w majątku Ściborzyce (woj. krakowskie) jako

córka Wacława Popiela i Zofii z Krasickich.

Herb rodziny Wybra- nowskich-Poray po- służył autorce jako pseudonim literacki.

Autor przedmowy pi- sze, że spośród wszyst- kich krajów okupowa- nych przez Niemcy w czasie II Wojny Świa- towej tylko w Polsce za ukrywanie Żydów czy

Okładka książki Anny Poray-Wybranowskiej

jakąkolwiek formę pomocy dla nich groziła kara śmier- ci dla całej rodziny. Stosowano również odpowiedzial- ność zbiorową. Na zakończenie przedmowy zadaje czytelnikowi pytanie: „Who among us would risk so much today?" (Kto z nas podjąłby dzisiaj takie ryzyko?) Anna Poray-Wybranowska mieszkająca od 1944 roku za granicą, zebrała materiały dotyczące Polaków, którzy ryzykowali życie ratując Żydów w czasie II Wojny Światowej, opracowała zebrane materiały i napisała w języku angielskim książkę, którą wydała na koszt wła-

sny w 2007 roku. Książka zawiera 369 stron, 34 fotogra- fie osób odznaczonych medalem „Sprawiedliwy wśród narodów świata", listę osób ratujących Żydów odzna- czonych medalem „Sprawiedliwy wśród narodów świa- ta", listę Polaków, którzy akcję pomocy Żydom opłaci- li życiem - 706 osób i wybraną bibliografię,

Lista około 5400 Polaków odznaczonych medalem

„Sprawiedliwy wśród narodów świata" zajmuje w książce 300 stron (64-366). Jest to alfabetyczny spis Polaków, którzy ratowali Żydów, przeważnie były to całe rodziny, ich krótsze lub dłuższe biogramy oraz nazwiska uratowanych Żydów, ich dalsze losy oraz rodzaj udzielonej im pomocy.

Polacy pomagali Żydom w ucieczce z getta, ukryciu w bezpiecznym miejscu — przeważnie były to zakamu- flowane pomieszczenia. Dostarczali dokumenty na fałszywe nazwiska - akty urodzenia, kenkarty.

Zapewniali pomoc lekarską. Dostarczali leki, artyku- ły żywnościowe.

Autorka pisze, że Żegota - Rada Pomocy Żydom była jedyną tego rodzaju organizacją w całej okupowanej

Europie podczas II Wojny Światowej.

Anna Poray-Wybranowska podczas kampanii wrze- śniowej była łączniczką i sanitariuszką w Warszawie.

W latach 1944-1945 była kierownikiem placówki Polskiego Krzyża we Włoszech. Studiowała w Perugii (nauki polityczne), na uniwersytecie w Nowym Jorku (bibliotekarstwo i romanistyka) i na uniwersytecie w Montrealu (slawistyka). Była pracownikiem kilku bibliotek uniwersyteckich. Pracowała też społecznie, była członkiem wielu organizacji i fundacji m.in.

Instytutu Józefa Piłsudskiego w Londynie i domu Jana Pawła II w Rzymie. Otrzymała liczne medale i odzna- czenia m.in. medal „Sprawiedliwy wśród narodów świata". Biogram Anny Poray-Wybranowskiej znaj- duje się w Słowniku Biograficznym „Who's who — Polonia" autorstwa Agaty i Zbigniewa Judyckich, wydawnictwo Naukowe PWN, 2000 r., str. 254.

Opracowane przez Janinę Budzyńską-Topolouoską

Herslds ofTruth (Jltimate Sacrifate Serie*

THOSE WHO RISKED THEIR LIYES

Compiled and Ediled by A n n a P o r a y

tmroducuon Richard C. Lukas, Ph.l>. by

t

L.H.B.

- Strona 42 -

Cytaty

Powiązane dokumenty

Tytuł „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” jest nadawany przez paostwo Izrael osobom, które ratowały Żydów podczas II wojny światowej. Najliczniejszą

Egzekucja Żydów lubelskich w Niemcach w czasie II wojny światowej Pamiętam jak w czasie okupacji prowadzili Żydów z Lublina na stracenie.. Całą grupę i właśnie w tym Domu

Słowa kluczowe Biłgoraj, II wojna światowa, Żydzi, ukrywanie Żydów, wydawanie Żydów, okupacja niemiecka.. Stosunek Polaków do Żydów w czasie II

Jeden obrazek mi się tak bardzo w serce wrył, to było zaraz na początku wojny jak był ten pogrom w Puławach, gdzieś przepędzali Żydów tutaj pod las i spalili ich w tym

Niemcy zabili w Łęcznej ponad tysiąc Żydów i co ciekawe teraz Żydzi uważają się za bohaterów, a w czasie wojny szli na rzeź jak barany, nie mieli odwagi bronić się

Ja ko kie - row nik Ży dow skiej Sa mo po mo cy Spo łecz nej (w owym cza sie Ko mi sji Ko or dy nu ją cej in sty tu cje opie - ki spo łecz nej) mia łem co dzien nie ży wy kon takt z

Od wo łu jąc się do wcze śniej szych za jęć, po proś, aby je den z uczniów przy po mniał głów ne kie run ki an ty ży dow skiej po li ty ki Trzeciej Rze szy po doj ściu Hi tle

Niejasna, bo jest trochę zawikłana, może dlatego, że prymitywni ludzie dość, to się też zdarza. Ale jednak jest dość dużo zaświadczeń, że jednak im